h.jabbari
26th September 2012, 09:18 AM
همانند طبقه بندی دارایی ثابت در گروه حساب دارایی های ثابت عمومی ثبت جمع مخارج پروژه های تأمین مالی شده از محل منابع حساب های مستقل پروژه های سرمایه ای تا تاریخ ترازنامه ضروری است.
2- فرض می شود مبلغ 250 ریال برای یک پروژه ساختمانی از محل منابع کمک بلاعوض مرکزی تأمین مالی شده است:
ثبت مربوط به گروه حساب دارایی های ثابت عمومی:
بدهکار بستانکار
کار در جریان ساخت 250
سرمایه گذاری در دارایی های ثابت عمومی 250
- حساب مستقل پروژه های سرمایه ای - کمک بلاعوض
در صورتی که در سال بعد با انجام 275 ریال هزینه ی پروژه تکمیل شود:
ثبت مربوط به گروه حساب دارایی های ثابت عمومی:
ساختمان 525
سرمایه گذاری در دارایی های ثابت عمومی 275
- حساب مستقل پروژه های سرمایه ای - کمک بلاعوض
کار در جریان ساخت 250
دارایی های تحصیل شده از طریق قراردادهای اجاره ی سرمایه ای:
1- ارزش فعلی پرداخت های اجاره در ابتدای اجاره یا ارزش منصفانه دارایی اجاره شده هرکدام کمتر باشد به عنوان بهای تمام شده در گروه حساب دارایی های ثابت عمومی ثبت می گردد.
2- ثبت تحصیل دارایی اجاره سرمایه ای:
بدهکار بستانکار
اموال و تجهیزات ٭٭٭
سرمایه گذاری در دارایی های ثابت عمومی ٭٭٭
- اجاره های سرمایه ای
حساب های منبع (سرمایه گذاری در دارایی ثابت عمومی):
از آنجا که گروه حساب دارایی های ثابت عمومی فقط مجموعه ای از حساب های خودتراز است و واحد مالی شناخته نمی شود، شکل و ظاهر خودتراز از طریق مجموعه ای از حسابها با مانده ی بستانکار برای ثبت منابعی که دارایی های ثابت عمومی از محل آنها تحصیل شده برآورده می شود.
شهر ساری
صورت دارایی های ثابت عمومی – بر مبنای منبع
31 شهریور 8x13
دارایی های ثابت عمومی:
زمین 2,455,033
ساختمان 3,549,352
اعیانی غیرساختمان 939,068
تجهیزات 2,355,114
جمع دارایی های ثابت عمومی 9,298,567
سرمایه گذاری در دارایی های ثابت عمومی از محل:
حساب مستقل پروژه های سرمایه ای:
اوراق قرضه با پشتوانه ی مالیاتی 1,553,611
کمک های بلاعوض مرکزی 942,504
کمک های بلاعوض ایالت 26,441
درآمدهای حساب مستقل عمومی 6,679,409
درآمدهای حساب مستقل درآمد اختصاصی 96,602
جمع سرمایه گذاری در دارایی های ثابت عمومی 9,298,567
کاهش بهای تمام شده :
1- کاهش در بهای تمام شده ی دارایی های ثابت ممکن است مربوط به حذف هزینه های انجام شده برای یک قلم یا اقلامی خاص یا مربوط به حذف بهای تمام شده ی یک بخش خاص باشد.
2- کاهش در بهای تمام شده ی دارایی های ثابت ممکن است ناشی از فروش، کنارگذاری، تخریب در نتیجه ی آتش، دزدی و غیره باشد.
3- بهای تمام شده ی دارایی ثابت در اختیار گروه حساب دارایی های ثابت عمومی ممکن است از طریق انتقال از یک واحد دولتی به حساب مستقل کاهش یابد.
4- ثبت حذف ساختمان خریداری شده که از محل حساب مستقل پروژه های سرمایه ای تامین مالی شده:
بدهکار بستانکار
سرمایه گذاری در دارایی های ثابت عمومی- حساب مستقل ٭٭٭
پروژه های سرمایه ای - کمک بلاعوض مرکزی
ساختمان ٭٭٭
5-در حالتی که کنارگذاری دارایی همراه با دریافت و پرداخت وجه نقد باشد هیچ اثری بر ثبت در گروه دارایی های ثابت عمومی ندارد و فقط در عملیات مربوط به پرداخت وجه نقد ظاهر می شود.
مثلاً حساب مستقل عمومی برای تخریب ساختمان 3000 ریال پرداخت نموده است ثبت مزبور عبارتست از:
در دفاتر حساب مستقل عمومی:
بدهکار بستانکار
مخارج 3000
موجودی نقد 3000
1- اگر دارایی ثابت ساخته یا تحصیل شده به وسیله ی یک حساب مستقل سرمایه ای بعداً به یک فعالیت ثبت شده توسط یک حساب مستقل دولتی منتقل شود در صورتی که دارایی ماهیتاً استهلاک پذیر باشد دارایی مزبور باید به ارزش دفتری در حساب های گروه حساب دارایی های ثابت عمومی ثبت شود.
مثال: ارزش ساختمان انتقالی در دفاتر حساب مستقل سرمایه ای شامل 200 ریال بهای تمام شده و 150 ریال استهلاک انباشته است که به دولت اصلی واگذار شده است.
ثبت گروه حساب دارایی های ثابت عمومی: بدهکار بستانکار
ساختمان 50
سرمایه گذاری در دارایی های ثابت عمومی - 50
حساب مستقل خدمات نیرو
ثبت دفاتر حساب مستقل:
استهلاک انباشته ی ساختمان 150
زیان کنارگذاری ساختمان 50
ساختمان 200
اهداف ثبت اموال و دارایی های ثابت در حساب های کل و معین:
1- اطلاعات تاریخی درباره ی سرمایه گذاری مودیان و سایرین برای استفاده ی شهروندان آتی و سایر استفاده کنندگان از دارایی دولت ارایه می کند.
2- مبنایی را برای پوشش بیمه ای کافی دارایی های ثابت مشمول بیمه ارایه می کند.
3- به منظور ارایه ی اطلاعات مربوط به مراقبت و نگهداری به بودجه بندی هزینه های دارایی های ثابت و شاید انتخاب و متمایز ساختن اقلامی که مخارج جاری آنها به طور غیر عادی بالا هستند یا برخی دارایی ها که احتمالاً نیاز به حداقل مخارج برای حفظ و نگهداری دارند کمک می کند.
4- به تثبیت پاسخ گویی مباشرت اقلام خاص و تعیین شخص مسوول به منظور توجه به الزامات مربوط به مراقبت و نگهداری کمک می کند.
5- از آنجا که بودجه های سرمایه ای بلند مدت بهتر هستند اطلاعات قابل اتکا درباره دارایی های ثابت تحت مالکیت کمک زیادی به برآورد نیازهای آتی می کند.
6- ثبت های کامل دارایی های ثابت به عنوان مبنای محاسبه ی استهلاک از حساب های مستقل سرمایه ای تفکیک ناپذیرند. دارایی های ثابت عمومی بعد از بیانیه ی 34:
گزارش های مالی اغلب کشورهای پیشرفته تا اواخر قرن بیستم عمدتاً بر ایفای مسوولیت پاسخ گویی مالی تأکید داشتند. در سال های اخیر تلاش هایی برای اجرای نظام مالی حسابداری دولتی فراهم آمده تا علاوه بر ایفای مسوولیت پاسخ گویی مالی شرایط لازم را برای ادای قسمتی از مسوولیت پاسخ گویی عملیاتی فراهم نمایند.
به عنوان مثال انتشار بیانیه ی 34 (GASB) موجب تغییر در استفاده از مبنای حسابداری و گزارش گری دارایی های سرمایه ای و بدهی های بلندمدت عمومی گردید. انتشار این بیانیه موجب شد که علاوه بر تحقق مسوولیت پاسخ گویی مالی، اطلاعات مورد نیاز برای تحقق و ارزیابی مسوولیت پاسخ گویی عملیاتی نیز فراهم آورند.
ویژگی های بیانیه ی 34:
1- استفاده از مبنای حسابداری تعهدی کامل
2- استفاده از معیار اندازه گیری جریان منابع اقتصادی در تنظیم گزارش
های مالی جامع دولت
3- ایجاد تحول در گزارش های دارایی های سرمایه ای و بدهی های بلند مدت عمومی فعالیت های از نوع دولتی
دارایی سرمایه ای: دارایی ها ابزار رسیدن به هدف هستند. در واحدهای انتفاعی هدف تولید جریانات نقدی خالص است و در واحدهای دولتی هدف ارایه ی خدمت نظیر بهداشت و آموزش و غیره می باشد.
(Pallot-1992) کلیه ی دارایی ها از دو جنبه اشتراک دارند
1- دارایی ها منابع اقتصادی هستند.
2- حقوق مالی هستند و از جنبه های مالکیت و کنترل تعهداتی به آنها منسوب است.
مجموعه ی حقوق متصور برای دارایی ها شامل: (کوهن 1927- ارلی 1941- مک فرسون 1978)
1- حقوق ناشی از قیمومیت (((custody right
2- حقوق استفاده از موضوع دارایی( usufouct right)
3- حقوق واگذاری
وجوه اشتراک دارایی های ثابت در شرکت های تجاری و واحدهای دولتی:
1) همانند شرکت های تجاری بهای تمام شده مبنای حسابداری دارایی های ثابت دستگاه های دولتی است.
2) اجزای تشکیل دهنده ی بهای تمام شده ی دارایی ثابت دستگاه های دولتی از معیارهای مشخص شده در حسابداری مالی تبعیت می کند.
3) اقلام گزارش شده در هر حساب دارایی ثابت بدون توجه به نوع واحد گزارش گری (دولتی یا انتفاعی) مشابه است.
4) اقلامی را که بهای تمام شده ی آنها از حداقل مبلغ تعیین شده برای حساب های دارایی بدون توجه به عمر مفید برآوردی کمتر باشد به عنوان دارایی در دفاتر به ثبت نمی رسانند و صرفاً به عنوان مخارج از محل منابع ثبت می کنند.
دارایی از منظر تئوری وجوه:
ویلیام واتر (1974) اعتقاد دارد که هدف از ایجاد یک حساب مستقل تحقق هدف یا اهداف معینی است. بدین معنی که مقداری منابع مالی در قالب یک حساب مستقل برای تحقق هدف یا اهداف خاصی تخصیص می یابد و محدود به مصرف در جهت همان هدف یا اهداف است. در نتیجه مفهوم خدمت در مرکز ثقل تئوری وجوه قرار دارد.
بند 88 و 89 دستورالعمل خط مشی حسابداری استانداردهای حسابداری استرالیا (1993):
دارایی خدمات بالقوه یا منافع اقتصادی آتی تحت کنترل موسسه است که در نتیجه ی معاملات گذشته و یا سایر رویدادهای گذشته به وجود آمده است که برای تحقق این تعریف، دارایی باید ویژگی های زیر را داشته باشد:
1- خدمات بالقوه یا منافع اقتصادی آتی
2- تحت کنترل بودن آن توسط یک واحد
3- ایجاد یا تحصیل بر اثر معاملات و رویدادهای گذشته
تعاریف دارایی سرمایه ای طبق ماده ی 77 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب بهمن 1380:
1) دارایی سرمایه ای: دارایی های تولید شده یا تولید نشده که طی مدت بیش از یک سال در فرآیند تولید کالا و خدمات به کار می رود.
2) دارایی های تولید شده: در فرآیند تولید حاصل گردیده است. دارایی تولید شده به سه گروه دارایی ثابت، موجودی انبار و اقلام گران بها تقسیم می شود.
3) دارایی های تولید نشده: دارایی های مورد نیاز تولید است که خودشان تولید نشده اند. مانند زمین و ذخایر معدنی
روش های ثبت دارایی سرمایه ای عمومی:
1- روش منظور نمودن قیمت تمام شده ی دارایی به حساب هزینه
2- روش منظور نمودن قیمت تمام شده به حساب ترازنامه ای دارایی های ثابت
3- روش منظور نمودن قیمت تمام شده به حساب هزینه از یک سو و انعکاس دارایی ثابت در ترازنامه از سویی دیگر
4- روش ثبت دارایی در گروه حساب دارایی های ثابت عمومی (1987 GASB )
5- روش ثبت دارایی سرمایه ای بر اساس بیانیه ی 34 هیأت استانداردهای حسابداری دولتی (1999 GASB )
طبق بیانیه ی 34 که در سال 1999 انتشار یافت گزارش گری دارایی های سرمایه ای بر اساس معیار اندازه گیری جریان منابع اقتصادی و در صورت حسابی تحت عنوان صورت حساب خالص دارایی ها منعکس و استهلاک سالانه ی آنها نیز در صورت حسابی تحت عنوان صورت حساب فعالیت ها به عنوان هزینه منظور می گردد. در این راستا دارایی های سرمایه ای که از محل منابع مالی هر حساب مستقل وجوه دولتی مورد استفاده قرار می گیرد در همان حساب مستقل به حساب مخارج منظور گردد لیکن بهای تمام شده ی آن در صورت حساب خالص دارایی ها و استهلاک سالانه ی آن در صورت حساب فعالیت ها منعکس شود.
دلایل انعکاس دو گانه ی دارایی های سرمایه ای طبق بند های (232و233و227 (GASB:
1- اطلاعات مندرج در صورت های مالی حساب های مستقل وجوه دولتی برای مقاصد زیر مورد استفاده قرار می گیرد:
الف) منابع، مصارف و موجودی دارایی های مالی
ب) حصول اطمینان از رعایت قوانین و مقررات و محدودیت های بودجه ای
ج) مقایسه ی نتایج مالی واقعی با مصوب
د) مانده وجوه مصرف نشده
2- تأکید صورت های مالی جامع دولت بر گزارش نتایج عملیات و وضعیت مالی دولت به عنوان یک واحد اقتصادی است.
3- استفاده کنندگان از صورت های مالی جامع دولت اطلاعات مشروحه ی زیر را کسب می کنند:
الف) نتایج عملیات شامل بهای تمام شده ی خدمات
ب) نحوه ی تأمین مالی فعالیت های دوره ی جاری (استفاده از ذخایرگذشته، درآمدهای دوره ی جاری و یا استقراض)
ج) وضعیت مالی شامل دارایی های مالی و سرمایه ای و بدهی های جاری و بلندمدت
د) ارزیابی اثربخشی، کارایی و صرفه های اقتصادی عملیات دولت
ه) تأثیر عملیات دوره ی مالی بر وضعیت و شرایط مالی (استمرار ارائه ی خدمات مشابه در سال های آتی و توان بازپرداخت بدهی های سررسید شده)
و) حدود رعایت حقوق بین دوره ای
1- برخی اعتقاد دارند که برای نگهداری اطلاعات لازم در مورد بهای تمام شده جهت درج در صورت خالص دارایی ها و صورت فعالیت ها از کاربرگی جداگانه استفاده کنند. که این اطلاعات صرفاً جهت تعدیل اطلاعات استفاده می شود و به همین دلیل به حساب های کل مورد عمل در سیستم حسابداری وزارتخانه یا موسسه ی دولتی انتقال نخواهد یافت. بلکه صرفاً جهت مقاصد گزارش گری یکپارچه استفاده خواهد شد (وست و مارتین-2003)
2- روش دیگر اختصاص یک دفتر جداگانه ی روزنامه و کل جهت ثبت اطلاعات تکمیلی مورد نیاز جهت تنظیم گزارش های مالی جامع وزارتخانه یا موسسه ی دولتی می باشد
3- سنتی ترین شیوه که ظاهراً در وزارتخانه ها و موسسات دولتی ایران از آن استفاده می شود اختصاص یک اداره ی جداگانه و چند نفر پرسنل جهت نگهداری حساب اموال و دارایی های سرمایه ای است.
اگر از حساب مستقل وجوه تملک دارایی های سرمایه ای یک دارایی خریداری شود ثبت های زیر استفاده می شود:
دفتر روزنامه ی حساب مستقل وجوه تملک دارایی سرمایه ای:
بدهکار بستانکار
مخارج (هزینه) ٭٭
بانک پرداخت ٭٭
ثبت دفتر اطلاعات تکمیلی و تعدیلات::
دارایی ٭٭
مخارج (هزینه) ٭٭
استهلاک دارایی سرمایه ای:
چون حساب های مستقل وجوه دولتی به جریان منابع مالی و مبنای تعهدی تعدیل شده تأکید دارد لذا استهلاک دارایی های سرمایه ای که موجب ورود و خروج منابع نمی شود را ثبت نمی کنند و چون استهلاک کاهنده ی منابع اقتصادی است و از طرفی بیانیه ی 34 به جریان منابع اقتصادی تأکید دارد لذا باید در صورت خالص فعالیت ها انعکاس یابد.
لذا ثبت ذیل در دفتر اطلاعات تکمیلی و تعدیلات بابت استهلاک انجام می شود:
بدهکار بستانکار
هزینه استهلاک ٭٭
استهلاک انباشته ٭٭
2- فرض می شود مبلغ 250 ریال برای یک پروژه ساختمانی از محل منابع کمک بلاعوض مرکزی تأمین مالی شده است:
ثبت مربوط به گروه حساب دارایی های ثابت عمومی:
بدهکار بستانکار
کار در جریان ساخت 250
سرمایه گذاری در دارایی های ثابت عمومی 250
- حساب مستقل پروژه های سرمایه ای - کمک بلاعوض
در صورتی که در سال بعد با انجام 275 ریال هزینه ی پروژه تکمیل شود:
ثبت مربوط به گروه حساب دارایی های ثابت عمومی:
ساختمان 525
سرمایه گذاری در دارایی های ثابت عمومی 275
- حساب مستقل پروژه های سرمایه ای - کمک بلاعوض
کار در جریان ساخت 250
دارایی های تحصیل شده از طریق قراردادهای اجاره ی سرمایه ای:
1- ارزش فعلی پرداخت های اجاره در ابتدای اجاره یا ارزش منصفانه دارایی اجاره شده هرکدام کمتر باشد به عنوان بهای تمام شده در گروه حساب دارایی های ثابت عمومی ثبت می گردد.
2- ثبت تحصیل دارایی اجاره سرمایه ای:
بدهکار بستانکار
اموال و تجهیزات ٭٭٭
سرمایه گذاری در دارایی های ثابت عمومی ٭٭٭
- اجاره های سرمایه ای
حساب های منبع (سرمایه گذاری در دارایی ثابت عمومی):
از آنجا که گروه حساب دارایی های ثابت عمومی فقط مجموعه ای از حساب های خودتراز است و واحد مالی شناخته نمی شود، شکل و ظاهر خودتراز از طریق مجموعه ای از حسابها با مانده ی بستانکار برای ثبت منابعی که دارایی های ثابت عمومی از محل آنها تحصیل شده برآورده می شود.
شهر ساری
صورت دارایی های ثابت عمومی – بر مبنای منبع
31 شهریور 8x13
دارایی های ثابت عمومی:
زمین 2,455,033
ساختمان 3,549,352
اعیانی غیرساختمان 939,068
تجهیزات 2,355,114
جمع دارایی های ثابت عمومی 9,298,567
سرمایه گذاری در دارایی های ثابت عمومی از محل:
حساب مستقل پروژه های سرمایه ای:
اوراق قرضه با پشتوانه ی مالیاتی 1,553,611
کمک های بلاعوض مرکزی 942,504
کمک های بلاعوض ایالت 26,441
درآمدهای حساب مستقل عمومی 6,679,409
درآمدهای حساب مستقل درآمد اختصاصی 96,602
جمع سرمایه گذاری در دارایی های ثابت عمومی 9,298,567
کاهش بهای تمام شده :
1- کاهش در بهای تمام شده ی دارایی های ثابت ممکن است مربوط به حذف هزینه های انجام شده برای یک قلم یا اقلامی خاص یا مربوط به حذف بهای تمام شده ی یک بخش خاص باشد.
2- کاهش در بهای تمام شده ی دارایی های ثابت ممکن است ناشی از فروش، کنارگذاری، تخریب در نتیجه ی آتش، دزدی و غیره باشد.
3- بهای تمام شده ی دارایی ثابت در اختیار گروه حساب دارایی های ثابت عمومی ممکن است از طریق انتقال از یک واحد دولتی به حساب مستقل کاهش یابد.
4- ثبت حذف ساختمان خریداری شده که از محل حساب مستقل پروژه های سرمایه ای تامین مالی شده:
بدهکار بستانکار
سرمایه گذاری در دارایی های ثابت عمومی- حساب مستقل ٭٭٭
پروژه های سرمایه ای - کمک بلاعوض مرکزی
ساختمان ٭٭٭
5-در حالتی که کنارگذاری دارایی همراه با دریافت و پرداخت وجه نقد باشد هیچ اثری بر ثبت در گروه دارایی های ثابت عمومی ندارد و فقط در عملیات مربوط به پرداخت وجه نقد ظاهر می شود.
مثلاً حساب مستقل عمومی برای تخریب ساختمان 3000 ریال پرداخت نموده است ثبت مزبور عبارتست از:
در دفاتر حساب مستقل عمومی:
بدهکار بستانکار
مخارج 3000
موجودی نقد 3000
1- اگر دارایی ثابت ساخته یا تحصیل شده به وسیله ی یک حساب مستقل سرمایه ای بعداً به یک فعالیت ثبت شده توسط یک حساب مستقل دولتی منتقل شود در صورتی که دارایی ماهیتاً استهلاک پذیر باشد دارایی مزبور باید به ارزش دفتری در حساب های گروه حساب دارایی های ثابت عمومی ثبت شود.
مثال: ارزش ساختمان انتقالی در دفاتر حساب مستقل سرمایه ای شامل 200 ریال بهای تمام شده و 150 ریال استهلاک انباشته است که به دولت اصلی واگذار شده است.
ثبت گروه حساب دارایی های ثابت عمومی: بدهکار بستانکار
ساختمان 50
سرمایه گذاری در دارایی های ثابت عمومی - 50
حساب مستقل خدمات نیرو
ثبت دفاتر حساب مستقل:
استهلاک انباشته ی ساختمان 150
زیان کنارگذاری ساختمان 50
ساختمان 200
اهداف ثبت اموال و دارایی های ثابت در حساب های کل و معین:
1- اطلاعات تاریخی درباره ی سرمایه گذاری مودیان و سایرین برای استفاده ی شهروندان آتی و سایر استفاده کنندگان از دارایی دولت ارایه می کند.
2- مبنایی را برای پوشش بیمه ای کافی دارایی های ثابت مشمول بیمه ارایه می کند.
3- به منظور ارایه ی اطلاعات مربوط به مراقبت و نگهداری به بودجه بندی هزینه های دارایی های ثابت و شاید انتخاب و متمایز ساختن اقلامی که مخارج جاری آنها به طور غیر عادی بالا هستند یا برخی دارایی ها که احتمالاً نیاز به حداقل مخارج برای حفظ و نگهداری دارند کمک می کند.
4- به تثبیت پاسخ گویی مباشرت اقلام خاص و تعیین شخص مسوول به منظور توجه به الزامات مربوط به مراقبت و نگهداری کمک می کند.
5- از آنجا که بودجه های سرمایه ای بلند مدت بهتر هستند اطلاعات قابل اتکا درباره دارایی های ثابت تحت مالکیت کمک زیادی به برآورد نیازهای آتی می کند.
6- ثبت های کامل دارایی های ثابت به عنوان مبنای محاسبه ی استهلاک از حساب های مستقل سرمایه ای تفکیک ناپذیرند. دارایی های ثابت عمومی بعد از بیانیه ی 34:
گزارش های مالی اغلب کشورهای پیشرفته تا اواخر قرن بیستم عمدتاً بر ایفای مسوولیت پاسخ گویی مالی تأکید داشتند. در سال های اخیر تلاش هایی برای اجرای نظام مالی حسابداری دولتی فراهم آمده تا علاوه بر ایفای مسوولیت پاسخ گویی مالی شرایط لازم را برای ادای قسمتی از مسوولیت پاسخ گویی عملیاتی فراهم نمایند.
به عنوان مثال انتشار بیانیه ی 34 (GASB) موجب تغییر در استفاده از مبنای حسابداری و گزارش گری دارایی های سرمایه ای و بدهی های بلندمدت عمومی گردید. انتشار این بیانیه موجب شد که علاوه بر تحقق مسوولیت پاسخ گویی مالی، اطلاعات مورد نیاز برای تحقق و ارزیابی مسوولیت پاسخ گویی عملیاتی نیز فراهم آورند.
ویژگی های بیانیه ی 34:
1- استفاده از مبنای حسابداری تعهدی کامل
2- استفاده از معیار اندازه گیری جریان منابع اقتصادی در تنظیم گزارش
های مالی جامع دولت
3- ایجاد تحول در گزارش های دارایی های سرمایه ای و بدهی های بلند مدت عمومی فعالیت های از نوع دولتی
دارایی سرمایه ای: دارایی ها ابزار رسیدن به هدف هستند. در واحدهای انتفاعی هدف تولید جریانات نقدی خالص است و در واحدهای دولتی هدف ارایه ی خدمت نظیر بهداشت و آموزش و غیره می باشد.
(Pallot-1992) کلیه ی دارایی ها از دو جنبه اشتراک دارند
1- دارایی ها منابع اقتصادی هستند.
2- حقوق مالی هستند و از جنبه های مالکیت و کنترل تعهداتی به آنها منسوب است.
مجموعه ی حقوق متصور برای دارایی ها شامل: (کوهن 1927- ارلی 1941- مک فرسون 1978)
1- حقوق ناشی از قیمومیت (((custody right
2- حقوق استفاده از موضوع دارایی( usufouct right)
3- حقوق واگذاری
وجوه اشتراک دارایی های ثابت در شرکت های تجاری و واحدهای دولتی:
1) همانند شرکت های تجاری بهای تمام شده مبنای حسابداری دارایی های ثابت دستگاه های دولتی است.
2) اجزای تشکیل دهنده ی بهای تمام شده ی دارایی ثابت دستگاه های دولتی از معیارهای مشخص شده در حسابداری مالی تبعیت می کند.
3) اقلام گزارش شده در هر حساب دارایی ثابت بدون توجه به نوع واحد گزارش گری (دولتی یا انتفاعی) مشابه است.
4) اقلامی را که بهای تمام شده ی آنها از حداقل مبلغ تعیین شده برای حساب های دارایی بدون توجه به عمر مفید برآوردی کمتر باشد به عنوان دارایی در دفاتر به ثبت نمی رسانند و صرفاً به عنوان مخارج از محل منابع ثبت می کنند.
دارایی از منظر تئوری وجوه:
ویلیام واتر (1974) اعتقاد دارد که هدف از ایجاد یک حساب مستقل تحقق هدف یا اهداف معینی است. بدین معنی که مقداری منابع مالی در قالب یک حساب مستقل برای تحقق هدف یا اهداف خاصی تخصیص می یابد و محدود به مصرف در جهت همان هدف یا اهداف است. در نتیجه مفهوم خدمت در مرکز ثقل تئوری وجوه قرار دارد.
بند 88 و 89 دستورالعمل خط مشی حسابداری استانداردهای حسابداری استرالیا (1993):
دارایی خدمات بالقوه یا منافع اقتصادی آتی تحت کنترل موسسه است که در نتیجه ی معاملات گذشته و یا سایر رویدادهای گذشته به وجود آمده است که برای تحقق این تعریف، دارایی باید ویژگی های زیر را داشته باشد:
1- خدمات بالقوه یا منافع اقتصادی آتی
2- تحت کنترل بودن آن توسط یک واحد
3- ایجاد یا تحصیل بر اثر معاملات و رویدادهای گذشته
تعاریف دارایی سرمایه ای طبق ماده ی 77 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب بهمن 1380:
1) دارایی سرمایه ای: دارایی های تولید شده یا تولید نشده که طی مدت بیش از یک سال در فرآیند تولید کالا و خدمات به کار می رود.
2) دارایی های تولید شده: در فرآیند تولید حاصل گردیده است. دارایی تولید شده به سه گروه دارایی ثابت، موجودی انبار و اقلام گران بها تقسیم می شود.
3) دارایی های تولید نشده: دارایی های مورد نیاز تولید است که خودشان تولید نشده اند. مانند زمین و ذخایر معدنی
روش های ثبت دارایی سرمایه ای عمومی:
1- روش منظور نمودن قیمت تمام شده ی دارایی به حساب هزینه
2- روش منظور نمودن قیمت تمام شده به حساب ترازنامه ای دارایی های ثابت
3- روش منظور نمودن قیمت تمام شده به حساب هزینه از یک سو و انعکاس دارایی ثابت در ترازنامه از سویی دیگر
4- روش ثبت دارایی در گروه حساب دارایی های ثابت عمومی (1987 GASB )
5- روش ثبت دارایی سرمایه ای بر اساس بیانیه ی 34 هیأت استانداردهای حسابداری دولتی (1999 GASB )
طبق بیانیه ی 34 که در سال 1999 انتشار یافت گزارش گری دارایی های سرمایه ای بر اساس معیار اندازه گیری جریان منابع اقتصادی و در صورت حسابی تحت عنوان صورت حساب خالص دارایی ها منعکس و استهلاک سالانه ی آنها نیز در صورت حسابی تحت عنوان صورت حساب فعالیت ها به عنوان هزینه منظور می گردد. در این راستا دارایی های سرمایه ای که از محل منابع مالی هر حساب مستقل وجوه دولتی مورد استفاده قرار می گیرد در همان حساب مستقل به حساب مخارج منظور گردد لیکن بهای تمام شده ی آن در صورت حساب خالص دارایی ها و استهلاک سالانه ی آن در صورت حساب فعالیت ها منعکس شود.
دلایل انعکاس دو گانه ی دارایی های سرمایه ای طبق بند های (232و233و227 (GASB:
1- اطلاعات مندرج در صورت های مالی حساب های مستقل وجوه دولتی برای مقاصد زیر مورد استفاده قرار می گیرد:
الف) منابع، مصارف و موجودی دارایی های مالی
ب) حصول اطمینان از رعایت قوانین و مقررات و محدودیت های بودجه ای
ج) مقایسه ی نتایج مالی واقعی با مصوب
د) مانده وجوه مصرف نشده
2- تأکید صورت های مالی جامع دولت بر گزارش نتایج عملیات و وضعیت مالی دولت به عنوان یک واحد اقتصادی است.
3- استفاده کنندگان از صورت های مالی جامع دولت اطلاعات مشروحه ی زیر را کسب می کنند:
الف) نتایج عملیات شامل بهای تمام شده ی خدمات
ب) نحوه ی تأمین مالی فعالیت های دوره ی جاری (استفاده از ذخایرگذشته، درآمدهای دوره ی جاری و یا استقراض)
ج) وضعیت مالی شامل دارایی های مالی و سرمایه ای و بدهی های جاری و بلندمدت
د) ارزیابی اثربخشی، کارایی و صرفه های اقتصادی عملیات دولت
ه) تأثیر عملیات دوره ی مالی بر وضعیت و شرایط مالی (استمرار ارائه ی خدمات مشابه در سال های آتی و توان بازپرداخت بدهی های سررسید شده)
و) حدود رعایت حقوق بین دوره ای
1- برخی اعتقاد دارند که برای نگهداری اطلاعات لازم در مورد بهای تمام شده جهت درج در صورت خالص دارایی ها و صورت فعالیت ها از کاربرگی جداگانه استفاده کنند. که این اطلاعات صرفاً جهت تعدیل اطلاعات استفاده می شود و به همین دلیل به حساب های کل مورد عمل در سیستم حسابداری وزارتخانه یا موسسه ی دولتی انتقال نخواهد یافت. بلکه صرفاً جهت مقاصد گزارش گری یکپارچه استفاده خواهد شد (وست و مارتین-2003)
2- روش دیگر اختصاص یک دفتر جداگانه ی روزنامه و کل جهت ثبت اطلاعات تکمیلی مورد نیاز جهت تنظیم گزارش های مالی جامع وزارتخانه یا موسسه ی دولتی می باشد
3- سنتی ترین شیوه که ظاهراً در وزارتخانه ها و موسسات دولتی ایران از آن استفاده می شود اختصاص یک اداره ی جداگانه و چند نفر پرسنل جهت نگهداری حساب اموال و دارایی های سرمایه ای است.
اگر از حساب مستقل وجوه تملک دارایی های سرمایه ای یک دارایی خریداری شود ثبت های زیر استفاده می شود:
دفتر روزنامه ی حساب مستقل وجوه تملک دارایی سرمایه ای:
بدهکار بستانکار
مخارج (هزینه) ٭٭
بانک پرداخت ٭٭
ثبت دفتر اطلاعات تکمیلی و تعدیلات::
دارایی ٭٭
مخارج (هزینه) ٭٭
استهلاک دارایی سرمایه ای:
چون حساب های مستقل وجوه دولتی به جریان منابع مالی و مبنای تعهدی تعدیل شده تأکید دارد لذا استهلاک دارایی های سرمایه ای که موجب ورود و خروج منابع نمی شود را ثبت نمی کنند و چون استهلاک کاهنده ی منابع اقتصادی است و از طرفی بیانیه ی 34 به جریان منابع اقتصادی تأکید دارد لذا باید در صورت خالص فعالیت ها انعکاس یابد.
لذا ثبت ذیل در دفتر اطلاعات تکمیلی و تعدیلات بابت استهلاک انجام می شود:
بدهکار بستانکار
هزینه استهلاک ٭٭
استهلاک انباشته ٭٭