diamonds55
9th March 2009, 09:02 AM
با پرتاب ماهواره امید با ماهواره بر ساخت داخل، مدتی است كه كنجكاوی مردم ما به امكان جدیدی كه نفوذ در فضا برای كشورمان فراهم می كند افزایش یافته است. ایران با پرتاب ماهواره مخابراتی امید به گروه كشورهای با توانایی ساخت و پرتاب ماهواره به مدار زمین پیوسته است. رئیس سازمان فضایی ایران از طراحی و ساخت ماهواره های جدیدی نیز سخن گفته است. این ماهواره ها در مدیریت منابع و بلایای طبیعی، هواشناسی و زمین شناسی مورد استفاده قرار خواهند گرفت. ضمن این كه فناوری های مربوط به فضا می توانند به صنایع دیگر نیز كمك زیادی كنند. چنان كه سازمان های فضایی بزرگ دنیا از این طریق فناوری های جدیدی را وارد صنایع خود می كنند.
با احتساب ایران، تنها هشت كشور جهان از امكان پرتاب ماهواره برخوردارند. شوروی سابق اولین ماهواره جهان یعنی اسپوتنیك یك را در اكتبر سال ۱۹۵۷ به فضا پرتاب كرد. ایالات متحده امریكا به دنبال آن پرتاب موفقیت آمیز اكسپلورر یك را در سال ۱۹۵۸ انجام داد. پس از آنها فرانسه، ژاپن، چین، انگلیس، هند و رژیم صهیونیستی ماهواره هایی را به فضا فرستادند. به این ترتیب ایران جدیدترین كشوری است كه به توانایی پرتاب ماهواره دست یافته است.
تنها یكی از نمونه هایی كه نشان می دهد استقلال در ساخت و پرتاب ماهواره به چه میزان برایمان اهمیت دارد این است كه بدانیم چند سال پیش هنگامی كه سونامی سهمگینی در سواحل كشور اندونزی رخ داد، امریكایی ها از وقوع آن اطلاع داشتند ولی اطلاعاتشان را در اختیار كشور اندونزی قرار نداده بودند. به این ترتیب مهم است كه با داشتن آگاهی از وضعیت آب و هوایی و زمین شناسی خود از طریق فضا و با تكیه بر توانایی های داخلی بتوانیم بر بسیاری از شرایط سرزمینی خود تسلط داشته باشیم.
● چرا انسان ها به سوی فضا متمایل شده اند
با كاوش در فضا انسان می تواند به بعضی از اساسی ترین پرسش ها درباره نحوه آفرینش جهان پاسخ دهد. این كار فایده های عملی هم دارد. در عین حال این موضوع برای كشورهایی كه فناوری ورود به فضا را دارند به پیشرفت علم و فناوری كمك می كند. بسیاری از فناوری های جدید كه از این راه به دست می آید به شكل محصولات و اطلاعات در می آیند كه كیفیت زندگی روی زمین را بهبود می بخشند.
پیشرفت در زمینه مشاهده زمین به دانشمندان اجازه می دهد تا تغییرات آب و هوایی را مشاهده كنند، آب و هوا را پیش بینی كنند و به كشتی ها و هواپیماها در پیدا كردن مسیرشان كمك می شود.
محققان از این طریق بهتر می توانند درباره زمین مطالعه كنند. از نقطه مناسب در فضا ما می توانیم از سیاره مان فهمی به دست آوریم كه هرگز روی زمین چنین فهمی به دست نمی آید. ماهواره هایی كه در فضا هستند به دانشمندان كمك می كنند تا تغییرات در آب و هوا، جو زمین و اقیانوس های زمین را بفهمند و به همان ترتیب ارتباط مكانیكی زمین با خورشید را درك كنند. با استفاده از مدل های تغییرات نقشه كره زمین در اقیانوس ها، شامل جریانات آب و هوایی كنونی، امواج، بادها، یخ، دما و موجودات در حال زندگی در آب محققان می توانند حوادث آب وهوایی خطرناك مثل سیل ها، خشكسالی و توفان ها را پیشگویی كنند و تأثیر مخرب آنها را بر مردم كاهش دهند. به عنوان مثال ماهواره ها نشان می دهند كه بشر بر آب و هوای زمین از راه های مختلف اثر گذاشته است.
ماهواره ها به ما نشان می دهند كه شهرهای ما با روندی سریع رشد می كنند. در حالی كه جنگل های ما ویران شده اند تا خانه برای سكونت بشر و جاده ها و مزارع ساخته شود. انسان ها به طور متوسط هر سال ۱۷۵ میلیون جریب جنگل و علفزار را می سوزانند. در قرن گذشته، انسان ها حدود ۴۰ درصد سطح زمین را از حالت طبیعی اش خارج كرده اند. از آن بیشتر ما هر سال میلیون ها تن گاز آلاینده را به داخل جو رها می كنیم. بنابراین تركیب شیمیایی جو را تغییر می دهیم و آب و هوای كره زمین را تحت تأثیر قرار می دهیم. رفتن خاك و مواد شیمیایی از خشكی ها به رودخانه ها و در امتداد خطوط ساحلی رنگ آب را تغییر می دهد و بر زندگی آبزیان اثر می گذارد. همه این تغییرات و نیز شواهد خیلی بیشتر از تأثیرات بشر روی آب و هوای زمین، از فضا قابل مشاهده است.
فناوری های دیگر نیز تاكنون به ایجاد یك شبكه ارتباطات جهانی كه برای زندگی مدرن لازم است كمك كرده اند.
در حال حاضر حدود ۳ هزار ماهواره مفید و ۶ هزار قطعه زباله فضایی به گرد زمین می گردند.
● ایستگاه فضایی بین المللی
كاربرد ماهواره ها تنها محدود به این موارد نمی شود. در حال حاضر یك ایستگاه فضایی بین المللی كه در واقع یك ماهواره بزرگ قابل سكونت است در ۴۰۰ كیلومتری زمین به دور آن می گردد. اولین كاركنان تمام وقت ایستگاه كه یك فضانورد امریكایی و دو فضانورد روسی بودند در سال ۲۰۰۰ در ایستگاه ساكن شدند. ایستگاه فضایی بین المللی به عنوان یك آزمایشگاه، رصدخانه و محل كار عمل می كند. صفحات خورشیدی انرژی برق آن را تأمین می كند. ۱۵ كشور در ساختن این ایستگاه سهیم بوده اند. ولی شاتل ها و فضاپیماهای روسی و امریكایی تجهیزات لازم برای این ایستگاه را فراهم كرده و می كنند.
بعضی تجهیزات آزمایشگاهی مستقر روی ایستگاه، تأثیر شرایط فضا مثل تأثیر شرایط بی وزنی بر نمونه های زیستی كه شامل خود كاركنان نیز می شود را اندازه گیری می كنند. تجهیزات دیگر مواد مختلفی را تولید می كنند كه شامل بلورهای پروتئین برای تحقیقات پزشكی می شود. این بلورها را در فضا آسان تر می توان تجزیه و تحلیل كرد. محققان علوم پزشكی از نتایج تجزیه و تحلیل پروتئین ها استفاده می كنند تا تصمیم بگیرند كه كدام بلورها را بر روی زمین تولید كنند.
فایده اصلی وجود یك ایستگاه فضایی این است كه لازم است تجهیزات فقط برای یك بار به فضا برده شوند و دانشمندان در روی زمین می توانند نتایج تجربی را تجزیه و تحلیل كنند و جهت تحقیقات بعدی را خیلی سریع تر از قبل تعیین كنند.
در سال ۲۰۰۳ شاتل فضایی كلمبیا هنگام ورود دوباره به جو زمین خرد شد و همه هفت سرنشین آن كشته شدند. ناسا تا زمانی كه بتواند از سلامتی پروازهای آینده مطمئن شود پروازهای شاتل را متوقف كرد. سپس سایوزهای روسی حمل و نقل كاركنان را از زمین به ایستگاه و برعكس به عهده گرفتند. اخیراً شاتل ها پروازشان را از سرگرفته اند.
● فضاپیماها جهان را در می نوردند
پیش از این كه فضانوردان وارد فضا شوند، حیوانات از جمله سگ ها برای كشفیات آینده و فراهم كردن مقدمات رفتن بشر به فضا قدم در راه آینده گذاشتند.
كلنل یوری الكسیویچ گاگارین فضانورد اهل شوروی سابق اولین انسانی بود كه در سال ۱۹۶۱ سوار بر فضاپیمای ووستوك یك به فضا رفت. پرواز او ۱۰۸ دقیقه به طول انجامید و یك بار به دور زمین چرخید.
در سال ۱۹۶۹ فضاپیمای آپولو ۱۱ بشر را به ماه برد. اولین انسانی كه قدم به ماه گذاشت نیل آرمسترانگ امریكایی بود. از آن زمان تاكنون فضاپیماهای زیادی برای مطالعه ماه و سیارات و سایر اجرام آسمانی مانند سیارك ها به فضا پرتاب شده اند.
● تلسكوپ فضایی هابل
تلسكوپ فضایی هابل یك تلسكوپ قدرتمند در حال گردش در فاصله ۶۱۰ كیلومتری بالای زمین است. یك تلسكوپ در حال چرخش در بالای جو نسبت به تلسكوپ های زمینی می تواند تصاویری با جزییات بهتر تولید كند.
كهكشان ها، سیاهچاله ها، انفجار ستارگان و سایر اشیا و پدیده های فضایی از جمله مواردی هستند كه تلسكوپ فضایی هابل با تصویربرداری ها و طیف نماهایش آنها را ثبت می كند.
تلسكوپ به وسیله فرمان های رادیویی كه ازمركز «گدارد» ناسا مخابره می شود، كنترل می شود.
دانشمندان می توانند از اطلاعاتی كه به این روش ها و روش های دیگر به دست می آورند استفاده كنند تا كره زمین را از خطرات احتمالی نیز حفظ كنند. یكی از این خطرات احتمال برخورد یك سیارك با اندازه دو برابر یك زمین فوتبال با زمین است. یك تئوری حاكی از این است كه برخورد یك سیارك در ۶۵ میلیون سال قبل موجب انقراض نسل بسیاری از جانوران از جمله دایناسورها شده است.
به هر حال آینده از آن كشورهایی است كه به فناوری های مربوط به فضا دست یابند و قدم گذاشتن كشورمان در این راه ما را نسبت به آینده امیدوار می كند.
حمیده احمدیان راد
با احتساب ایران، تنها هشت كشور جهان از امكان پرتاب ماهواره برخوردارند. شوروی سابق اولین ماهواره جهان یعنی اسپوتنیك یك را در اكتبر سال ۱۹۵۷ به فضا پرتاب كرد. ایالات متحده امریكا به دنبال آن پرتاب موفقیت آمیز اكسپلورر یك را در سال ۱۹۵۸ انجام داد. پس از آنها فرانسه، ژاپن، چین، انگلیس، هند و رژیم صهیونیستی ماهواره هایی را به فضا فرستادند. به این ترتیب ایران جدیدترین كشوری است كه به توانایی پرتاب ماهواره دست یافته است.
تنها یكی از نمونه هایی كه نشان می دهد استقلال در ساخت و پرتاب ماهواره به چه میزان برایمان اهمیت دارد این است كه بدانیم چند سال پیش هنگامی كه سونامی سهمگینی در سواحل كشور اندونزی رخ داد، امریكایی ها از وقوع آن اطلاع داشتند ولی اطلاعاتشان را در اختیار كشور اندونزی قرار نداده بودند. به این ترتیب مهم است كه با داشتن آگاهی از وضعیت آب و هوایی و زمین شناسی خود از طریق فضا و با تكیه بر توانایی های داخلی بتوانیم بر بسیاری از شرایط سرزمینی خود تسلط داشته باشیم.
● چرا انسان ها به سوی فضا متمایل شده اند
با كاوش در فضا انسان می تواند به بعضی از اساسی ترین پرسش ها درباره نحوه آفرینش جهان پاسخ دهد. این كار فایده های عملی هم دارد. در عین حال این موضوع برای كشورهایی كه فناوری ورود به فضا را دارند به پیشرفت علم و فناوری كمك می كند. بسیاری از فناوری های جدید كه از این راه به دست می آید به شكل محصولات و اطلاعات در می آیند كه كیفیت زندگی روی زمین را بهبود می بخشند.
پیشرفت در زمینه مشاهده زمین به دانشمندان اجازه می دهد تا تغییرات آب و هوایی را مشاهده كنند، آب و هوا را پیش بینی كنند و به كشتی ها و هواپیماها در پیدا كردن مسیرشان كمك می شود.
محققان از این طریق بهتر می توانند درباره زمین مطالعه كنند. از نقطه مناسب در فضا ما می توانیم از سیاره مان فهمی به دست آوریم كه هرگز روی زمین چنین فهمی به دست نمی آید. ماهواره هایی كه در فضا هستند به دانشمندان كمك می كنند تا تغییرات در آب و هوا، جو زمین و اقیانوس های زمین را بفهمند و به همان ترتیب ارتباط مكانیكی زمین با خورشید را درك كنند. با استفاده از مدل های تغییرات نقشه كره زمین در اقیانوس ها، شامل جریانات آب و هوایی كنونی، امواج، بادها، یخ، دما و موجودات در حال زندگی در آب محققان می توانند حوادث آب وهوایی خطرناك مثل سیل ها، خشكسالی و توفان ها را پیشگویی كنند و تأثیر مخرب آنها را بر مردم كاهش دهند. به عنوان مثال ماهواره ها نشان می دهند كه بشر بر آب و هوای زمین از راه های مختلف اثر گذاشته است.
ماهواره ها به ما نشان می دهند كه شهرهای ما با روندی سریع رشد می كنند. در حالی كه جنگل های ما ویران شده اند تا خانه برای سكونت بشر و جاده ها و مزارع ساخته شود. انسان ها به طور متوسط هر سال ۱۷۵ میلیون جریب جنگل و علفزار را می سوزانند. در قرن گذشته، انسان ها حدود ۴۰ درصد سطح زمین را از حالت طبیعی اش خارج كرده اند. از آن بیشتر ما هر سال میلیون ها تن گاز آلاینده را به داخل جو رها می كنیم. بنابراین تركیب شیمیایی جو را تغییر می دهیم و آب و هوای كره زمین را تحت تأثیر قرار می دهیم. رفتن خاك و مواد شیمیایی از خشكی ها به رودخانه ها و در امتداد خطوط ساحلی رنگ آب را تغییر می دهد و بر زندگی آبزیان اثر می گذارد. همه این تغییرات و نیز شواهد خیلی بیشتر از تأثیرات بشر روی آب و هوای زمین، از فضا قابل مشاهده است.
فناوری های دیگر نیز تاكنون به ایجاد یك شبكه ارتباطات جهانی كه برای زندگی مدرن لازم است كمك كرده اند.
در حال حاضر حدود ۳ هزار ماهواره مفید و ۶ هزار قطعه زباله فضایی به گرد زمین می گردند.
● ایستگاه فضایی بین المللی
كاربرد ماهواره ها تنها محدود به این موارد نمی شود. در حال حاضر یك ایستگاه فضایی بین المللی كه در واقع یك ماهواره بزرگ قابل سكونت است در ۴۰۰ كیلومتری زمین به دور آن می گردد. اولین كاركنان تمام وقت ایستگاه كه یك فضانورد امریكایی و دو فضانورد روسی بودند در سال ۲۰۰۰ در ایستگاه ساكن شدند. ایستگاه فضایی بین المللی به عنوان یك آزمایشگاه، رصدخانه و محل كار عمل می كند. صفحات خورشیدی انرژی برق آن را تأمین می كند. ۱۵ كشور در ساختن این ایستگاه سهیم بوده اند. ولی شاتل ها و فضاپیماهای روسی و امریكایی تجهیزات لازم برای این ایستگاه را فراهم كرده و می كنند.
بعضی تجهیزات آزمایشگاهی مستقر روی ایستگاه، تأثیر شرایط فضا مثل تأثیر شرایط بی وزنی بر نمونه های زیستی كه شامل خود كاركنان نیز می شود را اندازه گیری می كنند. تجهیزات دیگر مواد مختلفی را تولید می كنند كه شامل بلورهای پروتئین برای تحقیقات پزشكی می شود. این بلورها را در فضا آسان تر می توان تجزیه و تحلیل كرد. محققان علوم پزشكی از نتایج تجزیه و تحلیل پروتئین ها استفاده می كنند تا تصمیم بگیرند كه كدام بلورها را بر روی زمین تولید كنند.
فایده اصلی وجود یك ایستگاه فضایی این است كه لازم است تجهیزات فقط برای یك بار به فضا برده شوند و دانشمندان در روی زمین می توانند نتایج تجربی را تجزیه و تحلیل كنند و جهت تحقیقات بعدی را خیلی سریع تر از قبل تعیین كنند.
در سال ۲۰۰۳ شاتل فضایی كلمبیا هنگام ورود دوباره به جو زمین خرد شد و همه هفت سرنشین آن كشته شدند. ناسا تا زمانی كه بتواند از سلامتی پروازهای آینده مطمئن شود پروازهای شاتل را متوقف كرد. سپس سایوزهای روسی حمل و نقل كاركنان را از زمین به ایستگاه و برعكس به عهده گرفتند. اخیراً شاتل ها پروازشان را از سرگرفته اند.
● فضاپیماها جهان را در می نوردند
پیش از این كه فضانوردان وارد فضا شوند، حیوانات از جمله سگ ها برای كشفیات آینده و فراهم كردن مقدمات رفتن بشر به فضا قدم در راه آینده گذاشتند.
كلنل یوری الكسیویچ گاگارین فضانورد اهل شوروی سابق اولین انسانی بود كه در سال ۱۹۶۱ سوار بر فضاپیمای ووستوك یك به فضا رفت. پرواز او ۱۰۸ دقیقه به طول انجامید و یك بار به دور زمین چرخید.
در سال ۱۹۶۹ فضاپیمای آپولو ۱۱ بشر را به ماه برد. اولین انسانی كه قدم به ماه گذاشت نیل آرمسترانگ امریكایی بود. از آن زمان تاكنون فضاپیماهای زیادی برای مطالعه ماه و سیارات و سایر اجرام آسمانی مانند سیارك ها به فضا پرتاب شده اند.
● تلسكوپ فضایی هابل
تلسكوپ فضایی هابل یك تلسكوپ قدرتمند در حال گردش در فاصله ۶۱۰ كیلومتری بالای زمین است. یك تلسكوپ در حال چرخش در بالای جو نسبت به تلسكوپ های زمینی می تواند تصاویری با جزییات بهتر تولید كند.
كهكشان ها، سیاهچاله ها، انفجار ستارگان و سایر اشیا و پدیده های فضایی از جمله مواردی هستند كه تلسكوپ فضایی هابل با تصویربرداری ها و طیف نماهایش آنها را ثبت می كند.
تلسكوپ به وسیله فرمان های رادیویی كه ازمركز «گدارد» ناسا مخابره می شود، كنترل می شود.
دانشمندان می توانند از اطلاعاتی كه به این روش ها و روش های دیگر به دست می آورند استفاده كنند تا كره زمین را از خطرات احتمالی نیز حفظ كنند. یكی از این خطرات احتمال برخورد یك سیارك با اندازه دو برابر یك زمین فوتبال با زمین است. یك تئوری حاكی از این است كه برخورد یك سیارك در ۶۵ میلیون سال قبل موجب انقراض نسل بسیاری از جانوران از جمله دایناسورها شده است.
به هر حال آینده از آن كشورهایی است كه به فناوری های مربوط به فضا دست یابند و قدم گذاشتن كشورمان در این راه ما را نسبت به آینده امیدوار می كند.
حمیده احمدیان راد