نارون1
30th August 2012, 01:55 PM
توجه به ادبیات تعلیمی، یکی از مسائل مهم در عرصه‌ی ادبیات به شمار می‌رود ولی امروز آن چه را که از ادبیات تعلیمی می‌دانیم حداقل نیازمندی‌های‌مان را در این زمینه برآورده نخواهد توانست، زیرا میزان نیازمندی‌های جامعه به مراتب بیشتر از آن چیزی است که در این باره در چنته داریم.
در زندگی روزمره و مسائل مختلف به ویژه مسایل اخلاقی، مذهبی، فلسفی و... دخالت دادن ادبیات تعلیمی و مطالعه‌ی آن، امری است انکارناپذیر زیرا «اثر ادبی تعلیمی، اثری است که دانشی را برای خواننده تشریح کند، یا مسائل اخلاقی، مذهبی، فلسفی را به شکل ادبی عرضه دارد.»(1)
از این تعریف می‌توان استنباط نمود که: با توجه به این که در زندگی فردی و اجتماعی، انسان همیشه با پرسش‌های گوناگون مواجه می‌شود، باید بر این موضوع واقف بود که کوتاه‌ترین راهی که می‌تواند به این پرسش‌ها پاسخ داده و ما را به سوی هدف راهنمایی کند؛ همانا به دست آوردن دانش ادبی و مطالعه‌ی سودمند ادبیات تعلیمی است.
تاریخ ادبیات بازگوکننده‌ی تمامی تغییرات و تحولاتی است که در عرصه‌های گوناگون و وقفه‌های زمانی متفاوت بر پیکره‌ی ادبیات وارد آمده است. این تغییرات گاهی به سمت مثبت و گاهی به جهت مخالف آن در حرکت بوده‌اند. اخصاً می‌توان از ادبیات تعلیمی یادآور شد: ادبیاتی که از یک قرن قبل از میلاد تاکنون موجود است.
1ـ ادبیات تعلیمی در غرب:
بنابر مدارک تاریخی و معتبر ادبی، نوشتن آثار تعلیمی از زمان‌های قدیم رواج داشته است چنانچه منظومه‌ی لوکرتیوس؛(2) شاعر و فیلسوف رومی که تاریخ نگارش آن به یک قرن قبل از میلاد برمیگردد، نمونه‌ای است از آثار ادبی تعلیمی موجود در آن زمان.
در تاریخ ادبیات غرب (اروپا) از این گونه آثار را می‌توان به طور متعدد دید. آثاری که هر کدام در زمینه‌ی آموزش موضوعات مختلف فلسفی، دینی، علمی و... از نقش درخور اهمیتی برخوردارند.
جورجیکس(3) نام اثر ادبی تعلیمی دیگری است که در تاریخ ادبیات غرب (اروپا) از آن به عنوان نمونه‌ای باارزش یاد شده است.
2ـ ادبیات تعلیمی مشرقزمین:
ادبیات مشرقزمین نیز دارای چنین آثاری ادبی ـ تعلیمی میباشد که هر کدام موضوعات جداگانه‌ای را مورد بحث قرار داده‌‌اند. از آن جمله است:
الف- الفیه ابن مالک، در آموزش صرف و نحو عربی.
ب- نصاب ابونصر فراهانی، در آموزش علوم گوناگون برای مبتدیان.
- منظومه‌ی حاجی ملاهادی، در مورد فلسفه.
3ـ جنبه‌های ادبیات تعلیمی:
در ادبیات تعلیمی شرق و غرب جدای از آموزش مسائل فلسفی، عقیدتی و... به دانش‌های عملی نیز توجه صورت گرفته است چنانچه در غرب و شرق عده‌ای از شعرا به این کار پرداختند.
با وصف این هم نمی‌توان ادبیات تعلیمی را فقط و فقط در انحصار جنبه‌های تعلیمی در آورد. زیرا در آن صورت مخاطب یا مخاطبین اثر به وجود آمده تحت این گونه خط فکری، گروه مشخصی را در برخواهد گرفت که معمولاً بزرگ‌سالان هستند اما در صورتی که برای آموزش موضوعی، آن را به شکل داستانی یا نمایشی در بیاوریم کار بازدهی بهتر و خوب‌تری خواهد داشت. بناءً می‌توان چنین گفت که ادبیات تعلیمی می‌تواند تخیلی هم باشد تا در پرتو آن، آثار داستانی و نمایشی به وجود بیاید.
خوشبختانه تاریخ ادبیات ما افتخار این را دارد که از این گونه آثار در سینه‌ی خود داشته باشد. آثاری چون مثنوی مولوی، بوستان سعدی و حدیقه‌الحقیقه‌ی حکیم ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی که از جنبه‌های ادبی و تعلیمی پرمایه و قوی برخوردار هستند.
جهان غرب نیز در این راستا تلاش‌های فراوانی نموده است و ادبای آن همواره کوشیده‌اند تا با ارائه‌ی سبک‌ها و شیوه‌های جدید، ادبیات تعلیمی را به سوی تغییر و تحول بکشانند. کتاب فن شعر هوراس نمونه‌ای است از این آثار که از لحاظ ادبی نیز از اهمیت زیادی برخوردار است.
ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ــ
پاورقی:
1ـ زبان و ادبیات فارسی(عمومی)، ص 101.
2ـ lucertius
3ـ Georgics
به قلم سید محمد امین عالمی
در زندگی روزمره و مسائل مختلف به ویژه مسایل اخلاقی، مذهبی، فلسفی و... دخالت دادن ادبیات تعلیمی و مطالعه‌ی آن، امری است انکارناپذیر زیرا «اثر ادبی تعلیمی، اثری است که دانشی را برای خواننده تشریح کند، یا مسائل اخلاقی، مذهبی، فلسفی را به شکل ادبی عرضه دارد.»(1)
از این تعریف می‌توان استنباط نمود که: با توجه به این که در زندگی فردی و اجتماعی، انسان همیشه با پرسش‌های گوناگون مواجه می‌شود، باید بر این موضوع واقف بود که کوتاه‌ترین راهی که می‌تواند به این پرسش‌ها پاسخ داده و ما را به سوی هدف راهنمایی کند؛ همانا به دست آوردن دانش ادبی و مطالعه‌ی سودمند ادبیات تعلیمی است.
تاریخ ادبیات بازگوکننده‌ی تمامی تغییرات و تحولاتی است که در عرصه‌های گوناگون و وقفه‌های زمانی متفاوت بر پیکره‌ی ادبیات وارد آمده است. این تغییرات گاهی به سمت مثبت و گاهی به جهت مخالف آن در حرکت بوده‌اند. اخصاً می‌توان از ادبیات تعلیمی یادآور شد: ادبیاتی که از یک قرن قبل از میلاد تاکنون موجود است.
1ـ ادبیات تعلیمی در غرب:
بنابر مدارک تاریخی و معتبر ادبی، نوشتن آثار تعلیمی از زمان‌های قدیم رواج داشته است چنانچه منظومه‌ی لوکرتیوس؛(2) شاعر و فیلسوف رومی که تاریخ نگارش آن به یک قرن قبل از میلاد برمیگردد، نمونه‌ای است از آثار ادبی تعلیمی موجود در آن زمان.
در تاریخ ادبیات غرب (اروپا) از این گونه آثار را می‌توان به طور متعدد دید. آثاری که هر کدام در زمینه‌ی آموزش موضوعات مختلف فلسفی، دینی، علمی و... از نقش درخور اهمیتی برخوردارند.
جورجیکس(3) نام اثر ادبی تعلیمی دیگری است که در تاریخ ادبیات غرب (اروپا) از آن به عنوان نمونه‌ای باارزش یاد شده است.
2ـ ادبیات تعلیمی مشرقزمین:
ادبیات مشرقزمین نیز دارای چنین آثاری ادبی ـ تعلیمی میباشد که هر کدام موضوعات جداگانه‌ای را مورد بحث قرار داده‌‌اند. از آن جمله است:
الف- الفیه ابن مالک، در آموزش صرف و نحو عربی.
ب- نصاب ابونصر فراهانی، در آموزش علوم گوناگون برای مبتدیان.
- منظومه‌ی حاجی ملاهادی، در مورد فلسفه.
3ـ جنبه‌های ادبیات تعلیمی:
در ادبیات تعلیمی شرق و غرب جدای از آموزش مسائل فلسفی، عقیدتی و... به دانش‌های عملی نیز توجه صورت گرفته است چنانچه در غرب و شرق عده‌ای از شعرا به این کار پرداختند.
با وصف این هم نمی‌توان ادبیات تعلیمی را فقط و فقط در انحصار جنبه‌های تعلیمی در آورد. زیرا در آن صورت مخاطب یا مخاطبین اثر به وجود آمده تحت این گونه خط فکری، گروه مشخصی را در برخواهد گرفت که معمولاً بزرگ‌سالان هستند اما در صورتی که برای آموزش موضوعی، آن را به شکل داستانی یا نمایشی در بیاوریم کار بازدهی بهتر و خوب‌تری خواهد داشت. بناءً می‌توان چنین گفت که ادبیات تعلیمی می‌تواند تخیلی هم باشد تا در پرتو آن، آثار داستانی و نمایشی به وجود بیاید.
خوشبختانه تاریخ ادبیات ما افتخار این را دارد که از این گونه آثار در سینه‌ی خود داشته باشد. آثاری چون مثنوی مولوی، بوستان سعدی و حدیقه‌الحقیقه‌ی حکیم ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی که از جنبه‌های ادبی و تعلیمی پرمایه و قوی برخوردار هستند.
جهان غرب نیز در این راستا تلاش‌های فراوانی نموده است و ادبای آن همواره کوشیده‌اند تا با ارائه‌ی سبک‌ها و شیوه‌های جدید، ادبیات تعلیمی را به سوی تغییر و تحول بکشانند. کتاب فن شعر هوراس نمونه‌ای است از این آثار که از لحاظ ادبی نیز از اهمیت زیادی برخوردار است.
ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ــ
پاورقی:
1ـ زبان و ادبیات فارسی(عمومی)، ص 101.
2ـ lucertius
3ـ Georgics
به قلم سید محمد امین عالمی