وحید 0319
27th August 2012, 07:18 PM
تهران، دریاچه چیتگر و خطری به نام زلزله
چندی پیش و پس از وقوع زلزله تأسف بار آذربایجان یک بار دیگر بحث احتمال وقوع زلزله در تهران بالا گرفت و در این میان برخی از تحلیل گران نیز با اشاره به عوامل انسان ساز و تأثیر آن بر افزایش احتمال وقوع زلزله، هشدارهایی به مردم و مسوولان دادند.
چندی پیش و پس از وقوع زلزله تأسف بار آذربایجان یک بار دیگر بحث احتمال وقوع زلزله در تهران بالا گرفت و در این میان برخی از تحلیل گران نیز با اشاره به عوامل انسان ساز و تأثیر آن بر افزایش احتمال وقوع زلزله، هشدارهایی به مردم و مسوولان دادند.
از جمله این مطالب می توان به نوشته ای تحت عنوان "زلزله آذربایجان حتی ثانیه اول زلزله تهران هم نیست" اشاره کرد که در سایت الف منتشر شد و نویسنده در بخشی از آن با هشدار نسبت به ساخت دریاچه ای مصنوعی در شمال غرب تهران، نوشته بود: " ... می دانیم که هر دریاچه مصنوعی به واسطه وزن زیادی که به طور ناگهانی به پوسته زمین اضافه میکند نقش بارزی در بیدار شدن گسلهای پیرامون دارد. حالا وزن آن برجهای غیر مجاز به جای خود، در قالب یک پروژه تبلیغاتی و بازاریابی دارند مابین آنها دریاچه هم می سازند. دریاچه یی که قطعا احتمال وقع زلزله در شمال تهران و بیدار شدن گسل شمیران را افزایش می دهد. آیا مدیران و کارشناسان شهرداری از چنین نکته فنی بدیهی و ساده ای بی اطلاع هستند یا با وجود اطلاع قصد آبگیری و تکمیل دریاچه مذکور در ماههای آینده را دارند؟ ..."
آنچه که نویسنده محترم این یادداشت به آن اشاره دارد، پدیده ای است زمین شناختی که از آن به عنوان "لرزه خیزی القایی" یاد می شود.
لرزه خیزى القایى زلزله هایى را توصیف مى کند که به نوعی در ارتباط با فعالیت هاى انسانى بر روى پوسته زمین مى باشند. در دهه هاى اخیر به علت دستکارى زیاد انسانى در محیط با چنین پدیده هایى مواجه هستیم. این رویدادهاى لرزه اى یا به طور کامل انسان زاد مى باشند و یا اینکه در مناطق فعال تکتونیکى در اثر تغییر وضعیت کلى استرس روى می دهند. این حرکات معمولاً با آشفتگى و برهم زدن موازنه طبیعت همراهند و نسبت مستقیمى بین زلزله هاى تحریک شده و فعالیت هاى انسانى وجود دارد. بنابر این باید انتظار داشت که مراکز این نوع زلزله هاى کاذب در نواحى فعالیت انسانها و حوالى آن قرار گیرد. یکى از عمده ترین عوامل ایجاد کننده زلزله مصنوعى ، مخازن و دریاچه سد هاى بزرگی مى باشد که مخازن آنها بیش از ۸۰ تا ۱۰۰ متر عمق دارند یا حجم مخزن زیادی را دارا هستند.
به طور کلى زلزله های القایی یكی از فرایندهای خاص ژئوفیزیكی در ناحیه ای است كه سد، آبگیر و یا دریاچه های مصنوعی ساخته می شود . با احداث سد و ایجاد یك مخزن بزرگ آب، چند میلیارد تن بار جدید بركف مخزن وارد می آید. شواهد موجود نشان می دهد كه مخازن ساخته شده توسط انسان ، موجب بروز لرزه های كم عمق در اثر افزایش بار اعمال شده در مناطق با خط های گسله حساس می شود . این پدیده اولین بار در اثر ایجاد دریاچه مید (Mead) برروی رودخانه كلرادو در سال ۱۹۳۵ مشاهده شد.
تحقیقاتی در مورد وقوع زلزله القایی در نتیجه آبگیری ۲۰ سد بزرگ دنیا انجام شده است و هم اكنون می توان این عقیده را باور داشت كه هنگام پر شدن دریاچه سد ، زلزله های القایی با شدت های مختلف اتفاق افتاده است .
نکته قابل توجه در این باره آن است که دریاچه چیتگر با ارتفاع تاج سد ۱۲ متری و حجم آبگیری حدود ۶ میلیون متر مکعب دارای آنچنان ابعاد بزرگی نیست که بتواند محرک جدی برای گسل های تهران باشد.
از سوی دیگر از آنجا که در سنوات گذشته که ایده ساخت دریاچه مذکور مطرح شده بود، صحبت از ساخت دریاچه ای به مساحت ۳۵۰ هکتار بود که این مختصات در چندین نوبت تعدیل شد و نهایتاً به ۱۳۸ هکتار تقلیل یافت، احتمال می دهم یکی از عوامل موثر در تعدیل ابعاد پروژه مذکور مطالعات صورت گرفته در زمینه احتمال بروز لرزه های القایی توسط شهرداری تهران و طراحان پروژه باشد.
چندی پیش و پس از وقوع زلزله تأسف بار آذربایجان یک بار دیگر بحث احتمال وقوع زلزله در تهران بالا گرفت و در این میان برخی از تحلیل گران نیز با اشاره به عوامل انسان ساز و تأثیر آن بر افزایش احتمال وقوع زلزله، هشدارهایی به مردم و مسوولان دادند.
چندی پیش و پس از وقوع زلزله تأسف بار آذربایجان یک بار دیگر بحث احتمال وقوع زلزله در تهران بالا گرفت و در این میان برخی از تحلیل گران نیز با اشاره به عوامل انسان ساز و تأثیر آن بر افزایش احتمال وقوع زلزله، هشدارهایی به مردم و مسوولان دادند.
از جمله این مطالب می توان به نوشته ای تحت عنوان "زلزله آذربایجان حتی ثانیه اول زلزله تهران هم نیست" اشاره کرد که در سایت الف منتشر شد و نویسنده در بخشی از آن با هشدار نسبت به ساخت دریاچه ای مصنوعی در شمال غرب تهران، نوشته بود: " ... می دانیم که هر دریاچه مصنوعی به واسطه وزن زیادی که به طور ناگهانی به پوسته زمین اضافه میکند نقش بارزی در بیدار شدن گسلهای پیرامون دارد. حالا وزن آن برجهای غیر مجاز به جای خود، در قالب یک پروژه تبلیغاتی و بازاریابی دارند مابین آنها دریاچه هم می سازند. دریاچه یی که قطعا احتمال وقع زلزله در شمال تهران و بیدار شدن گسل شمیران را افزایش می دهد. آیا مدیران و کارشناسان شهرداری از چنین نکته فنی بدیهی و ساده ای بی اطلاع هستند یا با وجود اطلاع قصد آبگیری و تکمیل دریاچه مذکور در ماههای آینده را دارند؟ ..."
آنچه که نویسنده محترم این یادداشت به آن اشاره دارد، پدیده ای است زمین شناختی که از آن به عنوان "لرزه خیزی القایی" یاد می شود.
لرزه خیزى القایى زلزله هایى را توصیف مى کند که به نوعی در ارتباط با فعالیت هاى انسانى بر روى پوسته زمین مى باشند. در دهه هاى اخیر به علت دستکارى زیاد انسانى در محیط با چنین پدیده هایى مواجه هستیم. این رویدادهاى لرزه اى یا به طور کامل انسان زاد مى باشند و یا اینکه در مناطق فعال تکتونیکى در اثر تغییر وضعیت کلى استرس روى می دهند. این حرکات معمولاً با آشفتگى و برهم زدن موازنه طبیعت همراهند و نسبت مستقیمى بین زلزله هاى تحریک شده و فعالیت هاى انسانى وجود دارد. بنابر این باید انتظار داشت که مراکز این نوع زلزله هاى کاذب در نواحى فعالیت انسانها و حوالى آن قرار گیرد. یکى از عمده ترین عوامل ایجاد کننده زلزله مصنوعى ، مخازن و دریاچه سد هاى بزرگی مى باشد که مخازن آنها بیش از ۸۰ تا ۱۰۰ متر عمق دارند یا حجم مخزن زیادی را دارا هستند.
به طور کلى زلزله های القایی یكی از فرایندهای خاص ژئوفیزیكی در ناحیه ای است كه سد، آبگیر و یا دریاچه های مصنوعی ساخته می شود . با احداث سد و ایجاد یك مخزن بزرگ آب، چند میلیارد تن بار جدید بركف مخزن وارد می آید. شواهد موجود نشان می دهد كه مخازن ساخته شده توسط انسان ، موجب بروز لرزه های كم عمق در اثر افزایش بار اعمال شده در مناطق با خط های گسله حساس می شود . این پدیده اولین بار در اثر ایجاد دریاچه مید (Mead) برروی رودخانه كلرادو در سال ۱۹۳۵ مشاهده شد.
تحقیقاتی در مورد وقوع زلزله القایی در نتیجه آبگیری ۲۰ سد بزرگ دنیا انجام شده است و هم اكنون می توان این عقیده را باور داشت كه هنگام پر شدن دریاچه سد ، زلزله های القایی با شدت های مختلف اتفاق افتاده است .
نکته قابل توجه در این باره آن است که دریاچه چیتگر با ارتفاع تاج سد ۱۲ متری و حجم آبگیری حدود ۶ میلیون متر مکعب دارای آنچنان ابعاد بزرگی نیست که بتواند محرک جدی برای گسل های تهران باشد.
از سوی دیگر از آنجا که در سنوات گذشته که ایده ساخت دریاچه مذکور مطرح شده بود، صحبت از ساخت دریاچه ای به مساحت ۳۵۰ هکتار بود که این مختصات در چندین نوبت تعدیل شد و نهایتاً به ۱۳۸ هکتار تقلیل یافت، احتمال می دهم یکی از عوامل موثر در تعدیل ابعاد پروژه مذکور مطالعات صورت گرفته در زمینه احتمال بروز لرزه های القایی توسط شهرداری تهران و طراحان پروژه باشد.