وحید 0319
6th August 2012, 10:58 PM
فضاي سبز و اهميت آن در زندگي
ريشه ارتباط و علاقه انسان به گياه از سال هاي بسيار دور و شايد از دوران انسان هاي اوليه نشات مي گيرد. در طول تاريخ استفاده از گياه مسير تکاملي و اشتقاق علمي گسترده اي داشته است. در اين راستا از زمان مهاجرت قوم ماد به فلات ايران، مردم اين سرزمين همواره در توسعه فضاي سبز و کاشت گياهان کوشا بوده اند به طوري که روزگاري ايران به نام کشور «گل و بلبل» شهرت داشت. متاسفانه در دوران اخير در کشور ما گياهان مورد بي مهري بسيار قرار گرفته اند، بدين جهت بالا بردن سطح آگاهي هاي مردم در مورد فضاي سبز و آشنايي با خواص گياهان ضرورتي است که مانع بروز فاجعه نابودي شهرها بر اثر آلودگي هوا و محيط زيست مي گردد. به همين منظور اهميت دادن به نقش فضاي سبز در زندگي انسان ها و ايجاد علاقه بيشتر به درخت وگل وچمن در وجود هرکس امري است بسيار مهم که در اينجا به طور اختصار به مواردي از آن اشاره مي شود که اميد است علاقه و تفکر بيشتري را برانگيزد و هرکس بتواند مشوقي دلسوز براي ايجاد فضاي سبز در محيط زندگي خود باشد:
ادامه ....
1) جذب پرتوها:دو دسته از پرتوهاي خورشيدي تاثيرات چشمگيري بر بدن انسان و ساير جانداران باقي مي گذارند. يکي از آنها پرتومادون قرمز و ديگري پرتو ماورا» بنفش است. احساس آرامشي را که انسان در سايه، به ويژه در سايه يک درخت احساس مي کند تا حدي مربوط مي شود به جذب پرتوهاي مادون قرمز خورشيد توسط درخت(ناگفته نماند که پرتوهاي مادون قرمز با طول موج بلند خود خاصيت گرمازايي دارند) و مقداري نيز به دليل جذب پرتوهاي ماورا» بنفش صورت مي گيرد. امروزه تاثيرات پرتو ماورا» بنفش بربافت سلولي گياهان و جانوران و همچنين خاصيت گندزدايي آن به خوبي روشن شده است بنابراين نقش درختان در حمايت از انسان و ساير جانداران در برابر آفتاب سوزان به خوبي روشن مي شود.
2) جذب گرد و غبار:درختان به سبب پراکندگي شاخ و برگ خود بر تمام زوايا و سطوح، همچون يک گردگير عمل مي کنند. اگر درخت را به دقت نظاره کنيم مي توانيم تنه آن را به جاي دسته و شاخ و برگ آن را به جاي پرهاي روي يک گردگير معمولي که در خانه بکار گرفته مي شود، تصور کنيم. با اين ويژگي، درختاني که در خاک ثابت مانده اند به منزله يک گردگير کاشته شده در زمين نقش خود را ايفا مي کنند. طي بررسي هاي بعمل آمده يک هکتار از فضاي سبز که حدودا 200 درخت در آن کاشته شده باشد تا 68 تن از گرد و غبار را در هر بارندگي در خود جذب مي کند. کاملا واضح است که با وجود چنين درختاني زدودن 68 تن گرد وغبار، رايگان خواهد شد، در صورتيکه بدون اين درختان بايد هزينه بسياري را براي اين کار اختصاص داد.
3) توليد اکسيژن:هواي مورد نياز انسان در روز حدود15 کيلوگرم است. درحالي که جذب غذاي مورد احتياج وي به آب 1/5 کيلوگرم و غذا 2/5 کيلوگرم مي باشد. از اين مقدار هواي سالم که به بدن انسان وارد مي شود 78 درصد آن را نيتروژن و 21 درصد آن را اکسيژن تشکيل مي دهد. گازهاي ديگر مانند گاز کربنيک، نئون و هليوم به همراه اکسيدهاي ازت و گوگرد مقدار بسيار ناچيزي از وزن هوا را تشکيل مي دهند. مثلا گاز کربنيک % 03 گاز کربنيک سريعا به مرگ انسان منتهي مي شود. تاکيد مي شود که مقدار زيادي از اکسيژن آزاد شده در طبيعت از طريق فضاي سبز توليد مي گردد. حال اگر درخت و فضاي سبزي وجود نداشته باشد مشکل انسان در رابطه با وجود گازکربنيک در هوا و کمبود اکسيژن به خوبي نمايان مي شود. علف ها و چمنزارها اگر چيده و کوتاه نشوند سطح سبز زيادي را به وجود مي آورند مثلا يک مترمربع چمن چيده(بريده) شده به ارتفاع 5-3 سانتيمتر داراي 6 تا10 مترمربع سطح سبز مي باشد. در صورتي که همين چمن در حالت کوتاه نشده در هر مترمربع داراي 200 مترمربع سطح سبز است. براساس اين محاسبه تنها 1/5 مترمربع چمن کوتاه نشده مي تواند به اندازه يک انسان در يک سال اکسيژن توليد کند.
4) توليد فيتونسيد:بررسي هاي دانشمندان علم محيط زيست نشان مي دهد که درختاني مانند گردو، کاج، نراد، بلوط، فندق، سروکوهي، اکاليپتوس، بيد، افرا، زبان گنجشک و داغداغان از خود ماده اي به نام فيتونسيد در فضا رها مي سازند که براي بسياري از باکتري ها و قارچ هاي تک سلولي و برخي از حشرات ريز اثر کشندگي دارد. در عين حال توليد چنين موادي توسط درختان برروي انسان اثر فرح بخشي دارد. دليل اين امر را دانشمندان چنين بيان مي کنند: مغز انسان از دو نيمکره چپ و راست تشکيل شده است. نيمکره راست در تنظيم احساس غريزي و طبيعي انسان مانند احساس محبت، خواب و نيازهاي ديگر طبيعي نقش دارد. در حالي که نيمکره چپ کار به نظم کشيدن کارهاي مکانيکي انسان مانند تنظيم وقت و سروقت حاضر بودن را بعهده دارد. انسان شهرنشين به دليل درگيري در کارهاي روزمره و شرايط محيط زيست شهري به مراتب کار بيشتري از نيمکره چپ خود مي کشد که ايت امر موجب اختلال بين دو نيمکره مغز و در نتيجه عملکرد طبيعي مغز انسان مي گردد. دانشمندان پي برده اند که درختان به سبب رهاسازي مواد شبيه فيتونسيد مي توانند تعادل بين دو نيمکره مغز را به خوبي برقرار ساخته و حالت طبيعي و آرام بخشي را به انسان ارزاني دارند. بنابراين نقش آرامبخشي درختان و فضاي سبز به خوبي نمايان مي گردد.
5) تعديل آب و هوا:درختان با تعريق و تعرق خود نقش حساسي در کاهش دماي ميکروکليما و افزايش رطوبت نسبي هوا ايفا مي کنند. دماي يک هکتار فضاي سبز در مرداد ماه تا 4/5 درجه کمتر از فضاي مجاور خالي از درخت است. و به همين نحو رطوبت نسبي درون يک فضاي سبز تا 11 درصد بيش از محيط خارج اندازه گيري شده است. با تعديل دو پارامتر ياد شده، فضاي سبز، ميکروکليمايي به وجود مي آورد که آسايش فيزيکي مناسبي براي زيست انسان در پي دارد.
6) کاهش آلودگي صدا:درحالي که آلودگي هواي تهران يا آلودگي جوي هاي سياه رنگ و گنديده قابل رويت مي باشد، بسياري از شهروندان تهراني جنجال هياهوي اطراف خود را آگاهانه يا ناخودآگاهانه ناديده گرفته و آن را جزئي تفکيک ناپذير از زندگي شهري مي دانند. صداي گوش خراش فروشندگان دوره گرد با بلندگو، موتورسواران با سروصدا در هر ساعت از روز، اتومبيل ها با اگزوز ناقص و بوق زدن هاي بي مورد، مته هاي مختلف جهت کندن و لوله گذاري و با آسفالت خيابان ها، صداي بلندگوهاي گوناگون، فضاي شهررا با آلودگي صوتي، آلوده مي سازند. بايد توجه کرد که عادت به نوعي آلودگي دليل بر مصونيت در مقابل آن نيست بلکه عادت به معناي کاهلي و هرچه بيشتر مستهلک شدن و غرق شدن در آلودگي است. اخطاريه اتحاديه پزشکان مبني بر آلودگي صوتي را بايد جدي تلقي کرد. هرصداي نا خواسته اي که به گوش انسان برسد آلودگي صوتي محسوب مي شود و حتي صداي موسيقي ملايمي که به طور ناخواسته از خانه همسايه به گوش برسد آلودگي صوتي به حساب مي آيد زيرا خود مخل آسايش فرد است. عکس العمل انسان در برابر صدا بستگي به عوامل ذهني مثل شدت صدا، فرکانس صدا و به عوامل عيني مانند مقبوليت يا عدم مقبوليت فرستنده صدا دارد. صداهاي ملايم عکس العمل هاي خاصي را در انسان پديد مي آورد هنگامي که شدت صدا به 70 يا 80 دسي بل مي رسد تاثيرات سر وصدا مي تواند ايجاد کري موقتي يا دائمي کند و آن در حالي است که سلول هاي گيرنده گوش به طور شديدي در معرض صدا قرار گيرند. اين تاثيرات بر انسان به طور مستقيم صورت مي گيرد. تاثيرات غيرمستقيم صداي ناخواسته بر انسان غير قابل لمس است. بي خوابي، پاره شدن افکار، کم حوصلگي، عصبي بودن، بروز بيماري هاي رواني، از عوارض صداهاي ناخواسته است. سبک شدن خواب، کاهش زمان خواب عميق که جز» آلودگي هاي ناخودآگاه هستند. کاهش مدت رويا، پريدن از خواب بر اثر صداهاي ناهنجار که آلودگي آگاه شمرده مي شوند. واکنش هاي فوق به وسيله آلودگي صوتي معادل 50-40 دسيبل ايجاد مي شود و حاصل اين واکنش ها بدون ترديد، کاهش بازده قدرت فکري و جسمي را در پي دارد.
رابطه بين سروصدا و سرطان
براساس تازه ترين مطالعات انجام شده توسط پژوهشگران فرانسوي، بين سر و صدا و بيماري سرطان در انسان رابطه اي نزديک وجود دارد. اين مطالعات جديد و نتايج حاصل از آن در آخرين شماره مجله فرانسوي(پاري ماچ) درج شده است. در آنجا آمده است: سروصداي شديد و تکرار آن باعث تضعيف عمومي مصونيت بدن انسان و در نتيجه تضعيف مقاومت وي در مقابل بيماري هاي خطرناک مي شود. بر اساس اين مطالعات، سروصداي زياد بر ساختار هورمون هاي بدن انسان تاثير منفي مي گذارد و باعث اخلال در کار آنها و سپس سرطان هورمون مي شود.
نقش گياهان در کاهش آلودگي صدا
امروزه دانشمندان ثابت کرده اند که درختان و درختچه هاي مي توانند در کاهش آلودگي صدا موثر باشند اگرچه خود صدا ممکن است رشد گياه را به مخاطره مي اندازد. کاهش رشدي در حدود41 %دريک مزرعه توتون که در معرض صداي شديد قرار گرفته، ديده شده است. به هر حال کيفيت کاهش صدا در درختان و درختچه هاي مختلف برحسب اندازه برگ، تراکم شاخ و برگ، نوع و بلندي درخت تفاوت دارد. با آزمايش هايي که به عمل آمده ديده شده که درختان و فضاي سبزي که درحاشيه خيابان ها ايجاد شده است اثرکاهندگي بيشتري نسبت به ديوارهاي صداگيرپيش ساخته و مصالح ساختماني دارند. با اين حساب نقش فضاي سبز در کاهش آلودگي صوتي و کاهش هزينه هاي ساختماني(دوجداره شدن پنجره ها و ديوارهاي بلند) و زيبايي شهر کاملا مشخص مي شود.
ريشه ارتباط و علاقه انسان به گياه از سال هاي بسيار دور و شايد از دوران انسان هاي اوليه نشات مي گيرد. در طول تاريخ استفاده از گياه مسير تکاملي و اشتقاق علمي گسترده اي داشته است. در اين راستا از زمان مهاجرت قوم ماد به فلات ايران، مردم اين سرزمين همواره در توسعه فضاي سبز و کاشت گياهان کوشا بوده اند به طوري که روزگاري ايران به نام کشور «گل و بلبل» شهرت داشت. متاسفانه در دوران اخير در کشور ما گياهان مورد بي مهري بسيار قرار گرفته اند، بدين جهت بالا بردن سطح آگاهي هاي مردم در مورد فضاي سبز و آشنايي با خواص گياهان ضرورتي است که مانع بروز فاجعه نابودي شهرها بر اثر آلودگي هوا و محيط زيست مي گردد. به همين منظور اهميت دادن به نقش فضاي سبز در زندگي انسان ها و ايجاد علاقه بيشتر به درخت وگل وچمن در وجود هرکس امري است بسيار مهم که در اينجا به طور اختصار به مواردي از آن اشاره مي شود که اميد است علاقه و تفکر بيشتري را برانگيزد و هرکس بتواند مشوقي دلسوز براي ايجاد فضاي سبز در محيط زندگي خود باشد:
ادامه ....
1) جذب پرتوها:دو دسته از پرتوهاي خورشيدي تاثيرات چشمگيري بر بدن انسان و ساير جانداران باقي مي گذارند. يکي از آنها پرتومادون قرمز و ديگري پرتو ماورا» بنفش است. احساس آرامشي را که انسان در سايه، به ويژه در سايه يک درخت احساس مي کند تا حدي مربوط مي شود به جذب پرتوهاي مادون قرمز خورشيد توسط درخت(ناگفته نماند که پرتوهاي مادون قرمز با طول موج بلند خود خاصيت گرمازايي دارند) و مقداري نيز به دليل جذب پرتوهاي ماورا» بنفش صورت مي گيرد. امروزه تاثيرات پرتو ماورا» بنفش بربافت سلولي گياهان و جانوران و همچنين خاصيت گندزدايي آن به خوبي روشن شده است بنابراين نقش درختان در حمايت از انسان و ساير جانداران در برابر آفتاب سوزان به خوبي روشن مي شود.
2) جذب گرد و غبار:درختان به سبب پراکندگي شاخ و برگ خود بر تمام زوايا و سطوح، همچون يک گردگير عمل مي کنند. اگر درخت را به دقت نظاره کنيم مي توانيم تنه آن را به جاي دسته و شاخ و برگ آن را به جاي پرهاي روي يک گردگير معمولي که در خانه بکار گرفته مي شود، تصور کنيم. با اين ويژگي، درختاني که در خاک ثابت مانده اند به منزله يک گردگير کاشته شده در زمين نقش خود را ايفا مي کنند. طي بررسي هاي بعمل آمده يک هکتار از فضاي سبز که حدودا 200 درخت در آن کاشته شده باشد تا 68 تن از گرد و غبار را در هر بارندگي در خود جذب مي کند. کاملا واضح است که با وجود چنين درختاني زدودن 68 تن گرد وغبار، رايگان خواهد شد، در صورتيکه بدون اين درختان بايد هزينه بسياري را براي اين کار اختصاص داد.
3) توليد اکسيژن:هواي مورد نياز انسان در روز حدود15 کيلوگرم است. درحالي که جذب غذاي مورد احتياج وي به آب 1/5 کيلوگرم و غذا 2/5 کيلوگرم مي باشد. از اين مقدار هواي سالم که به بدن انسان وارد مي شود 78 درصد آن را نيتروژن و 21 درصد آن را اکسيژن تشکيل مي دهد. گازهاي ديگر مانند گاز کربنيک، نئون و هليوم به همراه اکسيدهاي ازت و گوگرد مقدار بسيار ناچيزي از وزن هوا را تشکيل مي دهند. مثلا گاز کربنيک % 03 گاز کربنيک سريعا به مرگ انسان منتهي مي شود. تاکيد مي شود که مقدار زيادي از اکسيژن آزاد شده در طبيعت از طريق فضاي سبز توليد مي گردد. حال اگر درخت و فضاي سبزي وجود نداشته باشد مشکل انسان در رابطه با وجود گازکربنيک در هوا و کمبود اکسيژن به خوبي نمايان مي شود. علف ها و چمنزارها اگر چيده و کوتاه نشوند سطح سبز زيادي را به وجود مي آورند مثلا يک مترمربع چمن چيده(بريده) شده به ارتفاع 5-3 سانتيمتر داراي 6 تا10 مترمربع سطح سبز مي باشد. در صورتي که همين چمن در حالت کوتاه نشده در هر مترمربع داراي 200 مترمربع سطح سبز است. براساس اين محاسبه تنها 1/5 مترمربع چمن کوتاه نشده مي تواند به اندازه يک انسان در يک سال اکسيژن توليد کند.
4) توليد فيتونسيد:بررسي هاي دانشمندان علم محيط زيست نشان مي دهد که درختاني مانند گردو، کاج، نراد، بلوط، فندق، سروکوهي، اکاليپتوس، بيد، افرا، زبان گنجشک و داغداغان از خود ماده اي به نام فيتونسيد در فضا رها مي سازند که براي بسياري از باکتري ها و قارچ هاي تک سلولي و برخي از حشرات ريز اثر کشندگي دارد. در عين حال توليد چنين موادي توسط درختان برروي انسان اثر فرح بخشي دارد. دليل اين امر را دانشمندان چنين بيان مي کنند: مغز انسان از دو نيمکره چپ و راست تشکيل شده است. نيمکره راست در تنظيم احساس غريزي و طبيعي انسان مانند احساس محبت، خواب و نيازهاي ديگر طبيعي نقش دارد. در حالي که نيمکره چپ کار به نظم کشيدن کارهاي مکانيکي انسان مانند تنظيم وقت و سروقت حاضر بودن را بعهده دارد. انسان شهرنشين به دليل درگيري در کارهاي روزمره و شرايط محيط زيست شهري به مراتب کار بيشتري از نيمکره چپ خود مي کشد که ايت امر موجب اختلال بين دو نيمکره مغز و در نتيجه عملکرد طبيعي مغز انسان مي گردد. دانشمندان پي برده اند که درختان به سبب رهاسازي مواد شبيه فيتونسيد مي توانند تعادل بين دو نيمکره مغز را به خوبي برقرار ساخته و حالت طبيعي و آرام بخشي را به انسان ارزاني دارند. بنابراين نقش آرامبخشي درختان و فضاي سبز به خوبي نمايان مي گردد.
5) تعديل آب و هوا:درختان با تعريق و تعرق خود نقش حساسي در کاهش دماي ميکروکليما و افزايش رطوبت نسبي هوا ايفا مي کنند. دماي يک هکتار فضاي سبز در مرداد ماه تا 4/5 درجه کمتر از فضاي مجاور خالي از درخت است. و به همين نحو رطوبت نسبي درون يک فضاي سبز تا 11 درصد بيش از محيط خارج اندازه گيري شده است. با تعديل دو پارامتر ياد شده، فضاي سبز، ميکروکليمايي به وجود مي آورد که آسايش فيزيکي مناسبي براي زيست انسان در پي دارد.
6) کاهش آلودگي صدا:درحالي که آلودگي هواي تهران يا آلودگي جوي هاي سياه رنگ و گنديده قابل رويت مي باشد، بسياري از شهروندان تهراني جنجال هياهوي اطراف خود را آگاهانه يا ناخودآگاهانه ناديده گرفته و آن را جزئي تفکيک ناپذير از زندگي شهري مي دانند. صداي گوش خراش فروشندگان دوره گرد با بلندگو، موتورسواران با سروصدا در هر ساعت از روز، اتومبيل ها با اگزوز ناقص و بوق زدن هاي بي مورد، مته هاي مختلف جهت کندن و لوله گذاري و با آسفالت خيابان ها، صداي بلندگوهاي گوناگون، فضاي شهررا با آلودگي صوتي، آلوده مي سازند. بايد توجه کرد که عادت به نوعي آلودگي دليل بر مصونيت در مقابل آن نيست بلکه عادت به معناي کاهلي و هرچه بيشتر مستهلک شدن و غرق شدن در آلودگي است. اخطاريه اتحاديه پزشکان مبني بر آلودگي صوتي را بايد جدي تلقي کرد. هرصداي نا خواسته اي که به گوش انسان برسد آلودگي صوتي محسوب مي شود و حتي صداي موسيقي ملايمي که به طور ناخواسته از خانه همسايه به گوش برسد آلودگي صوتي به حساب مي آيد زيرا خود مخل آسايش فرد است. عکس العمل انسان در برابر صدا بستگي به عوامل ذهني مثل شدت صدا، فرکانس صدا و به عوامل عيني مانند مقبوليت يا عدم مقبوليت فرستنده صدا دارد. صداهاي ملايم عکس العمل هاي خاصي را در انسان پديد مي آورد هنگامي که شدت صدا به 70 يا 80 دسي بل مي رسد تاثيرات سر وصدا مي تواند ايجاد کري موقتي يا دائمي کند و آن در حالي است که سلول هاي گيرنده گوش به طور شديدي در معرض صدا قرار گيرند. اين تاثيرات بر انسان به طور مستقيم صورت مي گيرد. تاثيرات غيرمستقيم صداي ناخواسته بر انسان غير قابل لمس است. بي خوابي، پاره شدن افکار، کم حوصلگي، عصبي بودن، بروز بيماري هاي رواني، از عوارض صداهاي ناخواسته است. سبک شدن خواب، کاهش زمان خواب عميق که جز» آلودگي هاي ناخودآگاه هستند. کاهش مدت رويا، پريدن از خواب بر اثر صداهاي ناهنجار که آلودگي آگاه شمرده مي شوند. واکنش هاي فوق به وسيله آلودگي صوتي معادل 50-40 دسيبل ايجاد مي شود و حاصل اين واکنش ها بدون ترديد، کاهش بازده قدرت فکري و جسمي را در پي دارد.
رابطه بين سروصدا و سرطان
براساس تازه ترين مطالعات انجام شده توسط پژوهشگران فرانسوي، بين سر و صدا و بيماري سرطان در انسان رابطه اي نزديک وجود دارد. اين مطالعات جديد و نتايج حاصل از آن در آخرين شماره مجله فرانسوي(پاري ماچ) درج شده است. در آنجا آمده است: سروصداي شديد و تکرار آن باعث تضعيف عمومي مصونيت بدن انسان و در نتيجه تضعيف مقاومت وي در مقابل بيماري هاي خطرناک مي شود. بر اساس اين مطالعات، سروصداي زياد بر ساختار هورمون هاي بدن انسان تاثير منفي مي گذارد و باعث اخلال در کار آنها و سپس سرطان هورمون مي شود.
نقش گياهان در کاهش آلودگي صدا
امروزه دانشمندان ثابت کرده اند که درختان و درختچه هاي مي توانند در کاهش آلودگي صدا موثر باشند اگرچه خود صدا ممکن است رشد گياه را به مخاطره مي اندازد. کاهش رشدي در حدود41 %دريک مزرعه توتون که در معرض صداي شديد قرار گرفته، ديده شده است. به هر حال کيفيت کاهش صدا در درختان و درختچه هاي مختلف برحسب اندازه برگ، تراکم شاخ و برگ، نوع و بلندي درخت تفاوت دارد. با آزمايش هايي که به عمل آمده ديده شده که درختان و فضاي سبزي که درحاشيه خيابان ها ايجاد شده است اثرکاهندگي بيشتري نسبت به ديوارهاي صداگيرپيش ساخته و مصالح ساختماني دارند. با اين حساب نقش فضاي سبز در کاهش آلودگي صوتي و کاهش هزينه هاي ساختماني(دوجداره شدن پنجره ها و ديوارهاي بلند) و زيبايي شهر کاملا مشخص مي شود.