چرایی بازنگرداندن آثار و اشیای باستانی ایران و غفلت تاریخی ما !

[باستان شناس]

این گزارش می‌افزاید، به نظر می‌رسد باید در روند بازگرداندن آثار باستانی و اشیاء تاریخی ایران که در بیشتر موزه‌های معروف دنیا پراکنده شده‌اند، بازنگری صورت پذیرد.
برای نمونه،

چندي پیش، نقش برجسته‌اي از تخت جمشيد در حراج کريستي لندن به قيمت يک ميليون و صد و هشتاد هزار و دويست و هشتاد و چهار دلار به فروش رفت (سوم آبان سال 1386). ابعاد اين نقش 24 در 31 سانتيمتر است و سر سرباز هخامنشي را به همراه قسمتي از نيزه اين سرباز نشان مي‌دهد.

تصاویر برگرفته از سایت"فایند اینویز" می باشد.
http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42568_729.jpg

نقش برجسته سرباز هخامنشي


در معرفي اين اثر گفته مي‌شد که نقش سربازي است از کاخ خشايارشاه در تخت جمشيد اما با آگاهي سازمان ميراث فرهنگي ايران از اين حراجي و بررسي کارشناسان مشخص شد؛ اين حجاري مربوط به پلکان شرقي کاخ آپاداناست.

به تصوير زير که به صورت رايانه‌اي محل قرارگيري اين اثر را در جاي صحيح خود در پلکان شرقي نشان مي‌دهد، توجه کنيد.

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42569_696.jpg


در ادامه این روند و با شکایت دولت ایران از حراج «کریستی» این اثر از فهرست حراجی خارج شد و دارنده آن آقای «دنیس برند» و سازمان میراث فرهنگی ایران در دادگاه عالی لندن در برابر هم صف آرایی کردند.

اما یک پرسش؟


چرا دولت ایران نسبت به آثار دیگری که در سراسر موزه‌های دنیا پراکنده است واکنشی نشان نمی‌دهد؟

پاسخ شاید این باشد:

به یک دلیل ساده.
اما دلیلش به نظر می‌رسد که این موضوع باشد؛

بخش اعظمی از این آثار زمانی از ایران خارج شده‌اند که کشور ما فاقد قانونی برای حفاظت و نگهداری آثار ملی و باستانی بوده است و یا بدتر از آن چنین آثار نفیسی با قراردادهای رسمی و رضایت رسمی دولتمردان (به ویژه در زمان سلسله قاجار) به موزه‌ها و مجموعه‌های خارجی راه یافته‌اند و با اینکه تعلق فرهنگی و تاریخی این آثار به ایران مسلم و محرز است، از نظر حقوقی نمی‌توان ادعا یا شکایتی را مطرح کرد؛ اما موضوع این سرباز هخامنشی با نمونه‌های قبلی تفاوتی عمده داشت.
این اثر زمانی از ایران به سرقت رفته یا خارج شده است که به طور قطع، کشور ما دارای قانون عتیقیات بوده است.

پلکان شرقی آپادانا در پی حفاری‌های «ارنست هرتسفلد»، باستانشناس آلمانی در سال 1933کشف شده و پیش از آن، ایران قانونی برای حراست و حفاظت از آثار ملی خود در سال 1929به تصویب رسانده بود. اما دریغ که غرض ورزی‌های سیاسی باعث شد که دادگاه عالی لندن مدارک ایران برای اثبات مالکیت اثر را نپذیرد و سر سرباز هخامنشی به فروش برسد.

بهانه اصلی دادگاه این بود که چرا دولت وقت ایران در اکتبر 1974 که دنیس برند، نقش برجسته را در یک حراجی نیویورک خریده بود، هیچ واکنشی از خود نشان نداده است.

به دنبال این خبر موجی از ناراحتی و اعتراض در میان دوستداران میراث فرهنگی دیده شد. این موضوع انگیزه‌ای شد تا با یاری از اینترنت در موزه‌های معروف دنیا، گشتی بزنیم و دریابیم فروش سر این سرباز در قیاس با آنچه در زمان‌های گذشته روی داده چندان جلوه‌ای ندارد. نخست از موزه‌های اروپایی شروع می‌کنیم. تمرکز من بر آثار سنگی تخت جمشید بوده و نه کل تمدن هخامنشی.
نقش برجسته سرباز هخامنشی در موزه «ارمیتاژ» سن پترزبورگ روسیه ـ
اهدایی دولت ایران به این موزه در سال 1935 میلادی
http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42570_104.jpg

سر سرباز هخامنشي در موزه «آرميتاژ»




نقوش سنگي تخت جمشيد در موزه بريتانيا



1- نقش برجسته دو مادي از پلکان شمالي آپادانا
http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42571_198.jpg



2-نقش برجسته ارابه‌ران از پلکان شمالي آپادانا

انتقال از تخت جمشيد در جولاي سال ۱۸۱۱ توسط «رابرت گوردون» از اعضاي هيأت سياسي «سر گور اوزلي».

سر اسبان اين نقش توسط سر گور اوزلي به پسرش هديه شد که در سال ۱۹۸۵ موزه «ميهوي» ژاپن آن را خريداري کرد که در جاي خود نشان داده خواهد شد

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42572_634.jpg




3-نقش برجسته سربازن جاويدان
http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42574_547.jpg





ادامه دارد...........

[باستان شناس]

4-نقش برجسته اسفينکس

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42575_703.jpg



موزه «ميهو» ژاپن

در موزه ميهوي ژاپن دو حجاري از تخت جمشيد وجود دارد. همان گونه که گفته شد يکي از اين دو ادامه نقش ارابه ران در موزه بريتانياست که موزه "ميهو" درسال ۱۹۸۵ آن را خريده است.

نقش اسبان ارابه در موزه ميهو (ژاپن)
http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42576_759.jpg

سر اسبان ارابه - موزه ميهوي ژاپن


همان گونه که گفته شد، اين نقش ادامه حجاري ارابه‌راني است که در موزه بريتانيا قرار دارد. به تصوير زيرين توجه کنيد.
http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42577_830.jpg

نقش کامل ارابه‌ران

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42578_926.jpg

نقش خدمتکار از تخت جمشيد موزه ميهو (ژاپن)

قطعات تخت جمشيد در موزه‌هاي ايالات متحده آمريکا

۱-موزه «متروپوليتن» نيويورک

نقش برجسته ملازمين به ابعاد ۶۴ در ۸۶ سانتيمتر، بنياد «هريس بريس بن ديک»
http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42579_636.jpg

[باستان شناس]

قطعات سنگي تخت جمشيد در موزه «بوستون»

۱-نقش برجسته سرباز هخامنشي در موزه «بوستون» به ابعاد ۵۳ در ۴۶ سانتيمتر


http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42580_422.jpg


۲-نقش برجسته يک نجيب زاده مادي و دو هديه آور به ابعاد ۴۵ در ۷۷ سانتيمتر

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42581_310.jpg



۳-نقش برجسته يک ملازم به ابعاد ۶۹ در ۳۲ سانتيمتر
http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42582_397.jpg


قطعه سنگي ديگري از تخت جمشيد در موزه «بروکلين» نيويورک

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42583_846.jpg

نقش برجسته نگهبان هخامنشي در موزه بروکلين




قطعه سنگي ديگري از تخت جمشيد در موزه شهر ديترويت


http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42584_301.jpg

نقش برجسته يک خدمتکاردر موزه ديترويت

[باستان شناس]

قطعات سنگي تخت جمشيد در موزه شرقشناسي دانشگاه شيکاگو

۱-رديفي از شيرهاي غران تخت جمشيد در موزه دانشگاه شيکاگو
http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42585_575.jpg

۲-سر ستوني از تحت جمشيد در موزه دانشگاه شيکاگو
http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42586_897.jpg

۳-سر ستون ايوان شمالي کاخ صد ستون-اکنون در موزه دانشگاه شيکاگو
http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42587_988.jpg

۴-سر سنگي گاو نر از جبهه شرقي رواق شمالي کاخ صد ستون-موزه دانشگاه شيکاگو
http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42588_404.jpg

براي درک ابعاد اين مجسمه به تصوير زيرين بنگريد

http://www.tabnak.ir/files/fa/news/1388/8/30/42589_996.jpg

همچنین کتيبه‌اي آجري از خشايارشا و همين طور بخش‌هايي از طاقچه‌هاي سنگي تخت جمشيد در اين موزه هست که متأسفانه تصویری با کیفیت مناسب برای نمایش یافت نشد. همينطور چند نقش برجسته سنگي در موزه استکهلم و به احتمال قريب به يقين در کتابخانه ملي پاريس موجود است.
در همین باره، دکتر میرسنجری عضو هیات علمی دانشگاه به «تابناک» گفت:

در حالی که کشف اجساد سربازان ایرانی هخامنشی در مصر و همزمان مژده انتقال موقت منشور حقوق بشر از لندن به تهران احیای غرور ملی بسیاری از ایرانیان را در سراسر جهان به دنبال داشته، متأسفانه تاکنون توجه به تاریخ تمدن و پیشینه سترگ ملی در ایران در برخی موارد با بی توجهی‌هایی همراه بوده است.با این حال، خبر مسرت‌بخش واکنش مسئولانه دست‌اندرکاران میراث فرهنگی برای باز گرداندن اجساد فرزندان میهن بعد از 2500 سال نشان دهنده یک تغییر نگرش و آشتی با پیشینه پر افتخار نیاکانمان و افتخارات تاریخی وملی ما بوده است.

امید این که در مواردی چون بازسازی و تبلیغ برای خانه زادگاه نظامی گنجوی در روستای «تا» در تفرش، شناساندن، مرمت و احیای آثار هخامنشی در معرض ویرانی در در استان بوشهر، از میان بردن سد مخرب سیوند و ...
به طور منظم تداوم یابد ...

ایشان در ادامه افزود: در اینجا بد نیست به اجمال نظری بیندازیم به کوروش دوم یا کوروش کبیر، بنیانگذار دولت هخامنشی و دیدگاه‌های او؛ پدران کوروش کبیر، «کامبیز»، «کوروش اول»، «چیش پیش»، و «هخامنش» همگی رؤسای قوم پارس بوده‌اند. پس فرمانروا شدن کوروش چندان دور از ذهن نبود؛ اما چرا او مردی متفاوت است؟

دگراندیشی او بیشتر به روش حکومتش باز می‌گردد.

بنیانگذار حکومت هخامنشیان زمانی به قدرت رسید که رسم بود، پادشاهان پس از گسترش قلمروی خود یا تمدن و آیین سرزمین اشغال شده را نابود می‌کرد و مردمان آن را وادار به پذیرش مذهب و حتی زبان خود می‌نمودند و یا اگر نمی‌خواستند سرزمین اشغال شده را به قلمروی خود پیوند دهند، پس از غارت دارایی‌ها و گرفتن بردگان مورد نیاز آن را ویران می‌کردند.
«بخت النصر» (با نام اصلی Nebuchadnezzar) پادشاه سرزمین بابل و معاصر کوروش بود. بخت النصر که بسیار مورد علاقه دیکتاتور بغداد بود و صدام حسین همواره خود را با او مقایسه می‌کرد و حتی تندیسی از خود با شباهت زیاد به او در بخش‌های گوناگون عراق نصب کرده بود، کتیبه ای از زمان تسخیر فینیقیه توسط بابلیان از او باقی مانده که در آن چگونگی اشغال فنیقیه توصیف شده که فرهنگ غالب آن روز جهان را به خوبی به تصویر می‌کشد: «...فرمان دادم صدهزار چشم از كاسه درآورند و صدها هزار قلم پا را بشكنند.

با دست خودم چشم فرمانده دشمن را درآوردم. هزاران پسر و دختر را زنده زنده در آتش سوزاندم. خانه‌ها را چنان كوفتم كه ديگر بانگ زنده اي از آنها برنخيزد.»

«آشورنسیرپال دوم»، امپراتور دیگری است که تقریبا با هخامنشیان معاصر بود.

در کتیبه ای که از این فرمانروای آشور باقی مانده می‌خوانیم: «...شهر را تسخير کردم، 600 تن از جنگجويان را از دم تيغ گذراندم، 3000 اسير را زنده زنده در آتش سوزاندم، همه را کشتم، پوست حاکم شهر را کندم و سپس آنرا بر فراز ديوار شهر پهن کردم...»

اما کوروش دوم زمانی که در واکنش به حمله بخت النصر به ایران، سرزمین بابل را فتح می‌کند، بنا بر روش و منش ایرانی پندار نیک گفتار نیک و کردار نیک، روشی کاملا متفاوت را در برخورد با کشور مغلوب برمی‌گزیند.


در استوانه معروف کوروش که با نام منشور حقوق بشر معروف است و اصل آن امروز در موزه بریتانیا در لندن و نمونه ساخته شده اش در موزه ملی ایران (موزه ایران باستان) نگهداری می‌شود، او پس از معرفی خود به عنوان کوروش، شاه بزرگ، شاه شاهان، فرزند کمبوجیه... می‌نویسد: «...نگذاشتم رنج و آزاری به مردم این سرزمین وارد آید. من برده داری را برانداختم. درماندگی‌هایشان را چاره کردم.

فرمان دادم همه مردم در پرستش خدای خود آزاد باشند و کسی آنان را نیازارد.

من همه شهرهای ویران را از نو ساختم. همه نیایشگاه‌های بسته شده را گشودم. همه مردمان آواره را به جایگاه‌های خود برگرداندم. خداوند از کارهای من خشنود باشد.»

وی افزود: متفاوت بودن کوروش در زندگی شخصی او هم پیدا است. «زنوفون»، تاریخ نویس یونان باستان در کتاب Cyropaedia در بخشی از وصیت نامه کوروش می‌نویسد: «...پس از مرگ، بدنم را مومیایی نکنید و در طلا و زیور نپوشانید.

آن را در خاک دفن کنید تا ذره ذره بدنم خاک ایران را تشکیل دهد.» هرچند زنوفون متهم است که همواره افسانه‌ها را با تاریخ آمیخته، اما دست کم این یک مورد کاملا با واقعیت هماهنگ است. و این گونه بود که کوروش کبیر بنیانگذار پادشاهی هخامنشی در پاسارگاد دفن شد.

در بخشی دیگر از همان کتاب، زنوفون از کوروش نقل می‌کند که «...همواره حامی کیش یزدان پرستی باشید، اما هیچ قومی را مجبور نکنید که از آیین شما پیروی نماید. به خاطر داشته باشید که هر کس باید آزاد باشد تا از هر کیشی که می‌خواهد پیروی کند.» این نقل قول هم در رفتار خود کوروش دیده می‌شود و هم در عملکرد پادشاهان هخامنشی پس از او. چنانکه هخامنشیان پس از تصرف مصر مردم آن سرزمین را در پیروی از آیین، زبان، و فرهنگ خود آزاد گذاشتند.

تا جایی که در تاریخ مصر «هخامنشیان» سلسله ای از دودمان فرعون‌های مصر هستند؛ یعنی مصریان، هخامنشیان را نه یک قوم بیگانه که به عنوان بخشی از تاریخ خود پذیرفته‌اند.

در کتاب‌های مقدس یهودیان (کتاب حضرت داود، کتاب حضرت اشعیاء، و...) کوروش به عنوان فرستاده خدا و رهایی بخش یهودیان معرفی شده است و در قرآن هم از فردی به نام «ذوالقرنین» بسیار تمجید شده که به عقیده بیشتر مورخان غیرعرب و حتی مرحوم آیت‌الله العظمی علامه طباطبائی؛ او همان کوروش دوم هخامنشی است.

از همه جالبتر آن که یونانیان باستان که همواره دشمن شماره یک ایرانیان بودند و در تاریخ نویسی خود هیچگاه از تحقیر ایران فروگذار نمی‌کردند، برای کوروش احترام بسیار قایل بودند و به او لقب «بزرگترین پادشاه جهان پیش از اسکندر» را داده بودند...

[باستان شناس]

باید بیان داشت که این حرکت اقدام شایسته و درخور تحسینی است که به رغم انتقاداتی که به عملکرد سازمان میراث فرهنگی هست، نباید آن را از نظر دور داشت...نقش برجسته‌اي از تخت جمشيد در حراج کريستي لندن به قيمت يک ميليون و صد و هشتاد هزار و دويست و هشتاد و چهار دلار به فروش رفت، ایران شکایت کرد اما بهانه اصلي دادگاه اين بود که چرا دولت وقت ايران در اکتبر 1974 که «دنيس برند» نقش برجسته را در يک حراجي نيويورک خريده بود، هيچ واکنشي از خود نشان نداده است؟!
انتشار خبر یافتن بقایای سربازان ایرانی دوره پادشاهی کمبوجیه و واکنش امیدوار کننده رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، این بارقه امید را ایجاد کرد که موضوع حفظ و بازیابی آثار هویتی ایرانیان به ویژه در حوزه آثار باستانی و نمادهای فرهنگی با جدیت بیشتری از سوی دستگاه‌های متولی امر پیگیری شود.

به گزارش خبرنگار «تابناک»، پس از خبر انتشار کشف بقایای اجساد سربازان ایرانی در صحرای مصر و پوشش وسیع این خبر توسط رسانه‌های داخلی و بین‌المللی، آقای بقایی رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گفت‌وگو با خبرنگاران، از پیگیری و رایزنی‌های سازمان مطبوعش برای گفت‌وگو با مقامات مصری در این باره سخن گفت.

در همین حال، گفته می‌شود حتی بقایی برای تسریع فرایند گفت‌وگو در باره وضعیت آثار و بقایای اجساد سربازان ایرانی در پی دیدار با مسئول دفتر حفاظت منافع مصر در تهران نیز بر آمده است.

باید بیان داشت که این حرکت اقدام شایسته و درخور تحسینی است که علی رغم انتقاداتی که به عملکرد سازمان میراث فرهنگی وجود دارد، نباید آن را از نظر دور داشت؛ البته امید می‌رود این سخنان در مقام عمل نیز با جدیت پیگیری شود.

[پت]

مررسی...