diamonds55
5th February 2009, 04:00 PM
آیا موجودات فضایی وجود دارند؟ آیا امكان دارد همین حالا كه شما سرگرم خواندن این كلمات هستید، موجودات اندیشمندی در سیاره‌هایی دوردست كه حتی از وجود آنها نیز آگاه نیستیم به ما خیره‌شده باشند؟ آیا میلیاردها تمدن ناشناخته در گوشه و كنار این جهان وسیع و پهناور، پراكنده‌اند؟
از زمانی كه نخستین كنجكاوی‌های بشر آغاز شد و شروع به تفكر در باره محیط اطرافش كرد، این سوال نیز با او بوده است اما پاسخ به این پرسش چندان كار ساده‌ای نیست و در ابتدای قرن ۲۱ میلادی ما هنوز نتوانسته‌ایم پاسخی قطعی به این پرسش دهیم و حتی نتوانسته‌ایم از این موضوع مطمئن شویم كه آیا غیر از ما حیات ابتدایی و كوچكی در حد حیات میكروبی ممكن است در جایی از جهان وجود داشته باشد یا ما تنها هستیم؟
بسیاری در مقابل این ایده كه شاید ما واقعا تنها موجودات زنده یا هوشمند كیهان باشیم این سوال را مطرح می‌كنند كه آیا در این صورت فضای زیادی آن بالا به هدر نرفته است؟
امروزه نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند كه نزدیك به نیمی از مردم اروپا و آمریكا به وجود موجودات فضایی باور دارند. شاید بسیاری از آنها به واسطه تماشای فیلم‌ها و نمایش‌های تلویزیونی به این نتیجه رسیده باشند. در بسیاری از این فیلم‌ها موجودات فضایی از سیاره‌های دیگر به زمین هجوم می‌آورند تا بر سیاره ما حاكم شده یا درگیر نبردهای فضایی با نسل‌های پس از ما بشوند، البته در برخی از این مجموعه‌ها مانند et نیز این موجودات رفتاری كاملا بشردوستانه دارند و حتی برای كمك به انسان یا سیاره زمین به دیدار زمینیان می‌آیند، با وجود این نمی‌توان به این دلیل كه موجودات فضایی بكرات بر پرده نقره‌ای سینما ظاهر می‌شوند، به این نتیجه رسید كه می‌توان آنها را در فضا هم پیدا كرد. علم به چیزی بیش از ایده‌های خام و تصورهای خلاقانه نیاز دارد و آن شواهد تجربی است و ما هنوز با وجود این كه بیش از ۲۰۰۰ سال پس از یونانیان باستان زندگی می‌كنیم، نتوانسته‌ایم برای این پرسش كه آیا ما در این جهان تنهاییم یا نه، پاسخ بهتری از حدس‌های اولیه خود پیدا كنیم.
اما دانستن حقیقت در باره پاسخ این پرسش، از اهمیتی شایان برای ما برخوردار است. برای نمونه، اگر می‌فهمیدیم كه جوامع پیشرفته فراوان و رو به گسترشی در كهكشان ما وجود دارند، دست‌كم می‌توانستیم دورنمایی از وضعیت خود و نحوه عملكردمان به دست بیاوریم، ضمن آن كه شاید می‌توانستیم نكات شگفت‌آور بسیاری از تمدن‌های پیشرفته منظومه‌های فراخورشیدی رابیاموزیم و شاید به سوی آینده‌ای بسیار بهتر پیش می‌رفتیم. از آن سو، اگر معلوم شود كه زمین تنها سیاره‌ای است كه موجوداتی اندیشمند در آن ساكنند، آنگاه با این واقعیت دلهره‌آور رو‌به‌رو می‌شویم كه كیهان و آینده آن را اگر كسی بتواند رقم بزند تنها ما هستیم.
البته داستان ما تفاوت‌های ویژه‌ای با گذشته كرده است، امروز می‌توانیم از فناوری‌های نوین برای بررسی امكان وجود یا عدم وجود موجودات فضایی بهره ببریم می‌توانیم سفینه‌های خود را به گوشه و كنار منظومه‌شمسی روانه كنیم و می‌توانیم به بررسی دقیق آسمان در طول‌موج‌های مختلف بپردازیم. می‌توانیم اثرات گذر سیاره‌های فراخورشیدی از مقابل ستاره‌های مادرشان را ببینیم و با استفاده از فناوری‌های طیف‌سنجی، تركیب عناصر موجود در جو هر یك از این سیاره‌ها را تخمین بزنیم و از سوی دیگر روی زمین به جستجوی شرایط غیرعادی میزبان حیات بپردازیم و در بستر چشمه‌های آب گرم یا در اعماق دریا ربات‌های ما نشانه‌های حیات اولیه را ردیابی كنند.
با وجود همه اینها هنوز به جایی نرسیده‌ایم كه با قطعیت بگوییم در این راه حتما به موفقیت خواهیم رسید یا اگر دست به جستجوی فضایی‌ها بزنیم در فاصله زمانی كوتاهی بتوانیم آنها را بیابیم، اما به هر حال این احتمال وجود دارد كه روزی بزرگترین كشف تاریخ بشر محقق شود و ما مدركی مستقیم از حیات را در جایی غیر از سیاره مادری پیدا كنیم، اما نخستین گام برای پاسخ دادن به این پرسش نگاه كردن به آسمان‌هاست.
تحقیقات ما درباره حیات هوشمند فرازمینی، ما را به سمت ستاره‌ها می‌كشاند؛ اما كدام یك از آنها برای بررسی و تحقیق در این زمینه مناسبند؟ در كجای این وسعت بی‌پایان ستاره‌ها می‌توانیم امیدوار به یافتن سیاره‌های مناسب باشیم، واحه‌هایی كه در آن بذر حیات ریشه دوانده باشد و سبزه‌زار تمدن هوشمند رخ نموده باشد؟ می‌دانیم كه حیات روی زمین مقاوم و پایدار است. برای رسیدن به نقطه‌ای كه بتواند میزبانی حیات را در جای دیگری غیر از زمین به عهده داشته باشد، باید در اولین گام و پیش از آن كه به دنبال سیارات مناسب برویم، در جستجوی ستاره‌هایی باشیم كه می‌توانند سیارات میزبان حیات را در اطراف خود میزبانی كنند.
یافتن چنین ستاره‌هایی باعث توسعه روش‌ها و تكنیك‌های جستجوی سیارات فراخورشیدی شده است. پیدا كردن سیاراتی مانند زمین كه در محدوده كمربند حیات ستاره‌های مادر قرار گرفته باشند، یكی از اولویت های سال‌های آینده دنیای ستاره‌شناسی به شمار می‌رود.
امروز می‌توانیم از فناوری‌های نوین برای بررسی امكان وجود یا عدم وجود موجودات فضایی بهره ببریم
شكار چنین سیاره‌هایی اما با مشكلات فراوانی همراه خواهد بود. مشكل نخست ضعف ابزارهای امروزی ما هستند. ما امكان رصد مستقیم سیارات فراخورشیدی عظیم را هم به زحمت در اختیار داریم، چه رسد به سیارات سنگی و زمین مانند، اما در چند سال آینده با پیشرفت پروژه رصدخانه ۳۰ متری اروپا و ماموریت كپلر در مدار زمین، شانس رصد مستقیم چنین سیاراتی افزایش یافته است. ولی بررسی و تحلیل سیستم‌های سیاره‌ای كه پیدا می‌شود وطیف سنجی‌های دقیق پیش‌زمینه بررسی احتمال حیات در این منظومه‌ها به شمار می‌روند.
اما در همان حال كه جستجوی سیارات احتمالی مناسب برای شكل‌گیری حیات در دستور كارگروه‌‌های تحقیقاتی قرار دارد باید در كنار آن به فكر روش‌های احتمالی دیگر در این زمینه بود.
یكی از روش‌های مبتكرانه‌ای كه چند سالی است در این زمینه آغاز شده است و با جدیت ادامه دارد، پروژه جستجوی هوشمندان فرازمینی است. در این روش با این استدلال كه اگر تمدنی به مرحله هوشمندی رسیده باشد، حتما موفق به كشف امواج الكترومغناطیسی و استفاده از آن شده و به این ترتیب امواجی را در محیط پراكنده كرده است كه به طور طبیعی در جهان وجود ندارد. بنابراین با گوش كردن به عالم می‌توان نشانه‌های از امواجی یافت كه حاصل دستكاری موجودی هوشمند در طبیعت است. این كار سال‌ها پیش آغاز شده، اما هنوز به نتیجه نرسیده است كه البته این موضوع را به هیچ وجه نمی‌توان نشانه‌هایی از شكست این طرح خلاقانه ارزیابی كرد. گستردگی فضا به قدری زیاد است كه اگر در مدت كوتاهی نتوانسته‌ایم نتیجه‌ای قطعی دریافت كنیم، تنها به این دلیل می‌تواند باشد كه هنوز جستجوی خود را كامل نكرده‌ایم.
ما راهی طولانی برای یافتن نشانه‌های حیات در پیش داریم؛ جستجوی سیارات فراخورشیدی، رصد طیفی آسمان، گوش كردن به صداهایی كه از آسمان به سوی ما می‌آیند یا حتی ارسال پیام برای جاهایی كه مشكوك به وجود حیات در آن باشیم. در كنار آن، جستجوی دقیق سیارات یا اقمار منظومه شمسی كه ممكن است میزبان حیات غیرهوشمند باشند نیز در دستور كار قرار دارد. قمر تیتان در اطراف زحل، قمر اروپا به دور مشتری و سیاره مریخ هنوز در رده مظنونان همیشگی برای میزبانی حیات در گذشته، حال یا آینده بوده‌اند و ده‌ها ماموریت برای بررسی آن در حال طراحی و انجام است.
اگر روزی یكی از این طرح‌ها به نتیجه برسد و ما نشانه‌هایی از حیات هوشمند یا حتی میكروبی و ساده در جای دیگری از كیهان پیدا كنیم، به بزرگترین دستاورد تاریخ بشریت دست یافته‌ایم. این كشفی خواهد بود كه دید ما را درباره جهان دگرگون خواهد كرد.
پوریا ناظمی
از زمانی كه نخستین كنجكاوی‌های بشر آغاز شد و شروع به تفكر در باره محیط اطرافش كرد، این سوال نیز با او بوده است اما پاسخ به این پرسش چندان كار ساده‌ای نیست و در ابتدای قرن ۲۱ میلادی ما هنوز نتوانسته‌ایم پاسخی قطعی به این پرسش دهیم و حتی نتوانسته‌ایم از این موضوع مطمئن شویم كه آیا غیر از ما حیات ابتدایی و كوچكی در حد حیات میكروبی ممكن است در جایی از جهان وجود داشته باشد یا ما تنها هستیم؟
بسیاری در مقابل این ایده كه شاید ما واقعا تنها موجودات زنده یا هوشمند كیهان باشیم این سوال را مطرح می‌كنند كه آیا در این صورت فضای زیادی آن بالا به هدر نرفته است؟
امروزه نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند كه نزدیك به نیمی از مردم اروپا و آمریكا به وجود موجودات فضایی باور دارند. شاید بسیاری از آنها به واسطه تماشای فیلم‌ها و نمایش‌های تلویزیونی به این نتیجه رسیده باشند. در بسیاری از این فیلم‌ها موجودات فضایی از سیاره‌های دیگر به زمین هجوم می‌آورند تا بر سیاره ما حاكم شده یا درگیر نبردهای فضایی با نسل‌های پس از ما بشوند، البته در برخی از این مجموعه‌ها مانند et نیز این موجودات رفتاری كاملا بشردوستانه دارند و حتی برای كمك به انسان یا سیاره زمین به دیدار زمینیان می‌آیند، با وجود این نمی‌توان به این دلیل كه موجودات فضایی بكرات بر پرده نقره‌ای سینما ظاهر می‌شوند، به این نتیجه رسید كه می‌توان آنها را در فضا هم پیدا كرد. علم به چیزی بیش از ایده‌های خام و تصورهای خلاقانه نیاز دارد و آن شواهد تجربی است و ما هنوز با وجود این كه بیش از ۲۰۰۰ سال پس از یونانیان باستان زندگی می‌كنیم، نتوانسته‌ایم برای این پرسش كه آیا ما در این جهان تنهاییم یا نه، پاسخ بهتری از حدس‌های اولیه خود پیدا كنیم.
اما دانستن حقیقت در باره پاسخ این پرسش، از اهمیتی شایان برای ما برخوردار است. برای نمونه، اگر می‌فهمیدیم كه جوامع پیشرفته فراوان و رو به گسترشی در كهكشان ما وجود دارند، دست‌كم می‌توانستیم دورنمایی از وضعیت خود و نحوه عملكردمان به دست بیاوریم، ضمن آن كه شاید می‌توانستیم نكات شگفت‌آور بسیاری از تمدن‌های پیشرفته منظومه‌های فراخورشیدی رابیاموزیم و شاید به سوی آینده‌ای بسیار بهتر پیش می‌رفتیم. از آن سو، اگر معلوم شود كه زمین تنها سیاره‌ای است كه موجوداتی اندیشمند در آن ساكنند، آنگاه با این واقعیت دلهره‌آور رو‌به‌رو می‌شویم كه كیهان و آینده آن را اگر كسی بتواند رقم بزند تنها ما هستیم.
البته داستان ما تفاوت‌های ویژه‌ای با گذشته كرده است، امروز می‌توانیم از فناوری‌های نوین برای بررسی امكان وجود یا عدم وجود موجودات فضایی بهره ببریم می‌توانیم سفینه‌های خود را به گوشه و كنار منظومه‌شمسی روانه كنیم و می‌توانیم به بررسی دقیق آسمان در طول‌موج‌های مختلف بپردازیم. می‌توانیم اثرات گذر سیاره‌های فراخورشیدی از مقابل ستاره‌های مادرشان را ببینیم و با استفاده از فناوری‌های طیف‌سنجی، تركیب عناصر موجود در جو هر یك از این سیاره‌ها را تخمین بزنیم و از سوی دیگر روی زمین به جستجوی شرایط غیرعادی میزبان حیات بپردازیم و در بستر چشمه‌های آب گرم یا در اعماق دریا ربات‌های ما نشانه‌های حیات اولیه را ردیابی كنند.
با وجود همه اینها هنوز به جایی نرسیده‌ایم كه با قطعیت بگوییم در این راه حتما به موفقیت خواهیم رسید یا اگر دست به جستجوی فضایی‌ها بزنیم در فاصله زمانی كوتاهی بتوانیم آنها را بیابیم، اما به هر حال این احتمال وجود دارد كه روزی بزرگترین كشف تاریخ بشر محقق شود و ما مدركی مستقیم از حیات را در جایی غیر از سیاره مادری پیدا كنیم، اما نخستین گام برای پاسخ دادن به این پرسش نگاه كردن به آسمان‌هاست.
تحقیقات ما درباره حیات هوشمند فرازمینی، ما را به سمت ستاره‌ها می‌كشاند؛ اما كدام یك از آنها برای بررسی و تحقیق در این زمینه مناسبند؟ در كجای این وسعت بی‌پایان ستاره‌ها می‌توانیم امیدوار به یافتن سیاره‌های مناسب باشیم، واحه‌هایی كه در آن بذر حیات ریشه دوانده باشد و سبزه‌زار تمدن هوشمند رخ نموده باشد؟ می‌دانیم كه حیات روی زمین مقاوم و پایدار است. برای رسیدن به نقطه‌ای كه بتواند میزبانی حیات را در جای دیگری غیر از زمین به عهده داشته باشد، باید در اولین گام و پیش از آن كه به دنبال سیارات مناسب برویم، در جستجوی ستاره‌هایی باشیم كه می‌توانند سیارات میزبان حیات را در اطراف خود میزبانی كنند.
یافتن چنین ستاره‌هایی باعث توسعه روش‌ها و تكنیك‌های جستجوی سیارات فراخورشیدی شده است. پیدا كردن سیاراتی مانند زمین كه در محدوده كمربند حیات ستاره‌های مادر قرار گرفته باشند، یكی از اولویت های سال‌های آینده دنیای ستاره‌شناسی به شمار می‌رود.
امروز می‌توانیم از فناوری‌های نوین برای بررسی امكان وجود یا عدم وجود موجودات فضایی بهره ببریم
شكار چنین سیاره‌هایی اما با مشكلات فراوانی همراه خواهد بود. مشكل نخست ضعف ابزارهای امروزی ما هستند. ما امكان رصد مستقیم سیارات فراخورشیدی عظیم را هم به زحمت در اختیار داریم، چه رسد به سیارات سنگی و زمین مانند، اما در چند سال آینده با پیشرفت پروژه رصدخانه ۳۰ متری اروپا و ماموریت كپلر در مدار زمین، شانس رصد مستقیم چنین سیاراتی افزایش یافته است. ولی بررسی و تحلیل سیستم‌های سیاره‌ای كه پیدا می‌شود وطیف سنجی‌های دقیق پیش‌زمینه بررسی احتمال حیات در این منظومه‌ها به شمار می‌روند.
اما در همان حال كه جستجوی سیارات احتمالی مناسب برای شكل‌گیری حیات در دستور كارگروه‌‌های تحقیقاتی قرار دارد باید در كنار آن به فكر روش‌های احتمالی دیگر در این زمینه بود.
یكی از روش‌های مبتكرانه‌ای كه چند سالی است در این زمینه آغاز شده است و با جدیت ادامه دارد، پروژه جستجوی هوشمندان فرازمینی است. در این روش با این استدلال كه اگر تمدنی به مرحله هوشمندی رسیده باشد، حتما موفق به كشف امواج الكترومغناطیسی و استفاده از آن شده و به این ترتیب امواجی را در محیط پراكنده كرده است كه به طور طبیعی در جهان وجود ندارد. بنابراین با گوش كردن به عالم می‌توان نشانه‌های از امواجی یافت كه حاصل دستكاری موجودی هوشمند در طبیعت است. این كار سال‌ها پیش آغاز شده، اما هنوز به نتیجه نرسیده است كه البته این موضوع را به هیچ وجه نمی‌توان نشانه‌هایی از شكست این طرح خلاقانه ارزیابی كرد. گستردگی فضا به قدری زیاد است كه اگر در مدت كوتاهی نتوانسته‌ایم نتیجه‌ای قطعی دریافت كنیم، تنها به این دلیل می‌تواند باشد كه هنوز جستجوی خود را كامل نكرده‌ایم.
ما راهی طولانی برای یافتن نشانه‌های حیات در پیش داریم؛ جستجوی سیارات فراخورشیدی، رصد طیفی آسمان، گوش كردن به صداهایی كه از آسمان به سوی ما می‌آیند یا حتی ارسال پیام برای جاهایی كه مشكوك به وجود حیات در آن باشیم. در كنار آن، جستجوی دقیق سیارات یا اقمار منظومه شمسی كه ممكن است میزبان حیات غیرهوشمند باشند نیز در دستور كار قرار دارد. قمر تیتان در اطراف زحل، قمر اروپا به دور مشتری و سیاره مریخ هنوز در رده مظنونان همیشگی برای میزبانی حیات در گذشته، حال یا آینده بوده‌اند و ده‌ها ماموریت برای بررسی آن در حال طراحی و انجام است.
اگر روزی یكی از این طرح‌ها به نتیجه برسد و ما نشانه‌هایی از حیات هوشمند یا حتی میكروبی و ساده در جای دیگری از كیهان پیدا كنیم، به بزرگترین دستاورد تاریخ بشریت دست یافته‌ایم. این كشفی خواهد بود كه دید ما را درباره جهان دگرگون خواهد كرد.
پوریا ناظمی