بلدرچین
7th March 2012, 01:48 PM
مهریه مثل لقمه‌ای در گلو مانده است، از یك طرف زنان برای نجات از آینده مبهم‌شان به آن چنگ می‌زنند و از سوی دیگر مردان بدشان نمی‌آید اگر بتوانند از زیر بار آن شانه خالی كنند، در این میان قانونگذاران هم نمی‌دانند كه برای متعادل كردن مهریه و كاستن از تبعات اجتماعی آن باید چه كار كنند.
تجربه ثابت كرده كه مهریه قانون‌بردار هم نیست، یعنی مردم منتظر نمی‌مانند تا قانونگذار سبك خاصی از زندگی را برایشان تدوین كند و آنها هم گوش به فرمان بدهند و همان راه دیكته‌شده را بروند.
برای همین است كه اوضاع مهریه در كشور ما تا این حد نابسامان شده است.
آمارهای تلخ
طبق آمار ستاد دیه كشور هر روز به طور متوسط شش نفر بابت مهریه به زندان می‌افتند و فقط طی 50 روز منتهی به مهر ماه امسال، 327 زندانی دیگر به محبوسان قبلی اضافه شده‌اند تا رقم زندانیان مهریه به سه هزار و 327 نفر برسد.
این رقم شاید در نگاه اول در مقایسه با تعداد زنان و مردان متاهل آمار چشمگیری نباشد؛ ولی در واقعیت به معنای اشغال سه هزار و 327 تخت در زندان‌ها، اضافه شدن بار مالی به سیستم قضایی و بلاتكلیف ماندن سه هزار و 327 زن همراه خانواده خود است اگر این گونه به زندانیان مهریه نگاه كنیم آنها یك تهدید هم برای خودشان و هم برای جامعه محسوب می‌شوند.
البته باید این موضوع را هم در نظر گرفت كه مهریه حقی شرعی و قانونی برای زنان است و وقتی مردی خود را از بابت پرداخت مهریه به همسرش مدیون می‌كند، قبل از این‌كه به سرنوشت زندانیان مهریه دچار شود، باید فكری برای این تعهد مالی بكند كه بیشتر مردها نیز در كوران غلیان هیجان ناشی از ازدواج به تنها چیزی كه فكر نمی‌كنند دینی است كه بر گردن دارند.
قوانین باید اصلاح شود
اما حالا اوضاع به جایی رسیده است كه برخی مراجع تقلید به این فكر افتاده‌اند تا شاید با گوشزد كردن دستورات اسلام و شرع برای مهریه‌ها ترمز بگذارند.
روز گذشته آیت‌الله مكارم‌شیرازی در درس خارج فقه خود چنین كرد و خواستار اصلاح قوانین خلاف شرع در ازدواج شد.
این مرجع تقلیدكه تاكید داشت تعیین مهریه‌هایی معادل تاریخ تولد دختر یا به ارتفاع قله‌های مرتفع دنیا به‌زغم خانواده دخترها ابزاری برای حفظ آبروست، معتقد است شوهری كه توان پرداخت مهریه را ندارد نباید به زندان بیفتد، مگر این‌كه توانایی مالی‌اش برای پرداخت مهریه ثابت شود.
آیت‌الله مكارم شیرازی بر این باور است كه مهریههای امروزی از سه بابت خلاف شرع هستند كه به زندان افتادن مردان معسر (با بضاعت مالی اندك و ناتوان در پرداخت مهریه)، تمكین نكردن زنان از شوهر بعد از قسط‌بندی مهریه و این‌كه مردان هنگام عقد ازدواج ته دلشان قصدی برای پرداخت مهریه ندارند، خلاف‌هایی است كه هنگام ازدواج در ایران رخ می‌دهد.
این مرجع تقلید می‌گوید: اگر ثابت شود كسی معسر است و گفتند باید ماهی یك سكه به زوج بدهد، ماه اول كه این سكه پرداخت شد، زن باید تمكین كند در حالی كه قانون چنین چیزی نگفته است.
همچنین گفته می‌شود در عقد قصد جدی شرط است، اما آیا جوانی كه می‌گوید این میزان مهریه به طور مثال به سال تولد دختر را می‌دهم، قصد دارد این میزان مهریه را پرداخت كند؟ مشخص است كه این جوان قصد جدی ندارد و همین كه می‌گویند چه كسی مهریه را داده و چه كسی گرفته شاهدی برهمین مدعاست.
«این قانون خلاف شرع هم باید اصلاح شود چون همان‌گونه كه در هنگام جاری شدن خطبه عقد داشتن قصد جدی لازم است، برای تعیین مبلغ مهریه هم این قصد جدی ضرورت دارد.»
آیت‌الله مكارم شیرازی در خلال گفته‌هایش از دو قوه مقننه و قضاییه نیز خواست تا این خلاف‌های شرعی را كه به واسطه ازدواج در كشور اتفاق می‌افتد اصلاح كنند، چرا كه به باور او این قوانین اصلاح نشده هستند كه پیامدهای اجتماعی از این جنس را به بار می‌آورند. اما این اظهارات در حالی مطرح شده كه مجلس فعلا برنامه‌ای برای ورود به مساله مهریه ندارد.
غضنفرآبادی، عضو كمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی در این باره به «جام‌جم» می‌گوید: در لایحه حمایت از خانواده ماده‌ای در رابطه با مهریه وجود داشت كه به تعیین مالیات برای مهریه‌هایی كه از سقفی معین بالاتر می‌روند، اشاره داشت، اما كارشناسان گفتند كه چنین كاری درست نیست و تعیین مالیات برای مهریه مشكل شرعی و قانونی و تبعات اجتماعی به دنبال می‌آورد.
او اضافه می‌كند: البته هنوز هم بهترین اهرم فشار در بحث مهریه همان تعیین مالیات است، ولی باید توجه داشت هر رویه‌ای كه وضع می‌شود باید یك سری الزامات و ضمانت‌های اجرایی داشته باشد، مثلا اگر قرار باشد برای مهریه سقف تعیین كنیم باید ساز و كارهای آن دقیقا مشخص باشد و ضمانت اجرایی هم داشته باشد، در غیر این صورت هیچ خاصیتی نخواهد داشت.
این عضو كمیسیون حقوقی و قضایی مجلس كه تلاش برای فرهنگسازی و تغییر نگرش جوانان و خانواده‌ها نسبت به ازدواج و مهریه را بهترین راه برای سر و سامان دادن به اوضاع كنونی می‌داند، در عین حال تاكید دارد كه اگر در مورد مهریه بحث‌های جدی و كارشناسی مطرح شود و نیاز به قانونگذاری داشته باشد مجلس آماده است تا نسبت به تصویب قوانین جدید و اصلاح قوانین قدیمی اقدام كند.
البته از آنجا كه پیروی از قوانین در امور شخصی و خانوادگی معمولا به مذاق افراد در آستانه ازدواج خوش نمی‌آید، شاید بهتر باشد كه مردها به عنوان پذیرندگان مهریههای عندالمطالبه بدانند كه عقدنامه‌های ازدواج جزو اسنادی هستند كه قابلیت اجرا دارند و هیچ‌كدام از مفاد آن شوخی نیست.
ضرورت فرهنگسازی
در حال حاضر بسیاری از دختران گمان می‌كنند تعیین مهریه های سنگین نشانه كلاس بالا و مایه مباهات است، بنابراین لازم است این بینش اشتباه با فرهنگسازی از میان برود.
ضمن این كه به گفته كارشناسان زندان افتادن مردی كه استطاعت پرداخت مهریه سنگین را ندارد، نیز مشكلی را حل نمی‌كند و در این میان زن و شوهر هر دو خسارت می‌بینند وعمر و زندگی خود را در راهروهای دادگاه خانواده از دست می‌دهند.
بنابر این غیر از اصلاح قوانین به نظر می‌رسد برنامه‌ریزان فرهنگی، نهادها و سازمان‌های فرهنگ‌ساز، رسانه‌ها و دیگر سازمان‌های ذی‌ربط باید برای تغییر فرهنگ مردم و همچنین گرایش آنها به تعیین مهریههای سنگین دست به كار شوند، چرا كه تجربه ثابت كرده است زندگی بادوام و توام با خوشحالی هیچ ارتباطی با مهریههای آنچنانی ندارد. خوشبختی جای دیگر پنهان است كه باید آن را پیدا كرد.
تجربه ثابت كرده كه مهریه قانون‌بردار هم نیست، یعنی مردم منتظر نمی‌مانند تا قانونگذار سبك خاصی از زندگی را برایشان تدوین كند و آنها هم گوش به فرمان بدهند و همان راه دیكته‌شده را بروند.
برای همین است كه اوضاع مهریه در كشور ما تا این حد نابسامان شده است.
آمارهای تلخ
طبق آمار ستاد دیه كشور هر روز به طور متوسط شش نفر بابت مهریه به زندان می‌افتند و فقط طی 50 روز منتهی به مهر ماه امسال، 327 زندانی دیگر به محبوسان قبلی اضافه شده‌اند تا رقم زندانیان مهریه به سه هزار و 327 نفر برسد.
این رقم شاید در نگاه اول در مقایسه با تعداد زنان و مردان متاهل آمار چشمگیری نباشد؛ ولی در واقعیت به معنای اشغال سه هزار و 327 تخت در زندان‌ها، اضافه شدن بار مالی به سیستم قضایی و بلاتكلیف ماندن سه هزار و 327 زن همراه خانواده خود است اگر این گونه به زندانیان مهریه نگاه كنیم آنها یك تهدید هم برای خودشان و هم برای جامعه محسوب می‌شوند.
البته باید این موضوع را هم در نظر گرفت كه مهریه حقی شرعی و قانونی برای زنان است و وقتی مردی خود را از بابت پرداخت مهریه به همسرش مدیون می‌كند، قبل از این‌كه به سرنوشت زندانیان مهریه دچار شود، باید فكری برای این تعهد مالی بكند كه بیشتر مردها نیز در كوران غلیان هیجان ناشی از ازدواج به تنها چیزی كه فكر نمی‌كنند دینی است كه بر گردن دارند.
قوانین باید اصلاح شود
اما حالا اوضاع به جایی رسیده است كه برخی مراجع تقلید به این فكر افتاده‌اند تا شاید با گوشزد كردن دستورات اسلام و شرع برای مهریه‌ها ترمز بگذارند.
روز گذشته آیت‌الله مكارم‌شیرازی در درس خارج فقه خود چنین كرد و خواستار اصلاح قوانین خلاف شرع در ازدواج شد.
این مرجع تقلیدكه تاكید داشت تعیین مهریه‌هایی معادل تاریخ تولد دختر یا به ارتفاع قله‌های مرتفع دنیا به‌زغم خانواده دخترها ابزاری برای حفظ آبروست، معتقد است شوهری كه توان پرداخت مهریه را ندارد نباید به زندان بیفتد، مگر این‌كه توانایی مالی‌اش برای پرداخت مهریه ثابت شود.
آیت‌الله مكارم شیرازی بر این باور است كه مهریههای امروزی از سه بابت خلاف شرع هستند كه به زندان افتادن مردان معسر (با بضاعت مالی اندك و ناتوان در پرداخت مهریه)، تمكین نكردن زنان از شوهر بعد از قسط‌بندی مهریه و این‌كه مردان هنگام عقد ازدواج ته دلشان قصدی برای پرداخت مهریه ندارند، خلاف‌هایی است كه هنگام ازدواج در ایران رخ می‌دهد.
این مرجع تقلید می‌گوید: اگر ثابت شود كسی معسر است و گفتند باید ماهی یك سكه به زوج بدهد، ماه اول كه این سكه پرداخت شد، زن باید تمكین كند در حالی كه قانون چنین چیزی نگفته است.
همچنین گفته می‌شود در عقد قصد جدی شرط است، اما آیا جوانی كه می‌گوید این میزان مهریه به طور مثال به سال تولد دختر را می‌دهم، قصد دارد این میزان مهریه را پرداخت كند؟ مشخص است كه این جوان قصد جدی ندارد و همین كه می‌گویند چه كسی مهریه را داده و چه كسی گرفته شاهدی برهمین مدعاست.
«این قانون خلاف شرع هم باید اصلاح شود چون همان‌گونه كه در هنگام جاری شدن خطبه عقد داشتن قصد جدی لازم است، برای تعیین مبلغ مهریه هم این قصد جدی ضرورت دارد.»
آیت‌الله مكارم شیرازی در خلال گفته‌هایش از دو قوه مقننه و قضاییه نیز خواست تا این خلاف‌های شرعی را كه به واسطه ازدواج در كشور اتفاق می‌افتد اصلاح كنند، چرا كه به باور او این قوانین اصلاح نشده هستند كه پیامدهای اجتماعی از این جنس را به بار می‌آورند. اما این اظهارات در حالی مطرح شده كه مجلس فعلا برنامه‌ای برای ورود به مساله مهریه ندارد.
غضنفرآبادی، عضو كمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی در این باره به «جام‌جم» می‌گوید: در لایحه حمایت از خانواده ماده‌ای در رابطه با مهریه وجود داشت كه به تعیین مالیات برای مهریه‌هایی كه از سقفی معین بالاتر می‌روند، اشاره داشت، اما كارشناسان گفتند كه چنین كاری درست نیست و تعیین مالیات برای مهریه مشكل شرعی و قانونی و تبعات اجتماعی به دنبال می‌آورد.
او اضافه می‌كند: البته هنوز هم بهترین اهرم فشار در بحث مهریه همان تعیین مالیات است، ولی باید توجه داشت هر رویه‌ای كه وضع می‌شود باید یك سری الزامات و ضمانت‌های اجرایی داشته باشد، مثلا اگر قرار باشد برای مهریه سقف تعیین كنیم باید ساز و كارهای آن دقیقا مشخص باشد و ضمانت اجرایی هم داشته باشد، در غیر این صورت هیچ خاصیتی نخواهد داشت.
این عضو كمیسیون حقوقی و قضایی مجلس كه تلاش برای فرهنگسازی و تغییر نگرش جوانان و خانواده‌ها نسبت به ازدواج و مهریه را بهترین راه برای سر و سامان دادن به اوضاع كنونی می‌داند، در عین حال تاكید دارد كه اگر در مورد مهریه بحث‌های جدی و كارشناسی مطرح شود و نیاز به قانونگذاری داشته باشد مجلس آماده است تا نسبت به تصویب قوانین جدید و اصلاح قوانین قدیمی اقدام كند.
البته از آنجا كه پیروی از قوانین در امور شخصی و خانوادگی معمولا به مذاق افراد در آستانه ازدواج خوش نمی‌آید، شاید بهتر باشد كه مردها به عنوان پذیرندگان مهریههای عندالمطالبه بدانند كه عقدنامه‌های ازدواج جزو اسنادی هستند كه قابلیت اجرا دارند و هیچ‌كدام از مفاد آن شوخی نیست.
ضرورت فرهنگسازی
در حال حاضر بسیاری از دختران گمان می‌كنند تعیین مهریه های سنگین نشانه كلاس بالا و مایه مباهات است، بنابراین لازم است این بینش اشتباه با فرهنگسازی از میان برود.
ضمن این كه به گفته كارشناسان زندان افتادن مردی كه استطاعت پرداخت مهریه سنگین را ندارد، نیز مشكلی را حل نمی‌كند و در این میان زن و شوهر هر دو خسارت می‌بینند وعمر و زندگی خود را در راهروهای دادگاه خانواده از دست می‌دهند.
بنابر این غیر از اصلاح قوانین به نظر می‌رسد برنامه‌ریزان فرهنگی، نهادها و سازمان‌های فرهنگ‌ساز، رسانه‌ها و دیگر سازمان‌های ذی‌ربط باید برای تغییر فرهنگ مردم و همچنین گرایش آنها به تعیین مهریههای سنگین دست به كار شوند، چرا كه تجربه ثابت كرده است زندگی بادوام و توام با خوشحالی هیچ ارتباطی با مهریههای آنچنانی ندارد. خوشبختی جای دیگر پنهان است كه باید آن را پیدا كرد.