zolfa
5th March 2012, 10:12 PM
در حال حاضر تعيين هويت در دنيا به روش‌هاي مختلفي مانند اثر انگشت يا از طريق قسمت‌هاي مختلف بدن انجام مي‌شود، ولي هر كدام از آنها قابل دستكاري بوده و فرد مي‌تواند با عمل پلاستيك سرانگشتان يا قسمت‌هاي ديگر آن را دستكاري كند.
اين در حالي است كه آزمايش dna تنها روشي است كه تا‌كنون از نظر علمي و عملي قابل خدشه نبوده و فرد اصلا نمي‌تواند در آن دخالت كرده و آزمايش را مخدوش كند، بنابراين آزمايش dna بهترين شيوه تعيين هويت است كه علم امروز دنيا به آن رسيده است.
در ايران نيز هم جهت با ساير كشورهاي جهان كه اقدام به بكارگيري اين روش كرده‌اند قدم‌هاي خوبي به لحاظ قانوني و اجرايي برداشته شده است.
طرح تشكيل بانك هويت ژنتيك ايرانيان كه اولين قدم‌هاي تشكيل آن در سازمان پزشكي قانوني كشور برداشته شده، سوالاتي را در اذهان افكار عمومي كشور ايجاد كرده است.
به همين مناسبت با دكتر عبدالرزاق برزگر معاون پزشكي و آزمايشگاهي سازمان پزشكي قانوني كشور به گفت‌وگو نشسته‌ايم تا پيشينه تشكيل چنين بانك‌هايي در دنيا، كاربردهاي آن، ميزان هزينه، فايده و كارايي اين بانك را بررسي كنيم.
اولين بار بانك هويت ژنتيك در كجا شكل گرفت؟
سابقه انگشت‌نگاري ژنتيكي به شيوه امروزي به حدود يك ربع قرن پيش بازمي‌گردد. زماني كه سال 1985، الك جفري در انگلستان اقدام به طراحي تعيين هويت از طريق dna كرد و سال 1986، از اين روش براي رفع اتهام از يك مظنون احتمالي در تجاوز به عنف در انگلستان استفاده شد. با تشكيل اولين بانك داده‌هاي ژنتيكي در انگلستان سال 1995، انقلابي در فرآيند كشف جرم و شناخت مجرمين و در نهايت پيشگيري از وقوع جرم در اين كشور به وقوع پيوست. تا اواخر سال 2008 بيش از پنج ميليون پروفايل ژنتيكي در اين بانك به ثبت رسيد.
در سال‌هاي 2009ـ 2008 در مجموع 17 هزار و 643 مورد مشابهت بين اطلاعات صحنه جرم با ذخيره اطلاعاتي بانك ژنتيك در انگلستان گزارش شده است. با توجه به اين نكته مهم كه براساس برخي مطالعات انجام شده تا بيش از 60 درصد مرتكبان جرايم خشن كه از زندان آزاد شده‌اند در كمتر از سه سال پس از آزادي دوباره به جرايم مشابهي مبادرت مي‌ورزند، نقش بانك هويت ژنتيك در شناسايي هويت اين مجرمين با استفاده از مدارك مكشوفه در صحنه جرم بيش از پيش نمايان مي‌شود. چنان كه براساس تحقيقات انجام شده، تشكيل اين بانك در انگلستان به تنهايي باعث كاهش 26 درصد جنايات شده است.
Fbi هم سال 1998 در هشت ايالت آمريكا اقدام به راه‌اندازي اين سيستم كرد. بسياري از پرونده‌هاي جنايي كه سال‌ها معضل دادگاه‌هاي اروپايي و آمريكايي بود، توسط اين روش به سرانجام رسيد. نظر‌سنجي از مجرمين در آمريكا مشخص كرد كه بسياري از آنها با آگاهي از راه‌اندازي بانك ژنتيك، از تكرار ارتكاب جرم خودداري كرده‌اند.
ايجاد بانك اطلاعات ژنتيكي چگونه مي‌تواند به شناسايي مجرمان، مظنونين و بالاخره هويت افراد كمك كند؟
تمامي سلول‌هاي انسان بجز گلبول‌هاي قرمز و پلاكت داراي ماده ژنتيكي dna در هسته هستند. بنابراين dna حتي در يك تار مو، يك قطره خون يا بزاق نيز وجود دارد. حتي در غياب فرد مي‌توان ماده ژنتيكي را از قسمت‌هاي مختلفي كه در ارتباط با فرد بوده مانند شانه و مسواك استخراج كرد. در dna انسان قسمت‌هايي وجود دارد كه در افراد مختلف داراي تنوع هستند. به عبارت ديگر در ماده ژنتيكي هر فرد، ويژگي‌هاي منحصر بفردي وجود دارد كه وي را حتي از پدر، مادر، خواهران و برادران خود متمايز مي‌كند. احتمال يكسان بودن هويت ژنتيكي ميان دو نفر (به جز دوقلوهاي همسان)، آنچنان اندك است كه عملا صفر در نظر گرفته مي‌شود و احتمال اين‌كه اطلاعات ژنتيكي فردي با فرد ديگر دقيقا مشابه باشد، يك در 80 كوادريليون (1015×80) است يعني نزديك به صفر.
اهداف راه‌اندازي بانك هويت ژنتيك چيست؟
هدف اصلي از تشكيل اين بانك تهيه و نگهداري پروفايل تشخيص هويتي مرتكبين جرايم است تا در صورت ارتكاب به جرم مجدد، امكان شناسايي آنها وجود داشته باشد. بعلاوه اين سيستم مي‌تواند به عنوان عاملي در رد اتهام از افراد بيگناه مورد استفاده قرار گيرد.
در حال حاضر از چه روش‌هايي استفاده مي‌شود؟
در حال حاضر براي تشخيص هويت از خصوصيات ظاهري صورت، خصوصيات كلي بدن، جنس، سن، قد، رنگ، مشخصات چشم‌ها، برخي علائم و ويژگي‌هاي خاص افراد مانند خال‌ها، خالكوبي‌ها، بد‌شكلي‌ها، اثر انگشت، گروه‌هاي خوني اصلي، rh، hla، ويژگي‌هاي دندان‌ها و حتي اسكن قرنيه استفاده مي‌شود. هرچند اين شيوه‌ها و بهره‌گيري از موارد فوق ساده‌ترين و ارزان‌ترين روش‌هاي تشخيص هويت محسوب مي‌شوند، اما بهره‌گيري از اين ويژگي‌ها براي تشخيص هويت با معايبي نيز همراه است كه در مواردي كار را براي كارشناسان دشوار مي‌سازد. به‌عنوان مثال در بسياري از مواقع مانند سوختگي‌ها دسترسي به خصوصيات و علائم خاص افراد از بين مي‌رود يا اين كه اثر انگشت هميشه بر جاي نمي‌ماند. امكان ايجاد تغيير در برخي علائم و مختصات ياد شده يكي ديگر از محدوديت‌ها و نقايص بهره‌گيري از اين شيوه‌ها به شمار مي‌رود. گاهي نيز خطاهاي فردي و ابزاري كار را با مشكل مواجه مي‌سازد.
اين در حالي است كه آزمايش dna تنها روشي است كه تا‌كنون از نظر علمي و عملي قابل خدشه نبوده و فرد اصلا نمي‌تواند در آن دخالت كرده و آزمايش را مخدوش كند، بنابراين آزمايش dna بهترين شيوه تعيين هويت است كه علم امروز دنيا به آن رسيده است.
در ايران نيز هم جهت با ساير كشورهاي جهان كه اقدام به بكارگيري اين روش كرده‌اند قدم‌هاي خوبي به لحاظ قانوني و اجرايي برداشته شده است.
طرح تشكيل بانك هويت ژنتيك ايرانيان كه اولين قدم‌هاي تشكيل آن در سازمان پزشكي قانوني كشور برداشته شده، سوالاتي را در اذهان افكار عمومي كشور ايجاد كرده است.
به همين مناسبت با دكتر عبدالرزاق برزگر معاون پزشكي و آزمايشگاهي سازمان پزشكي قانوني كشور به گفت‌وگو نشسته‌ايم تا پيشينه تشكيل چنين بانك‌هايي در دنيا، كاربردهاي آن، ميزان هزينه، فايده و كارايي اين بانك را بررسي كنيم.
اولين بار بانك هويت ژنتيك در كجا شكل گرفت؟
سابقه انگشت‌نگاري ژنتيكي به شيوه امروزي به حدود يك ربع قرن پيش بازمي‌گردد. زماني كه سال 1985، الك جفري در انگلستان اقدام به طراحي تعيين هويت از طريق dna كرد و سال 1986، از اين روش براي رفع اتهام از يك مظنون احتمالي در تجاوز به عنف در انگلستان استفاده شد. با تشكيل اولين بانك داده‌هاي ژنتيكي در انگلستان سال 1995، انقلابي در فرآيند كشف جرم و شناخت مجرمين و در نهايت پيشگيري از وقوع جرم در اين كشور به وقوع پيوست. تا اواخر سال 2008 بيش از پنج ميليون پروفايل ژنتيكي در اين بانك به ثبت رسيد.
در سال‌هاي 2009ـ 2008 در مجموع 17 هزار و 643 مورد مشابهت بين اطلاعات صحنه جرم با ذخيره اطلاعاتي بانك ژنتيك در انگلستان گزارش شده است. با توجه به اين نكته مهم كه براساس برخي مطالعات انجام شده تا بيش از 60 درصد مرتكبان جرايم خشن كه از زندان آزاد شده‌اند در كمتر از سه سال پس از آزادي دوباره به جرايم مشابهي مبادرت مي‌ورزند، نقش بانك هويت ژنتيك در شناسايي هويت اين مجرمين با استفاده از مدارك مكشوفه در صحنه جرم بيش از پيش نمايان مي‌شود. چنان كه براساس تحقيقات انجام شده، تشكيل اين بانك در انگلستان به تنهايي باعث كاهش 26 درصد جنايات شده است.
Fbi هم سال 1998 در هشت ايالت آمريكا اقدام به راه‌اندازي اين سيستم كرد. بسياري از پرونده‌هاي جنايي كه سال‌ها معضل دادگاه‌هاي اروپايي و آمريكايي بود، توسط اين روش به سرانجام رسيد. نظر‌سنجي از مجرمين در آمريكا مشخص كرد كه بسياري از آنها با آگاهي از راه‌اندازي بانك ژنتيك، از تكرار ارتكاب جرم خودداري كرده‌اند.
ايجاد بانك اطلاعات ژنتيكي چگونه مي‌تواند به شناسايي مجرمان، مظنونين و بالاخره هويت افراد كمك كند؟
تمامي سلول‌هاي انسان بجز گلبول‌هاي قرمز و پلاكت داراي ماده ژنتيكي dna در هسته هستند. بنابراين dna حتي در يك تار مو، يك قطره خون يا بزاق نيز وجود دارد. حتي در غياب فرد مي‌توان ماده ژنتيكي را از قسمت‌هاي مختلفي كه در ارتباط با فرد بوده مانند شانه و مسواك استخراج كرد. در dna انسان قسمت‌هايي وجود دارد كه در افراد مختلف داراي تنوع هستند. به عبارت ديگر در ماده ژنتيكي هر فرد، ويژگي‌هاي منحصر بفردي وجود دارد كه وي را حتي از پدر، مادر، خواهران و برادران خود متمايز مي‌كند. احتمال يكسان بودن هويت ژنتيكي ميان دو نفر (به جز دوقلوهاي همسان)، آنچنان اندك است كه عملا صفر در نظر گرفته مي‌شود و احتمال اين‌كه اطلاعات ژنتيكي فردي با فرد ديگر دقيقا مشابه باشد، يك در 80 كوادريليون (1015×80) است يعني نزديك به صفر.
اهداف راه‌اندازي بانك هويت ژنتيك چيست؟
هدف اصلي از تشكيل اين بانك تهيه و نگهداري پروفايل تشخيص هويتي مرتكبين جرايم است تا در صورت ارتكاب به جرم مجدد، امكان شناسايي آنها وجود داشته باشد. بعلاوه اين سيستم مي‌تواند به عنوان عاملي در رد اتهام از افراد بيگناه مورد استفاده قرار گيرد.
در حال حاضر از چه روش‌هايي استفاده مي‌شود؟
در حال حاضر براي تشخيص هويت از خصوصيات ظاهري صورت، خصوصيات كلي بدن، جنس، سن، قد، رنگ، مشخصات چشم‌ها، برخي علائم و ويژگي‌هاي خاص افراد مانند خال‌ها، خالكوبي‌ها، بد‌شكلي‌ها، اثر انگشت، گروه‌هاي خوني اصلي، rh، hla، ويژگي‌هاي دندان‌ها و حتي اسكن قرنيه استفاده مي‌شود. هرچند اين شيوه‌ها و بهره‌گيري از موارد فوق ساده‌ترين و ارزان‌ترين روش‌هاي تشخيص هويت محسوب مي‌شوند، اما بهره‌گيري از اين ويژگي‌ها براي تشخيص هويت با معايبي نيز همراه است كه در مواردي كار را براي كارشناسان دشوار مي‌سازد. به‌عنوان مثال در بسياري از مواقع مانند سوختگي‌ها دسترسي به خصوصيات و علائم خاص افراد از بين مي‌رود يا اين كه اثر انگشت هميشه بر جاي نمي‌ماند. امكان ايجاد تغيير در برخي علائم و مختصات ياد شده يكي ديگر از محدوديت‌ها و نقايص بهره‌گيري از اين شيوه‌ها به شمار مي‌رود. گاهي نيز خطاهاي فردي و ابزاري كار را با مشكل مواجه مي‌سازد.