Majid_GC
11th February 2012, 04:31 PM
دریاچه نمک خور - محسن ادیب
دریاچه نمک خور واقع در موقعیت جغرافیایی ۱۵/۵۵ درجه تا ۱۵/۵۶ درجه شرقی و ۳۰/۳۳ تا ۳۰/۳۴ درجه شمالی بزرگترین دریاچه فصلی نمک جهان (پلایا) می باشد . این دریاچه در قسمت مرکزی تا جنوبی کویر مرکزی ایران گسترش دارد . ارتفاع این دریاچه از سطح آبهای آزاد به طور متوسط ۷۰۷ متر می باشد. و جزو کم ارتفاعترین نقاط در فلات ایران محسوب می شود .عمق نمک در این دریاچه بر خلاف سایر دریاچه های نمک مشابه در فلات مرکزی ایران بسیار نازک بوده که از ۵ سانتیمتر تا ۱۰ متر متغیر است . علت این تفاوت حرکت دائمی سفره های آبهای شور زیرزمینی و لجن های سیاه لایه های زیرین می باشد که از شکل گیری و تراکم پلتفرمهای نمکی جلوگیری میکند (کتاب کویرهای ایران). زمینهای اطراف این دریاچه در مناطق غربی , شرقی و شمالی بشدت باتلاقی با درصد چسبندگی زیاد و در مناطق جنوبی به صورت زمینهای پف کرده می باشد .
http://turism.tarikhema.ir/images/2011/08/khoor-lakebig2.jpg
آب و هوای منطقه بسیار گرم و خشک و میزان ریزش باران در دریاچه به صورت میانگین ۲۰ میلیمتر در سال می باشد . در هنگام بارش و ورود سیلابهای زمینهای اطراف به دریاچه سطحی از آب سطح دریاچه را فرا می گیرد .هرز آبهای ورودی به دلیل شوری کویرهای اطراف اشباع از نمک هستند و به دلیل گرمی بالای هوا به سرعت تبخیر شده نمک خود را در دریاچه باقی می گذارند . دمای هوا در گرمترین زمان به ۵۵ درجه و در سرد ترین زمان (شب) به ۲۵ درجه می رسد . میزان رطوبت هوا در فصول گرم در حدود بسیار ناچیزی کاهش می یابد . اختلاف زیاد درجه حرارت در روز و شب باعث شکسته شدن لایه نمک سطحی گشته و لایه های مرطوب زیرین از شکستهای ایجاد شده رطوبت خود را از دست می دهند که این عامل باعث شکل گیری چندضلعیهای نمکی (پلتفورم های نمکی) می گردد . همچنین حرکت لجنهای سیاه لایه های زیرین در این شکل گیری ها موثر است.
این کویر از دو چاله شمالی و جنوبی تشکیل شده که وسعت چاله جنوبی ۳ برابر بزرگتر از چاله شمالی می باشد.ارتفاع از سطح دریا در چاله شمالی ۱۵ متر بیش از چاله جنوبی می باشد. ۲۰% سطح چاله شمالی را نمک سیاه تشکیل میدهد (کویر طبقه) در حالی که در چاله جنوبی این سطح تنها ۵% می باشد. علت ایجاد اشکال تیز و انفجاری نمک سیاه در این منطقه به شرح زیر است. نمک سفید اشعه مادون قرمز خورشید را از خود عبور میدهد. بهترین سطح برای جذب این اشعه لجنهای سیاه رنگ لایه های زیرین است. این لجنها در اثر جذب این اشعه گرم می شوند و حالت انبساطی پیدا کرده و با فشاری که بر لایه های سطحی می آورند باعث شکسته شدن لایه های سطحی و خروج آنها از زمین به سطح کویر می شوند. این لجنهای سیاه پس از خشک شدن در اثر فرسایش بادی و باران اشکال تیز و برنده ای تشکیل میدهند که عملا حرکت خودرو و چهار پایان بر روی آنها را غیر ممکن می کند.
این دریاچه در فصول بارش به صورت مخلوطی از گل رس و نمک در می آید و در فصول خشک به صورت دریایی سفید از نمک تبدیل می شود . فشردگی نمک در لایه های زیرین رانندگی بر روی قسمتهایی از این دریاچه را بسیار سهل و آسان کرده است . در سالهای اخیر مطالعاتی جهت استخراج پتاس از این دریاچه صورت گرفته است که در صورت عملی شدن , این دریاچه را به بزرگترین معدن پتاس در جهان تبدیل خواهد کرد .
در سالهای اخیر و با رونق صنعت اکوتوریسم در ایران , قسمتهای جنوبی دریاچه مورد بازدید طبیعتگردان قرار می گیرد .
در زمانهای گذشته جاده عروسان به حلوان از این دریاچه می گذشته که سون هدین کویرنورد بزرگ سویدی نیز در کتاب کویرهای ایران به آن اشاره کرده است ولی به دلیل اشاره بومی های منطقه به خطرناک بودن مسیر , از عبور صرفنظر می کند .
راه های ورود به منطقه : مسیر اول مسیر آسفالته شهرستان خور به طبس بعد از طی مسافت ۵۰ کیلومتر به قسمت جنوبی دریاچه می رسد . به علت باتلاقی بودن زمینهای اطراف و گاه خود دریاچه مسیر دیگری پبشنهاد نمی گردد . در صورتای که قصد حرکت با خودرو بر روی دریاچه را دارید حتما از راهنمای محلی استفاده کنید .
نقشه هوایی دریاچه نمک خور :
http://turism.tarikhema.ir/images/2011/08/khoor-lake2.jpg
http://turism.tarikhema.ir/images/2011/08/khoorlake-2big1.jpg
کویر طبقه
دریاچه نمک خور واقع در موقعیت جغرافیایی ۱۵/۵۵ درجه تا ۱۵/۵۶ درجه شرقی و ۳۰/۳۳ تا ۳۰/۳۴ درجه شمالی بزرگترین دریاچه فصلی نمک جهان (پلایا) می باشد . این دریاچه در قسمت مرکزی تا جنوبی کویر مرکزی ایران گسترش دارد . ارتفاع این دریاچه از سطح آبهای آزاد به طور متوسط ۷۰۷ متر می باشد. و جزو کم ارتفاعترین نقاط در فلات ایران محسوب می شود .عمق نمک در این دریاچه بر خلاف سایر دریاچه های نمک مشابه در فلات مرکزی ایران بسیار نازک بوده که از ۵ سانتیمتر تا ۱۰ متر متغیر است . علت این تفاوت حرکت دائمی سفره های آبهای شور زیرزمینی و لجن های سیاه لایه های زیرین می باشد که از شکل گیری و تراکم پلتفرمهای نمکی جلوگیری میکند (کتاب کویرهای ایران). زمینهای اطراف این دریاچه در مناطق غربی , شرقی و شمالی بشدت باتلاقی با درصد چسبندگی زیاد و در مناطق جنوبی به صورت زمینهای پف کرده می باشد .
http://turism.tarikhema.ir/images/2011/08/khoor-lakebig2.jpg
آب و هوای منطقه بسیار گرم و خشک و میزان ریزش باران در دریاچه به صورت میانگین ۲۰ میلیمتر در سال می باشد . در هنگام بارش و ورود سیلابهای زمینهای اطراف به دریاچه سطحی از آب سطح دریاچه را فرا می گیرد .هرز آبهای ورودی به دلیل شوری کویرهای اطراف اشباع از نمک هستند و به دلیل گرمی بالای هوا به سرعت تبخیر شده نمک خود را در دریاچه باقی می گذارند . دمای هوا در گرمترین زمان به ۵۵ درجه و در سرد ترین زمان (شب) به ۲۵ درجه می رسد . میزان رطوبت هوا در فصول گرم در حدود بسیار ناچیزی کاهش می یابد . اختلاف زیاد درجه حرارت در روز و شب باعث شکسته شدن لایه نمک سطحی گشته و لایه های مرطوب زیرین از شکستهای ایجاد شده رطوبت خود را از دست می دهند که این عامل باعث شکل گیری چندضلعیهای نمکی (پلتفورم های نمکی) می گردد . همچنین حرکت لجنهای سیاه لایه های زیرین در این شکل گیری ها موثر است.
این کویر از دو چاله شمالی و جنوبی تشکیل شده که وسعت چاله جنوبی ۳ برابر بزرگتر از چاله شمالی می باشد.ارتفاع از سطح دریا در چاله شمالی ۱۵ متر بیش از چاله جنوبی می باشد. ۲۰% سطح چاله شمالی را نمک سیاه تشکیل میدهد (کویر طبقه) در حالی که در چاله جنوبی این سطح تنها ۵% می باشد. علت ایجاد اشکال تیز و انفجاری نمک سیاه در این منطقه به شرح زیر است. نمک سفید اشعه مادون قرمز خورشید را از خود عبور میدهد. بهترین سطح برای جذب این اشعه لجنهای سیاه رنگ لایه های زیرین است. این لجنها در اثر جذب این اشعه گرم می شوند و حالت انبساطی پیدا کرده و با فشاری که بر لایه های سطحی می آورند باعث شکسته شدن لایه های سطحی و خروج آنها از زمین به سطح کویر می شوند. این لجنهای سیاه پس از خشک شدن در اثر فرسایش بادی و باران اشکال تیز و برنده ای تشکیل میدهند که عملا حرکت خودرو و چهار پایان بر روی آنها را غیر ممکن می کند.
این دریاچه در فصول بارش به صورت مخلوطی از گل رس و نمک در می آید و در فصول خشک به صورت دریایی سفید از نمک تبدیل می شود . فشردگی نمک در لایه های زیرین رانندگی بر روی قسمتهایی از این دریاچه را بسیار سهل و آسان کرده است . در سالهای اخیر مطالعاتی جهت استخراج پتاس از این دریاچه صورت گرفته است که در صورت عملی شدن , این دریاچه را به بزرگترین معدن پتاس در جهان تبدیل خواهد کرد .
در سالهای اخیر و با رونق صنعت اکوتوریسم در ایران , قسمتهای جنوبی دریاچه مورد بازدید طبیعتگردان قرار می گیرد .
در زمانهای گذشته جاده عروسان به حلوان از این دریاچه می گذشته که سون هدین کویرنورد بزرگ سویدی نیز در کتاب کویرهای ایران به آن اشاره کرده است ولی به دلیل اشاره بومی های منطقه به خطرناک بودن مسیر , از عبور صرفنظر می کند .
راه های ورود به منطقه : مسیر اول مسیر آسفالته شهرستان خور به طبس بعد از طی مسافت ۵۰ کیلومتر به قسمت جنوبی دریاچه می رسد . به علت باتلاقی بودن زمینهای اطراف و گاه خود دریاچه مسیر دیگری پبشنهاد نمی گردد . در صورتای که قصد حرکت با خودرو بر روی دریاچه را دارید حتما از راهنمای محلی استفاده کنید .
نقشه هوایی دریاچه نمک خور :
http://turism.tarikhema.ir/images/2011/08/khoor-lake2.jpg
http://turism.tarikhema.ir/images/2011/08/khoorlake-2big1.jpg
کویر طبقه