خانه ای در اسمان

[Joseph Goebbels]

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/ISS_insignia.svg/484px-ISS_insignia.svg.png
نشان ایستگاه فضایی بین‌المللی

خانه ای در اسمان :

ساخت ایستگاه های فضایی از اولین گام های ما برای فتح فضا بود .
نویسنده : اقای محمد حسین جهان پناه .

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/STS-133_International_Space_Station_after_undocking_5. jpg/800px-STS-133_International_Space_Station_after_undocking_5. jpg
تصویر ایستگاه فضایی بین‌المللی در مدار زمین، که در ۱۴ آبان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DB%B1%DB%B4_%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D9%86) ۱۳۸۶ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DB%B1%DB%B3%DB%B8%DB%B6) توسط فضاپیمای دیسکاوری (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B6%D8%A7%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%DB%8C_% D8%AF%DB%8C%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C) برداشته شده‌است.


اولین ایستگاه فضایی چهار دهه پیش به مدار پرتاب شد ؛ مصادف با دورانی که ارزوهای دور و دراز فضایی بشر از امروز نزدیکتر به نظر می رسید . ایستگاه های فضایی قرار بود اولین گام ما به سوی فضا باشد ؛ اولین گامی که هنوز تا مستحکم شدنش راه زیادی باقی است . اما خیلی جالب میشد اگر می دانستیم وقتی ویکتور پاتسیاز در 1971 برای اولین بار از پنجره کوچک سالیوت 1 ، هیجان زده به نظاره زمین زمین ابی رنگ نشست به چه فکر می کرد یا زمانی که مایکل فول غرق ریزان پس از یک ساعت ورزش روزانه در ماژول کریستال ایستگاه میر ، با اسایش خاطر خود را شناور به سوی یکی از دریچه های سیستم خنک کننده می راند چه احساسی داشت . مطمئنا احساس زندگی در جایی خارج از بندهای جاذبه زمین با خورشیدی که هر 90 دقیقه غروب می کند چیز دیگری است که هر کسی شانس تجربه اش را پیدا نمیکند .




ان سوی اسمان نیلی :
اندیشه ساخت ایستگاه فضایی در مدار زمین به اولین سالهای قرن 20 بازمی گردد ؛ زمانی که فضا هنوز واژه ای دست نیافتنی بود . در ان سالها این ایده ابتدا توسط دانشمندانی مثل کنستانتین سالکوفسکی و هرمان اوبرت به صورت طرح هایی نظری به میان می امد که شاید ان زمان هنوز کسی به دید جدی به ان نگاه نمی کرد . با این حال در 1982 هرمان پوتچینک کتابی منتشر کرد با عنوان مشکل سفر فضایی که در ان برای اولین بار طرحی کاملی از یک ایستگاه فضایی دائمی را به صورت جدی ترسیم کرد و حتی تصاویری از طرح مد نظر خود را هم در ان گنجانده بود . اما پوتچینک اولین کسی نبود که از ایستگاهی در مدار زمین صحبت می کرد . ایده ایستگاه فضایی را برای اولین بار اورت هال در قالب داستانی کوتاه در 1869 به میان کشید ؛ هر چند در ان زمان داستان کوتاهش موسوم به ماه اجری ، ماهواره ای اجری را تجسم می کرد که خیلی اتفاقی ادم هایی را با خود به مدار زمین می برد . این ایده اگرچه در قالبی بسیار ساده و خام ؛ عملا همان چیزی بود که بعدها ایستگاه فضایی نام گرفت . البته هال ان قدرها تا 70 سال بعد اولین طرح های نظری شاگرد مشهور اوبرت ، فون براون برای تحقق ایده رویایی اش را ببیند . در طول سالهای ابتدایی قرن 20 دستیابی به فضا خیلی رویایی به نظر می رسید ؛ اما وقتی جنگ جهانی دوم شروع شد فضا دیگر ان قدرها دور از دسترس نبود تا جایی که حتی نازی ها در طول ان سال ها رویای استقرار تسلیحات در مدار زمین را در سرشان می پرورداندند ؛ برنامه ای موسوم به سلاح خورشیدی که در ارتفاع 8200 کیلومتری زمین استقرار می یافت و از انرژی خورشیدی تغذیه می کرد .جنگ جهانی که تمام شد رقابت نفس گیر فضایی را با خود اورد که این بار ایستگاه فضایی در ان رویا نبوده بلکه یکی از خطوط پایانی اش به شمار می رفت ؛ هر چند وقتی در جولای 1969 اپولو 11 روی ماه فرود امد و راند اول رقابت با پیروزی شتاب زده امریکا پایان یافت ؛ اما بازی در وقت اضافه همچنان ادامه داشت .



نویسنده : اقای محمد حسین جهان پناه .
منبع : مجله دانستنیها / ش47

[Joseph Goebbels]

دنیای جدید :
اولین ایستگاه فضایی اوایل دهه 1970 ساخته شد ؛ زمانی که شوروی درست یک دهه پس از پرتاب اولین فضانورد به فضا ، اولین ایستگاه فضایی را به مدار زمین پرتاب کرد ." سالیوت یک " اولین ایستگاه فضایی مصادف با اوریل 1971 پرتاب شد و چند روز بعد هم فضاپیمای سایوز 10 به همراه اولین گروه خدمه به ایستگاه رسیدند ، اما به علت بروز مشکل هنگام پهلوگیری فضاپیما ، کمتر از چند ساعت بعد دست خالی به خانه بازگشتند . اولین ساکنان ایستگاه فضایی به همراه فضاپیمای سایوز 11 ، دو ماه بعد به ایستگاه گام نهادند که اقامتشان 22 روز به طول انجامید . در فاصله 3 سال تا 1982 شوروی در قالب برنامه سالیوت مجموعا 5 ایستگاه فضایی را با موفقیت به فضا فرستاد که از بین دو تای انها اهدافی نظامی را دنبال می کردند . تا ان زمان ماندن در فضا برای مدتی طولانی کاری طاقت فرسا به شمار می رفت . اثرات بی وزنی تاثیر منفی شدیدی روی فضانوردان داشت و عدم تامین مایحتاج مشکلات زیادی برای ماندن در فضا به وجود می اورد . با این وجود از سالیئت 6 به بعد اوضاع رفته رفته تغییر کرد . این ایستگاه فضایی برای اولین بار مجهز به دو بارانداز بود که با فراهم شدن امکان اتصال گونه باری و بدون سرنشین فضاپیمای سایوز موسوم به پراگرس برای تامین سوخت و مایحتاج ایستگاه ، امکان ماندن طولانی مدت در فضا را فراهم می کرد . از سوی دیگر این ایستگاه برای اولین بار میزبان فضاپیمای بدون سرنشین کاسموس هم بود ؛ فضاپیمایی که برای برنامه آلماز طراحی شده بود و اگرچه هیچ گاه به صورت عملیاتی استفاده نشد ؛ اما نشان داد که می شود ماژول های بزرگ ایستگاه را به صورت اتوماتیک به یکدیگر متصل کرد که به خودی گام بسیار بزرگی برای ساخت ایستگاه های اینده مثل میر و ایستگاه بین المللی به شمار می امد . پس از سالیوت 6 اژانس فضایی شوروی دیگر در فکر یک ایستگاه بزرگتر بود ؛ اما به دنبال تاخیر برنامه میر ، تصمیم برآن شد تا ماژول پشتیبانی ایستگاه در قالب سالیوت 7 پرتاب شود . سالیوت 7 از خیلی جهات به سالیوت 6 شباهت داشت . با این وجود از نظر رفاهی برتر بود ؛ به خصوص که برای اولین بار امکان استفاده از اب گرم و یخچال را به واسطه پنل های خورشیدی اضافی خود فراهم می کرد و در عین حال لغو برنامه نظامی آلماز ازادی عمل بیشتری بری فعالیت های علمی اماده کره بود . با تمام این مزایا ، اخرین ایستگاه سالیوت از نظر کلی با چندین ایراد فنی بزرگ مواجه بود که امنیت انرا به شدت زیر سوال برد . این ایرادات در یک مورد قطع کامل برق ایستگاه و تخلیه سریع ان را هم به دنبال داشت . در ان سوی دنیا در طول مدت برنامه سالیوت ، ناسا به شدت از سوی افکار عمومی زیر فشار بود ؛ به خصوص پس از پیروزی در رقابت ماه هیچ کس تصور عقب ماندن امریکا از شوروی در این سطح را نمی کرد . در ان زمان امریکایی ها تا شروع دهه 1970 دو بار روی ماه فرود امده بودند و مردم هم علاقه شان روز به روز به ماجرای سفر به ماه کمتر میشد . در این زمان برنامه محدودی برای ایستگاه فضایی داشت . " Sky Lab " اولین و اخرین ایستگاه فضایی امریکا به فاصله 2 سال پس از شروع برنامه سالیوت مابین پرتاب سالیوت 2 و 3 به فضا پرتاب شد . این ایستگاه در حقیقت نسخه ای تغییر یافته از مرحله سوم موشک ساترن-5 به شمار می رفت . به این ترتیب که مخزن هیدروژن مرحله سوم ساترن-5 به محیط اقامت و کار برای 3 فضانورد شده بود . Sky Lab دو وظیفه داشت که با صفحات فلزی از هم جدا شده بودند ؛ طبقه پایین به عنوان محل زندگی مجهز به تختخواب ، یک میز غذاخوری ، میز کار و یک حمام بود که در کارگاه مداری ان آب ، غذا و لباس برای 9 فضانوردی که قرار بود در ان اقامت کنند ، فراهم شده بود . طبقه بالا طوری طراحی شده بود که طبقه بندی جهت انبار و یک فضای بزرگ مجزا برای انجام ازمایش ها دارد . Sky Lab از خیلی جهات ایستگاهی بزرگ به شمار می رفت ؛ به خصوص که به تنهایی بیش از 3 برابر تمامی ایستگاه های فضایی ساخت شوروی وسعت داشت . اما Sky Lab چندان در مدار باقی نماند . در ان زمان قرار بود پس از تکمیل اولین شاتل ، ایستگاه ضمن تعمیر ، از نظر مداری نیز درست شود . اما تاخیر برنامه شاتل در نهایت موجب شد تا ظرف کمتر از 6 سال که بیشتر ان را هم خالی مانده بود به پایان دورانش برسد و در نهایت هم با سقوطی خطرناک جان یک گاو را در استرالیا بگیرد .



ادامه دارد...

نویسنده : محمد حسین جهان پناه

منبع : مجله دانستنیها / ش47

[Joseph Goebbels]

از میر تا ایستگاه بین المللی :
شروع برنامه میر گام بزرگی در پیشبرد تکامل ایستگاه های فضایی به شمار می رفت . این ایستگاه دیگر یک محفظه کوچک حول مدار زمین نبود ، بلکه بیشتر امکانات زندگی برای ماندن طولانی مدت در فضا را اماده می کرد . هسته ایستگاه در فوریه 1986 یک ماه پیش از فاجعه شاتل چلنجر به فضا پرتاب شد ؛ ان هم در حالی که سالیوت-7 هنوز در مدار بود . 6 ماژول بعدی ایستگاه تا 1996 توسط موشک های پروتون به مدار پرتاب شدند . محیط 300 متر مکعبی میر شبیه فضای پیچ در پیچ شلوغی بود که لوله ها ، کابل ها و ابزارهای دقیق علمی در ان جاسازی شده بودند . این فضای بزرگ برای فضانوردانی که تازه از سالیوت 7 وارد میر می شدند کاملا به چشم می امد .



میر نسبت به قبل امکانات رفاهی بی نظیری در اختیار فضانوردان می گذاشت ؛ امکاناتی که از زمان برنامه Sky Lab تقریبا بی نظیر بود . به طور معمول همیشه 3 فضانورد در میر اقامت داشتند ولی بعضی اوقات ، ساکنان ایستگاه تا 6 نفر برای یک ماه هم افزایش می یافتند . این ایستگاه فضایی در طول 15 سالی که در مدار زمین می چرخید با میزبانی بیش از 100 فضانورد به یک افسانه تبدیل شد .



با این وجود زمانی که به میانه دومین دهه عملیاتیش نزدیک می شد رفته رفته با فرسوده شدن هر چه بیشتر ایستگاه ایرادات فنی بیشتری پیدا می کرد . در ان سوی میدان ناسا از اوایل دهه 1980 در تکاپوی ساختن یک ایستگاه فضایی بزرگ به سر می برد ؛ اما هزینه های برنامه شاتل امکان تمرکز روی این برنامه را تا این زمان اماده نکرده بود .



در عین حال هیچ یک از بیش از 8 طرح پیشنهادی به جز برنامه ایستگاه ازادی نتوانست انتظارات برنامه را به خصوص از دید هزینه براورده سازد ، برنامه ایستگاه ازادی هم به شدت زیر فشار کاهش بودجه کنگره پیچ و تاب می خورد . از سوی دیگر در همین سال ها ( سال 1991 ) درست پس از فروپاشی شوروی ، روسیه با بیش از 20 سال تجربه در ساخت ، راه اندازی و استفاده از ایستگاه فضایی در بحران عمیق اقتصادی قرار داشت . در چنین شرایطی اولین تماس ها برای همکاری در ساخت ایستگاه فضایی بین المللی که در ان زمان به ایستگاه فضایی بین المللی آلفا موسوم بود برقرار شد . برنامه جدید خیلی زود در قالب 3 فاز تعریف شد . فاز اول پهلوگیری تا 10 شاتل با ایستگاه میر برای کسب تجربه را در بر می گرفت که در این فاز شاتل ها با استفاده از ماژول هایی که در اصل برای برنامه ناکام شاتل بوران تکمیل شده بود به بار میر متصل می شدند . فاز دوم با پرتاب هسته ایستگاه فضایی بین المللی که در اصل برای برنامه میر-2 در دست تکمیل بود شروع می شد و نهایتا فاز سوم به تکمیل ماژول های اشتراکی ایستگاه فضایی توسط شرکای اروپایی و آسیایی ( ژاپنی ) برنامه باز می گشت . هسته ایستگاه بین المللی ( ماژول زاریا ) در 1998 پرتاب شد ؛ در حالی که ساختار ایستگاه از 2 بخش امریکایی و روسی تشکیل شه بود که بیشتر ماژول های امریکایی توسط پروازهای شاتل به ایستگاه متصل شد و به این ترتیب دوران جدیدی برای ایستگاه های فضایی رقم خورد .



ادامه دارد...

نویسنده : محمد حسین جهان پناه

منبع : مجله دانستنیها / ش47

[Joseph Goebbels]

اینده :
امروزه برنامه های زیادی برای ساخت ایستگاه های فضایی اینده وجود دارد ؛ از برنامه آژانس فضایی روسیه برای جانشینی احتمالی ایستگاه فضایی برای سال های پس از دهه سوم قرن 21 گرفته تا ایستگاه فضایی بی نام چین که قرار است تا سال 2020 تکمیل شود . همچنین این روزها صحبت های زیادی از ساخت هتل های فضایی است . حتی برخی شرکت ها در این زمینه اقداماتی هم کرده اند که نمونه هایی مثل برنامه جنسیس 1و2 نشانی از همین اتفاق است . انا تغییرات همچنان ادامه خواهد داشت . این ایستگاه های ابتدایی فضایی تازه اولین گام های لرزان ادمی به سوی فضاست . سالیوت ، Sky Lab ، میر و حتی ایستگاه فضایی بین المللی هیچ یک جاذبه مصنوعی نداشتند که البته دلیل ان این بود که ما می خواستیم این طور باشند . البته تکنولوژی ان را هم در این سطح نداشتیم که جرمی ان قدر بزرگ را به گردش دربیاوریم تا جاذبه مورد نیاز را ایجاد کنند . اما در اینده همان طور که امروز هم صحبتش هست ، ایستگاه ها امکان جاذبه مسکونی و فضایی بسیار بزرگتری خواهند داشت تا امکان سرهم کردن فضاپیماهای اینده را در فضا اماده کنند . اما اینکه واقعا ایستگاه های فضایی اینده چه طور خواهدن بود ، سوالی است که فقط تخیلات می توانند پاسخگوی ان باشند .



نویسنده : محمد حسین جهان پناه

منبع : مجله دانستنیها / ش47