A M S E T I S
2nd February 2012, 03:16 PM
مقدمه :
اصطلاح قلمه زدن (http://www.mazraehdaran.com/undefined/) یا قلمه گیری به یکی از روشهای تکثیر غیر جنسی گیاهان اطلاق می شود . به این ترتیب ریشه دار کردن قلمه جدا شده از گیاه مادری ، منجر به تولید یک گیاه جدید از همان نوع می گردد .
پس از جدا سازی قلمه از گیاه مادری ، آن را به محیطی منتقل می کنند که شرایط لازم برای ریشه دار شدن بخش انتهایی قلمه محیا باشد .
گلخانه های مجهز به سیستم میست ، دارای بستر های ماسه ای یا پیت می باشند که قالبا حرارت آنها را به وسیله عبور لوله های آب گرم بالا میبرند. همچنین با ایجاد رطوبت و دمای کنترل شده ، محیطی مناسب برای تکثیر انواع گونه های گیاهی خصوصا گونه های سخت ریشه زا ، بوجود می آید .
در این مقاله سعی شده است برای استفاده بهتر از این روش تولیدی در گلخانه های دارای سیستم میست ، دستورالعمل اجرایی و مرحله بندی شده، ارایه شود .
مراحل آماده سازی سالن های گلخانه برای شروع دوره جدید تکثیر به روش غیر جنسی ( قلمه ای )
1- مرحله پاکسازی اولیه بسترها و محیط گلخانه :
1-1- سرند ماسه بستر به منظور جداسازی ماسه های درشت و بقایای برگ، ریشه، ساقه و ...
2-1- پاکسازی محیط گلخانه از گیاهان هرز روئیده در بسترها، راهروها و حاشیه سالن .
3-1- خروج هر گونه ادوات و لوازم نظیر، بیلچه، سرند، قیچی و ...
2- مرمت لوازم، وسایل و تاسیسات داخلی و خارجی :
کلیه لوازم و ادوات که در طول دوره تولید مورد استفاده قرار خواهند گرفت از جمله مه پاش، نازل ها، خطوط انتقال آب، سیستم های گرمائی (شوفاژ، هیتر) و سرمائی (پدوفن)، سیستم روشنائی و تابلو برق و ... از لحاظ سلامت کارایی و نیز نظافت باید مورد بررسی قرار گیرند.
3- مرمت و بازسازی ساختار و پوشش گلخانه :
1-3- اسکلت گلخانه را از لحاظ استحکام، نظافت و نیاز آن به رنگ آمیزی، بررسی نمائید.
2-3- پوشش گلخانه را از نظر استحکام، نفوذ پذیری، میزان سایه اندازی و ... بررسی کنید.
3-3- وضعیت شاسی ها و کف راهروها را از نظر استحکام و روکش بررسی کنید.
4- شستشوی کامل ماسه بسترها و سطوح گلخانه :
تمام قسمتهای مختلف گلخانه اعم از ماسه بسترها، راهروها، پوشش داخلی، اسکلت، حوضچه ها، لوله های انتقال آب و ... باید توسط فشار آب کاملاً شسته شود .
5- ضد عفونی گلخانه :
با زمان بندی پیش بینی شده قبل از ورود قلمه به بسترها می بایست با رعایت کامل اصول بهداشتی عملیات
ضد عفونی سطوح راهروها، بدنه شاسی ها، حوضچه ذخیره آب، اسکلت و پوشش داخلی گلخانه، لوله های انتقال آب و بسترهای کاشت انجام گردد .
6- پس از انجام مراحل ضد عفونی می بایست کلیه رفت و آمدها به گلخانه را تحت کنترل قرار داده و ورود به گلخانه با کفش مخصوص و لباس تمیز پس از عبور از حوضچه ضد عفونی که از ماده ضد عفونی کننده مناسب پر شده است، انجام گردد.
نحوه گزینش قلمه از گیاهان مادری
این نکته را همواره به خاطر داشته باشید :
• قلمه ای که فقط تا حدودی خوب است، هرگز خوب نیست، بنابراین آنرا در محیط کشت قرار ندهید.
گیاهان مادری که برای قلمه گیری در نظر گرفته شده اند می بایست دارای مشخصات زیر باشند :
1- در طول دوره رشد، آب کافی در اختیار داشته باشند.
2- عاری از هر گونه آفت و بیماری باشند.
3- از خشکی یا یخبندان آسب ندیده باشند.
4- دارای رشد متعادل باشند.
5- جوان و شاداب باشند و به کفایت از نور خورشید بهره برده باشند.
6- هویت آنها معلوم و شبیه به گونه مورد نظر باشند.
7- برگهای تغییر شکل یافته نداشته باشند.
8- از تغذیه خوبی برخوردار باشند و علایم کمبود مواد غذایی در برگهای آنها مشاهده نشود.
نحوه نگهداری و تیمار سر شاخه ها از مرحله تحویل سر شاخه تا ورود قلمه به بستر گلخانه
1- مرحله بازرسی سر شاخه ها :
پس از دریافت سر شاخه ابتدا کلیه سر شاخه های دریافتی را در مکانی که قبلاً جهت نگهداری و قلمه گیری انتخاب شده است (سایه و درجه حرارت پائین) قرار داده و تک تک سرشاخه ها را از جهت وجود آفات و بیماریها مورد معاینه دقیق قرار دهید. شاخه هایی که علائم و یا هر گونه علامتی دال بر وجود بیماری دارند بخصوص خشکیدگی یک یا چند شاخه و ریزش برگ، باید کل سرشاخه ها حذف شود.
2- مرحله درجه بندی سر شاخه ها :
بعد از حذف سرشاخه های آلوده که باید به دقت صورت گیرد، لازم است سرشاخه ها را از نظر وارتیه گیاه مادری، منبع تهیه سرشاخه و کیفیت سرشاخه همچون طراوت، رنگ برگها و کلیه شاخص های ظاهری بررسی شده و هر وارتیه براساس کیفیت به درجات 1، 2و 3 درجه بندی شود. اینکار در نتیجه نهایی در رابطه با میزان بازدهی درجات مختلف بسیار مهم می باشد.
3- جایگاه نگهداری سرشاخه و قلمه گیری :
جایگاه نگهداری باید دارای سایه، رطوبت کافی و خنک باشد، از آنجائیکه در این شرایط رشد قارچها بسیار سریع است ، چندین نکته در این رابطه حائز اهمیت می باشد :
1-3- قلمه گیری باید به سرعت انجام گیرد و محل آن نیز دور از معرض باد باشد.
2-3- سرشاخه های آلوده با روشی که در بند 1 آمده است باید حذف گردند تا از افزایش بار آلودگی سرشاخه های دیگر جلوگیری شود.
3-3- محل نگهداری از سرشاخه ها باید با مواد ضد عفونی کننده براساس حجم و وسعت مکان و قرار داشتن در معرض باد و ... چندین بار ضد عفونی گردد. عمل ضد عفونی توسط پاشش محلول رقیق شده بر روی سر شاخه ها انجام گیرد تا ضمن عمل ضد عفونی کردن، رطوبت سرشاخه ها نیز تامین گردد. ( قبل از ضد عفونی باید محیط کاملاً تمیز شده و هر گونه خاک و مواد پوسیده حذف گردد).
4-3- کف زمین بهتر است سیمان شده باشد در غیر اینصورت می توان به اندازه کافی از پوشش پلاستیکی استفاده و عمل ضد عفونی کردن را بروی آن انجام داد.
5-3- محل نگهداری باید مسقف بوده و از تابش نور خورشید بدور باشد. در صورتیکه زمان نگهداری سر شاخه ها طولانی است می توان بر روی آنها یک پلاستیک ضد عفونی شده قرار داده و بروی سر شاخه آب ضد عفونی شده اسپری نمود. البته در اینصورت هر چند ساعت باید پلاستیک را جهت انجام تهویه کنار زد. در این رابطه استفاده از گونی یا کیسه به علت اینکه می تواند محیط مناسبی برای رشد قارچها باشد توصیه نمی گردد.
4- مرحله قلمه گیری :
بعد از تحویل سرشاخه ها، عملکرد سریع سیستم که در واقع نیاز به یک برنامه حساب شده دارد از مهمترین موارد بشمار می رود و در این بین سرعت عمل در قلمه گیری از تمامی موارد دیگر دارای اهمیت بیشتری است. در همین راستا کلیه لوازم و ادوات مورد نیاز از قبیل جایگاه کار، قیچی، مواد ضد عفونی کننده و ... باید قبل از رسیدن سر شاخه ها تهیه و آماده شود. کلیه لوازم کار و حتی لباس کار کارگران باید کاملاً تمیز شده حتی ضد عفونی گردد. کلیه کارگران نیز قبل از کار باید دستهای خود را کاملاً با مواد ضد عفونی کننده ضد عفونی کنند. سرشاخه ها باید به اندازه میزان مصرف هر چند ساعت یکبار در اختیار فرد قلمه گیر قرار داده شود، تا از خشک شدن و از بین رفتن سرشاخه ها جلوگیری گردد.
5- مرحله سورتینگ :
بهترین قلمه با قطری بین 0/6 تا 1 سانتی متر است. طول قلمه نیز بین 12 تا 20 سانتی متر مناسب می باشد. کلیه قلمه ها بعد از مرحله تیمار بلافاصله باید در بستر کشت کاشته شوند ( بهتر است قلمه ها از لحاظ میزان قطر، جداگانه دسته بندی و نشاء گردند).
نکته : سرعت عمل در اجرای عملیات نشاء بلافاصله پس از قلمه گیری بسیار حائز اهمیت می باشد.
6- مرحله تیمار کردن قلمه ها :
تیمار کردن قلمه ها شامل دو مرحله بسیار مهم می باشد :
1-6- مرحله ضد عفونی قلمه - پس از دسته بندی قلمه ها، آنها را در درون ظرفی که حاوی ماده ضد عفونی کننده می باشد غوطه ور و سپس آنها را خارج نمایید. قلمه ها را درون یک سبد ریخته تا آب آنها خارج شود. ( در هنگام دسته بندی جهت قرار گرفتن قلمه ها بسیار مهم است).
2-6- مرحله هورمون زنی- قسمت تحتانی قلمه را در هورمون ریشه زایی با رقت و به مدت مناسب قرار دهید.7- مرحله انتقال قلمه به داخل بستر :
بلافاصله بعد از مرحله تیمار ، قلمه ها باید به بسترهایی که قبلاً به این منظور ضد عفونی شده است منتقل گردند. در ضمن هر فردی که وارد سوله مادر می شود باید از کفش و لباس ضد عفونی شده و یا حتی الامکان تمیز استفاده نماید.
دستهای فرد نشاء کننده باید کاملاً تمیز باشد. فاصله قلمه ها بسته به نوع و قطر آن در داخل بستر نباید کمتر از 2 سانتی متر باشد.
توجه : مرطوب نگهداشتن قلمه ها همراه با درجه حرارت پائین طی کلیه مراحل قبل از نشاء ، در حفظ توانایی ریشه زائی قلمه بسیار موثر است.
نحوه نگهداری و تیمار قلمه های وارد شده به بستر تا مرحله انتقال قلمه ریشه دار به گلدان
الف- سالم سازی آب مصرفی و کنترل مستمر آن
براساس میزان آب مصرفی، روزانه ماده ضد عفونی کننده مناسب طبق دستورالعمل مصرف به آب آبیاری و مه پاش ها اضافه می گردد.
تذکر : تحت هیچ عنوان از آب بدون مصرف ماده ضد عفونی کننده در استفاده نگردد و روزانه مراحل ضد عفونی آب کنترل گردد.
ب- حفظ بهداشت و سلامت قلمه ها و بسترها
ب-1- خروج قلمه های پوسیده و برگهای ریزش کرده از سطوح بسترها بطور مستمر.
ب-2- کنترل روزانه وضعیت رشد وسلامت قلمه ها.
ب-3- خروج قلمه های مشکوک به بیماری، جداسازی و نشاء مجدد آنها در مکان دیگری از بستر ( چنانچه قلمه سبز باشد قابل نشاء مجدد می باشد و نیز در صورت پوسیدگی در انتهای قلمه ها می توان از محل گره بالاتر آن را قطع و طبق دستورالعمل پس از ضد عفونی و هورمون زنی آنرا مجدداً در محل دیگر نشاء نمود).
ب-4- استفاده از کودهای کامل پس از 80% کالوس بندی ( مرحله قبل از ریشه زایی که سلول های مولد ریشه بصورت توده ای ایجاد شده اند ) قلمه ها بصورت اسپری .
ب-5- کنترل دمای بسترها، محیط و نیز رطوبت فضای داخل گلخانه .
ب-5-1- دمای اپتیمم بستر تا زمان کالوس بندی (80% کالوس بندی قلمه ها ) 26-24 درجه سانتیگراد می باشد.
تذکر :
* دماسنج خاکی به عمق پای قلمه و در نزدیکی قلمه ها مستقر و کنترل دما بطور روزانه صورت گیرد.
* بعد از زمان کالوس بندی (80%) به ازای هر 7 تا 10 روز یک درجه سانتیگراد از حرارت پادما (بستر) کاسته شود.
ب-5-2- دمای اپتیمم محیط گلخانه 15-14 درجه سانتیگراد و حداقل 10-8 درجه سانتیگراد می باشد.
تذکر : باید توجه داشت به دنبال خاموش کردن دستگاه حرارتی مرکزی که برای کاهش و تنظیم درجه حرارت پادما و محیط داخل گلخانه صورت می گیرد، تنش حرارتی ایجاد نگردد و حساسیت ریشه ها به عوامل پوشاننده افزایش پیدا نکند. بدین منظور باید از قطع فوری جریان آب گرم در لوله های زیر بستر خودداری نموده و کاهش درجه حرارت بصورت تدریجی انجام شود.
ب-6-3- رطوبت اپتیمم 95%-90 می باشد و رطوبت نباید از 60% کاهش یابد (رطوبت اپتیمم تا پایان انتقال قلمه ریشه دار به گلدان ادامه می یابد).
ب-6-4- دور و میزان آبیاری
فاصله آبیاری در زمانیکه سطح پوشش آب آبیاری 98% به بالا باشد، پس از عملیات نشاء در هر 15 تا 20 دقیقه به مدت 7 تا 10 ثانیه پاشش انجام شود( بسته به شرایط محیطی و گذشت فاصله زمان آبیاری به مرور تا 1 ساعت افزایش می یابد).
تذکر : آبیاری زمانی صورت می پذیرد که دو سوم از سطح برگها خشک شده باشد. ( در هر صورت ملاک تعیین زمان آبیاری و مدت پاشش براساس بازدید مستمر و با توجه به شرایط، توسط مسئول مربوطه مشخص می گردد).
ب- 6-5- کنترل سیستم رطوبتزا
زمان و مدت پاشش باید طوری تنظیم گردد که میزان رطوبت محیط بطور متوسط و مستمر 90% ثابت باقی بماند.
ج- کنترل ورود افراد و ادوات به داخل گلخانه
ج-1- کنترل روزانه و مستمر حوضچه ورودی به نحوی که همواره از محلول ضد عفونی کننده پر باشد.
ج-2- استفاده از کفش مجزا و ضد عفونی شده هنگام ورود به گلخانه.
ج-3- ضد عفونی دست و دستکش کارگران هنگام کار در گلخانه.
ج-4- جلوگیری از ورود افراد متفرقه به داخل گلخانه.
ج-5- ضد عفونی ابزار مورد استفاده هنگام ورود به گلخانه ( نظیر : قیچی، سمپاش، آب پاش، شیلنگ، بیلچه و ...).
د- کنترل بهداشت و سلامت محیط داخل و اطراف گلخانه .
د-1- جمع آوری کلیه آشغالها و مواد زائد و نظافت اطراف گلخانه .
د-2- پاشش محلول ضد عفونی کننده دور تا دور گلخانه به شعاع نیم متر .
د-3- حذف علفهای هرز پیرامون گلخانه .
د-4- ضد عفونی راهروهای گلخانه در چند مرحله طی هر دوره تولید .
د-5- جمع آوری هر گونه مواد زائد و برگهای ریزش کرده و قلمه های پوسیده و خروج آنها از گلخانه و سوزانیدن آنها.
هد- کنترل و حفظ کارکرد تاسیسات و تجهیزات
هد-1- کنترل و حفظ وضعیت اسکلت و پوشش گلخانه .
هد-2- کنترل و حفظ تجهیزات داخل گلخانه نظیر : نازلها، پمپها، حوضچه ذخیره آب، حوضچه ضد عفونی، درب ها، فن ها، سیستم روشنایی، سیستم حرارتی، رطوبت زا، لوله ها و ...
هد-3- کنترل و ثبت راندمان مصرف و موجودی سوخت.
روش انتخاب خاک و ضد عفونی آن برای گلدان زنی قلمه ریشه دار شده
1-انتخاب منبع خاک :
باید منابع مناسب خاک، ماسه، کود آلی و هر گونه مواد افزودنی را جستجو نموده و پس از پیدا کردن منابع خاک با کیفیت (از نظر رنگ، بافت خاک، میزان ماسه و کلوخه موجود در آن) اقدام به انتقال آن به نهالستان نمایید.
2-آماده سازی خاک جهت ضد عفونی :
پس از انتقال خاک و ماسه به نهالستان (لازم است خاک، ماسه و کود آلی در محلی دور از محوطه گلخانه دپو شود)، در صورت نیاز اقدام به سرند خاک نموده و آنرا با نسبت 1:1:1 شامل خاک مرغوب+ماسه یکدست+ماده آلی (کود دامی کاملاً پوسیده یا خاکبرگ کاملاً پوسیده) با یکدیگر ترکیب کرده و سپس به جایگاه ضد عفونی خاک منتقل نمائید. تذکر : قطر لایه خاک در جایگاه ضد عفونی نباید بیشتر از cm 30 باشد و نیز افزودن ترکیبات غنی شده بسته به نوع خاک صورت پذیرد.
3-ضد عفونی مخلوط خاک :
برای ضد عفونی خاک می توان از مواد مناسب براساس توصیه سازمان حفظ نباتات یا توصیه کارخانه سازنده استفاده نمود یک ضد عفونی کننده باید ایمن برای انسان و محیط زیست باشد . ابتدا طبق دستورالعمل کاربرد، آنرا به رقت مورد نظر رسانیده و سپس روی خاک اسپری کنید و خاک را به خوبی مخلوط نمائید (تا زمانی که از توزیع یکواخت اطمینان حاصل شود). سپس می توانید از خاک حاصل (با کمک ابزار آلات ضد عفونی شده) جهت پر کردن گلدان ها استفاده کنید .
.نکته : گلدان ها را نیز قبل از استفاده طبق توصیه و روش کاربرد با محلول مناسب ضد عفونی کنید.
مراحل انتقال قلمه ریشه دار از داخل بستر گلخانه به داخل گلدان
1-بررسی قلمه از نظر وضعیت ریشه :
ابتدا تعداد قلمه های ریشه دار شده در داخل بستر و وضعیت استحکام ریشه ها را بررسی کرده در صورتیکه نیمی از قلمه ها از استحکام ریشه ای خوبی برخوردار بودند (قهوه ای شدن رنگ ریشه، عدم شکننده بودن) اقدام به خروج قلمه ها از بستر و انتقال آن به گلدان نمائید.
2- ضد عفونی ریشه ها :
پس از خروج قلمه ها از بستر و شستشوی ابتدایی آنها با آب، ریشه ها را در داخل محلول ضدعفونی کننده مناسب قرار داده و بلافاصله آنها را خارج کنید.
3- جایگاه گلدان زدن :
محلی که کارگران در آنجا مشغول پرکردن گلدانها می باشند، باید قبلاً با مواد ضد عفونی کننده ، ضد عفونی گردد و کفش، لباس و دست کارگران نیز تمیز و ضد عفونی شده باشد.
4- انتقال خاک به جایگاه گلدان زدن :
دقت شود که وسایل کار همچون بیل، بیلچه، فرغون و ... در این مرحله توسط مواد ضد عفونی کننده شستشو شوند.
5- انتقال قلمه ریشه دار به گلدان :
قلمه های ریشه دار را به گلدان هایی که نیمی از آن توسط خاک پر شده منتقل و خاک گلدان را پر کنید . دقت شود دست کارگران تمیز و ضد عفونی شده باشد.
6- آبیاری گلدانها :
بلافاصله پس از پرکردن گلدانها ، آنها باید به طور کامل آبیاری شوند. این عمل در روزهای نخستین پس از گلدان زنی با دقت فراوانی پیگیری شود.
www.mazraehdaran.com (http://www.mazraehdaran.com/)
اصطلاح قلمه زدن (http://www.mazraehdaran.com/undefined/) یا قلمه گیری به یکی از روشهای تکثیر غیر جنسی گیاهان اطلاق می شود . به این ترتیب ریشه دار کردن قلمه جدا شده از گیاه مادری ، منجر به تولید یک گیاه جدید از همان نوع می گردد .
پس از جدا سازی قلمه از گیاه مادری ، آن را به محیطی منتقل می کنند که شرایط لازم برای ریشه دار شدن بخش انتهایی قلمه محیا باشد .
گلخانه های مجهز به سیستم میست ، دارای بستر های ماسه ای یا پیت می باشند که قالبا حرارت آنها را به وسیله عبور لوله های آب گرم بالا میبرند. همچنین با ایجاد رطوبت و دمای کنترل شده ، محیطی مناسب برای تکثیر انواع گونه های گیاهی خصوصا گونه های سخت ریشه زا ، بوجود می آید .
در این مقاله سعی شده است برای استفاده بهتر از این روش تولیدی در گلخانه های دارای سیستم میست ، دستورالعمل اجرایی و مرحله بندی شده، ارایه شود .
مراحل آماده سازی سالن های گلخانه برای شروع دوره جدید تکثیر به روش غیر جنسی ( قلمه ای )
1- مرحله پاکسازی اولیه بسترها و محیط گلخانه :
1-1- سرند ماسه بستر به منظور جداسازی ماسه های درشت و بقایای برگ، ریشه، ساقه و ...
2-1- پاکسازی محیط گلخانه از گیاهان هرز روئیده در بسترها، راهروها و حاشیه سالن .
3-1- خروج هر گونه ادوات و لوازم نظیر، بیلچه، سرند، قیچی و ...
2- مرمت لوازم، وسایل و تاسیسات داخلی و خارجی :
کلیه لوازم و ادوات که در طول دوره تولید مورد استفاده قرار خواهند گرفت از جمله مه پاش، نازل ها، خطوط انتقال آب، سیستم های گرمائی (شوفاژ، هیتر) و سرمائی (پدوفن)، سیستم روشنائی و تابلو برق و ... از لحاظ سلامت کارایی و نیز نظافت باید مورد بررسی قرار گیرند.
3- مرمت و بازسازی ساختار و پوشش گلخانه :
1-3- اسکلت گلخانه را از لحاظ استحکام، نظافت و نیاز آن به رنگ آمیزی، بررسی نمائید.
2-3- پوشش گلخانه را از نظر استحکام، نفوذ پذیری، میزان سایه اندازی و ... بررسی کنید.
3-3- وضعیت شاسی ها و کف راهروها را از نظر استحکام و روکش بررسی کنید.
4- شستشوی کامل ماسه بسترها و سطوح گلخانه :
تمام قسمتهای مختلف گلخانه اعم از ماسه بسترها، راهروها، پوشش داخلی، اسکلت، حوضچه ها، لوله های انتقال آب و ... باید توسط فشار آب کاملاً شسته شود .
5- ضد عفونی گلخانه :
با زمان بندی پیش بینی شده قبل از ورود قلمه به بسترها می بایست با رعایت کامل اصول بهداشتی عملیات
ضد عفونی سطوح راهروها، بدنه شاسی ها، حوضچه ذخیره آب، اسکلت و پوشش داخلی گلخانه، لوله های انتقال آب و بسترهای کاشت انجام گردد .
6- پس از انجام مراحل ضد عفونی می بایست کلیه رفت و آمدها به گلخانه را تحت کنترل قرار داده و ورود به گلخانه با کفش مخصوص و لباس تمیز پس از عبور از حوضچه ضد عفونی که از ماده ضد عفونی کننده مناسب پر شده است، انجام گردد.
نحوه گزینش قلمه از گیاهان مادری
این نکته را همواره به خاطر داشته باشید :
• قلمه ای که فقط تا حدودی خوب است، هرگز خوب نیست، بنابراین آنرا در محیط کشت قرار ندهید.
گیاهان مادری که برای قلمه گیری در نظر گرفته شده اند می بایست دارای مشخصات زیر باشند :
1- در طول دوره رشد، آب کافی در اختیار داشته باشند.
2- عاری از هر گونه آفت و بیماری باشند.
3- از خشکی یا یخبندان آسب ندیده باشند.
4- دارای رشد متعادل باشند.
5- جوان و شاداب باشند و به کفایت از نور خورشید بهره برده باشند.
6- هویت آنها معلوم و شبیه به گونه مورد نظر باشند.
7- برگهای تغییر شکل یافته نداشته باشند.
8- از تغذیه خوبی برخوردار باشند و علایم کمبود مواد غذایی در برگهای آنها مشاهده نشود.
نحوه نگهداری و تیمار سر شاخه ها از مرحله تحویل سر شاخه تا ورود قلمه به بستر گلخانه
1- مرحله بازرسی سر شاخه ها :
پس از دریافت سر شاخه ابتدا کلیه سر شاخه های دریافتی را در مکانی که قبلاً جهت نگهداری و قلمه گیری انتخاب شده است (سایه و درجه حرارت پائین) قرار داده و تک تک سرشاخه ها را از جهت وجود آفات و بیماریها مورد معاینه دقیق قرار دهید. شاخه هایی که علائم و یا هر گونه علامتی دال بر وجود بیماری دارند بخصوص خشکیدگی یک یا چند شاخه و ریزش برگ، باید کل سرشاخه ها حذف شود.
2- مرحله درجه بندی سر شاخه ها :
بعد از حذف سرشاخه های آلوده که باید به دقت صورت گیرد، لازم است سرشاخه ها را از نظر وارتیه گیاه مادری، منبع تهیه سرشاخه و کیفیت سرشاخه همچون طراوت، رنگ برگها و کلیه شاخص های ظاهری بررسی شده و هر وارتیه براساس کیفیت به درجات 1، 2و 3 درجه بندی شود. اینکار در نتیجه نهایی در رابطه با میزان بازدهی درجات مختلف بسیار مهم می باشد.
3- جایگاه نگهداری سرشاخه و قلمه گیری :
جایگاه نگهداری باید دارای سایه، رطوبت کافی و خنک باشد، از آنجائیکه در این شرایط رشد قارچها بسیار سریع است ، چندین نکته در این رابطه حائز اهمیت می باشد :
1-3- قلمه گیری باید به سرعت انجام گیرد و محل آن نیز دور از معرض باد باشد.
2-3- سرشاخه های آلوده با روشی که در بند 1 آمده است باید حذف گردند تا از افزایش بار آلودگی سرشاخه های دیگر جلوگیری شود.
3-3- محل نگهداری از سرشاخه ها باید با مواد ضد عفونی کننده براساس حجم و وسعت مکان و قرار داشتن در معرض باد و ... چندین بار ضد عفونی گردد. عمل ضد عفونی توسط پاشش محلول رقیق شده بر روی سر شاخه ها انجام گیرد تا ضمن عمل ضد عفونی کردن، رطوبت سرشاخه ها نیز تامین گردد. ( قبل از ضد عفونی باید محیط کاملاً تمیز شده و هر گونه خاک و مواد پوسیده حذف گردد).
4-3- کف زمین بهتر است سیمان شده باشد در غیر اینصورت می توان به اندازه کافی از پوشش پلاستیکی استفاده و عمل ضد عفونی کردن را بروی آن انجام داد.
5-3- محل نگهداری باید مسقف بوده و از تابش نور خورشید بدور باشد. در صورتیکه زمان نگهداری سر شاخه ها طولانی است می توان بر روی آنها یک پلاستیک ضد عفونی شده قرار داده و بروی سر شاخه آب ضد عفونی شده اسپری نمود. البته در اینصورت هر چند ساعت باید پلاستیک را جهت انجام تهویه کنار زد. در این رابطه استفاده از گونی یا کیسه به علت اینکه می تواند محیط مناسبی برای رشد قارچها باشد توصیه نمی گردد.
4- مرحله قلمه گیری :
بعد از تحویل سرشاخه ها، عملکرد سریع سیستم که در واقع نیاز به یک برنامه حساب شده دارد از مهمترین موارد بشمار می رود و در این بین سرعت عمل در قلمه گیری از تمامی موارد دیگر دارای اهمیت بیشتری است. در همین راستا کلیه لوازم و ادوات مورد نیاز از قبیل جایگاه کار، قیچی، مواد ضد عفونی کننده و ... باید قبل از رسیدن سر شاخه ها تهیه و آماده شود. کلیه لوازم کار و حتی لباس کار کارگران باید کاملاً تمیز شده حتی ضد عفونی گردد. کلیه کارگران نیز قبل از کار باید دستهای خود را کاملاً با مواد ضد عفونی کننده ضد عفونی کنند. سرشاخه ها باید به اندازه میزان مصرف هر چند ساعت یکبار در اختیار فرد قلمه گیر قرار داده شود، تا از خشک شدن و از بین رفتن سرشاخه ها جلوگیری گردد.
5- مرحله سورتینگ :
بهترین قلمه با قطری بین 0/6 تا 1 سانتی متر است. طول قلمه نیز بین 12 تا 20 سانتی متر مناسب می باشد. کلیه قلمه ها بعد از مرحله تیمار بلافاصله باید در بستر کشت کاشته شوند ( بهتر است قلمه ها از لحاظ میزان قطر، جداگانه دسته بندی و نشاء گردند).
نکته : سرعت عمل در اجرای عملیات نشاء بلافاصله پس از قلمه گیری بسیار حائز اهمیت می باشد.
6- مرحله تیمار کردن قلمه ها :
تیمار کردن قلمه ها شامل دو مرحله بسیار مهم می باشد :
1-6- مرحله ضد عفونی قلمه - پس از دسته بندی قلمه ها، آنها را در درون ظرفی که حاوی ماده ضد عفونی کننده می باشد غوطه ور و سپس آنها را خارج نمایید. قلمه ها را درون یک سبد ریخته تا آب آنها خارج شود. ( در هنگام دسته بندی جهت قرار گرفتن قلمه ها بسیار مهم است).
2-6- مرحله هورمون زنی- قسمت تحتانی قلمه را در هورمون ریشه زایی با رقت و به مدت مناسب قرار دهید.7- مرحله انتقال قلمه به داخل بستر :
بلافاصله بعد از مرحله تیمار ، قلمه ها باید به بسترهایی که قبلاً به این منظور ضد عفونی شده است منتقل گردند. در ضمن هر فردی که وارد سوله مادر می شود باید از کفش و لباس ضد عفونی شده و یا حتی الامکان تمیز استفاده نماید.
دستهای فرد نشاء کننده باید کاملاً تمیز باشد. فاصله قلمه ها بسته به نوع و قطر آن در داخل بستر نباید کمتر از 2 سانتی متر باشد.
توجه : مرطوب نگهداشتن قلمه ها همراه با درجه حرارت پائین طی کلیه مراحل قبل از نشاء ، در حفظ توانایی ریشه زائی قلمه بسیار موثر است.
نحوه نگهداری و تیمار قلمه های وارد شده به بستر تا مرحله انتقال قلمه ریشه دار به گلدان
الف- سالم سازی آب مصرفی و کنترل مستمر آن
براساس میزان آب مصرفی، روزانه ماده ضد عفونی کننده مناسب طبق دستورالعمل مصرف به آب آبیاری و مه پاش ها اضافه می گردد.
تذکر : تحت هیچ عنوان از آب بدون مصرف ماده ضد عفونی کننده در استفاده نگردد و روزانه مراحل ضد عفونی آب کنترل گردد.
ب- حفظ بهداشت و سلامت قلمه ها و بسترها
ب-1- خروج قلمه های پوسیده و برگهای ریزش کرده از سطوح بسترها بطور مستمر.
ب-2- کنترل روزانه وضعیت رشد وسلامت قلمه ها.
ب-3- خروج قلمه های مشکوک به بیماری، جداسازی و نشاء مجدد آنها در مکان دیگری از بستر ( چنانچه قلمه سبز باشد قابل نشاء مجدد می باشد و نیز در صورت پوسیدگی در انتهای قلمه ها می توان از محل گره بالاتر آن را قطع و طبق دستورالعمل پس از ضد عفونی و هورمون زنی آنرا مجدداً در محل دیگر نشاء نمود).
ب-4- استفاده از کودهای کامل پس از 80% کالوس بندی ( مرحله قبل از ریشه زایی که سلول های مولد ریشه بصورت توده ای ایجاد شده اند ) قلمه ها بصورت اسپری .
ب-5- کنترل دمای بسترها، محیط و نیز رطوبت فضای داخل گلخانه .
ب-5-1- دمای اپتیمم بستر تا زمان کالوس بندی (80% کالوس بندی قلمه ها ) 26-24 درجه سانتیگراد می باشد.
تذکر :
* دماسنج خاکی به عمق پای قلمه و در نزدیکی قلمه ها مستقر و کنترل دما بطور روزانه صورت گیرد.
* بعد از زمان کالوس بندی (80%) به ازای هر 7 تا 10 روز یک درجه سانتیگراد از حرارت پادما (بستر) کاسته شود.
ب-5-2- دمای اپتیمم محیط گلخانه 15-14 درجه سانتیگراد و حداقل 10-8 درجه سانتیگراد می باشد.
تذکر : باید توجه داشت به دنبال خاموش کردن دستگاه حرارتی مرکزی که برای کاهش و تنظیم درجه حرارت پادما و محیط داخل گلخانه صورت می گیرد، تنش حرارتی ایجاد نگردد و حساسیت ریشه ها به عوامل پوشاننده افزایش پیدا نکند. بدین منظور باید از قطع فوری جریان آب گرم در لوله های زیر بستر خودداری نموده و کاهش درجه حرارت بصورت تدریجی انجام شود.
ب-6-3- رطوبت اپتیمم 95%-90 می باشد و رطوبت نباید از 60% کاهش یابد (رطوبت اپتیمم تا پایان انتقال قلمه ریشه دار به گلدان ادامه می یابد).
ب-6-4- دور و میزان آبیاری
فاصله آبیاری در زمانیکه سطح پوشش آب آبیاری 98% به بالا باشد، پس از عملیات نشاء در هر 15 تا 20 دقیقه به مدت 7 تا 10 ثانیه پاشش انجام شود( بسته به شرایط محیطی و گذشت فاصله زمان آبیاری به مرور تا 1 ساعت افزایش می یابد).
تذکر : آبیاری زمانی صورت می پذیرد که دو سوم از سطح برگها خشک شده باشد. ( در هر صورت ملاک تعیین زمان آبیاری و مدت پاشش براساس بازدید مستمر و با توجه به شرایط، توسط مسئول مربوطه مشخص می گردد).
ب- 6-5- کنترل سیستم رطوبتزا
زمان و مدت پاشش باید طوری تنظیم گردد که میزان رطوبت محیط بطور متوسط و مستمر 90% ثابت باقی بماند.
ج- کنترل ورود افراد و ادوات به داخل گلخانه
ج-1- کنترل روزانه و مستمر حوضچه ورودی به نحوی که همواره از محلول ضد عفونی کننده پر باشد.
ج-2- استفاده از کفش مجزا و ضد عفونی شده هنگام ورود به گلخانه.
ج-3- ضد عفونی دست و دستکش کارگران هنگام کار در گلخانه.
ج-4- جلوگیری از ورود افراد متفرقه به داخل گلخانه.
ج-5- ضد عفونی ابزار مورد استفاده هنگام ورود به گلخانه ( نظیر : قیچی، سمپاش، آب پاش، شیلنگ، بیلچه و ...).
د- کنترل بهداشت و سلامت محیط داخل و اطراف گلخانه .
د-1- جمع آوری کلیه آشغالها و مواد زائد و نظافت اطراف گلخانه .
د-2- پاشش محلول ضد عفونی کننده دور تا دور گلخانه به شعاع نیم متر .
د-3- حذف علفهای هرز پیرامون گلخانه .
د-4- ضد عفونی راهروهای گلخانه در چند مرحله طی هر دوره تولید .
د-5- جمع آوری هر گونه مواد زائد و برگهای ریزش کرده و قلمه های پوسیده و خروج آنها از گلخانه و سوزانیدن آنها.
هد- کنترل و حفظ کارکرد تاسیسات و تجهیزات
هد-1- کنترل و حفظ وضعیت اسکلت و پوشش گلخانه .
هد-2- کنترل و حفظ تجهیزات داخل گلخانه نظیر : نازلها، پمپها، حوضچه ذخیره آب، حوضچه ضد عفونی، درب ها، فن ها، سیستم روشنایی، سیستم حرارتی، رطوبت زا، لوله ها و ...
هد-3- کنترل و ثبت راندمان مصرف و موجودی سوخت.
روش انتخاب خاک و ضد عفونی آن برای گلدان زنی قلمه ریشه دار شده
1-انتخاب منبع خاک :
باید منابع مناسب خاک، ماسه، کود آلی و هر گونه مواد افزودنی را جستجو نموده و پس از پیدا کردن منابع خاک با کیفیت (از نظر رنگ، بافت خاک، میزان ماسه و کلوخه موجود در آن) اقدام به انتقال آن به نهالستان نمایید.
2-آماده سازی خاک جهت ضد عفونی :
پس از انتقال خاک و ماسه به نهالستان (لازم است خاک، ماسه و کود آلی در محلی دور از محوطه گلخانه دپو شود)، در صورت نیاز اقدام به سرند خاک نموده و آنرا با نسبت 1:1:1 شامل خاک مرغوب+ماسه یکدست+ماده آلی (کود دامی کاملاً پوسیده یا خاکبرگ کاملاً پوسیده) با یکدیگر ترکیب کرده و سپس به جایگاه ضد عفونی خاک منتقل نمائید. تذکر : قطر لایه خاک در جایگاه ضد عفونی نباید بیشتر از cm 30 باشد و نیز افزودن ترکیبات غنی شده بسته به نوع خاک صورت پذیرد.
3-ضد عفونی مخلوط خاک :
برای ضد عفونی خاک می توان از مواد مناسب براساس توصیه سازمان حفظ نباتات یا توصیه کارخانه سازنده استفاده نمود یک ضد عفونی کننده باید ایمن برای انسان و محیط زیست باشد . ابتدا طبق دستورالعمل کاربرد، آنرا به رقت مورد نظر رسانیده و سپس روی خاک اسپری کنید و خاک را به خوبی مخلوط نمائید (تا زمانی که از توزیع یکواخت اطمینان حاصل شود). سپس می توانید از خاک حاصل (با کمک ابزار آلات ضد عفونی شده) جهت پر کردن گلدان ها استفاده کنید .
.نکته : گلدان ها را نیز قبل از استفاده طبق توصیه و روش کاربرد با محلول مناسب ضد عفونی کنید.
مراحل انتقال قلمه ریشه دار از داخل بستر گلخانه به داخل گلدان
1-بررسی قلمه از نظر وضعیت ریشه :
ابتدا تعداد قلمه های ریشه دار شده در داخل بستر و وضعیت استحکام ریشه ها را بررسی کرده در صورتیکه نیمی از قلمه ها از استحکام ریشه ای خوبی برخوردار بودند (قهوه ای شدن رنگ ریشه، عدم شکننده بودن) اقدام به خروج قلمه ها از بستر و انتقال آن به گلدان نمائید.
2- ضد عفونی ریشه ها :
پس از خروج قلمه ها از بستر و شستشوی ابتدایی آنها با آب، ریشه ها را در داخل محلول ضدعفونی کننده مناسب قرار داده و بلافاصله آنها را خارج کنید.
3- جایگاه گلدان زدن :
محلی که کارگران در آنجا مشغول پرکردن گلدانها می باشند، باید قبلاً با مواد ضد عفونی کننده ، ضد عفونی گردد و کفش، لباس و دست کارگران نیز تمیز و ضد عفونی شده باشد.
4- انتقال خاک به جایگاه گلدان زدن :
دقت شود که وسایل کار همچون بیل، بیلچه، فرغون و ... در این مرحله توسط مواد ضد عفونی کننده شستشو شوند.
5- انتقال قلمه ریشه دار به گلدان :
قلمه های ریشه دار را به گلدان هایی که نیمی از آن توسط خاک پر شده منتقل و خاک گلدان را پر کنید . دقت شود دست کارگران تمیز و ضد عفونی شده باشد.
6- آبیاری گلدانها :
بلافاصله پس از پرکردن گلدانها ، آنها باید به طور کامل آبیاری شوند. این عمل در روزهای نخستین پس از گلدان زنی با دقت فراوانی پیگیری شود.
www.mazraehdaran.com (http://www.mazraehdaran.com/)