poune
10th January 2012, 08:51 PM
بدليل اينكه واژه طب مكمل و سنتی امروزه بيش از ساير واژه ها براي توصيف شاخه هاي طبي غير از طب رايج بكار مي رود و از طرفی بسیاری از مردم با این سوال مهم مواجه می شوند که آیا استفاده از طب های سنتی و مکمل اصولا کاری عقلانی، منطقی و درست است یا نه؛ در این مقاله قصد داريم پيرامون آن مطالب مبسوط تري ارائه نماييم. در اين زمينه به بررسي جايگاه طب مكمل در جهان و ميزان توجه ملت ها و دولت ها به آن با ارائه آمار وارقام منتشر شده از منابع معتبر می پردازیم.
سوال: آیا موضوع طب سنتی و مکمل فقط در ایران مطرح است؟ این مکاتب در سایر کشورهای دنیا (مخصوصا کشورهای به اصطلاح پیشرفته غربی) و ایران در عرصه های مختلف، چه جایگاهی دارند؟ جایگاه این رشته های طبی در دنیا نشانه چه واقعیت مهمی است؟
1 – استفاده مردم از طب مكمل
طبق آمارهاي موجود، 77 درصد مردم آلمان، 75 درصد جمعيت فرانسه، 70 درصد جامعة كانادا، 48 درصد در استراليا، 42 درصد در آمريكا و 31 درصد جمعيت بلژيك حداقل يك بار در سال ازخدمات طب مكمل استفاده مي‌كنند. در ايران مطالعه‌اي كه در شهر اصفهان انجام شده نشان مي‌دهد كه طي 5 سال، 5/62 درصد مردم حداقل يك بار از طب مکمل و گیاهان دارویی بهره برده‌اند. در انگلستان درصد قابل توجهی از بیماران خاص (سرطان، دیابت، ایدز، قلبی عروقی، روانی) و سالمندان در حال استفاده از طب سنتی و مکمل می باشند. ميزان استفادة مردم آمريكا از طب مكمل بين سال هاي 1990 تا 1997، به یک و نیم برابر افزايش يافته است؛ اين در حاليست كه اين ميزان در مورد مراجعه به پزشكان عمومي در محدودة زماني مذكور، تغييري نكرده است. بیشترین علت مراجعه مردم آمریکا به طب سنتی و مکمل، کمردردها و مشکلات اسکلتی عضلانی بوده است.
2 – هزينه ها و سرمايه گذاري ها
وضعيت كلي بازار مبتني بر طب مکمل بالغ بر 60 ميليارد دلار بوده كه در حال افزايش نيز مي‌باشد. در آمريكا 2/21 ميليارد دلار، كانادا 4/2 ميليارد، بريتانيا 3/2 ميليارد، استراليا 80 ميليون دلار و در مالزي 500 ميليون دلار در سال در بخش خدمات طب مكمل هزينه مي شود. در ايالات متحده تجارت فرآورده هاي گياهان دارويي در سال 96 رقمي بالغ بر 24/3 ميليارد دلار بوده است. در آلمان از حدود 8 ميليارد دلار هزينة دارو، 8/2 ميليارد دلار به داروهاي گياهي اختصاص دارد. بودجۀ اختصاص یافته به طب مکمل در آمریکا در سال 2007، معادل 41% کل بودجۀ مؤسسات ملی سلامت و تقریبا ً برابر بودجۀ مؤسسۀ ملی سرطان می باشد که مبلغ قابل توجهی است. در سال 2007، مردم آمریکا حدود 9/33 میلیارد دلار برای مراجعة پزشکی و خرید محصولات طب مکمل هزینه کرده اند که دو سوم آن مربوط به خرید داروها بوده است. در ايران فروش داروهاي گياهي در سال 1376 حدود 7 ميليارد ريال بوده كه در سال 80 و 81 به ترتيب به 37 ميليارد و 80 ميليارد ريال رسيده است و رشدي حدود 11 برابر را نشان مي‌دهد.
3 – حمايت دولت و بيمه ها
در آمريكا در مارس 2000كميسيوني در كاخ سفيد تشكيل شد تا روش هاي شناخت و دستيابي به طب مكمل و اولويت هاي پژوهشي و آموزشي آنرا بررسي كند كه نتايج آن در سال 2002 منتشر گرديد. در حال حاضر كشور آلمان بيشترين سابقه را در بررسي كارآيي و ايمني داروهاي گياهي دارد و به صورت رسمي از سال 1976 در اين زمينه مشغول فعاليت مي‌باشد. همچنين حدود 700 – 600 نوع داروي گياهي در بازار اين كشور وجود دارد. پس از عزم ملي در چين براي بازگشت به طب سنتي خود (به عنوان يكي از مكاتب موجود در طب مکمل) در سال 1949 و تشكيل آكادمي طب سنتي چين در سال 1951، هم اكنون اين مكتب 40 درصد خدمات بهداشتي درماني را در اين كشور برعهده دارد؛ اين نسبت در اوگاندا، هند و اتيوپي به ترتيب 60، 70 و 90درصد مي باشد. در ويتنام نيز طب سنتي از سال 1955 توسط دولت به رسميت شناخته شد. كلاٌ در كشورهاي چين، هند،كره شمالي و جنوبي و ويتنام، طب سنتي به طور كامل جزء سيستم بهداشتي شده و اقدام جهت مطالعه و استاندارد سازي آن از مدت ها پيش آغاز شده است. پوشش بيمه اي هزينة درمان، دارو و خدمات طب مكمل در ژاپن، چين، كره و ويتنام به صورت كامل است ودر كشورهاي آلمان، استراليا، نروژ، انگلستان،كانادا و آمريكا قسمتي از هزينه ها توسط سازمان هاي بيمه پرداخت مي‌شود. در ایران طی سال های اخیر با تاسیس دبيرخانه طب سنتی و مکمل در وزارت بهداشت، ستاد كشوري گیاهان دارویی و طب ایرانی در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، شبكه طب سنتي و گياهان دارويي و انجمن هاي علمي حرکات خوبی در جهت احیا و توسعه طب سنتی و مکمل صورت پذیرفته که به سرعت در حال پیشروی می باشد. تعداد اقلام داروهای طبیعی در کشور بیش از 300 قلم می باشد. تا کنون هیچ پوشش بیمه ای برای داروها و خدمات طب سنتی و مکمل در کشور بوجود نیامده است.
4 – دانشگاه ها و مراكز تحقيقاتي
بيش از 75 دانشكده پزشكي در آمريكا به برگزاري كلاس ها و سمينارهاي اختياري در زمينه طب مكمل اقدام كرده اند. دانشگاه هاي انگليس نيز دوره هاي مختلف آموزش طب مكمل برگزار كرده و حتي در زمينه طب سوزني مدرك ارائه مي‌كنند. در چين 30 دانشگاه طب سنتي و 170 مركز تحقيقات در اين زمينه وجود دارد. با يك سير صعودي، تا سال 1997، شمار دانشكده هاي پزشكي اروپا كه دوره هاي طب مكمل برگزار مي‌كردند به حدود 45 درصد و تعداد دانشكده هايي كه برگزاري چنين دوره هايي را در برنامه ريزي 2 سال آينده خود گنجانيده بودند، به 60 درصد رسيده بوده است.
در ایران سه سال است که رشته های تخصصی طب سنتي و داروسازي سنتي در دانشگاه های علوم پزشکی کشور (تهران، شهید بهشتی، ایران، شیراز و شاهد) راه اندازی شده و کمیت و کیفیت همايش ها، جشنواره ها و آموزش هاي آزاد در این عرصه نیز رو به افزایش می باشد.
5 – پزشكان و درمانگران طب سنتی و مکمل
در آلمان 70 درصد پزشكان عمومي در نسخه هاي خود داروي گياهي نيز تجويز مي‌كنند. 49 درصد يعني نيمي از پزشكان عمومي انگلستان در سال 2001 به بيماران خود استفاده از طب مكمل را پيشنهاد مي كرده اند در حاليكه در سال 1995 اين ميزان حدود 40 درصد بوده است و طبق بررسي هاي انجام شده، حدود 4000 نفر در اين كشور تنها تحت عنوان طب سوزني و گياه درماني (دو زير گروه طب مکمل) مشغول به فعاليت هستند. در آمريكا در حدفاصل سال هاي 2005 – 1995 تعداد افرادي كه در طب مکمل فعاليت مي‌كنند دو برابر تعداد پزشكان پیش بینی می شده است. سيستم خدمات بهداشتي درماني طب سنتي چين شامل 525 هزار پزشك، 83 هزار داروساز، 2500 بيمارستان با 35 هزار تخت مي‌باشد. همچنين در مجموعه طب سنتي در ويتنام 25500 پزشك و 49 بيمارستان وجود دارد. در ایران و طی سال های اخیر، تعداد پزشکان و غیرپزشکانی که به درمان بیماران با شیوه های طبیعی و طب سنتی و مکمل پرداخته اند رشد فزاینده داشته است. تعدادی درمانگاه های دولتی زیر نظر برخی دانشگاه های علوم پزشکی (تهران، شهید بهشتی، ایران و شاهد) و نیز مراکز خصوصی که در عرصه طب سنتی و مکمل خدمات رسانی می کنند نیز افتتاح شده اند. این موضوع از طرف دیگر باعث سودجویی افراد فرصت طلب و غیرصلاحیت دار شده که بدون داشتن علم و تجربه کافی دست به درمان بیماران مایوس از همه جا می زنند. بدون شک تحقیق کامل در خصوص سوابق این افراد و حتی الامکان، مراجعه به کسانی که پزشک می باشند و استفاده از داروهای طبیعی تهیه شده در مراکز معتبر می تواند امکان وقوع عارضه های جبران ناپذیر را کاهش دهد.
در این مقاله تلاش کردیم با ارائه اطلاعات و آمار دقیق و پرهیز از کلی گویی، به تبیین جایگاه واقعی رشته های طبی غیر از طب غربی رایج در همان کشورهایی که مهد تولد و رشد پزشکی شیمیایی محسوب می شوند بپردازیم. بی شک این توجه همه جانبه به این موضوع که مستقیما با سلامتی مردم در ارتباط است نشان از اهمیت و موفقیت رشته های طب سنتی و مکمل در درمان بیماری ها دارد. امروزه اطلاع و استفاده از این شاخه های طبی از سوی پزشکان و بیماران دلیلی بر فرهیختگی و تکامل فکری ایشان بوده که تلاش دارند با استفاده از روش های موثرتر، کم عارضه تر، کم هزینه تر و در دسترس تر به حفظ سلامتی و درمان بیماری ها اقدام نمایند.
منبع: انجمن تحقیقات طب سنتی ایران
سوال: آیا موضوع طب سنتی و مکمل فقط در ایران مطرح است؟ این مکاتب در سایر کشورهای دنیا (مخصوصا کشورهای به اصطلاح پیشرفته غربی) و ایران در عرصه های مختلف، چه جایگاهی دارند؟ جایگاه این رشته های طبی در دنیا نشانه چه واقعیت مهمی است؟
1 – استفاده مردم از طب مكمل
طبق آمارهاي موجود، 77 درصد مردم آلمان، 75 درصد جمعيت فرانسه، 70 درصد جامعة كانادا، 48 درصد در استراليا، 42 درصد در آمريكا و 31 درصد جمعيت بلژيك حداقل يك بار در سال ازخدمات طب مكمل استفاده مي‌كنند. در ايران مطالعه‌اي كه در شهر اصفهان انجام شده نشان مي‌دهد كه طي 5 سال، 5/62 درصد مردم حداقل يك بار از طب مکمل و گیاهان دارویی بهره برده‌اند. در انگلستان درصد قابل توجهی از بیماران خاص (سرطان، دیابت، ایدز، قلبی عروقی، روانی) و سالمندان در حال استفاده از طب سنتی و مکمل می باشند. ميزان استفادة مردم آمريكا از طب مكمل بين سال هاي 1990 تا 1997، به یک و نیم برابر افزايش يافته است؛ اين در حاليست كه اين ميزان در مورد مراجعه به پزشكان عمومي در محدودة زماني مذكور، تغييري نكرده است. بیشترین علت مراجعه مردم آمریکا به طب سنتی و مکمل، کمردردها و مشکلات اسکلتی عضلانی بوده است.
2 – هزينه ها و سرمايه گذاري ها
وضعيت كلي بازار مبتني بر طب مکمل بالغ بر 60 ميليارد دلار بوده كه در حال افزايش نيز مي‌باشد. در آمريكا 2/21 ميليارد دلار، كانادا 4/2 ميليارد، بريتانيا 3/2 ميليارد، استراليا 80 ميليون دلار و در مالزي 500 ميليون دلار در سال در بخش خدمات طب مكمل هزينه مي شود. در ايالات متحده تجارت فرآورده هاي گياهان دارويي در سال 96 رقمي بالغ بر 24/3 ميليارد دلار بوده است. در آلمان از حدود 8 ميليارد دلار هزينة دارو، 8/2 ميليارد دلار به داروهاي گياهي اختصاص دارد. بودجۀ اختصاص یافته به طب مکمل در آمریکا در سال 2007، معادل 41% کل بودجۀ مؤسسات ملی سلامت و تقریبا ً برابر بودجۀ مؤسسۀ ملی سرطان می باشد که مبلغ قابل توجهی است. در سال 2007، مردم آمریکا حدود 9/33 میلیارد دلار برای مراجعة پزشکی و خرید محصولات طب مکمل هزینه کرده اند که دو سوم آن مربوط به خرید داروها بوده است. در ايران فروش داروهاي گياهي در سال 1376 حدود 7 ميليارد ريال بوده كه در سال 80 و 81 به ترتيب به 37 ميليارد و 80 ميليارد ريال رسيده است و رشدي حدود 11 برابر را نشان مي‌دهد.
3 – حمايت دولت و بيمه ها
در آمريكا در مارس 2000كميسيوني در كاخ سفيد تشكيل شد تا روش هاي شناخت و دستيابي به طب مكمل و اولويت هاي پژوهشي و آموزشي آنرا بررسي كند كه نتايج آن در سال 2002 منتشر گرديد. در حال حاضر كشور آلمان بيشترين سابقه را در بررسي كارآيي و ايمني داروهاي گياهي دارد و به صورت رسمي از سال 1976 در اين زمينه مشغول فعاليت مي‌باشد. همچنين حدود 700 – 600 نوع داروي گياهي در بازار اين كشور وجود دارد. پس از عزم ملي در چين براي بازگشت به طب سنتي خود (به عنوان يكي از مكاتب موجود در طب مکمل) در سال 1949 و تشكيل آكادمي طب سنتي چين در سال 1951، هم اكنون اين مكتب 40 درصد خدمات بهداشتي درماني را در اين كشور برعهده دارد؛ اين نسبت در اوگاندا، هند و اتيوپي به ترتيب 60، 70 و 90درصد مي باشد. در ويتنام نيز طب سنتي از سال 1955 توسط دولت به رسميت شناخته شد. كلاٌ در كشورهاي چين، هند،كره شمالي و جنوبي و ويتنام، طب سنتي به طور كامل جزء سيستم بهداشتي شده و اقدام جهت مطالعه و استاندارد سازي آن از مدت ها پيش آغاز شده است. پوشش بيمه اي هزينة درمان، دارو و خدمات طب مكمل در ژاپن، چين، كره و ويتنام به صورت كامل است ودر كشورهاي آلمان، استراليا، نروژ، انگلستان،كانادا و آمريكا قسمتي از هزينه ها توسط سازمان هاي بيمه پرداخت مي‌شود. در ایران طی سال های اخیر با تاسیس دبيرخانه طب سنتی و مکمل در وزارت بهداشت، ستاد كشوري گیاهان دارویی و طب ایرانی در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، شبكه طب سنتي و گياهان دارويي و انجمن هاي علمي حرکات خوبی در جهت احیا و توسعه طب سنتی و مکمل صورت پذیرفته که به سرعت در حال پیشروی می باشد. تعداد اقلام داروهای طبیعی در کشور بیش از 300 قلم می باشد. تا کنون هیچ پوشش بیمه ای برای داروها و خدمات طب سنتی و مکمل در کشور بوجود نیامده است.
4 – دانشگاه ها و مراكز تحقيقاتي
بيش از 75 دانشكده پزشكي در آمريكا به برگزاري كلاس ها و سمينارهاي اختياري در زمينه طب مكمل اقدام كرده اند. دانشگاه هاي انگليس نيز دوره هاي مختلف آموزش طب مكمل برگزار كرده و حتي در زمينه طب سوزني مدرك ارائه مي‌كنند. در چين 30 دانشگاه طب سنتي و 170 مركز تحقيقات در اين زمينه وجود دارد. با يك سير صعودي، تا سال 1997، شمار دانشكده هاي پزشكي اروپا كه دوره هاي طب مكمل برگزار مي‌كردند به حدود 45 درصد و تعداد دانشكده هايي كه برگزاري چنين دوره هايي را در برنامه ريزي 2 سال آينده خود گنجانيده بودند، به 60 درصد رسيده بوده است.
در ایران سه سال است که رشته های تخصصی طب سنتي و داروسازي سنتي در دانشگاه های علوم پزشکی کشور (تهران، شهید بهشتی، ایران، شیراز و شاهد) راه اندازی شده و کمیت و کیفیت همايش ها، جشنواره ها و آموزش هاي آزاد در این عرصه نیز رو به افزایش می باشد.
5 – پزشكان و درمانگران طب سنتی و مکمل
در آلمان 70 درصد پزشكان عمومي در نسخه هاي خود داروي گياهي نيز تجويز مي‌كنند. 49 درصد يعني نيمي از پزشكان عمومي انگلستان در سال 2001 به بيماران خود استفاده از طب مكمل را پيشنهاد مي كرده اند در حاليكه در سال 1995 اين ميزان حدود 40 درصد بوده است و طبق بررسي هاي انجام شده، حدود 4000 نفر در اين كشور تنها تحت عنوان طب سوزني و گياه درماني (دو زير گروه طب مکمل) مشغول به فعاليت هستند. در آمريكا در حدفاصل سال هاي 2005 – 1995 تعداد افرادي كه در طب مکمل فعاليت مي‌كنند دو برابر تعداد پزشكان پیش بینی می شده است. سيستم خدمات بهداشتي درماني طب سنتي چين شامل 525 هزار پزشك، 83 هزار داروساز، 2500 بيمارستان با 35 هزار تخت مي‌باشد. همچنين در مجموعه طب سنتي در ويتنام 25500 پزشك و 49 بيمارستان وجود دارد. در ایران و طی سال های اخیر، تعداد پزشکان و غیرپزشکانی که به درمان بیماران با شیوه های طبیعی و طب سنتی و مکمل پرداخته اند رشد فزاینده داشته است. تعدادی درمانگاه های دولتی زیر نظر برخی دانشگاه های علوم پزشکی (تهران، شهید بهشتی، ایران و شاهد) و نیز مراکز خصوصی که در عرصه طب سنتی و مکمل خدمات رسانی می کنند نیز افتتاح شده اند. این موضوع از طرف دیگر باعث سودجویی افراد فرصت طلب و غیرصلاحیت دار شده که بدون داشتن علم و تجربه کافی دست به درمان بیماران مایوس از همه جا می زنند. بدون شک تحقیق کامل در خصوص سوابق این افراد و حتی الامکان، مراجعه به کسانی که پزشک می باشند و استفاده از داروهای طبیعی تهیه شده در مراکز معتبر می تواند امکان وقوع عارضه های جبران ناپذیر را کاهش دهد.
در این مقاله تلاش کردیم با ارائه اطلاعات و آمار دقیق و پرهیز از کلی گویی، به تبیین جایگاه واقعی رشته های طبی غیر از طب غربی رایج در همان کشورهایی که مهد تولد و رشد پزشکی شیمیایی محسوب می شوند بپردازیم. بی شک این توجه همه جانبه به این موضوع که مستقیما با سلامتی مردم در ارتباط است نشان از اهمیت و موفقیت رشته های طب سنتی و مکمل در درمان بیماری ها دارد. امروزه اطلاع و استفاده از این شاخه های طبی از سوی پزشکان و بیماران دلیلی بر فرهیختگی و تکامل فکری ایشان بوده که تلاش دارند با استفاده از روش های موثرتر، کم عارضه تر، کم هزینه تر و در دسترس تر به حفظ سلامتی و درمان بیماری ها اقدام نمایند.
منبع: انجمن تحقیقات طب سنتی ایران