تاريخچه برنامه ريزي آموزشي و درسي

[ساناز فرهیدوش]

با وجودي که برنامه ريزي درسي و آموزشي بعنوان يک علم جوان ، هنوز کاملا معمول و شناخته شده نيست ، داراي سوابق تاريخي قابل توجهي مي باشد . به اعتقاد « برودي » ، « لاويز » و « بلا » ، قديمي ترين نمونه ي يک برنامه ي درسي و آموزشي جامع در کتاب « جمهوريت » افلاطون آمده است که در آن احتياجات جامعه و برنامه ي مدارس براي برآورده نمودن آن احتياجات در نظر گرفته شده است . « گزنفون » در قانون اساسي اسپارت قديم در دوهزار و پانصد سال پيش بر برنامه ريزي آموزشي و درسي با هدفهاي نظامي و اقتصادي تأکيد کرده است . در قرون وسطي نيز از جمله در اواسط قرن شانزدهم به برنامه ريزي آموزشي و درسي توجه مي شده و « جان ناکس » طرح يک نظام آموزشي ملي را براي مدارس و موسسات آموزش عالي تهيه و پيشنهاد نمود . در قرون هفدهم و هيجدهم ميلادي ، افکار و نظرات تأثيرگذار و ارزشمند متفکراني همچون « کمنيوس » و « روسو » در تعليم و تربيت انقلابي را پديدار نمود که به انقلاب کپرنيکي در تعليم و تربيت معروف شد و توجه مربيان را از انتقال دانش به صورت حفظ طوطي وار مطالب و انباشتن ذهن شاگردان از اطلاعات و دروس کهنه به سوي طبيعت و ماهيت يادگيرنده و توجه به استعدادها و علايقش معطوف نمود . اين انقلاب همچون نقطه ي عطفي در تعليم و تربيت ، راه را براي تهيه و تنظيم برنامه هاي آموزشي و درسي منطبق با نيازهاي کودک هموار نمود . طي قرون هيجدهم و نوزدهم ميلادي ، مدارس جديد با برنامه هاي جديد در گوشه و کنار اروپا ظاهر شدند و مربيان معروفي چون « پستالوزي » ، « هربارت » و « فروبل » در بنياد چنين مدارس و تهيه و تنظيم چنين برنامه هاي جديد و کودک مداري سهم بسزايي داشتند و ديدگاههاي خود را در قالب برنامه ها و کتابها و روش و وسايل آموزشي و درسي جديد بکار بردند . ( به نقل از پروند ، 1380 :17 و 18 ) . با توجه به اين زمينه ي تاريخي مختصر ، سير تکاملي مفهوم برنامه ي آموزشي و درسي ذيلآ بصورت فهرست ارائه مي شود :
_ قبل از سال 1918 مفهوم برنامه ي درسي بيشتر متکي به تهيه و تنظيم محتوا و مواد درسي بود .
_درسال 1918 شخصي به نام « فرانکلين بوبيت » يک برنامه ي آموزشي و درسي را شامل کليه ي فعاليتهايي که کودکان و نوجوانان در مدرسه بايد انجام دهند تا دانش ها ، مهارتها و نگرشهاي لازم را براي زندگي موفق بزرگسالي در آن جامعه خاص را بدست آورند دانيت و بدين ترتيب يراي اولين بار مفهوم برنامه ريزي آموزشي و درسي را در قالب فعاليتهاي يادگيرنده و ياددهنده بيان نمود .
_ در سال 1927 « هارولد روگ » در « سالنامه ي سازمان ملي براي مطالعه ي تعليم و تربيت » به سه وظيفه ي مهم طراحان برنامه هاي آموزشي و درسي يعني : 1 _ تعيين هدفها ، 2 _ انتخاب فعاليتهاي مناسب و محتوي و مواد درسي و 3 _ سازمان دادن به فعاليتهاي آموزشي و درسي تعيين شده اشاره نمود .
_ در سال 1935 آقايان « کازول » و « کمپ بل » مفهوم يرنامه را در قالب کليه ي فعاليتهايي که کودکان تحت راهنمايي معلمان در کلاس انجام مي دهند بيان و اعلام نمودند .
_ در سالهاي 1930 تا 1940 « رالف تايلر » بعنوان استاد دانشگاه شيکاگو و رئيس کميته ي هشت ساله ، اهميت توجه به روابطي که بايد بين هدفها ، فعاليتهاي يادگيري ، روشهاي تدريس و ضوابط ارزشيابي وجود داشته باشد اشاره نمود و اهميت و موقعيت هدف را در مفهوم و فرامين برنامه ريزي آموزشي و درسي نمايان ساخت .
_ در سال 1954 آقايان « سيلور » و « الکساندر » _ دو تن از برنامه ريزان و مربيان معروف آموزش و پرورش آمريکا _ مفهوم برنامه ي آموزشي و درسي را در قالب کليه ي فعاليتهايي که در در داخل و خارج مدرسه براي رسيدن به هدفهاي جزيي و کلي معلوم شده اي که تحت نظارت مدرسه انجام بگيرد اعلام نمودند .
_ در سال 1968 « بوشامپ » در کتاب خود تحت عنوان « تئوري برنامه ريزي آموزشي و درسي » ادعا کرد که محتوي و مواد درسي قسمت تغييرناپذيري از مفهوم يک برنامه ي آموزشي و درسي است .
_ درسال 1974 « سيلور » و « الکساندر » در کتاب جديد خود ، آخرين و جامع ترين مفهوم برنامه ي آموزشي و درسي را در قالب يک نقشه معرفي نمودند . ( پروند ، 1380 : 23 و 24 ) .

وبلاگ اقای عباس خدابنده