طلیعه طلا
22nd December 2011, 09:32 AM
تاریخچه جوراب
http://t2.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcS5FxW6frzYNxvCJzUab-r9zbthmfFYJbGEq1Zhp_1lIx-pH3clt-bWyptOBA
تاریخچۀ جوراب، به ما قبل تاریخ بر می گردد،گرچه پوشیدن جوراب با پیشرفت تمدن و شکل گرفتن اجتماع انسان بوجود آمد. اما جوراب امروزی، آمیزه ای
از پوشاک بافته شده است، انسان اولیه از پوست حیوانات برای پوشاندن پا استفاده می کرد. اولین جوراب بافته شده، در مصر به دست آمده است، که به
صورت پارچه ای بوده که با بند، محکم به دور پاها پیچیده می شد. جوراب بافته شدۀ واقعی، در قرن یازدهم و در اروپا تهیه شد که از اجداد جورابهای امروزی
به حساب می آیند. در تاریخ بیشتر کشورها، فرقی بین جوراب بچه ها و بزرگترها نبوده است وفقط درقرن نوزدهم بودکه جورابهایی درمدلهای بچه گانه بافته شد
جوراب ما قبل تاریخ
جوراب و جوراب ساق بلند زنانه، در ما قبل تاریخ نیز پوشیده می شده است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که اولین جورابهای عصر حجر از پوست
حیوانات تهیه می شد و به دور مچ پا گره می خورد. شاید اولین جورابها را کشاورزان یا جنگجویان خلق کردند، که برای محافظت از پادشاهان، از تکه های
پارچه استفاده می کردند و برای ثبات نگهداشتن آنها، از بند جوراب، چرم،یا پارچه بهره می برند.
تاریخچۀ جوراب در برخی از کشورها
یونان :
درقرن هشتم قبل از میلاد جورابها از پوست دباغی نشدۀ حیوانات درست می شد. اغلب این پاپوشها را هنرپیشه های نمایشهای کمدی می پوشیدند.
رم :
رومی ها پاهای خود را با نوارهایی بلند از چرم یا پارچه می پوشاندند. این پوششها، به پاپیچهای جنگ جهانی اول بسیار شبیه بوده است.در قرن
دوم میلادی،آنها پاپوشهایی به نام «ادونس» می پوشیدند که از پارچه درست شده بودند و روی پا را می پوشاندند.
هند :
در زمانهای قدیم در میان هندیهای شمال هند فرهنگ پوشیدن جورابهای بنددار بلند وجود داشت که از رو پوشیده می شد و زیر دامن، لباس ،یا شلوار
پنهان نمی شد. آنها را با سنگهای نفیس و گلدوزی تزئین می کردند که هر بیننده ای را به تحسین وا می داشت. این مدهای باستان را در معبدهای
خاجوراهو در شمال هند می توان دید.
مصریان مسیحی :
مصریان مسیحی اولین کسانی بودند که جورابهای بافتنی پوشیدند.اولین جورابهای بافتنی در مقبره های آنها کشف شدند که به قرن سوم تا ششم
میلادی تعلق داشت.
قرون وسطی :
در این دوره نیز برای محافظت از پاها، از وسایل ساده ای برای پوشش استفاده می شد. اروپایی ها در قرون وسطی، پارچه های کلفت و زبر یا پوست،
را به دور پاهایشان می پیچیدند و با استفاده از بند جوراب آن را محکم می کردند. جوراب جدیدی در قرن یازدهم در اروپا پدیدار شد زمانی که قد شلوارها
تا زیر زانو رسید، برای پوشاندن قسمت پایین پا از جوراب استفاده کردند. این جورابها از پارچه های پشمی رنگ شده تهیه وبه شکل پا بریده و دوخته
می شدند. بعدها جورابها به کمربند شلوارک وصل شد.
تصویر و دست نوشته های قرنهای یازدهم و دوازدهم نشان دهندۀ آن است که جورابهای اولیه زیاد اندازۀ پاها نبوده اند. در این تصویرها جورابها چروک
خورده اند. مردان اغلب جورابهای بلند و بنددار می پوشیدند. در قرن سیزدهم اروپاییان جورابهای اندازه تر و مناسب تری را پوشیدند. این جورابها بلندتر
و با برشهای بهتری ارائه شدند و برای تونیکهای کوتاه ظاهری شیکتر داشتند. در قرنهای چهاردهم و پانزدهم تونیکها کوتاهتر شدند، به همین دلیل
جورابها را بلندتر تهیه می کردند. در قرن پانزدهم جورابها یکپارچه تنگتر شدند و برخی از جورابها نیز با قرار گرفتن تکه ای چرم در کف، جایگزین کفش
شدند. زنها هم جورابهایشان تا زانو بود چون اغلب لباسهای بلند می پوشیدند.
نفوذ اسپانیا :
کیفیت پارچه های اسپانیا و طراحی خوب آنها در تاریخ جوراب، نقش مهمی داشته است. ملکه الیزابت اول، حق امتیاز ویلیام لی را لغو کرد، چون جوراب هایی
که با ماشین بافندگی بافته می شد را دوست نداشت. او به جورابهای ابریشمی وارداتی اسپانیا علاقه زیادی داشت. ایرادی که ملکه از ماشینهای بافندگی
می گرفت این بود که «جورابهایی را که ماشینها می بافند مچ پای خوانوادۀ سلطنتی را می آزارد.» مدهای اروپایی در قرنهای شانزدهم و هفدهم تحت تأثیر
نفوذ اسپانیا قرار گرفتند. پارچه های گلدوزی شده که با جواهراتی نفیس تزئین شده بودند باعث شد تا اسپانیا جایگاهی خاص برای خود در دنیای جدید باز
کند. جورابهای مردانه از ابریشم با نقش ساعت بافته می شدند. جوراب در لباس گاو بازی اسپانیا نقش بصری داشت. یعنی علاوه بر شنلی قرمز که گاو یاز
برای جلب توجۀ گاو از آن استفاده می کرد، جورابهای صورتی روشن نیز می پوشید.
امریکا :
اولین گروه مهاجران امریکایی جورانهای پشمی کلفتی را می پوشیدند، که در خانه ها می بافتند و اغلب به رنگهای خرمایی، آبی، قهوه ای، سبز، و
خاکستری بودند. در بیشتر مناطق، مدلهای جوراب بر گرفته از مدلهای اروپایی بود. مهاجر نشینهای ثروتمند، مانند اشراف اروپایی قادر بودند که جورابهای
ابریشمی نفیس تهیه کنند. تا میانۀ قرن نوزدهم در امریکا جوراب تولید نمی شد و پس از آن صنعت جوراب بافی در چندین شهر تأسیس شد. در این زمان
شلوارک نیز از مد افتاد و شلوارهایی بلند که تا بالای کفش قرار می گرفتند، مد شدند. در دهه های بعد، با توجه به راحت طلبی مردم جورابها را تا مچ پا،
تهیه می کردند . در قرن بیستم بود که صنعت جوراب بافی بسیار خوش درخشید.پنبه، پشم ( و گاهی ترکیبی از هر دو)، موادی بودند که در تهیه جوراب
در رنگها و نقشهای زیبا به کار رفتند. در همین زمان جورابهای ورزشی محبوبیتی خاص به دست آوردند.
این نقش دلفریب جوراب ادامه داشت تا زمانی که در دهۀ 1950 نخهای مصنوعی معرفی و جورابهای استرچ ،( که تک سایز بودند) وارد بازار شدند.
ایران
ناصر الدین شاه در سفری به انگلستان (سال1267)18 جفت جوراب،از شهرهای" براد فورد" و " برایتون" برای زنان خود سوغات آورد بنابر بعضی منابع،
زنان ناصر الدین شاه نخستین کسانی بودند که جوراب پوشیدند.در حالی که منابع دیگر سخن از این نکته به میان می آورند که در ایران باستان مردان
"مادی" شلواری به پا می کردند که به نوعی جوراب سر خود متصل بود.
"جعفر شهری " در "کتاب طهران قدیم" می نویسد :در ایران تا قبل از عهد ناصری،جوراب رواج نداشت و پس از سلطنت ناصر الدین شاه بود که ابتدا زنان
درباری شاه قاجار جوراب آوردند و پس از آن کمکم به طبقات پایین رسید و متداول شد.پس از آن هم جوراب جزء البسه گران قیمتی بود که فقط در
مهمانی های سنگین می پوشیدند؛ و چون جوراب مستهلک می شد،کف آن را می بریدند و پارچه ای دیگر به کف آن می دوختند و هنگامی که رویه
آن نیز از بین می رفت و دیگر مناسب استفاده نبود،آن را از مچ می بریدند و به ساقه اش رکابی می دوختند و به آن جوراب رکابی می گفتند.
"جلیل ضیاپور" پژوهشگر فرهنگ،در کتاب پوشاک هخامنشی ها و مادی ها در "تخت جمشید"می نویسد ،در میان اقوام فراوان که بر راه پله شرقی کاخ آپادانا
نقش بسته اند،کسانی دیده می شوند که شلوار و پای افزار مادی دارند و از جمله پیشکشی های آنان شلوار است که روی دست می برند.
این شلوار از پا به جوراب وصل است که گویی یکسره دوخته شده و آن را در شکل هایی که " سکایی"ها و "کاپادوکی"ها معرفی می کنند می توان دید.
در همین حال دکتر" محمود روح الامینی" _مردم شناس_ استفاده از جوراب را متعلق به عصر ناصری نمی داند و تاکید می کند:به طور دقیق،نمی دانم زمان
استفاده یا رواج جوراب در میان ایرانیان چه زمانی بوده است،اما به تحقیق مربوط به گذشته های خیلی دورتر از تاریخ ناصر الدین شاه است.
علاوه بر آن ،لغت های "جوراب" و "پنجره" لغاتی است که از فرهنگ پارسی به فرهنگ عثمانی وارد شد و از آنجا به اروپا راه پیدا کرد.به نحوی که همین الان هم
در لهستان مردم از لغات جوراب و پنجره استفاده می کنند.
آن طور که از منابع در دسترس بر می آید،نخستین کارخانه جوراب بافی ایران در سال 1333 به همت "خلیل رحیمی" بنیان گرفت.
قبل از این تاریخ جوراب بافی دستی رایج بود و کدبانوی هر خانه ای برای اهالی منزل جوراب پشمی می بافت .
در سال 1345 ماشین های جوراب بافی ایتالیایی و چینی وارد ایران شد.
ماشین های جوراب بافی رایانه ای هم در سال 1364 به ایران رسیدند که در ابتدا فقط جوراب های زنانه می بافتند؛ولی از سال 1370 به بعد،ماشین هایی
به بازار ایران آمد که همه نوع جورابی_ اعم از زنانه،مردانه و بچه گانه_ تولید می کند.
منبع (http://tli-m.blogfa.com/post-56.aspx)1 و منبع 2 (http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=934&articleID=364442)
http://t2.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcS5FxW6frzYNxvCJzUab-r9zbthmfFYJbGEq1Zhp_1lIx-pH3clt-bWyptOBA
تاریخچۀ جوراب، به ما قبل تاریخ بر می گردد،گرچه پوشیدن جوراب با پیشرفت تمدن و شکل گرفتن اجتماع انسان بوجود آمد. اما جوراب امروزی، آمیزه ای
از پوشاک بافته شده است، انسان اولیه از پوست حیوانات برای پوشاندن پا استفاده می کرد. اولین جوراب بافته شده، در مصر به دست آمده است، که به
صورت پارچه ای بوده که با بند، محکم به دور پاها پیچیده می شد. جوراب بافته شدۀ واقعی، در قرن یازدهم و در اروپا تهیه شد که از اجداد جورابهای امروزی
به حساب می آیند. در تاریخ بیشتر کشورها، فرقی بین جوراب بچه ها و بزرگترها نبوده است وفقط درقرن نوزدهم بودکه جورابهایی درمدلهای بچه گانه بافته شد
جوراب ما قبل تاریخ
جوراب و جوراب ساق بلند زنانه، در ما قبل تاریخ نیز پوشیده می شده است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که اولین جورابهای عصر حجر از پوست
حیوانات تهیه می شد و به دور مچ پا گره می خورد. شاید اولین جورابها را کشاورزان یا جنگجویان خلق کردند، که برای محافظت از پادشاهان، از تکه های
پارچه استفاده می کردند و برای ثبات نگهداشتن آنها، از بند جوراب، چرم،یا پارچه بهره می برند.
تاریخچۀ جوراب در برخی از کشورها
یونان :
درقرن هشتم قبل از میلاد جورابها از پوست دباغی نشدۀ حیوانات درست می شد. اغلب این پاپوشها را هنرپیشه های نمایشهای کمدی می پوشیدند.
رم :
رومی ها پاهای خود را با نوارهایی بلند از چرم یا پارچه می پوشاندند. این پوششها، به پاپیچهای جنگ جهانی اول بسیار شبیه بوده است.در قرن
دوم میلادی،آنها پاپوشهایی به نام «ادونس» می پوشیدند که از پارچه درست شده بودند و روی پا را می پوشاندند.
هند :
در زمانهای قدیم در میان هندیهای شمال هند فرهنگ پوشیدن جورابهای بنددار بلند وجود داشت که از رو پوشیده می شد و زیر دامن، لباس ،یا شلوار
پنهان نمی شد. آنها را با سنگهای نفیس و گلدوزی تزئین می کردند که هر بیننده ای را به تحسین وا می داشت. این مدهای باستان را در معبدهای
خاجوراهو در شمال هند می توان دید.
مصریان مسیحی :
مصریان مسیحی اولین کسانی بودند که جورابهای بافتنی پوشیدند.اولین جورابهای بافتنی در مقبره های آنها کشف شدند که به قرن سوم تا ششم
میلادی تعلق داشت.
قرون وسطی :
در این دوره نیز برای محافظت از پاها، از وسایل ساده ای برای پوشش استفاده می شد. اروپایی ها در قرون وسطی، پارچه های کلفت و زبر یا پوست،
را به دور پاهایشان می پیچیدند و با استفاده از بند جوراب آن را محکم می کردند. جوراب جدیدی در قرن یازدهم در اروپا پدیدار شد زمانی که قد شلوارها
تا زیر زانو رسید، برای پوشاندن قسمت پایین پا از جوراب استفاده کردند. این جورابها از پارچه های پشمی رنگ شده تهیه وبه شکل پا بریده و دوخته
می شدند. بعدها جورابها به کمربند شلوارک وصل شد.
تصویر و دست نوشته های قرنهای یازدهم و دوازدهم نشان دهندۀ آن است که جورابهای اولیه زیاد اندازۀ پاها نبوده اند. در این تصویرها جورابها چروک
خورده اند. مردان اغلب جورابهای بلند و بنددار می پوشیدند. در قرن سیزدهم اروپاییان جورابهای اندازه تر و مناسب تری را پوشیدند. این جورابها بلندتر
و با برشهای بهتری ارائه شدند و برای تونیکهای کوتاه ظاهری شیکتر داشتند. در قرنهای چهاردهم و پانزدهم تونیکها کوتاهتر شدند، به همین دلیل
جورابها را بلندتر تهیه می کردند. در قرن پانزدهم جورابها یکپارچه تنگتر شدند و برخی از جورابها نیز با قرار گرفتن تکه ای چرم در کف، جایگزین کفش
شدند. زنها هم جورابهایشان تا زانو بود چون اغلب لباسهای بلند می پوشیدند.
نفوذ اسپانیا :
کیفیت پارچه های اسپانیا و طراحی خوب آنها در تاریخ جوراب، نقش مهمی داشته است. ملکه الیزابت اول، حق امتیاز ویلیام لی را لغو کرد، چون جوراب هایی
که با ماشین بافندگی بافته می شد را دوست نداشت. او به جورابهای ابریشمی وارداتی اسپانیا علاقه زیادی داشت. ایرادی که ملکه از ماشینهای بافندگی
می گرفت این بود که «جورابهایی را که ماشینها می بافند مچ پای خوانوادۀ سلطنتی را می آزارد.» مدهای اروپایی در قرنهای شانزدهم و هفدهم تحت تأثیر
نفوذ اسپانیا قرار گرفتند. پارچه های گلدوزی شده که با جواهراتی نفیس تزئین شده بودند باعث شد تا اسپانیا جایگاهی خاص برای خود در دنیای جدید باز
کند. جورابهای مردانه از ابریشم با نقش ساعت بافته می شدند. جوراب در لباس گاو بازی اسپانیا نقش بصری داشت. یعنی علاوه بر شنلی قرمز که گاو یاز
برای جلب توجۀ گاو از آن استفاده می کرد، جورابهای صورتی روشن نیز می پوشید.
امریکا :
اولین گروه مهاجران امریکایی جورانهای پشمی کلفتی را می پوشیدند، که در خانه ها می بافتند و اغلب به رنگهای خرمایی، آبی، قهوه ای، سبز، و
خاکستری بودند. در بیشتر مناطق، مدلهای جوراب بر گرفته از مدلهای اروپایی بود. مهاجر نشینهای ثروتمند، مانند اشراف اروپایی قادر بودند که جورابهای
ابریشمی نفیس تهیه کنند. تا میانۀ قرن نوزدهم در امریکا جوراب تولید نمی شد و پس از آن صنعت جوراب بافی در چندین شهر تأسیس شد. در این زمان
شلوارک نیز از مد افتاد و شلوارهایی بلند که تا بالای کفش قرار می گرفتند، مد شدند. در دهه های بعد، با توجه به راحت طلبی مردم جورابها را تا مچ پا،
تهیه می کردند . در قرن بیستم بود که صنعت جوراب بافی بسیار خوش درخشید.پنبه، پشم ( و گاهی ترکیبی از هر دو)، موادی بودند که در تهیه جوراب
در رنگها و نقشهای زیبا به کار رفتند. در همین زمان جورابهای ورزشی محبوبیتی خاص به دست آوردند.
این نقش دلفریب جوراب ادامه داشت تا زمانی که در دهۀ 1950 نخهای مصنوعی معرفی و جورابهای استرچ ،( که تک سایز بودند) وارد بازار شدند.
ایران
ناصر الدین شاه در سفری به انگلستان (سال1267)18 جفت جوراب،از شهرهای" براد فورد" و " برایتون" برای زنان خود سوغات آورد بنابر بعضی منابع،
زنان ناصر الدین شاه نخستین کسانی بودند که جوراب پوشیدند.در حالی که منابع دیگر سخن از این نکته به میان می آورند که در ایران باستان مردان
"مادی" شلواری به پا می کردند که به نوعی جوراب سر خود متصل بود.
"جعفر شهری " در "کتاب طهران قدیم" می نویسد :در ایران تا قبل از عهد ناصری،جوراب رواج نداشت و پس از سلطنت ناصر الدین شاه بود که ابتدا زنان
درباری شاه قاجار جوراب آوردند و پس از آن کمکم به طبقات پایین رسید و متداول شد.پس از آن هم جوراب جزء البسه گران قیمتی بود که فقط در
مهمانی های سنگین می پوشیدند؛ و چون جوراب مستهلک می شد،کف آن را می بریدند و پارچه ای دیگر به کف آن می دوختند و هنگامی که رویه
آن نیز از بین می رفت و دیگر مناسب استفاده نبود،آن را از مچ می بریدند و به ساقه اش رکابی می دوختند و به آن جوراب رکابی می گفتند.
"جلیل ضیاپور" پژوهشگر فرهنگ،در کتاب پوشاک هخامنشی ها و مادی ها در "تخت جمشید"می نویسد ،در میان اقوام فراوان که بر راه پله شرقی کاخ آپادانا
نقش بسته اند،کسانی دیده می شوند که شلوار و پای افزار مادی دارند و از جمله پیشکشی های آنان شلوار است که روی دست می برند.
این شلوار از پا به جوراب وصل است که گویی یکسره دوخته شده و آن را در شکل هایی که " سکایی"ها و "کاپادوکی"ها معرفی می کنند می توان دید.
در همین حال دکتر" محمود روح الامینی" _مردم شناس_ استفاده از جوراب را متعلق به عصر ناصری نمی داند و تاکید می کند:به طور دقیق،نمی دانم زمان
استفاده یا رواج جوراب در میان ایرانیان چه زمانی بوده است،اما به تحقیق مربوط به گذشته های خیلی دورتر از تاریخ ناصر الدین شاه است.
علاوه بر آن ،لغت های "جوراب" و "پنجره" لغاتی است که از فرهنگ پارسی به فرهنگ عثمانی وارد شد و از آنجا به اروپا راه پیدا کرد.به نحوی که همین الان هم
در لهستان مردم از لغات جوراب و پنجره استفاده می کنند.
آن طور که از منابع در دسترس بر می آید،نخستین کارخانه جوراب بافی ایران در سال 1333 به همت "خلیل رحیمی" بنیان گرفت.
قبل از این تاریخ جوراب بافی دستی رایج بود و کدبانوی هر خانه ای برای اهالی منزل جوراب پشمی می بافت .
در سال 1345 ماشین های جوراب بافی ایتالیایی و چینی وارد ایران شد.
ماشین های جوراب بافی رایانه ای هم در سال 1364 به ایران رسیدند که در ابتدا فقط جوراب های زنانه می بافتند؛ولی از سال 1370 به بعد،ماشین هایی
به بازار ایران آمد که همه نوع جورابی_ اعم از زنانه،مردانه و بچه گانه_ تولید می کند.
منبع (http://tli-m.blogfa.com/post-56.aspx)1 و منبع 2 (http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=934&articleID=364442)