تاپیک تخصصی ..::مار ها::..

[بهـمن]

با توجه به درخواست دوستان و علاقه مندی خودم و چندی از دوستان به مارها:
در این تاپیک معرفی انواع مارها و شناسایی اونها و خلاصه اونچه که یک تازه کار باید بدونه قرار میگیره!
البته منبع رو هم زدم. پایین هر نوشته منبع هم مشخصه
این مطلب رو من خودم جداگانه سیو کرده بودم تو مقالاتم با همین سبک داشتم . که لازم دیدم اینجا هم بزارمشون .
با تشکر از نویسندگان خوب این مطالب .


پست اول ویرایش شد:
از مدیران محترم که مطلب رو به بخش جانورشناسی (http://www.njavan.ir/forum/forumdisplay.php?f=923) انتقال دادند تشکر میکنم
و بابت اشتباهی که رخ اومد و اشتباهی در تالاری دیگه زده شد عذر میخوام
با تشکر ب/و - نخبـه



http://www.aqualandpetsplus.com/Snake,120.jpg



مار، نوعی حیوان خزنده است که با حرکاتی خودش را با خزیدن به جلو می‌کشد.
مارها از رده سوسماریان (Sauropsid)، زیرردهٔ دوکاوان (Diapsida)، فرورده پولک‌سوسمارشکلان (Lepidosauromorpha)، بالاراستهٔ پولک‌سوسماران (Lepidosauria)، راستهٔ پولک‌داران (Squamata)، زیرراستهٔ ماران (Serpentes) است.برای تماشای انواع مارها در برخی کشورها مکان‌های ویژه‌ای وجود دارد به نام مارسرا.



انواع مار

در جهان نزدیک به بیش از ۲۰۰۰ نوع مختلف مار وجود دارد که در خشکی و زیر زمین و در آب و گاهی هم بر روی درختان زندگی می‌کنند. این خزنده، تقریباً در همه جای کره زمین به جز مناطق قطبی و برخی جزیره‌ها، یافت می‌شود.

مارهای چمباته‌زن

مارهای چمباته زن بزرگ‌ترین مارهای دنیا هستند و شامل پیتونها و بواها می‌باشند. آنها غیر سمی هستند و حیوانات دیگر را با فشار دادن و له کردن از پا در می‌آورند. مارهای جمع شونده دور شکار خود می‌پیچند و بتدریج حلقه راتنگ تر می‌کنند تا حیوان خفه شود آنها نیز مانند مارهای دیگر قادر به جویدن نیستند و شکار خود رابه یکباره می‌بلعند.




مارهای زهری

حدود ۷۰۰ گونه از ۳۲۰۰ گونه مارهای دنیا زهری هستند و شامل چندین مار هستند که می‌توانند انسان را به هلاکت برسانند. یک مار زهری سم خود را از طریق نیشهایش که یا توخالیند و یا شیار دارند تزریق می‌کند. وقتی که زهر تزریق شد مار به انتظار می‌نشیند تا قربانیش قبل از بلعیده شدن بمیرد.


مارهای زهردار

با وجود فراوانی گونه‌های مار در جهان، فقط ۲۰ درصد از مارها، سمّی هستند که معمولاً با وجود نشانه‌هایی از قبیل دم نازک و وجود دو دندان تیز توخالی که در ابتدایش سوراخی دارد شناسایی می‌شوند و بقیه مارها غیرسمّی هستند. هم چنین از این ۲۰ درصد مارهای زهردار، فقط ۷۵ درصد آنها قادر هستند با زهرشان انسان را از پا درآورند. دندان‌های نیش مارهای زهری، در فک بالای دهان آنها قرار گرفته و با غده‌های سمّی که در سر مار قرار دارند در ارتباط هستند. با کشیدن دندان مار نمی‌شود برای همیشه با خیال آسوده از نیش مار زهری در امان بود چرا که دندان‌های نیش در دهان مارهای زهری مجدّداً رویش می‌کنند. مار زهری به کمک این نیش‌ها زهر را به بدن شکار خود تزریق می‌کند و این گونه می‌کوشد تا جانش را بگیرد یا حداقل او را ناتوان و بی‌هوش سازد تا با خیال راحت به خوردن گوشتش بپردازد. تمام مارهای زهری علاوه بر نیش، دندان نیز دارند. در نتیجه، تمام مارهای زهری علاوه بر نیش زدن گاز هم می‌گیرند.



مار زنگی

از نوع مار زنگی نزدیک به ۱۲ نوع مختلف در جهان وجود دارد. مارهای زنگی را از زنگوله‌ای که در ته دم خودشان دارند به راحتی می‌توان تشخیص داد. هر چند دم این مار طوری ساخته شده‌است که در هنگام حرکت و جنبیدن صدای زنگ درآید ولی با این وجود صدای اصلی زنگوله دم مار بر اثر لرزش دم توسّط خود مار، تنها زمانی انجام می‌پذیرد که مار از چیزی احساس خطر بکند.


افعی

افعی نیز که بیشتر در جنوب غربی آسیا یافت می‌شود، همانند مار زنگی است. هر دوی آنها علاوه بر آنکه مانند مارهای دیگر از جلو حرکت می‌کنند، قادر به حرکت از سمت پهلو نیز هستند. افعی‌ها تنها مارهای زهری در اروپا هستند.



fa.wikipedia.org

[بهـمن]

مارهای سمی (venomous)


خانواده مارهاي سمي (Venomous)



خانواده الاپيده FAMILY ELAPIDAE



اصولا اين گروه از مارها را مي توان جزو مارهاي پروتروليفا (Proteroglypha) از خانواده كلوبريده دانست . ساختمان و شكل اين مارها كوتاهتر و داراي نيش دندان يا فنگ (Fang) سمي بزرگ مي باشد (شكل 11 و 16). دم اين مارها تا حدي كه بتوان آن را وسيله شنا دانست رشد نكرده است . اين مارها فاقد پولك گونه اي هستند . تنها دو جنس از اين مارها در ايران پيدا مي شود .


جنس ناجا Genus Naja



مشخصات : گردن قابليت اتساع را به شكل كفچه دارد . در قسمت قدامي فك بالايي يك جفت دندان بزرگ سمي يا فنگ (Fang) قرار دارد . بعد از يك فاصله يا فضاي خالي غالباً 1 تا 3 دندان كوچك در قسمت خلفي فك بالايي وجود دارد . سوراخ بيني بزرگ و كاملا بين پولكهاي بيني واقع است . مردمك چشم گرد و پولك جلو چشمي و يكي از پولك‌هاي لب بالايي (معمولاً سومين آن) به چشم متصل و نيز به قسمت خلفي پولك بيني مرتبط مي باشند . در اين جنس پولك گونه اي وجود ندارد . پولكهاي سطح پشتي صاف و به شكل زيگزاك و اريبي مخصوصا در قسمت قدامي بدن ديده مي شود. پولكهاي سطح زيرين دم در دو رديف قرار دارند .



جنس والترنيزيا Genus Walterinnesia



مشخصات : نيش دندان سمي يا فنگ‌ها بزرگ هستند و در فك بالايي به طور ثابت قرار دارند . قسمت خلفي فنگ‌ها فاقد دندان است . سطح فوقاني سر با 9 عدد پولك بزرگ و قرينه پوشيده مي باشد . پولك گونه اي ندارد و پولك مخرجي منقسم است .
سطح پشتي بيش از 22 رديف پولك مورب دارد كه قسمت قدامي آن صاف و قسمت خلفي و روي ناحيه دم تيغه دار مي باشد .



خانواده هيدروفيده (مار دريايي) FAMILY HYDROPHIDAE


زيستگاه مارهاي دريايي بيشتر در مناطق استوايي اقيانوس هند و اقيانوس كبير است . اين مارها از خليج فارس تا جنوب ژاپن و در سواحل درياهاي خند و استراليا و سواحل جنوبي اقيانوس كبير پيدا مي شوند. نوعي از مار دريايي بنام پلاميس پلاتوروس Plamis Platurus انتشار و پراكندگي وسيع تري دارد . اين مار را مي توان تا صدها كيلومتر دورتر از سواحل پيدا كرد . در حاليكه ساير انواع مارهاي دريايي در آبهاي كم عمق و نزديك ساحل به زندگي خود ادامه مي دهند . مارهاي دريايي در آبهاي كم عمق و نزديك ساحل به زندگي خود ادامه مي دهند . مارهاي دريايي از ماهيها تغذيه مي كنند . سر اين مارها عموما كوچك و داراي بدني استوانه اي شكل و كشيده و دمي پهن مي باشند . تمام مارهاي دريايي سمي و زنده‌ زا هستند . حداكثر طول مار دريايي را تا 257 سانتيمتر گزارش كرده اند . درياي مازندران فاقد مار دريايي بوده است و در سالهاي اخير هم موردي گزارش نشده است . مارهاي دريايي ايران كه در خليج فارس تا بحال صيد شده اند به شرح زير است :



جنس انهيدرينا Genus Enhydrina


مشخصات : استخوان ماكزيلر به سمت جلو بيش از استخوان كام (پالاتين) پيشرفت ندارد و خميدگي آن به سمت جانبي است . 3 تا 5 دندان بعد از نيش دندان يا فنگ‌ها وجود دارد . پوزه به شكل منقار است . پولكهاي ناحيه سر بزرگ هستند . سوراخ بيني به سمت بالا متمايل است . پولكهاي بيني بهم متصل مي شوند . قسمتي از پولكهاي سطح پشتي به وسيله همديگر پوشيده مي شوند و در 49 تا 69 رديف طولي قرار دارند . پولكهاي سطح شكمي كوچك و كمي پهن تر از پولكهاي مجاور هستند . پولك رسترال پائيني يا منتال كوچك و كمي پهن تر از پولكهاي مجاور هستند . پولك رسترال پائيني يا منتال باريك و بلند و قسمتي از آن در شيار عميق پولك چين خلفي مخفي مي شود .



جنس هيدروفيس Genus Hydrophis


مشخصات : استخوان ماكزيلر به سمت جلو بيش از استخوان كام (پالاتين) پيشرفت ندارد . بعد از نيش دندان يا فنگ‌ها 1 تا 18 دندان ديده مي شود . پوزه از نيمرخ گرد مي نمايد . پولكهاي ناحيه سر بزرگ هستند . چشم كوچك و مردمك آن گرد است . سوراخ بيني به سمت بالا متمايل مي باشد . پولكهاي بيني بهم متصل مي شوند، پولك منتال يا پولك رسترال پائيني شكل طبيعي دارد . پولكهاي سطح پشتي به وسيله يكديگر قسمتي يا كمي پوشيده مي شوند يا پهلوي هم قرار مي گيرند . و در 29 تا 57 رديف طولي در قسمت ميان بدن شمارش مي گردد . پولكهاي سطح شكمي كوچك و با اينكه از پولكهاي مجاورش پهن تر است معذالك تشخيص آنها آسان نيست .



جنس لاپميس Genus Lapamis


مشخصات : در فك بالايي دندان سم يا فنگ‌ها قرار دارند كه بعد از فاصله اي 3 تا 6 دندان ديگر ديده مي شود . سوراخ بيني به سمت بالا متمايل است و پولكهاي بيني با يكديگر متصل هستند . سر نسبتاً بزرگ و بدن تنومند است . پولكهاي سطح پشتي شش گوشه يا چهار گوشه يا روي همديگر قرار مي گيرند . سه يا چهار رديف از‌هاي زيرين آن بزرگتر هستند . پولكهاي سطح خلفي بدن اين پولكها خيلي كوچك و نامشخص هستند .



جنس پلاميس Genus Pelamis


مشخصات : دم خيلي فشرده و به شكل پارو و بدن از پهلو بهم فشرده است . استخوان ماكزيلر به سمت جلو بيش از استخوان كام (پلاتين) پيشرفت ندارد. در دنباله نيش دندانها (فنگ‌ها) س از يك فاصله يا فضاي خالي تعداد 7 تا 11 دندان كوچك قرار دارد . سر باريك و پوزه كشيده است . پولكهاي سطح فوقاني بزرگ هستند . سوراخ بيني به سمت بالا متمايل و پولكهاي بيني به يكديگر متصل مي شوند . لب بالايي 7 تا 10 پولك دارد . پولكهاي سطح پشتي به شكل چهار گوش يا شش گوش و پهلوي هم مي باشند . پولكهاي سطح شكمي كوچك و به سختي از پولكهاي مجاور متمايز مي شوند . معمولاً پولكها با شكاف مياني كه دارند به شكل منقسم ديده مي شوند و يا نامشخص مي باشند و تعداد آنها 264 تا 406 عدد است .



خانواده ويپريده (افعي‌ها)FAMILY VIPERIDAE


اين مارها داراي بدني ضخيم و دمي كوتاه هستند ، سر كاملا مشخص ، پهن و مثلثي شكل است . استخوان فك بالايي (ماكزيلر) كوتاه و بطور عمودي قرار دارد . اين استخوان داراي يك جفت نيش دندان سمي لوله اي شكل است كه قابليت تحرك زيادي دارد . به عبارت ديگر وضع دندان سمي نسبت به دهان متغير است و مي تواند حالت خميده يا افقي و يا حالت عمودي نسبت به سقف دهان داشته باشد . دندانهاي سمي همراه با چند دندان سمي يدكي است كه در مواقع لزوم مي توانند جانشين دندان سمي اصلي شوند . تمام گونه‌هاي اين خانواده سمي هستند . مارهاي اين گروه تماما به استثناي اتراكتاسپين (Atractaspis) زنده زا يا حد فاصل بين زنده زا و تخمگذار ي باشند . به عبارت ديگر تخم اين مارها حاوي جنين زنده است كه قسمتي از رشد آن در داخل شكم و بقيه در خارج از بدن انجام مي گيرد .



جنس سراستس Genus Cerastes


مشخصات : سر و گردن مشخص است . ناحيه فوقاني سر از پولكهاي كوچك و برجسته كه پهلوي هم قرار دارند پوشيده مي باشد . مردمك چشم بيضي و بطور عمودي است . سوراخ بيني كوچك و به سمت بالا و جانبي متمايل و در يك پولك منفرد يا منقسم قرار دارد . سطح پشتي تيغه دار و در 25 تا 35 رديف است . رديف مياني ظهري آن در يك خط مستقيم و ساير پولكهاي سطح پشتي در جهت طولي بدن و رديفهاي جانبي كوچكتر و به شكل مورب و در سمت پائين بدن به طور اره مانند قرار مي گيرند . پولكهاي سطح شكمي گرد هستند . دم كوتاه و پولكهاي سطح زيرين آن منقسم مي باشند .



جنس اكيس Genus Echis


مشخصات : سر و گردن كاملا مشخص است . سر از پولكهاي كوچك و برجسته پوشيده مي باشد . مردمك چشم بيضي و عمودي است. سوراخ بيني كوچك و در يك پولك قرار دارد و جهت آن به طرف بالا و جانبي است . پولكهاي سطح پشتي تيغه دار و در 25 تا 40 رديف مي باشد . رديف مياني ظهري آن در خط مستقيم و ساير پولكها در جهت طولي بدن قرار دارد و پولكهاي جانبي آن در خط مستقيم و ساير پولكها در جهت طولي بدن قرار دارد و پولكهاي جانبي آن كوچكتر و مورب و به سمت پائين بدن به شكل اره امتداد دارند . پولكهاي سطح شكمي گرد و تيغه دار است . دم كوتاه و پولكهاي سطح زيرين آن و پولك مخرجي منفرد مي باشند .



جنس اريستيكوفيس Genus Eristicophis


مشخصات : سر و گردن كاملا مشخص است . سطح فوقاني سر از پولكهاي كوچك پوشيده مي باشد . امتداد سوراخ بيني در جهت خارج است و بين پولك بزرگ بيني و پولك بالاي بيني و چند پولك كوچك قرار مي گيرد . پولكهاي سطح پشتي 25 تا 27 عدد و تيغه دار و در امتداد هم قرار دارند . تيغه‌ها كوتاه و به انتهاي پولك نمي رسند . پولكهاي سطح جانبي مورب و تيغه دار و پولكهاي سطح شكمي در قسمت جانبي آن تيغه دار مي باشند .



جنس پسودوسراستس Genus Pseudocerastes


مشخصات : ناحيه گردن كاملا مشخص و سر از پولكهاي كوچك پوشيده مي باشد . مردمك چشم عمودي است . سوراخ بيني در جهت بالا و به سمت خارج متمايل است و در ميان دو پولك كوچك بيني قرار دارد . لبه تحتاني پولكهاي لب بالا دندانه دندانه يا اره مانند است كه با حفره‌هاي موجود روي آن با لب پائيني جفت مي شوند . پولكهاي سطح پشتي در 21 تا 25 رديف طولي تيغه دار قرار مي گيرند ، تيغه‌ها به انتهاي خلفي پولك نمي رسند . تيغه‌ها يكنواخت و فاقد دندانه يا اره مانند هستند . دم كوتاه و پولكهاي سطح زيرين آن در دو رديف مي باشند .



جنس ويپرا يا افعي Genus Vipera


مشخصات : سر و گردن متمايز و مشخص و ناحيه سر به وسيله پولكهاي كوچك پوشيده مي باشد . اين نوع مارهاي سمي داراي نيش دندان يا فنگ‌هاي مجوف بزرگ خميده در جهت عكس سقف دهان است كه روي استخوان ماكزيلر قرار دارند . حفره يا پيت بين چشم و سوراخ بيني وجود ندارد . سوراخ بيني در سمت جانبي است . مردمك چشم بيضي عمودي است و چشم‌ها با لب بالايي اتصال ندارند . گاهي در ناحيه سر پولكهاي پيشاني و آهيانه كوچكي ديده مي شود . پولكهاي سطح پشتي تيغه دار و در 19 تا 33 رديف طولي قرار دارند . پولكهاي سطح شكمي صاف و گرد و پولكهاي سطح زيرين دم در دو رديف مي باشند .



خانواده كروتاليده (افعيهاي حفره دار) FAMILY CROTALIDAE


خانواده كروتاليده شباهت زيادي به خانواده ويپريده دارد و عده اي از مولفين آن را زير خانواده ويپريده مي دانند ولي اختلاف عمده آنها بشرح زير است :‌
(1)وجود حفره يا پيت بين چشم و بيني (2) وجود شكاف يا بريدگي عميق در سطح فوقاني قدامي لبه استخوان ماكزيلر (3) ساختار ناحيه دم در بعضي گونه‌ها انتهاي آن به صورتي پيشرفت نموده كه با حركتش صداي مخصوص شنيده مي شود (مار زنگي).



جنس اكيسترودن Genus Agkistrodon


مشخصات : داراي حفره عميق يا پيت بين چشم و بيني است . در دو طرف سر و در ناحيه گيجگاهي دو غده سمي بزرگ قرار دارد . مردمك چشم به شكل بيضي عمودي است . نيش دندانهاي بزرگ خميده لوله اي شكل در فك بالايي قرار دارد و با يك رديف نيش دندان كوچك جانشين همراه است . دندان‌هاي ساده فك بالايي بين 10 تا 20 عدد است . پولك عقب چشمي به پولك پيشاني متصل يا به نزديكي آن مي رسد . پوزه باريك و سطح فوقاني سر پهن است . سوراخ بيني در ميان دو پولك قرار مي گيرد . داراي دو پولك جلو چشمي است و پولك عقب چشمي و زير چشمي آن از دو ،‌سه ،‌چهار و يا پنج پولك تركيب مي شود . داراي يك عدد پولك گونه اي كه در بعضي گونه‌ها فاقد آنست . معمولاً لب بالايي 7 يا 8 پولك و لب پائيني 9،‌10 يا 11 پولك دارد . سه رديف پولك گيجگاهي به لب بالايي متصل مي شود ،‌ پولكهاي گيجگاهي فوقاني همانند پولكهاي سطح پشتي است . پولكهاي چين يك جفت مي باشد . پولكهاي سطح شكمي بين 127 تا 178 عدد و سطح زيرين دم (در اين منطقه از جهان) 31 تا 47 عدد و در دو رديف قرار دارند . پولك مخرجي منفرد است . پولكهاي سطح پشتي كم و بيش تيغه دار و در قسمت پائيني سطح جانبي ممكن است فاقد تيغه باشند . پولكهاي سطح پشتي 19 تا 27 عدد و در بيشتر گونه‌ها 21 تا 23 عدد مي باشد . حداكثر طول را 189 سانتيمتر گزارش كرده اند اما در ايران طول به 67 سانتيمتر مي رسد . سطح پشتي داراي خالهاي عرضي تيره يا نيم دايره اي يا دايره اي شكل است . تعداد خالها بين 10 تا 50 عدد متفاوت است . نقش و نگار سطح شكمي خيلي متغير و گاهي همراه با خالهاي بزرگ يا كوچك يا خطوط مختلف است .

[بهـمن]

نام علمی : Naja oxiana

نام انگلیسی: Cobra

نام فارسی: كفچه مار


http://www.daneshju.ir/forum/images/statusicon/wol_error.gif این عکس کوچک شده است برای مشاهده ی سایز اصلی کلیک کنیدhttp://www.irandeserts.com/pics-8/Naja--oxiana2b.jpg



مشخصات : مردمك چشم گرد و متمايل به بيضي ، در مار زنده گردن به شكل كفچه ، اندازه پولكهاي بين بيني برابر يا كمي كوتاهتر از پولكهاي جلو پيشاني ، داراي يك پولك جلو چشمي و سه پولك عقب چشمي ، لب بالا داراي 7 پولك و لب پائين 8 پولك (سومين و چهارمين پولك لب بالا متصل به چشم ) پولكهاي گيجگاهي 3+2 يا 4+2 عدد، پولكهاي سطح پشتي صاف ، كم و. بيش زيگزاك مانند و در 21 رديف ، پولكهاي سطح شكمي 192 تا 206 و سطح زيرين دم 51 تا 70 عدد ، پولك مخرجي منفرد .
بدن به رنگ زرد تيره يا قهوه اي كم رنگ ، قهوه اي تيره يا خاكستري متمايل به سياه ، بدون خال يا نقوش مشخص ، داراي يك يا چند حلقه تيره رنگ در قسمت قدامي سطح شكمي ، نوزادان داراي حلقه‌هاي تيره رنگ در سرتاسر بدن .
حداكثر طول 165 سانتيمتر ، دم 27 سانتيمتر .
تغذيه از قورباغه‌ها ، موشها ، پرندگان ، پرندگان كوچك ، جوندگان ، مارمولكها ، و تخم پرندگان ، ماهيها .
زاد و ولد : تخمگذار ، 8 تا 12 تخم در فصل تابستان .
زيستگاه : صخره‌ها ، لاي سنگها ، بوته‌ها ، علفزارها .
انتشار جغرافيايي : مناطق مجاور درياي خزر ، تركمنستان ، ازبكستان ، تاجيكستان ، افغانستان ، ايران ، كشمير ، پنجاب ، شمال و شمال شرقي بلوچستان .
پراكندگي : استانهاي خراسان ، مازندران ، گلستان ، سمنان .



منبع : مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

نام علمی : Walterinnesia aegyptia

نام انگلیسی: Desert Black Snake

نام فارسی: کبری (مار زنگی)






http://www.irandeserts.com/pics-8/Walterinnesia-aegyptia1b.jpg



مشخصات : سر و گردن مشخص ، چشم كوچك و مردمك آن گرد ، فاقد پولك گونه اي ، داراي يك پولك جلو چشمي روي سومين پولك لب بالايي ، داراي يك پولك زير چشمي و دو پولك عقب چشمي ، پولكهاي گيجگاهي 3+2 عدد ، لب بالا داراي 7 پولك و لب پائين 9 پولك (سومين و چهارمين پولك لب بالا متصل به چشم) ،‌ پولكهاي پشتي در قسمت قدامي صاف و در قسمت خلفي تيغه دار و در 23 رديف ف پولكهاي سطح زيرين دم در قسمت قدامي در يك رديف و در قسمت خلفي آن در دو رديف ، پولكهاي سطح شكمي 180 تا 197 و سطح زيرين دم 41 تا 45 عدد ، پولك مخرجي منقسم . رنگ بدن در سطح پشتي قهوه اي تيره و سياه رنگ يكنواخت ، سطح شكمي قهوه اي تيره متمايل به سياه .
حداكثر طول 117 سانتيمتر ، دم 17 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها ، پرندگان كوچك ،‌موشها .
طرز زندگي نامعلوم .
زيستگاه : مناطق صخره اي ، تپه ماهورهاي شني ، لاي سنگها و بوته‌ها .
انتشار جغرافيايي : مصر ، فلسطين ، اسراييل ، لبنان ، سوريه ،‌عراق ، ايران ،‌كويت ، اردن ، عربستان .
پراكندگي : استانهاي خوزستان ، فارس ، كرمانشاهان ، بوشهر


منبع : مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

نام علمی : Enhydrina schistosa

نام انگلیسی:

نام فارسی: مار دريايي




http://www.irandeserts.com/pics-8/Enhydrina-schistosab.jpg

مشخصات : ارتفاع پولك رسترال بيش از پهناي آنست ، پولك پيشاني كوچك (طويل و كوتاهتر از پولك آهيانه) ، داراي يك پولك جلو چشمي و يك يا دو پولك عقب چشمي ، معمولاً داراي يك پولك گيجگاهي ، پولكهاي چين كوچك يا نامشخص ، پولكهاي سطح پشتي داراي برآمدگي و كمي تيغه دار و در 50 تا 70 رديف ، پولكهاي سطح شكمي 230 تا 314 عدد .
سطح پشتي زيتوني يا خاكستري با خطوط عرضي سياه رنگ ، معمولاً در مار بالغ اين خطوط كمي نامشخص ، در بعضي نمونه‌ها بدن به رنگ خاكستري متمايل به سياه و يكنواخت ، سطح جانبي و شكمي به رنگ روشن .
حداكثر طول 130 سانتيمتر ، دم 19 سانتيمتر .
انتشار جغرافيايي : سواحل درياها از خليج فارس تا ويتنام و استراليا .
پراكندگي : خليج فارس .



منبع : مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

نام علمی : Hydrophis cyanocinctus

نام انگلیسی:Annulated Sea Snake

نام فارسی: مار دريايي




http://www.irandeserts.com/pics-8/Hydrophis-cyanocinctusb.jpg


مشخصات : سر متوسط ، بدن كشيده ، پهناي پولك رسترال بيش از ارتفاع آن ، پولك بيني كوتاهتر از پولك پيشاني ، طول پولك پيشاني بيش از عرض آن و كوتاهتر از پولك آهيانه ، داراي يك پولك جلو چشمي و يك يا دو پولك عقب چشمي ، لب بالا داراي 7 تا 8 پولك «دومين پولك بزرگتر از ساير پولك‌هاي لب» (سومين و چهارمين و پنجمين و يا سومين و چهارمين و پنجمين پولك لب بالا متصل به چشم) ، داراي دو پولك گيجگاهي ، داراي دو پولك چين قدامي برابر و به هم متصل و دو پولك چين خلفي جدا از هم ، پولك‌هاي سطح پشتي برجسته يا كمي تيغه دار و در 39 تا 45 رديف ، پولك‌هاي سطح شكمي 281 تا 385 عدد .
بدن به رنگ سبز زيتوني با خطوط عرضي زيتوني تيره ، سياه و گاهي زرد يا قهوه اي . اين خطوط در قسمت گردن پهن تر و در سطح زيرين بدن حلقه اي و در سطح پشتي با خطوط طولي سياه رنگ و گاهي در قسمت گردن مقطع و به شكل خال .
حداكثر طول 150 سانتيمتر ، دم 14 سانتيمتر .
انتشار جغرافيايي : از خليج فارس تا درياي ايدزو ژاپن ، سريلانكا ، و جزاير اندونزي .
پراكندگي : خليج فارس .


منبع : مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

نام علمی : Hydrophis gracilis

نام انگلیسی: Slender Sea Snake

نام فارسی: مار دريايي

http://www.biltek.tubitak.gov.tr/bilgipaket/canlilar/img/Hydrophis.jpg

مشخصات : سر خيلي كوچك ، باريك و سطح فوقاني آن محدب ، بدن كشيده و در قسمت قدامي آن استوانه اي شكل ، گردن نامشخص ، پولكهاي سر بزرگ و سوراخ بيني به سمت بالا متمايل ، پولكهاي بيني بهم متصل، پولك رسترال بزرگ و ارتفاع آن كمي بيش از پهناي آن ، پولك پيشاني از سومين پولك لب بالا مجزا، پولكهاي جلو چشمي ، عقب چشمي و گيجگاهي منفرد ، لب بالايي داراي 5 يا 6 پولك (سومين و چهارمين پولك آن به چشم متصل) ، دومين پولك لب بالايي به پولك جلو پيشاني متصل ، لب پايين داراي 6 تا 7 پولك ، چين قدامي و چين خلفي كوتاه و برابر ، ناحيه گردن استوانه اي شكل ، پوزه و سطوح جانبي بهم فشرده ، پولكهاي سطح پشتي در ناحيه گردن 17 تا 19 رديف و در ضخيم‌ترين قسمت بدن 30 تا 36 رديف بطور طولي و چند ضلعي قرار دارند . پولكهاي سطح شكمي 220 تا 286 رديف در قسمت قدامي بدن منفرد و در قسمت خلفي منقسم هستند . پولكهاي سطح پشتي در قسمت قدام بدن صاف ، بلند و كمي برجسته و در قسمت خلفي بدن چند ضلعي و پهلوي هم قرار دارند و هر پولك مركز آن برجسته .
قسمت قدامي بدن شامل تمام ناحيه سر و گلو به رنگ سياه يا زيتوني تيره و در دو طرف گردن با خالهاي سفيد يا زرد رنگ پريده يا با خالهاي عرضي روشن . قسمت خلفي بدن زرد متمايل به سبز با خالهاي سفيد يا خاكستري گاهي سطح پشتي خاكستري يكنواخت و سطح جانبي و شكمي روشن .
نوزادان داراي رنگ تيره با خالهاي روشن .
حداكثر طول 102 سانتيمتر ، دم 9 سانتي متر .
انتشار جغرافيايي : خليج فارس ، سواحل هندوستان ، چين ، هنگ كنگ ، احتمالاً سواحل استراليا .
پراكندگي : از خليج فارس گزارش ه اند



منبع : مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

نام علمی : Hydrophis lapemoides

نام انگلیسی: Persian gulf sea snake

نام فارسی: مار دريايي



http://www.irandeserts.com/pics-8/Hyrophis-lapemoidesb.jpg

مشخصات : در ضخيم‌ترين ناحيه بدن پولكهاي سطح پشتي كم و بيش شش گوش با به شكل مربع ،‌غالباً پولكها بصورت برجسته يا پهلوي هم قرار مي گيرند ، در فك بالايي متعاقب نيش دندانها يا فنگ‌ها داراي 8 تا 13 دندان ، داراي يك پولك جلو چشمي ، 2 يا 3 پولك عقب چشمي ، 2 يا 3 پولك گيجگاهي خلفي ، لب بالايي داراي 7 يا 8 پولك ( سومين و چهارمين يا سومين و چهارمين و پنجمين پولك لب بالا متصل به چشم ) لب پائين داراي 8 پولك ، پولكهاي سطح پشتي در ناحيه گردن كمي برجسته يا تيغ دار و در قسمت خلفي بدن به شكل چند ضلعي و پهلو هم قرار دارند ،‌مركز هر پولك برجسته ، پولكهاي پشتي 40 تا 51 عدد ، پولكهاي سطح شكمي 300 تا 404 عدد .
بدن به رنگ خاكستري كم رنگ و در سطوح جانبي و شكمي متمايل به سفيد روشن ،‌گاهي رنگ بدن زرد روشن متمايل به سفيد ، بدن داراي 33 تا 45 عدد خال كه در سطح ظهري پهن تر و در سطح جانبي باريك ، گاهي رنگ بدن در بالغين سبز تيره و در نوزادان سياه رنگ ، ناحيه دم داراي 6 تا 7 خط ، سر به رنگ زيتوني تيره با خط زرد هلالي شكل بين نوك سوراخ‌هاي بيني كه در نوزادان مشخص ، در بالغين نامشخص يا فاقد آن ، ناحيه گلو به رنگ سفيد كدر .
حداكثر طول 94 سانتيمتر ، دم 8 سانتيمتر.
انتشار جغرافيايي : خليج فارس ، سواحل مكران ، سواحل هندوستان ، سريلانكا تا در سواحل درياي اوريزا .
پراكندگي : خليج فارس .

منبع : مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی : Hydrophis ornatus

نام انگلیسی:

نام فارسی: مار دريايي


http://www.irandeserts.com/pics-8/Hydrophis-ornatusb.jpg



مشخصات : طول بدن متوسط تا كمي كشيده ، پهناي پولك رسترال بيش از ارتفاع آن ، پولك بيني كوتاهتر از پولك پيشاني ، طول پولك پيشاني بيش از عرض آن ،‌ پولك پيشاني كوتاهتر از پولك آهيانه ، داراي يك پولك جلو چشمي و دو يا سه پولك عقب چشمي ، لب بالا داراي 7 يا 8 پولك «دومين پولك بزرگتر از سايرين » (سومين و چهارمين پولك لب بالا متصل به چشم) ، پولك چين قدامي به هم متصل و پولك‌هاي چين خلفي به وسيله دو يا سه پولك از هم جدا ، پولكهاي سطح پشتي پنج ضلعي و در 33 تا 55 رديف قسمت مياني پولكهاي ظهري برجسته و در نوزادان صاف ، پولكهاي سطح شكمي 209 تا 312 عدد (مشخص و كمي بزرگ).
نوزادان داراي خطوط عرضي سياه رنگ و در سطح جانبي اين خطوط باريكتر ، با يك يا چند رديف خالهاي تيره ، گاهي خطوط عرضي بهم متصل و در سطح پشتي به رنگ زيتوني متمايل به سياه ، سطح شكمي به رنگ سفيد يا روشن .
حداكثر طول 120 سانتيمتر ، دم 13 سانتيمتر .
انتشار جغرافيايي : خليج فارس ، سواحل چين ، گينه نو .
پراكندگي : خليج فارس .



منبع : مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی : Hydrophis spiralis

نام انگلیسی: Yellow Sea Snake

نام فارسی: مار دريايي


http://www.irandeserts.com/pics-8/Hydrophis-spiralisb.jpg


مشخصات : سر تقريبا كوچك ،‌ بدن كمي كشيده ، پهناي پولك رسترال بيش از ارتفاع آن ، طول پولك پيشاني بيش از عرض آن ،‌ پولك پيشاني كوتاهتر از پولك آهيانه ، داراي يك پولك جلو چشمي و يك پولك عقب چشمي ، داراي يك پولك گيجگاهي ، لب بالا داراي 6 تا 7 پولك «دومين آن بزرگتر از سايرين» (سومين و چهارمين پولك لب بالا متصل به چشم) ،‌داراي دو جفت پولك چين متصل به هم ،‌ پولكهاي سطح پشتي 29 تا 39 رديف ، پولكهاي سطح شكمي نسبتاً بزرگ و 282 تا 373 عدد ،‌در نوزادان پولكهاي سطح پشتي به هم پيوسته ، صاف يا (فاقد تيغه) ،‌در مارهاي بالغ قسمت مياني پولك برجسته ، بدن در سطح پشتي زيتوني و در سطح شكمي زرد رنگ ، داراي حلقه‌هاي سياه رنگ و ممتد در سطح شكمي ، سطح پشتي داراي چند سري خال سياه در فواصل حلقه‌ها ، سطح بالاي سر سياه با شكل نعل اسبي زرد رنگ و ممتد تا قسمت پولكهاي جلو پيشاني ، انتهاي دم سياه .
حداكثر طول 180 سانتيمتر ، دم 14 سانتيمتر .
انتشار جغرافيايي : خليج فارس ، سواحل هندوستان ، سواحل فيليپين .
پراكندگي : خليج فارس .


منبع : مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی : Lapemis curtus

نام انگلیسی: Shaw's Sea Snake

نام فارسی: مار دريايي


http://www.irandeserts.com/pics-8/Lapemis-curtusb.jpg


مشخصات ك بدن و پوزه كوتاه و ناحيه سر پهن ، پولكهاي سطح شكمي كوچك و مشخص و در 140 تا 219 عدد و در نرها در قسمت قدامي بدن داراي برجستگي ، در فك بالايي به فاصله اي از فنگ‌ها داراي 3 تا 5 دندان ، پولكهاي جلو چشمي و عقب چشمي منفرد ، پولك گيجگاهي قدامي 2 عدد و پولك گيجگاهي خلفي 3 يا 4 عدد، پولك آهيانه به چند پولك نامنظم منقسم ، لب بالايي داراي 6 يا 7 پولك ( چهارمين پولك آن به چشم متصل ) ، لب پائيني داراي 9 پولك ، پولك‌هاي چين قدامي كوچك و از هم مجزا ، فاقد پولك‌هاي چين خلفي ، سطوح جانبي بهم فشرده ، پولك‌هاي سطح پشتي 33 تا 43 عدد و صاف يا مركز هر پولك بخصوص در رديفهاي تحتاني برجسته .
سطح بالايي بدن به رنگ زرد يا زيتوني يا خاكستري و سطح زيرين آن سفيد رنگ ، داراي 45 تا 55 خال باريك عرضي به رنگ خاكستري تيره يا سياه و در سطوح جانبي خالها باريك تر مي شود ، در نوزادان ناحيه سر سياه رنگ و در بالغين به رنگ زيتوني خاكستري با علائم يا بدون علائم هلالي شكل .
حداكثر طول 85 سانتيمتر، دم 8 سانتيمتر .
انتشار جغرافيايي : آبهاي ساحلي خليج فارس ، سواحل هندوستان ،‌سواحل چين ،‌فيليپين تا سواحل شمالي استراليا .
پراكندگي : خليج فارس .


منبع : مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی : Pelamis platurus

نام انگلیسی: Yelloe bellied sea snake

نام فارسی: مار دريايي


http://www.irandeserts.com/pics-8/Pelamis-platurusb.jpg



مشخصات : پهنا و ارتفاع پولك رسترال برابر يا كمي پهن تر ، پولك پيشاني بزرگ و حداقل به اندازه پولك آهيانه با يك يا دو پولك زير چشمي يا فاقد آن ، پولكهاي گيجگاهي كوچك و به تعداد زياد ، لب بالا داراي 7 يا 8 پولك و دومين آن متصل به پولك جلو پيشاني (چهارمين و پنجمين پولك لب بالا متصل به چشم) ، پولكهاي چين كوچك و نامشخص . پولكهاي پشتي در نوزادان و ماده‌ها صاف و در نرها داراي 1 تا 3 برآمدگي و در 49 تا 67 رديف.
بدن به رنگ سياه يا قهوه اي و زرد ، نقش و نگار خالهاي بدن متغير معمولاً سطح بالايي قهوه اي تيره يا سياه رنگ و سطح زيرين زرد رنگ .
حداكثر طول 72 سانتيمتر ، دم 8 سانتيمتر .
انتشار جغرافيايي : انتشار وسيعي در اقيانوس هند شامل خليج فارس دارد ، سواحل ژاپن ، سواحل اندونزي ، اقيانوس آرام ، دماغه اميدنيك ، خليج كاليفرنيا تا سواحل اكوادور .
پراكندگي : خليج فارس .


منبع : مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی : Cerastes cerastes gasperetti

نام انگلیسی: Desert Horned Viper

نام فارسی: افعي شاخدار خوزستانی


http://www.irandeserts.com/pics-8/cerastes-gasperettib.jpg


مشخصات : سر پهن و به شكل گرز با پولكهاي كوچك تيغه دار و به اندازه‌هاي متفاوت ، چشم كوچك و مردمك آن عمودي ، سوراخ بيني درون يك پولك كوچك ، در سطح بالاي ناحيه چشم داراي شاخ يا بدون شاخ ، لب بالا داراي 13 تا 16 پولك و لب پائين 14 تا 16 پولك ، دور چشم داراي 12 تا 16 پولك ، بين چشم و لب بالا داراي 5 تا 6 پولك ، در فاصله بين دو چشم داراي 13 تا 19 پولك ، پولكهاي سطح پشتي تيغه دار و در 31 تا 36 رديف ، پولكهاي سطح شكمي 154 تا 166 و سطح زيرين دم 32 تا 40 عدد ، پولك مخرجي منفرد يا منقسم .
بدن به رنگ شني ، زرد قهوه اي يا خاكستري ، داراي 4 تا 6 سري خال قهوه اي ، دو سري از خالهاي مياني به هم پيوسته و به شكل خطوط قهوه اي ،‌پشت چشمها و در دو طرف قسمت خلفي سر داراي دو خط قهوه اي تيره ، سطح شكمي سفيد متمايل به زرد و انتهاي دم گاهي سياه .
حداكثر طول 75 سانتيمتر ، دم 8 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها و جوندگان ، تعداد نوزادان نامعلوم .
حركت مار مانند مار جعفري (اكيس كاريناتوس) از پهلو به صورت حلقه حلقه انجام مي گيرد .
زيستگاه : مناطق شني ، صحراها .
انتشار جغرافيايي : شبه جزيره عربستان – كويت – عراق سوريه – اردن – جنوب غربي ايران (الباجي – اهواز)
پراكندگي : استان خوزستان (الباجي نزديك به اهواز).

منبع : مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی : Echis carinatus sochureki

نام انگلیسی: Saw-scaled Viper

نام فارسی: مار جعفري



http://www.irandeserts.com/pics-8/Echis-carinatus-sochureki1b.jpg

مشخصات : پوزه پهن و كوتاه ، سر و گردن كاملا مشخص ، سر كمي باريك و مثلثي شكل ، پولكها تيغه دار ،‌مردمك چشم عمودي ، سوراخ بيني درون دو يا سه پولك ، گاهي داراي پولك باريك فوق چشمي ، بيني متصل به پولك رسترال ، بين چشم و لب بالا 1 تا 3 پولك ،‌در فاصله بين دو چشم 9 تا 14 پولك ، دور چشم 14 تا 21 پولك ، لب بالا 10 تا 12 پولك و لب پائين 10 تا 13 پولك ، پولكهاي سطح پشتي تيغه دار و بطور مورب و در سطح جانبي باريكتر و امتداد آن به سمت پائين و در 27 تا 39 رديف ، پولكهاي سطح شكمي 164 تا 186 عدد ، پولكهاي سطح زيرين دم در يك رديف (منفرد) و از 28 تا 38 عدد ، پولك مخرجي منفرد .
رنگ بدن خاكستري نقره اي ، شني ، زرد ،‌قهوه اي خاكستري متمايل به آجري ، در سطح جانبي داراي خط سفيد زيگزاك همراه با لكه‌هاي سفيد با كناره‌هاي تيره متمايل به سياه ، در ناحيه خلفي سر داراي دو لك يا خط سفيد صليبي شكل ، سطح شكمي روشن يا سفيد گاهي با خالهاي كوچك قهوه اي روشن يا تيره يا سياه .
حداكثر طول 98 سانتيمتر ، دم 7 سانتيمتر .
تغذيه از حشرات ،‌عقربها ،‌ رتيل‌ها، موشها ،‌مارمولكها ، پرندگان كوچك .
زاد و ولد : تا 23 نوزاد در فصل بهار .
حركت مار جانبي است و از پهلو به صورت حلقه حلقه حركت مي كند .
زيستگاه : مناطق شني ، صخره اي ، خاك رسي ،‌بوته زارها ، زير تخته سنگها ، معمولاً از مناطق باطلاقي و جنگلي دوري مي كنند.
انتشار جغرافيايي : هندوستان ، پاكستان ، ايران ، افغانستان ، عراق ، شمال آفريقا و از جنوب تا مناطق شمالي كنيا ، اوگاندا ، غنا ،‌كامرون ، كشور‌هاي متحده امارات ،‌ عربستان ، عمان .
پراكندگي : استانهاي سمنان ، خراسان ، سيستان و بلوچستان ، فارس ،‌كرمان ، هرمزگان ، خوزستان ]فقط يك نمونه از مازندران (گنبد طاوس) صيد شده و احتمالاً نمونه اي ولگرد و غير بومي است[ – يزد – بوشهر – ايلام.

[بهـمن]

نام علمی : Eristicophis macmahoni

نام انگلیسی: McMahon's viper

نام فارسی: كك مار


http://www.irandeserts.com/pics-8/Eristicophis-macmahoni2b.jpg


مشخصات : سر پهن بزرگ ، ناحيه گردن كاملا مشخص ،‌پهناي پولك رسترال بيش از ارتفاع آن و مقعر ،‌ پولك رسترال از سمت جانبي به دو عدد پولك بزرگ گوشه دار متصل ، پولكهاي اخير به وسيله پولكهاي كوچك از هم مجزا ، بين پولك بيني و پولك فوق بيني چاكدار و داراي چندين پولك كوچك ، دور چشم داراي 16 تا 25 پولك ، لب بالا داراي 15 يا 16 پولك و لب پائين 16 يا 17 پولك ، چشم به وسيله سه رديف پولك به ابعاد دو برابر پولكهاي دور چشم از لب بالايي مجزا ، پولكهاي چين قدامي بزرگ و فاقد پولكهاي چين خلفي ، بدن به شكل بشكه و در قسمت مياني و جانبي پهن ،‌دم باريك نسبت به سطح شكمي شيب دار ، پولكهاي سطح پشتي تيغه دار (تيغه‌ها به انتهاي دو طرف پولك نمي رسد) و 23 تا 29 عدد ، پولكهاي سطح شكمي 140 تا 145 عدد و داراي دو تيغه در هر پولك ، پولكهاي سطح زيرين دم 25 تا 27 عدد ، پولك مخرجي منفرد .
موارد زير از مشخصات اين مار است : (1) نماي قدامي پوزه به وسيله پولك بزرگ رسترال و چهار پولك ديگر شكل پروانه دارد (2) دو انتهاي پولك سطح شكمي داراي تيغه (3) رديف پولكهاي سطح پشتي مرتب و به صورت حلقه (4) دم كوتاه و همانند وسيله اي براي گرفتن و بالا رفتن از بوته‌ها .
بدن به رنگ خاكستري روشن ، داراي 20 تا 25 رديف خال سياه كوچك در سطح جانبي ، خالهاي بدن بطور كامل يا ناقص به وسيله يك رديف خالهاي كوچكتر محصور ، بدن نوزادان تقريبا داراي 30 خط عرضي قهوه اي رنگ در ناحيه ظهري و در قسمت خلفي بدن واضح تر ، داراي خط سفيد رنگ از بالاي چشم تا گوشه دهان ، سطح فوقاني سر داراي خالهاي ريز تيره رنگ پراكنده ، لبها و ناحيه گلو و سطح شكمي سفيد ، انتهاي دم به رنگ زرد يكنواخت .
حداكثر طول 70 سانتيمتر ، دم 6 سانتيمتر .
حركت مار مانند مار جعفري از پهلو انجام مي گيرد ، غالباً در زير ماسه‌ها مخفي مي شود . اين مار عصباني است و هنگام حمله صداي هيس هيس ناراحت كننده اي دارد .
طرز زندگي نامعلوم .
زيستگاه : مناطق صحرايي ، ماسه‌ها .
انتشار جغرافيايي : مناطق صحرايي شمال غربي بلوچستان ، ايران ، پاكستان ، افغانستان .
پراكندگي : (استان سيستان و بلوچستان) فقط يك نمونه از زابل در راه زاهدان و چندين نمونه از مرز ايران و پاكستان مطالعه شده است .


از چند پست قبل و پست های بعدی منبع مطالب از سایت بیابان های ایران و بخش مارهای ایران میباشد.

[بهـمن]

نام علمی : Pseudocerastes persicus persicus

نام انگلیسی: Persian Horned Viper

نام فارسی: مار شاخدار


http://www.irandeserts.com/pics-8/Pseudocerastes-persicusb.jpg


مشخصات : پوزه كوتاه ، سر پهن و نسبت به گردن كاملا مشخص ، مردمك چشم عمودي ، پولكهاي سطح فوقاني سر كوچك و تيغه دار ، داراي دو زائده شاخي شكل در قسمت بالاي چشم ، پولكهاي سطح قدامي و فوقاني پوزه صاف ، پولك رسترال كوچك و پهن ، دور چشم 15 تا 20 پولك ، در فاصله بين دو چشم 10 تا 15 پولك، بين چشم و لب بالا 2 تا 4 پولك ، لب بالا داراي 11 تا 14 پولك و لب پائين 13 تا 17 پولك، سوراخ بيني درون پولك، بين پولك بيني و پولك رسترال داراي يك سري پولك، پولكهاي سطح پشتي كاملا تيغه دار، انتهاي پولكها فاقد تيغه، پولكهاي سطح جانبي كمي تيغه دار و پولكهاي نزديك سطح شكمي نسبتاً صاف ، پولكهاي سطح پشتي 23 يا 25 رديف ، پولكهاي سطح شكمي 144 تا 163 و سطح زيرين دم 38 تا 50 عدد و در دو رديف ، پولك مخرجي منفرد .
رنگ بدن مختلف، خاكستري يا قهوه اي روشن يا خاكستري متمايل به سربي يا آبي، سطح پشتي با چهار سري خال درشت تيره كه دو سري از خالهاي مياني آن به شكل زيگزاك و تيره رنگ ، در دو طرف سر تا زير چشم داراي دو خط مورب قهوه اي تيره ، سطح شكمي زرد روشن و گاهي سفيد با خالهاي ريز تيره رنگ ، سطح جانبي با يك سري خال قهوه اي تيره ، گاهي با رنگهاي گفته شده متفاوت .
حداكثر طول 116 سانتيمتر ، دم 13 سانتيمتر . تغذيه از مارمولكها ،‌ موشها ، تعداد نوزادان نامعلوم .
حركت مار مانند مار جعفري ( آكيس كاريناتوس) از پهلو انجام مي گيرد .
زيستگاه : مناطق شني ، صخره اي ، بوته زارها ، زير تخته سنگها .
انتشار جغرافيايي : ايران ، پاكستان ، افغانستان ، عمان ، عراق .
پراكندگي : استانهاي خراسان ، سيستان و بلوچستان ، كرمان ، يزد ، اصفهان ، فارس ، سمنان ، مركزي ، خوزستان ، زنجان ، تهران ، قم ، هرمزگان (بندر عباس) .

[بهـمن]

نام علمی : Pseudocerastes persicus fieldi

نام انگلیسی: Persian Horned Viper

نام فارسی: مار شاخدار ایرانی


http://www.irandeserts.com/pics-8/Pseudocerastes-fieldi1b.jpg


مشخصات : پوزه و سر پهن ، گردن كاملا مشخص ، اغلب پولكهاي ناحيه سر تيغه دار ، داراي دو سري پولك بين پولك بيني و پولك رسترال ، پولك بيني به وسيله يك سري پولك از لب بالايي مجزا ، در فاصله بين دو بيني داراي چهار پولك و ده پولك بين پولكهاي فوق چشمي ، داراي دو زائده شاخي شكل در بالاي چشم ، دور چشم 16 پولك ، داراي دو رديف پولك بين پولك زير چشمي و لب بالايي ، پولكهاي سطح پشتي 21 عدد و تيغه دار ، تيغه‌ها كوتاهتر از طول پولكها ، تعدادي از پولكهاي سطح جانبي صاف ، پولكهاي سطح شكمي 142 عدد و سطح زيرين دم 46 عدد .
بدن به رنگ زرد خاكستري روشن يا قهوه اي ، سطح پشتي داراي تقريبا 30 عدد خالهاي عرضي در دو رديف ، گاهي با داشتن خالهاي معكوس شكل متقاطع يا اريبي در ناحيه ظهري همراه با خالهاي كوچك عرضي جانبي دارد . انتهاي پولكهاي سطح شكمي و سطح زيرين دم همانند بعضي از پولكهاي ظهري داراي خالهاي ريز سياه رنگ ، سطح جانبي سر داراي خط قهوه اي از ناحيه چشم به سمت عقب و پائين ممتد .
حداكثر طول 75 سانتيمتر ، دم 8 سانتيمتر .
حركت مار مانند مار جعفري از پهلو انجام مي گيرد . ماري است محجوب و از اماكن مسكوني گريزان .
تغذيه از مارمولكها ، جوندگان كوچك .
زاد و ولد : 2 نوزاد يا بيشتر در سال (طرز زندگي بدرستي معلوم نيست).
زيستگاه : مناطق نيمه صحرايي ، صخره اي .
انتشار جغرافيايي ك عراق – ايران – اردن – عربستان – فلسطين – اسراييل – لبنان – صحراي سينا .
پراكندگي : استان كرمانشاه (گيلان غرب).

[بهـمن]

نام علمی : Vipera albicornuta

نام انگلیسی:

نام فارسی: افعي زنجاني



بدون تصویر



مشخصات : پوزه گرد ،‌سطح فوقاني سر داراي پولكهاي تيغه دار ، پولك بالاي چشمي بزرگ ،‌مردمك چشم عمودي ، داراي ‌شباهت زيادي به افعي دماوند و افعي تكابي ،‌ پولك رسترال متصل به دو پولك بالاي پوزه ، لب بالا داراي 8 تا 11 پولك و لب پائين 10 تا 13 پولك ، داراي يك يا دو پولك بين چشم و لب بالا ، سوراخ بيني درون يك پولك ، پولكهاي گيجگاهي تيغه دار ، داراي 7 تا 11 پولك در فاصله بين دو چشم ، دور چشم داراي 11 تا 19 پولك ، پولكهاي پشتي تيغه دار و در 23 رديف ، پولكهاي سطح شكمي 161 تا 181 و سطح زيرين دم 26 تا 39 عدد پولك مخرجي منفرد .
بدن به رنگ قهوه اي روشن ، خاكستري تيره يا خاكستري متمايل به سياه ، سطح پشتي داراي يك رديف خالهاي گرد روشن متمايل به قرمز آجري ، سطح جانبي داراي خطوط قهوه اي تيره متمايل به سياه ، پشت چشم و گوشه خلفي دهان و قسمت عقبي سر داراي دو خط قهوه اي تيره ، سطح شكمي داراي خالهاي ريز خاكستري تيره متمايل به سياه .
حداكثر طول 82 سانتيمتر ، دم 5 سانتيمتر .
تغذيه از موشها و مارمولكها .
زاد و ولد : 3 تا 8 نوزاد در فصل تابستان .
زيستگاه : مناطق ييلاقي ، كوهستانها ، علفزارها ، زير تخته سنگها .
انتشار جغرافيايي : مناطق شمالي ايران (قسمتهاي مختلفي از سلسله جبال البرز و مناطق شمالي كوههاي زاگرس) شكل 44 .
پراكندگي : استانهاي گيلان ، زنجان ، آذربايجان شرقي ، قزوين .

[بهـمن]

نام علمی : Vipera latifi Mertens

نام انگلیسی:

نام فارسی: افعي دماوندي


بدون تصویر


مشخصات : سر كوچك ، مثلثي شكل و كشيده ، بدن باريك و دم كوتاه ، پولكهاي سطح فوقاني سر نسبتاً تيغه دار ، پولك بالاي چشمي بزرگ ، مردمك چشم عمودي ، پهناي پولك رسترال بيش از ارتفاع آن ، لب بالا داراي 8 تا 11 پولك و لب پائين 10 تا 13 پولك ، دو رديف پولك بين چشم و لب بالا ، 7 تا 11 پولك در فاصله بين دو چشم ، 10 تا 16 پولك دور چشم ، 160 تا 174 پولك در سطح شكمي ، 27 تا 40 پولك در سطح زيرين دم ، پولكهاي سطح پشتي تيغه دار و در 23 رديف ، پولك مخرجي منفرد .
رنگ بدن خاكستري روشن ، نقره اي ، قهوه اي تيره ، يكنواخت يا داراي خطوط و نقوش متفاوت ، گاهي به رنگ زرد متمايل به خاكستري روشن ساده همراه با يك خط قهوه اي طولي تيره در سرتاسر سطح پشتي تا انتهاي دم ، گاهي با خالهاي قهوه اي تيره و نامنظم ، گاهي خالهاي سطح پشتي به شكل زيگزاك ناقص و در سطح جانبي با خالهاي كوچك قهوه اي متمايل به سياه ، در سمت دو طرف سر تا زير چشم داراي دو خط مورب تيره متمايل به سياه ، سطح شكمي زرد روشن با خالهاي ريز سفيد و سياه .
حداكثر طول 79 سانتيمتر ، دم 5 سانتيمتر .
تغذيه از حشرات ، ملخها ، مارمولكها ، موشها .
زاد و ولد : 5 تا 10 نوزاد در فصل تابستان .
زيستگاه : مناطق كوهستاني و ييلاقي ، علفزارها ، زير سنگها ، لاي بوته‌ها .
انتشار جغرافيايي : به سلسله جبال البرز محدود مي شود . اولين بار از لار دماوند در 60 كيلومتري تهران 0 ايران گزارش شده است شكل 44 .
پراكندگي : استان تهران (لار دماوند ، فيروز كوه ، آب اسك ، درياچه هوير، افجه ، گاجره ، گچسر) .

افعی دماوندی ازخطرناک ترین وکمیاب ترین افعی هاست.یک خزنده شناس جوان به نام "خسرو رجبی زاده"پایان نامه فوق لیسانس خودرابه طورتخصصی افعی دماوندی انتخاب کرده است.وی افعی دماوندی راشرقی ترین افعی کره زمین میداند.وی میگوید:این افعی حدود38سال پیش توسط دکترمحمودلطیفی پایه گذاربخش جانوران سمی انستیتورازی کشف شد.وی هنگام تحقیق پیرامون برخی ازمارهاپس ازدقت درظاهرمارهامتوجه تفاوت یکی ازآنهابابقیه میشود.بررسی های دقیق ترنشان دادکه این گونه کشف جدیدی است.این افعی جدیدبه آلمان فرستاده شدوبابررسی سه نفرازبهترین متخصصان وخزنده شناسان نام گونه جدیدبه احترام دکترلطیفی Viperalatifiگذاشته شد.افعی دماوندی بعدازافعی جعفری مهلک ترین سم رادارد.این افعی درحال حاضردرلیست اتحادیه جهانی حفاظت دررده آسیب پذیرقرارگرفته است.ازاین روکه پراکندگی آن درسراسردنیاتنهابه منطقه البرز مرکزی ایران محدود میشود.براساس آماررسمی موجوددرکتاب های افعی کوهستانی دنیا،بین سالهای 1348تا1357بیش از9400حلقه افعی دماوندی تنهابه انستیتوواکسن وسرم سازی به منظورسم گیری انتقال یافته است.این آماربعدهابه12000حلقه رسید.هنوزهم این روندادامه داردکه بطوربسیارجدی درحال انهدام هستند.افعی دماوندی درمناطقی مثل لاردماوند- فیروزکوه- دریاچه تار- آب اسک- افجه- گاجره- گچسربیشتریافت میشود.هفته ای یکبارغذا میخوردوازآنجایی که چشمان خزنده هاتنهااشعه مادون قرمزبدن موجودات زنده رادریافت میکند،حتمابایدغذای زنده ومحرک برایشان دیده شود.رجبی زاده که یک جفت ازاین افعی رادرخانه خودنگهداری میکندمی گوید:این افعی ازبین همه شکارهای خودبه موش علاقه بیشتری دارد.وی ادامه میدهد:هفته ای2000تومان برایش موش میخرد.هرموش400تومان.(بیچاره موشها!)وی تصریح کرد،موشهابایدنسبت به هیکل مارسایزهای مختلفی داشته باشند.درپایان:تعدادافعی های دماوندی هنوزمعلوم نیست،امانزدیک بودن محل زیست آن به تهران وتخریب گسترده زیستگاهی اش رامی توان علت اصلی کاهش شدیدجمعیت آن عنوان کرد.مشاهده افعی دماوندی نخستین بارازلاردماونددر60کیلومتری تهران گزارش شده است.

منابع:

"هفته نامه فرهنگی- اجتماعی ره آورد،شماره365-ص6
پایان نامه کارشناسی ارشدآقای خسرورجبی زاده."

سایت مارهای ایران

[بهـمن]

نام علمی : Vipera lebetina obtusa

نام انگلیسی:

نام فارسی: گرزه مار


http://www.irandeserts.com/pics-8/Vipera-lebetina-obtusa1b.jpg



(افعي گل گز ، افعي خاتوني ، افعي داوودي ، افعي سياه ، افعي سليماني )
مشخصات : گردن كاملا مشخص ، سر مثلثي شكل با پولكهاي ريز ، مردمك چشم عمودي ، پوزه گرد و پولك رسترال متصل به دو يا سه عدد پولك ، بين فاصله دو چشم 8 تا 12 پولك ،‌دور چشم 13 تا 19 پولك ، بين چشم و لب بالا 2 يا 3 پولك ، سطح پشتي تيغه دار و در 23 يا 25 يا 27 رديف و سطح زيرين دم 32 تا 54 عدد ،‌ پولك مخرجي منفرد .
رنگ بدن متفاوت و بيشتر به رنگ خاكستري روشن يا تيره يا نقره اي متمايل به سياه ، ساده و يكنواخت يا با خالهاي متفاوت ، خالها گاهي به شكل دايره‌هاي ناقص يا كامل متمايل به قرمز آجري يا زرد زيتوني همراه با خالهاي كوچك تيره ،‌داراي خط پهن قهوه اي تيره در دو طرف گردن و به سمت قسمت خلفي چشم ممتد ، سطح پشتي بعضي نمونه‌ها به رنگ قهوه اي روشن يا خاكستري با خطوط قهوه اي تيره و لكه‌هاي قرمز آجري ، امتداد اين نقوش از ناحيه گردن تا انتهاي دم ، سطح شكمي سفيد يا زرد روشن و گاهي با خالهاي سياه و سفيد .
حداكثر طول 168 سانتيمتر ، دم 20 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها ،‌موشها ، گنجشكها و تخم پرندگان .
زاد و ولد : تا 35 تخم در تابستان و اغلب تخمها حاوي نوزاد است .
زيستگاه : كوهستانها ، لاي سنگها و بوته‌ها ، تپه ماهورها ، علفزارها .
انتشار جغرافيايي :‌قبرس ، جزاير درياي مديترانه ، شمال آفريقا ، خاورميانه ، كشمير ، افغانستان ، بلوچستان ، زير گونه (Obtusa) ابتوزا از ناحيه قفقاز تا لبنان ، شوروي سابق (داغستان ، مناطق مجاور قفقاز) تركيه ، عراق ، ايران ، پاكستان و شمال هند انتشار دارد .
پراكندگي : استانهاي آذربايجان شرقي و غربي ، اردبيل ، زنجان ، مركزي ، تهران ، كردستان ، همدان ، لرستان ، كرمانشاهان ، خوزستان ، اصفهان ، فارس ،‌گيلان ، مازندران ، گلستان ، خراسان ، سمنان ، قزوين ، قم .

[بهـمن]

نام علمی : Vipera raddei kurdestanica

نام انگلیسی:

نام فارسی: افعي تكابي


http://www.irandeserts.com/pics-8/Vipera-raddei-kurdestanicab.jpg




مشخصات : پوزه گرد ، بدن كشيده و استوانه اي شكل ،‌مردمك چشم عمودي ، تقريبا ارتفاع پولك رسترال بيش از پهناي آن ،‌ پولكهاي سطح فوقاني سر تيغه دار ، پولك فوق چشمي بزرگ ، يك رديف پولك بين چشم و پولك فوق چشمي ، داراي دو رديف پولك بين لب بالا و چشم ، داراي 14 تا 17 پولك دور چشم ، سوراخ بيني درون يك پولك ، پولكهاي گيجگاهي تيغه دار ، لب بالا داراي 9 تا 10 پولك ، سطح پشتي تيغه دار و در 23 رديف ، پولكهاي سطح شكمي 170 تا 185 و سطح زيرين دم 25 تا 35 عدد ، پولك مخرجي منفرد .
بدن خاكستري تيره متمايل به سياه ، قهوه اي تيره با خالهاي گرد يا نامنظم زرد رنگ با حاشيه تيره متمايل به سياه در قسمت پشتي ، در قسمت خلفي سر خطوط سياه رنگ طولي بهم پيوسته ، داراي دو خط تيره در پشت چشم تا قسمت خلفي گوشه دهان ، سطح جانبي با دو سري خالهاي يك در ميان كوچك و بزرگ با حاشيه روشن ، سطح شكمي به رنگ تيره متمايل به سياه با خالهاي ريز سياه و سفيد .
حداكثر طول 110 سانتيمتر ، دم 8 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها و موشها .
زاد و ولد : تعداد نوزادان نامعلوم .
زيستگاه : كوهستانها ، علفزارها ، زير تخته سنگها ، مناطق ييلاقي .
انتشار جغرافيايي : غرب درياچه اروميه و در مرز ايران و تركيه (شكل 44 و 45).
پراكندگي : استان آذربايجان غربي (قطور و رضائيه) ، كردستان ، همدان ، زنجان .

[بهـمن]

نام علمی : Vipera raddei raddei

نام انگلیسی:

نام فارسی: افعی خوی



http://www.irandeserts.com/pics-8/Vipera-raddei-raddei-big.jpg


مشخصات : پوزه گرد و مردمك چشم عمودي ، ارتفاع پولك رسترال كمي بيش از پهناي آن ، پولك رسترال با دو پولك بالاي پوزه متصل ، پولكهاي ناحيه سر كوچك و كمي تيغه دار ، پولك بالاي چشمي بزرگ و به وسيله پولكهاي كوچك از چشم مجزا ، دور چشم داراي يك حلقه پولك به تعداد 13 تا 18 عدد ، لب بالا به وسيله دو سري پولك از چشم مجزا ، سوراخ بيني در داخل يك پولك ، پولك جلو چشمي از پولك بيني به وسيله پولك گونه اي مجزا، پولكهاي گيجگاهي تيغه دار ، لب بالايي دار 9 يا 10 پولك و لب پائين 10 تا 14 پولك، پولكهاي سطح پشتي تيغه دار و در 23 رديف ، پولكهاي سطح شكمي 163 تا 181 عدد و سطح زيرين دم 28 تا 39 عدد، پولك مخرجي منفرد .
رنگ بدن قهوه اي كم رنگ يا خاكستري ، سطح پشتي داراي خالهاي صورتي مدور روشن و حاشيه آنها در سطح جانبي تيره رنگ ، خالها در دو رديف يا يك در ميان قرار دارند ، سطح جانبي داراي دو رديف خالهاي كوچك قهوه اي تيره رنگ ، پس سر داراي علامت /\ و دو خط تيره بين چشم و لب بالا ، سطح زيرين بدن زرد رنگ با خالهاي كوچك به شكل نقطه‌هاي سياه رنگ ، هر پولك با خالهاي سياه و سفيد اريبي شكل .
حداكثر طول 99 سانتيمتر ف دم 8 سانتيمتر .
تغذيه از حشرات ، ملخها ، مارمولكها ، جوندگان كوچك .
زاد و ولد : 4 تا 8 نوزاد در فصل تابستان . زيستگاه : كوهستانها ، علفزارها ، زير تخته سنگها ، مناطق ييلاقي .
انتشار جغرافيايي : شرق تركيه ، شمال غربي ايران ، شوروي سابق ( ارمنستان – نخجوان ) شكل 45.
پراكندگي : استان آذربايجان غربي (خوي).



مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی : Vipera ursinii eriwanensis

نام انگلیسی:

نام فارسی: افعي البرزي


http://www.irandeserts.com/pics-8/Vipera-ursiniib.jpg


مشخصات : پوزه گرد و باريك و انتهاي فوقاني آن پهن ، چشم كوچك و معمولاً كوچكتر از پولك بيني ، پهنا و ارتفاع پولك رسترال با هم برابر و متصل به پولك كوچك در قسمت بالاي پوزه و از سمت بالاي سر قابل رؤيت ، پولكهاي پيشاني و آهيانه مشخص ، پولك بالاي چشمي بزرگ ، داراي يك يا دو پولك بين پولك پيشاني و پولك بالاي چشمي ، شكل پولكهاي قسمت قدامي سر متغير ، سوراخ بيني در قسمت پائين بيني ، لب بالا داراي 8 يا 9 پولك و لب پائين 9 تا 11 پولك ، بين چشم و لب بالا يك رديف پولك ،‌داراي پنج پولك در فاصله بين دو چشم ، دور چشم داراي 9 تا 11 پولك ، پولك سطح پشتي تيغه دار و در 21 رديف ، پولكهاي سطح شكمي 123 تا 145 و سطح زيرين دم 21 تا 37 عدد ، پولك مخرجي منفرد .
بدن به رنگ قهوه اي خاكستري ، زرد متمايل به قهوه اي روشن يا تيره متمايل به سياه يا قهوه اي تيره متمايل به قرمز آجري ، سطح پشتي داراي يك رديف خال بيضي شكل و گاهي بهم پيوسته و به شكل خط زيگزاك در امتداد بدن ، سطح جانبي داراي دو يا سه سري خال كوچك قهوه اي تيره ، داراي يك خط تيره بين قسمت خلفي چشم و گوشه دهان ، سطح شكمي و زير دم داراي خالهاي ريز سياه و سفيد .
حداكثر طول 65 سانتيمتر ، دم 5 سانتيمتر .
تغذيه از حشرات ،‌ملخها ، مارمولكها ، جوندگان كوچك .
زاد و ولد : تا ده نوزاد در فصل تابستان .
زيستگاه : مناطق ييلاقي ، جلگه‌ها ، كوهستانها ، علفزارها ، نيزارها .
انتشار جغرافيايي : مناطق مجاور قفقاز ، كوههاي طالش و البرز ، شوروي سابق ،‌ازبكستان .
پراكندگي : استانهاي تهران ،‌مازندران ، زنجان ،‌آذربايجان شرقي و غربي .


مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

نام علمی : Vipera Wagneri

نام انگلیسی:

نام فارسی: افعی ارومیه ای


http://www.irandeserts.com/pics-8/Vipera-Wagneri-big.jpg


مشخصات : سر از پولكهاي كوچك پوشيده ، پولكهاي بالاي چشمي بزرگ و به وسيله 6 پولك از يكديگر مجزا ، بين پولك بالاي چشمي و پولك بالاي بيني داراي يك پولك ، پولكها رسترال به دو پولك متصل ، پولك بالاي چشمي به چشم متصل ، بين چشم و لب بالايي داراي دو رديف پولك ، رديف اول به صورت حلقه دور چشم و تعداد آن 15 عدد در سمت راست و 14 عدد در سمت چپ ، رديف دوم حلقه چشمي در سمت راست 14 عدد و در سمت چپ 16 عدد ، لب بالايي داراي 9 پولك و لب پائين 12 و 13 عدد به ترتيب در سمت راست و چپ ، پولكهاي سطح پشتي تيغه دار و در 23 رديف اريبي ، پولكهاي سطح شكمي 161 عدد و سطح زيرين دم 1+23 عدد ، پولك مخرجي منفرد .
بدن به رنگ خاكستري ، سطح پشتي داراي خالهاي زرد رنگ و مدور با حاشيه قهوه اي تيره ، تقريبا 24 خال در ناحيه پشتي ، داراي دو خال مورب در ناحيه گردن و يك خط تيره از ناحيه چشم تا گوشه دهان ،‌لب‌ها و سطوح جانبي ناحيه سر داراي رنگ روشن ، سطح شكمي با خالهاي نامنظم زرد قهوه اي .
حداكثر طول 29 سانتيمتر ، دم 2 سانتيمتر .
يادداشت : فقط يك نمونه از اين مار در سال 1846 توسط موريتس واگنر سياح طبيعي دان قرن نوزدهم در نزديكي اروميه آذربايجان غربي ايران صيد شده است . اين مار در موزه جانور شناسي بن آلمان نگهداري مي شود و تا بحال نمونه ديگري از اين گونه گزارش نشده است . ساير مختصات عادات مار نامعلوم است .


منبع : مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی : Agkistrodon intermedius caucasicus

نام انگلیسی:

نام فارسی: افعي قفقازي


http://www.irandeserts.com/pics-8/Agkistrodon-caucasicusb.jpg


مشخصات : پوزه باريك و انتهاي آن كمي به سمت بالا ممتد ، سطح فوقاني سر داراي پولكهاي بزرگ و مشخص ، مردمك چشم عمودي ، دم كوتاه با حركاتي شبيه مار زنگي (در مار زنده) ، پهنا و ارتفاع پولك رسترال برابر يا كمي پهن تر ،‌داراي دو پولك بين بيني و دو پولك جلو پيشاني و يك پولك پيشاني ، طول پولك پيشاني برابر يا كمي كوتاهتر از پولك آهيانه ، داراي حفره اي بين چشم و بيني و جدا از لب بالا ، داراي سه پولك گيجگاهي ، داراي يك پولك جلو چشمي و يك پولك زير چشمي و دو پولك عقب چشمي ،‌لب بالا داراي 7 يا 8 پولك و لب پائين 9 تا 12 پولك ، پولكهاي سطح پشتي تيغه دار و در 23 (به ندرت 21 يا 25) رديف ، پولكهاي سطح شكمي 135 تا 171 و سطح زيرين دم 31 تا 47 عدد ،‌ پولك مخرجي منفرد .
بدن به رنگ خاكستري ،‌قرمز يا قهوه اي روشن ، سطح پشتي داراي لكه‌هاي حلقه اي شكل يا خطوط عرضي تيره ، سطح جانبي داراي يك يا دو سري خالهاي تيره ، پوزه تيره رنگ ، داراي دو خط تيره مورب در قسمت خلفي سر ، داراي يك خال تيره با حاشيه روشن در قسمت گيجگاه ، لبها داراي خالهاي ريز قهوه اي ، سطح شكمي تيره رنگ با خالهاي تيره رنگ با خالهاي كم و بيش خاكستري يا قهوه اي در ايران نوع Agkistrodon intermedius caucasicus (Nikolsky, 1916) پراكندگي بيشتري دارد .
حداكثر طول 67 سانتيمتر ، دم 6 سانتيمتر .
تغذيه از دوزيستان (قورباغه‌ها) ، جوندگان كوچك ، مارمولكها .
زاد و ولد :‌3 تا 9 نوزاد در تابستان .
زيستگاه : بوته زارها ، كوهستانها ، تپه‌ها ، جنگلها ، زير تخته سنگها .
انتشار جغرافيايي : عمدتا مناطق كوهستاني ، جنوب غربي و جنوب شرقي درياي خزر ، جنوب شرقي آذربايجان ، مناطق جنوبي تركمنستان ، شوروي سابق ، شمال ايران ، در منتها اليه شمال غربي افغانستان .
پراكندگي : استانهاي تهران ، گيلان ، مازندران ، گلستان ، سمنان .

مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

مارهای نیمه سمی (اپیستوگلفیا)

خانواده مارهاي نيمه سمي (Opisthpglypha)



خانواده بویگا Genus Boiga



مشخصات : سر مار بزرگ و از ناحيه گردن متمايز مي باشد چشم بزرگ و مردمك آن عمودي است . پولكهاي سطح پشتي صاف و رديف ظهري آن بزرگ است . بدن از پهلو بهم فشرده و پولكهاي سطح زيرين دم در دو رديف قرار مي گيرند . داراي 10 تا 14 دندان در فك بالايي كه دو يا سه دندان آخري آن بزرگتر و نيش دندان خلفي شيار دار و در انتهاي فك بالايي قرار دارد . دندانهاي فك پائيني بتدريج به سمت عقب دهان كوتاهتر مي شوند .


جنس ماپولون Genus Malpolon


مشخصات : سر از پولكهاي بزرگ و قرينه پوشيده مي باشد . داراي پولك گونه اي و حداقل يكي از پولك‌هاي لب بالا به چشم متصل است . پولكهاي سطح پشتي صاف (فاقد تيغه) و 17 يا 19 رديف مي باشند . سطح فوقاني پوزه داراي شيار طولي و از نيمرخ به شكل محدب است . پولكهاي سطح شكمي بزرگ و تمام سطح زيرين بدن را مي پوشاند . پولكهاي سطح زيرين دم در دو رديف قرار دارند . دندانهاي فك بالايي كوچك هستند و اندازه آنها تقريبا يكسان است و بعد از يك فضاي خالي يك يا دو دندان بزرگ شياردار يا نيش دندان خلفي قرار دارد .



جنس پساموفيس Genus Psammophis

مشخصات : سر و گردن مشخص هستند . سطح فوقاني سر از پولكهاي بزرگ و قرينه پوشيده است . ناحيه فوقاني پوزه صاف ، پهن و از نيمرخ محدب نمي باشد . حداقل يكي از پولكهاي لب بالايي به چشم متصل مي شود . پولكهاي گيجگاهي دو عدد يا بيشتر است . پولكهاي سطح پشتي صاف . پولك‌هاي سطح شكمي بزرگ كه سطح پائين بدن را مي پوشاند. پولهاي سطح زيرين دم در دو رديف قرار دارند . دندان خلفي فك بالايي بزرگ است و نيش دندان شيار دار را تشكيل مي دهد .

جنس تلسكوپوس Genus Telescopus

مشخصات : سر بيضي شكل و ناحيه گردن كاملا مشخص است . پولكهاي سطح پشتي صاف ، مورب و در قسمت مياني بدن 19 تا 25 رديف مي باشد . طول پولكهاي چين خلفي تقريبا 3/2 طول پولكهاي چين قدامي را دارند . فك بالايي 10 تا 13 دندان دارد و دندان خلفي آن بزرگ و شيار دار و نيش دندان خلفي را تشكيل مي دهد . مردمك چشم بيضي عمودي است . بدن از پهلو كمي فشرده مي باشد .
اين گروه از مارها نياز به مطالعه بيشتري دارد و در اين مختصر مجال بحث آن نيست . براي رفع ابهام نياز مبرمي به تجديد نظر در شناخت گروه احساس مي شود.

[بهـمن]

نام علمی: Boiga trigonata

نام انگلیسی: Indian gamma snake

نام فارسی : آلو سر



http://www.irandeserts.com/pics-8/Boiga-trigonatab.jpg


مشخصات : سر و گردن كاملا مشخص ، سر مثلثي شكل و سياه رنگ متمايل به آبي تيره (قسمت خلفي آن قهوه اي تيره) ، فك بالايي با 10 تا 14 دندان هم حجم ، دندانهاي خلفي شيار دار و بلندتر از دندانهاي ديگر ، چشم درشت با مردمك عمودي ، پوزه كوتاه ، پهناي پولك رسترال بيش از ارتفاع آن و قابل رؤيت از سمت بالاي سر ، طول پولك پيشاني بلندتر از فاصله تا پولك رسترال و كوتاهتر از پولك آهيانه ، داراي يك پولك جلو چشمي و دو پولك عقب چشمي ،‌ پولكهاي گيجگاهي 2+2 يا 2+3 ،‌لب بالا داراي 8 يا 9 پولك و لب پائين داراي 10 يا 11 پولك (سومين ، چهارمين و پنجمين پولك لب بالا متصل به چشم) ، چهار يا پنج پولك لب پائين متصل به پولك چين قدامي ، چين خلفي كوتاهتر از پولك چين قدامي و منفك از هم با چند پولك ، بدن كم . بيش فشرده با پولكهاي صاف يا فاقد تيغه استخواني ،‌ پولكهاي سطح پشتي مورب و در 21 رديف و در قسمتهاي جانبي باريكتر ، پولكهاي سطح شكمي 222 تا 238 و سطح زيرين دم 74 تا 94 عدد ، پولك مخرجي منفرد .
سطح پشتي به رنگ خاكستري يا زرد زيتوني يا قهوه اي آجري با خالهاي سفيد و حاشيه تيره رنگ ، در دو طرف بدن خالهاي سفيد بهم پيوسته به شكل زيگزاك ،‌سطح شكمي سفيد و بدون خالهاي تيره رنگ جانبي .
حداكثر طول 105 سانتيمتر ، دم 16 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها و پرندگان .
زاد و ولد : تخمگذار . در ايران مطالعه نشده است ولي در هندوستان 3 تا 11 تخم در فصل تابستان مي گذارد . در تخم‌ها جنين به طول 7 ميلي متر گزارش شده است .
زيستگاه : صحراها ، دشتها ، مناطق صخره اي با شنهاي نرم ، چمنزارها و باغچه‌ها .
انتشار جغرافيايي : از غرب بلوچستان در مناطق شرق ايران ، عربستان ،‌مناطق جنوبي ازبكستان ، هندوستان ، پاكستان ، ايران ، سريلانكا ، آسياي مركزي ، شوروي سابق ، تاجيكستان .
پراكندگي : استانهاي سيستان و بلوچستان ، خراسان ، كرمان ، هرمزگان .

[بهـمن]

نام علمی: Malpolon monspessulana

نام انگلیسی:

نام فارسی : يله مار


http://www.irandeserts.com/pics-8/Malpolon-monspessulana2b.jpg

مشخصات : سر و گردن كمي مشخص ، پوزه برجسته و گرد با فرورفتگي ثلثي شكل ، پهنا و ارتفاع پولك رسترال برابر و از سمت بالاي سر قابل رؤيت ،‌چشم با مردمك گرد ،‌داراي پولك و به ندرت سه پولك عقب چشمي ، پولكهاي بين بيني كوتاهتر از پولكهاي جلو پيشاني ، پولك پيشاني خيلي باريك و برابر يا كمي بلندتر از پولك آهيانه ، داراي دو پولك گونه اي ،‌ پولكهاي گيجگاهي 2+3 يا 2+4 عدد ،‌لب بالا داراي 8 پولك و به ندرت 9 پولك ، لب پائين داراي 10 يا 11 پولك (چهارمين و پنجمين يا پنجمين و ششمين پولك لب بالا متصل به چشم ) ، چهار يا پنج پولك لب پائين متصل به پولك چين قدامي ، طول پولك چين قدامي برابر يا كوتاهتر از پولك چين خلفي ، پولكهاي بدن اريبي شكل با كمي فرورفتگي در وسط پولك ، پولكهاي سطح پشتي 17رديف ، پولكهاي سطح شكمي 168 تا 183 و سطح زيرين دم 72 تا 95 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
سطح پشتي به رنگ زيتوني يا قهوه اي خاكستري تيره يكنواخت يا با خالهاي قهوه اي تيره با حاشيه يا بدون حاشيه سفيد رنگ ،‌سطح شكمي سفيد مايل به زرد ، نوزادان داراي خطوط و نقوش قرينه و بالغين فاقد نقش و نگار ، سطح پشتي به رنگ قهوه اي ، سبز زيتوني يا خاكستري تيره مايل به سياه با خالهاي روشن و حاشيه قهوه اي و گاهي حاشيه پولك داراي خالهاي زرد و گاهي خالهاي تيره همراه با خالهاي سفيد رنگ ، سطح شكمي سفيد متمايل به زرد با خالهاي سياه و سفيد .
حداكثر طول 180 سانتيمتر ، دم 35 سانتيمتر .
تغذيه از مارها و مارمولكها و پرندگان ، تغذيه نوزادان از سوسكها و حشرات .
زاد و ولد : تخمگذار ، در تابستان تا بيست تخم مي گذارند .
زيستگاه : صحراها ، تپه ماهورها ، چمنزارها .
انتشار جغرافيايي : شمال آفريقا ، از الجزاير تا مصر ، عربستان ، جنوب شرقي اروپا ، تركيه ، شرق ايران ، مناطق مجاور درياي خزر ، نواحي شرقي قفقاز .
پراكندگي : استانهاي آذربايجان شرقي و غربي ، اردبيل ، مركزي ، تهران ، خراسان ، همدان ، زنجان ، كرمانشاهان ، مازندران ، خوزستان ، هرمزگان ، قزوين

[بهـمن]

نام علمی: Malpolon moilensis

نام انگلیسی: Hooded Malpolon

نام فارسی : طلحه مار


http://www.irandeserts.com/pics-8/Malpolon-moilensis2b.jpg


مشخصات : پوزه باريك و نسبتاً تيز ، انتهاي سر مثلثي شكل ، گردن غالباً به شكل كفچه (در مار زنده) ،‌ پولكهاي بين بيني برابر يا كمي كوتاهتر از پولك جلو پيشاني ، پولك پيشاني هم عرض پولك بالاي چشمي و هم طول يا كمي بلندتر از پولك آهيانه يا بلندتر از فاصله آن تا انتهاي پوزه ، داراي يك پولك جلو چشمي و مجزا از پولك پيشاني ، داراي سه پولك عقب چشمي و دو پولك گونه اي ، پولك گيجگاهي 2+2 يا 2+3 عدد ، لب بالا داراي 8 و به ندرت 7 پولك (چهارمين و پنجمين يا سومين و چهارمين پولك لب بالا متصل به چشم ) ، لب پائيني 11 يا 12 پولك ، چهار يا پنج پولك لب پائين متصل به پولك چين قدامي ، پولك چين قدامي كوتاهتر از پولك چين خلفي ، فرورفتگي وسط پولكهاي بدن نامشخص ، پولكهاي سطح پشتي 17 رديف ، پولكهاي سطح شكمي 167 تا 185 و سطح زيرين دم 56 تا 95 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
بدن قهوه اي متمايل به زرد يا خاكستري با خالهاي تيره ،‌دو خط قهوه اي يا سياه رنگ در دو طرف سر و در پشت گوشه‌هاي دهان ، سطح شكمي سفيد يا متمايل به زرد و يكنواخت يا با خالهاي صورتي .
حداكثر طول 117 سانتيمتر ، دم 20 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها ، سوسكها .
زاد و ولد : تخمگذار .
زيستگاه : صحراها ، بوته زارها .
انتشار جغرافيايي : شمال آفريقا از الجزاير تا مصر – جنوب تا سودان – عربستان – صحراي سينا – شرق تا اردن – سوريه – عراق – جنوب غربي ايران – چگاسپرتي (1988:255) دو نمونه از اكرا «غنا» در موزه تاريخ طبيعي انگلستان گزارش مي كند ج.
پراكندگي : استانهاي خوزستان – هرمزگان .

[بهـمن]

نام علمی: Psammophis lineolatus

نام انگلیسی:

نام فارسی : تير مار


http://www.irandeserts.com/pics-8/Psammophis-lineolatusb.jpg


مشخصات : بدن باريك ف سر اريبي شكل ، يك پولك جلو چشمي متصل به پولك پيشاني ، داراي دو يا سه پولك عقب چشمي ،‌ سه پولك لب بالا متصل به چشم ، پولكهاي گيجگاهي 2+2 يا 2+3 عدد ، لب بالا داراي 9 پولك و لب پائين 10 يا 11 پولك ، پولكهاي سطح پشتي 17 رديف ف پولكهاي سطح شكمي 175 تا 197 و سطح زيرين دم 71 تا 101 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
بدن به رنگ زرد زيتوني متمايل به خاكستري ، حاشيه پولكها روشن تر ، داراي دو خط تيره متمايل به سياه از پشت چشم و قسمت لب بالايي در سر تا سر بدن گاهي نامشخص ، سطح شكمي زرد ليمويي روشن يا زيتوني خاكستري با خالهاي خاكستري متمايل به قهوه اي ، خالها در قسمت قدامي بدن بزرگتر .
حداكثر طول 100 سانتيمتر ، دم 26 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها .
زاد و ولد : تخمگذار .
زيستگاه : صحراهاي شني ، تپه ماهورها ، بوته زارها .
انتشار جغرافيايي : سواحل شرقي درياي خزر تا نواحي شرقي قزاقستان ، ايران ، پاكستان ،‌افغانستان ، مغولستان .
پراكندگي : استانهاي سمنان ، مازندران ، گلستان ، خراسان ، فارس ، سيستان و بلوچستان ، كرمان ، اصفهان ، خوزستان ، مركزي ، لرستان .


مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: Psammophis schokari

نام انگلیسی: Striped Belly Dune Snake

نام فارسی : مميز مار


http://www.irandeserts.com/pics-8/Psammophis-schokarib.jpg


مشخصات : سر باريك و طويل ، گردن مشخص ، پهناي پولك رسترال بيش از ارتفاع آن و قابل رؤيت از سمت بالاي سر ، پولك گونه اي بلند و باريك ، بين بيني دو يا سه پولك ، پولكهاي بين بيني خيلي كوتاهتر از پولكهاي جلو پيشاني ، طول پولك گونه اي سه تا چهار برابر ارتفاع آن ، داراي يك پولك جلو چشمي متصل به پيشاني و دو يا به ندرت سه پولك عقب چشمي ، پولك‌هاي گيجگاهي 2+2 يا 3+2 و به ندرت 1+2 عدد ، لب بالا داراي 9 پولك و لب پائين 10 يا 11 پولك (پنجمين و ششمين پولك لب بالا متصل به چشم ) پنج يا شش پولك لب پائين متصل به پولك چين قدامي ، پولك چين قدامي كوتاهتر از پولك چين خلفي ، پولك‌هاي سطح پشتي 17 رديف ، پولك‌هاي سطح شكمي 172 تا 195 عدد و سطح زيرين دم 76 تا 125 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
بدن به رنگ زيتوني رنگ پريده يا صورتي ، داراي يك خط طولي سفيد خالدار بين دو خط طولي قهوه اي از ناحيه سر تا انتهاي دم ، وسط پولك بالاي چشمي سفيد و اطراف آن قهوه اي ، داراي دو خط تيره در دو طرف بدن ، سطح شكمي سفيد متمايل به زرد با خالهاي تيره رنگ .
حداكثر طول 141 سانتيمتر ، دم 45 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها .
زاد و ولد: تخمگذار ، در تابستان 2 تا 6 تخم مي گذارند .
زيستگاه : صحراهاي شني ، دشتها ، بوته زارها .
انتشار جغرافيايي : شمال غربي آفذيقت تا مصر – چاد – اتيوپي – سومالي – عربستان – جنوب غربي آسيا – هندوستان – شوروي سابق – ايران – افغانستان – پاكستان – تركمنستان – سوريه - عراق .
پراكندگي : استانهاي سيستان و بلوچستان – كرمان – سمنان – مركزي – تهران – اصفهان – خوزستان – يزد – فارس – مازندران – خراسان – قم .

[بهـمن]

نام علمی: Telescopus fallax iberus

نام انگلیسی: Iberian cat snake

نام فارسی : سوسن مار


http://www.irandeserts.com/pics-8/Telescopus-fallax1b.jpg

مشخصات : سر پهن و گردن كاملا مشخص ، مردمك چشم عمودي ،‌ پولك پيشاني طويل و قسمت خلفي آن متصل به چشم ، ظاهرا داراي دو پولك بيني يا نيمه تقسيم شده (Nasal semidivided)، داراي يك يا دو پولك جلو چشمي و دو يا سه پولك عقب چشمي ، پولك گونه اي در زير پولك جلو چشمي و متصل به چشم ، لب بالا داراي 8 يا 9 پولك و لب پائين 9 يا 10 پولك، پولكهاي گيجگاهي 2 يا 3+3 يا 4 عدد ، پولك سطح پشتي 19 و به ندرت 21 رديف ، پولكهاي سطح شكمي 201 تا 220 و سطح زيرين دم 50 تا 69 عدد ، پولك مخرجي منفرد و به ندرت منقسم .
بدن استوانه اي شكل ، به رنگ خاكستري يا خاكستري زيتوني با خالهاي تيره يا سياه رنگ ، خالهاي سطح پشتي در قسمت قدامي بزرگ و مشخص تر، خالهاي سطح جانبي كوچكتر و يك در ميان با خالهاي سطح پشتي ، حد متوسط خالهاي پشتي 36 عدد ،‌سطح شكمي يكنواخت با خالهاي تيره قهوه اي متمايل به سياه رنگ و نقطه‌ها سياه رنگ و كوچك .
حداكثر طول 74 سانتيمتر ، دم 11 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها ، شب و صبح زود در تعقيب شكار هستند و روزها در زير سنگها مخفي مي شوند .
زاد و ولد : تخمگذار .
زيستگاه : مناطق خشك و صحرايي ، كوهستاني ، گاهي منازل مسكوني .
انتشار جغرافيايي : بالكان ، بعضي از جزاير درياي مديترانه ف آسياي ميانه ، سوريه ، ايران ، عراق ، تركيه ، شوروي سابق (گرجستان ، ارمنستان ، آذربايجان ، داغستان ).
پراكندگي : استانهاي مركزي ، تهران اصفهان ، سمنان ، آذربايجان شرقي و غربي ،‌اردبيل ، همدان ، سيستان و بلوچستان ،‌زنجان ، قزوين ، قم .

[بهـمن]

نام علمی: Telescopus rhinopoma

نام انگلیسی: Cat Snake

نام فارسی : افعي پلنگي





مشخصات: سر پهن و مثلثي شكل ، گردن مشخص ، پوزه پهن ، ظاهرا داراي دو پولك بيني ، پولك گونه اي طويل و متصل به چشم ، پولك جلو چشمي متصل به پولك پيشاني ، داراي دو پولك عقب چشمي ، پولكهاي گيجگاهي كوچك و همانند ساير پولكها 4+2 يا 4+3 ، لب بالا داراي 8 تا 10 پولك و لب پائين 10 تا 12 پولك، چهار يا پنج پولك لب پائين متصل به پولك چين خلفي ، پولكهاي سطح پشتي 23 رديف ، پولكهاي سطح شكمي 229 تا 270 و سطح زيرين دم 68 تا 78 عدد ، پولك مخرجي منفرد .
بدن به رنگ خاكستري زيتوني روشن با لكه‌هاي قهوه اي چهار گوش و پهناي بيش از فواصل آنها در سطح پشتي ، سر با لكه‌هاي قهوه اي همراه با خالهاي ريز تيره ، لبها تيره رنگ ، سطح شكمي به رنگ قهوه اي تيره با سايه روشن در قسمت پولكهاي چين و گلو .
حداكثر طول 139 سانتيمتر ، دم 18 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها .
زاد و ولد : تخمگذار .
زيستگاه : مناطق صخره اي ، كوهستانها ، بوته زارها.
انتشار جغرافيايي : ايران ، افغانستان ، پاكستان ، شوروي سابق (تركمنستان)
پراكندگي : استانهاي مركزي ، سيستان و بلوچستان ، فارس ، خراسان ، سمنان ، اصفهان .


مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی :Telescopus tessellatus martini

نام انگلیسی:

نام فارسی: افعي سوسن




مشخصات : مردمك چشم عمودي ،‌سر كمي پهن تر از فاصله پوزه تا پولك آهيانه ، پهناي پولك رسترال بيش از ارتفاع آن و از سمت بالاي سر كمي قابل رؤيت ، پولكهاي بين بيني با يكديگر برابر يا كمي طول پولك بيش از عرض آن ، پولكهاي جلوي پيشاني يك برابر و نيم طويل تر از پولكهاي بين بيني ، پولك پيشاني كمي طويل ، داراي يك پولك جلو چشمي و متصل به پولك پيشاني ، داراي دو يا سه پولك عقب چشمي ، پولك گونه اي متصل به چشم ، لب بالا داراي 8 يا 9 پولك عقب چشمي ، پولك گونه اي متصل به چشم ، لب بالا داراي 8 يا 9 پولك و لب پائين 10 تا 12 پولك، پولكهاي گيجگاهي 3+2 يا 4+3 ، پولكهاي سطح پشتي 21 رديف ، پولكهاي سطح شكمي 205 تا 259 و سطح زيرين دم 63 تا 80 عدد ، پولك مخرجي منفرد .
بدن به رنگ خاكستري متمايل به قهوه اي روشن با خالهاي قهوه اي تيره همراه با خالهاي عمودي يك در ميان در سطح جانبي ، سر به رنگ قهوه اي ، پولكهاي چين روشن و سطح شكمي قهوه اي تيره با خالهاي ريز سياه رنگ ، حد متوسط خالهاي سطح پشتي 43 عدد .
حداكثر طول 103 سانتيمتر ، دم 9 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها .
زاد و ولد : تخمگذار .
زيستگاه : مناطق صخره اي ، بوته زارها ، كوهستانها .
انتشار جغرافيايي : ايران و عراق .
پراكندگي : استانهاي تهران ، مركزي ، اصفهان ، خوزستان ، كردستان ، همدان .

[بهـمن]

خانواده مارهای غیر سمی (aglypha)



خانواده تيفلوپيده Family Typhlopidae



مارهاي اين خانواده عموماً كوچك و كرمي شكل هستند . بدنشان از پولك‌هاي نسبتاً گرد و صاف پوشيده است . ناحيه دم كوتاه ، هم عرض سر و منتهي به يك زائده شاخي است . پولك‌هاي سطح شكمي كوچك و شكل آنها با پولك‌هاي ناحيه پشتي تفاوت چنداني ندارد . پولك‌هاي دور بدن بيش از 14 عدد چشم كوچك و در زير پولك شفاف قرار دارد . داراي يك پولك جلو پيشاني و يك يا دو پولك بيني نسبتاً وسيع در ناحيه سر و فك پائيني دهانشان فاقد دندان است . در دو طرف مخرج خارك يا زائده شاخي ديده مي شود . بدن اين مارها در يك گونه ايراني به نام تيفلوپس ورميكولاريس به رنگ قهوه اي يكنواخت و فاقد خطوط و نقوش است. شکل



جنس تيفلوپس Genus Typhlops
مشخصات : ناحيه سر و گردن نامشخص است . پولك‌هاي رسترال ،‌بيني ، چشمي و جلو چشمي بزرگ هستند . پولك بيني كم و بيش به قسمت قدامي پائيني و قسمت خلفي و بالايي تقسيم شده است . شكاف پولك بيني در جهت سوراخ بيني امتداد دارد . شكاف پائيني پولك هميشه وجود دارد ولي شكاف پائيني پولك بيني ممكن است باشد يا نباشد . لب پائيني داراي چهار پولك است . دهان كوچك و در قسمت تحتاني ناحيه سر قرار دارد . فاقد پولك‌هاي وسيع سطح شكمي و كيسه مخرجي است .



خانواده ليپتوتيفلوپيده FAMILY LEPTOTYPHLOPIDAE
مارهاي اين خانواده عموماً كوچك و كرمي شكل هستند . قطر بدن تقريباً به يك اندازه و از پولك‌هاي حلقوي يكنواخت پوشيده مي باشد . چشم كوچك و در زير پولك قرار دارد . گونه‌هايي ايراني از نظر ظاهري با تيفلوپس كه پولك بيني و چشمي آن به لب بالايي متصل است قابل تفكيك مي باشند . در اين خانواده پولك جلو مخرجي بزرگ است و دور بدن داراي 14 پولك است . فك پائيني داراي دندان و فك بالايي فاقد دندان مي باشد . در دو طرف مخرج خارك يا زائده شاخي ديده مي شود . بدن مارها در گونه‌هاي ايراني در قسمت قدامي بدن رنگ پريده و بقيه بدن به رنگ خاكستري روشن و يكنواخت و فاقد خطوط و نقوش است .

جنس ليپتوتيفلوپس Genus Leptotyphlops
مشخصات : پولك‌هاي رسترال ،‌بيني و چشمي بزرگ هستند . پولك پيشاني كوچك و همانند پولك‌هاي سطح پشتي است . پولك بيني تقسيم شده يا نيمه تقسيم شده مي باشد و از سطح بالايي سر در دو طرف پولك رسترال تا لب پائيني امتداد دارد . پولك چشمي به دهان متصل است .

خانواده بوئيده (بوآ) FAMILY BOIDAE


بزرگترين مارهاي دنيا (آناكندا يا بوآ) جزء اين خانواده است . بدن اين مارها از پولك‌هاي پهن طولي و مورب پوشيده مي باشد . در اطراف پولك مخرجي آثاري از اندام خلفي يا زائده شاخي مشاهده مي شود كه در جنس نرها بهتر مشخص مي باشد . مردمك چشم عمودي و فك بالايي و پائيني داراي دندان است . مارهاي اين خانواده معمولاً داراي دو ريه مي باشند . در اين خانواده 20 تا 33 جنس و بيش از 60 گونه در سطح جهاني وجود دارد . در ايران از اين خانواده تنها يك جنس كه شامل 8 گونه است شناسايي شده است .

جنس اريكس Genus Eryx
مشخصات : دندان‌هاي قسمت قدامي فك بالايي و پائيني اين مارها بلندتر از دندان‌هاي قسمت خلفي است . گردن كم و بيش نامشخص و ناحيه سر از پولك‌هاي كوچك پوشيده شده است . داراي پولك رسترال بزرگ ، چشم كوچك يا خيلي كوچك كه مردمك آن عمودي است . دم كوتاه و پولك‌هاي سطح زيرين آن غالباً در يك رديف قرار دارند . پولك‌هاي سطح پشتي صاف يا تيغه دار و طول مار معمولاً كمتر از يك متر است . تخم اين مار‌ها حاوي نوزاد كوچكي است . آثاري از استخوان لگن و دست و پا در اين مارها وجود دارد كه به صورت خارك يا زائده شاخي در دو طرف مخرج پنهان مي باشد . به اين مارها به علت داشتن چشم كوچك كور مار و به سبب كلفتي و كوتاهي دم كه گاهي با ناحيه سر مشتبه مي شود مار دو سر نيز مي گويند . البته مار دو سر حقيقي را كه موجودي غير طبيعي است نبايد با اين نوع مار اشتباه كرد .

خانواده كلوبريده FAMILY COLUBRIDAE
بزرگترين و متنوع‌ترين خانواده مارها مي باشد . اندازه آنها بسيار متفاوت است . جنس نر و ماده آنها غالباً هم شكل است ولي دم ماده‌ها بلندتر است كه به تدريج باريك مي شود . پولك‌ها در سطح فوقاني سر وسيع و قرينه مي باشند . پولكهاي سطح پشتي بدن صاف يا تيغه دار هستند . معمولاً چشمها بزرگ و مردمكشان گرد يا عمودي است . استخوان فك بالايي بطور افقي قرار گرفته و ثابت است . اين خانواده شامل دو گروه متفاوت است .
الف – مارهاي غير سمي Agiypha داراي دندان‌هاي ساده و فاقد نيش دندان Fang هستند (شكل 8 و 13) .
ب – مارهاي نيمه سمي Opisthoglipha داراي دندانهاي خلفي شيار دار يا نيش دندان مي باشند كه در قسمت عقب و در فك بالا قرار دارند .



جنس كلوبر Genus Coluber


مشخصات : سطح فوقاني سر از پولكهاي بزرگ و قرينه پوشيده مي باشد . مردمك چشم گرد يا مدور است . پولكهاي سطح پشتي صاف و داراي حفره يا اپيكال پيت است . گاهي در قسمت خلفي بدن پولكهاي سطح پشتي كمي تيغه دار مي باشد . پولكهاي سطح شكمي تمام پهناي بدن مار را در بر مي گيرد و تعداد آن بين 150 تا 250 عدد مي باشد .
ناحيه دم بلند و استوانه اي شكل است . پولكهاي سطح زيرين دم منقسم مي باشد . فك بالايي اين مارها بين 12 تا 18 عدد دندان دارد . اين جنس از مارها با داشتن 25 گونه متفاوت انتشار وسيعي در سطح جهاني دارد و در ايران ده گونه آن شناسايي شده است .



جنس كرونلا Genus Coronella


مشخصات : ناحيه سر كم و بيش پهن و گردن مار كمي مشخص و متمايز است . مردمك چشم گرد و كوچكهاي سطح پشتي صاف مي باشد . كوچكهاي سطح زيرين دم در دو رديف قرار دارند . اندازه دندان‌هاي فك بالايي به سمت عقب دهان بتدريج بزرگتر مي شوند . دو دندان آخر فك بالايي در رديف ساير دندان‌ها قرار دارد لذا فضاي خالي دنداني وجود ندارد . طول استخوان گيجگاهي فوقاني كمتر از نصف طول جمجمه مي باشد و انتهاي خلفي آن باعث برآمدگي در قسمت خلفي محفظه مغز نمي شود .


جنس ارنيس Genus Erenis


مشخصات : سر كوچك و سطح بالايي پوزه تقريبا گرد است . سوراخ بيني در پولك غير منقسم يا نيمه منقسم شده قرار دارد . مردمك چشم گرد و داراي يك عدد پولك جلو چشمي است . در اغلب گونه‌ها يك عدد پولك گونه اي مشاهده مي شود . پولك گيجگاهي قدامي يك عدد است . هر دو پولك چين خلفي خيلي كوتاهتر از دو پولك چين قدامي مي باشند . پولك‌هاي سطح پشتي صاف و 15 يا 17 عدد است . پولك‌هاي سطح شكمي گرد و پولك‌هاي سطح زيرين دم منقسم مي باشند .
فك بالايي داراي 10 تا 22 دندان است كه 3 يا 4 عدد قدامي آن كوچكتر و ساير دندان‌ها تقريبا هم اندازه هستند .



جنس ليكودن Genus Lycodon


مشخصات : سه تا شش دندان قدامي فك بالايي در جهت عقب دهان به طولشان افزوده مي شود . بعد از يك فاصله يا فضاي خالي تعداد 7 تا 15 دندان به سمت عقب دهان افزايش طول دارند . دندان قدامي فك پائين از ساير دندان‌ها بلند تر است . گردن نامشخص يا ناحيه سر كمي از گردن متمايز مي باشد . چشم كوچك و مردمك آن عمودي است . سوراخ بيني نسبتاً وسيع و بدن كم و بيش كشيده و استوانه اي شكل است . پولكهاي سطح پشتي صاف يا تيغه دار و در سطح جانبي برجستگي دارد .. اندازه دم متوسط و پولكهاي سطح زيرين آن منفرد يا منقسم است .



جنس ليتورنكوس Genus Lytorhynchus


مشخصات : سطح فوقاني سر از پولكهاي بزرگ و قرينه پوشيده مي باشد . پوزه پهن و برجسته است . سوراخ بيني دو پولك بزرگ و به طور مورب قرار دارد مردمك چشم عمودي است ، پولكهاي سطح پشتي صاف يا كمي تيغه دار و فاقد حفره‌هاي پولكي (اپيكال پيت) و در قسمت مياني بدن پولكهاي سطح پشتي به تعداد 19، 17 و يا 15 عدد به طور طولي قرار دارند . پولكهاي سطح زيرين دم در دو رديف قرار مي گيرند . فك بالايي اين مارها بين 6 تا 9 دندان دارد و دندان‌هاي خلفي آن بلندتر از دندان‌هاي قدامي است . دو دندان آخري با ساير دندان‌هاي قدامي فاصله دارد و فاقد شيار مي باشد . فك پائيني بين 3 تا 5 دندان دارد . بدن كشيده و استوانه اي شكل با دمي نسبتاً كوتاه است .



جنس ناتريكس (مار آبي) Genus Natrix


مشخصات : ناحيه سر پهن از گردن متمايز است . سطح فوقاني سر از پولكهاي بزرگ و قرينه پوشيده مي باشد . داراي بدني كشيده و استوانه اي شكل است . سوراخ بيني در پولك بيني تقسيم شده اي قرار دارد . داراي پولك گونه اي است . پولكهاي ناحيه سر بزرگ و منظم مي باشد . مردمك چشم گرد است . پولكهاي سطح پشتي به طور مشخص تيغه دار و داراي حفره‌هاي پولكي است (اپيكال پيت) . پولكهاي سطح شكمي پهن و گرد است ، پولكهاي سطح زيرين دم در دو رديف قرار دارند . پولك مخرجي منفرد يا منقسم مي باشد .



جنس اوليگودن Genus Oligodon


مشخصات : سر كوتاه و كمي از ناحيه گردن متمايز . پولكرسترال كاملا به سمت سطح فوقاني پوزه خميده مي باشد . مردمك چشم گرد و پولك پيشاني خيلي پهن است . 6 تا 16 دندان در فك بالايي و 5 تا 20 دندان در فك پائيني وجود دارد . پولكهاي سطح پشتي صاف و 13 تا 23 عدد است . پولكهاي سطح زيرين دم در دو رديف مي باشند .



جنس پسودوسيكلوفيس Genus Pseudocyclophis


مشخصات : همانند جنس ارنيس است ولي پولكهاي سطح پشتي 15 عدد و شيار پولك بين بيني برابر يا بزرگتر از شيار پولك جلو پيشاني است . سر كوچك و مردمك چشم رد مي باشد . داراي دو پولك بين بيني و پولك بيني منفرد يا تقسيم نشده است . پولك جلو چشمي يك عدد و پولك گيجگاهي قدامي يك عدد است . دو پولك چين خلفي كوتاهتر از دو پولك چين قدامي است . پولكهاي سطح شكمي در نرها بيش از 180 عدد و در ماده‌ها بيش از 200 عدد مي باشد .



جنس رينكوكالاموس Genus Rhynchocalamus


مشخصات : دندان‌هاي فك بالايي 6 تا 8 عدد و خلفي آن بلندتر و محكم تر و شيار طولي دندان را ندارد . دندانهاي قدامي فك پائين بلندتر از خلفي است . سر كوچك و ناحيه گردن نامشخص مي باشد . چشم كوچك و مردمك آن گرد است . داراي پولك گونه اي يا فاقد آن است . سوراخ بيني در پولك بيني منفرد (تقسيم نشده ) قرار دارد . طول پولك پيشاني نصف طول پولك آهيانه مي باشد . پولكهاي سطح پشتي صاف و 15 عدد است . پولك مخرجي و پولكهاي سطح زيرين دم منقسم مي باشند .



جنس اسپالروزوفيس Genus Spalerosophis


مشخصات : قسمت قدامي سطح فوقاني سر به وسيله 20 تا 25 پولك نامنظم پوشيده مي باشد . اين پولكها جاي پولكهاي بين بيني ، جلو پيشاني ، پيشاني ، بالاي چشمي و آهيانه را مي گيرند . چشمها به وسيله 10 تا 13 پولك متفاوت محصور مي شوند و باعث عدم اتصال پولك لب بالا به چشم مي شود . پولك رسترال در انتهاي پوزه شكل خميده پيدا مي كند . پولك بيني منقسم است . پولك گيجگاهي به تعدادي پولك كوچك تقسيم مي شود . لب بالايي داراي 10 تا 17 پولك است . پولكهاي سطح پشتي در قسمت مياني بدن 25 تا 45 عدد مي باشند . اندازه دندانهاي فك بالايي يكسان است .


مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی : Typhlops vermicularis

نام انگلیسی: Worm Snake

نام فارسی : مار كرمي شكل

http://www.irandeserts.com/pics-8/Typhlops-vermicularisb.jpg


مشخصات : پوزه گرد و گردن نامشخص ، ناحيه دم كوتاه و ضخيم ، چشم كوچك و در زير پولك شفاف واقع و قابل رؤيت ، پولك‌هاي ناحيه سر نسبتاً بزرگ و متعدد ، پولك رسترال بزرگ به طول تقريبي يك سوم پهناي سر ، داراي يك پولك بيني و يك پولك جلو چشمي هم عرض چشم و متصل به دومين و سومين پولك لب بالايي ، لب بالايي داراي چهار پولك ، طول و عرض دم يكسان و منتهي به يك زائده شاخي ، فك بالايي داراي دندان و دور بدن بيش از 14 پولك (16 تا 36 عدد) ، سطح پشتي بدن به رنگ قهوه اي يا خاكستري روشن و داراي پولك‌هاي همانند و صاف ، سطح شكمي به رنگ زرد ليمويي با پولك‌هاي كوچكتر .
حداكثر طول 35 سانتيمتر .
تغذيه از مورچه‌ها؛ زاد و ولد : تخمگذار (4-8 تخم دراز و كشيده ) .
زيستگاه : زير خاك‌ها ، زير سنگ‌ها ، تپه ماهورها ، منطق خشك و صخره اي .
انتشار جغرافيايي : جنوب شرقي اروپا – يونان – مصر – شوروي سابق – جنوب يوگسلاوي – آلباني – جنوب بلغارستان – افغانستان – تركيه – ايران – عراق – سوريه .
پراكندگي : استان آذربايجان شرقي – استان مركزي – استان تهران – استان فارس – استان مازندران – استان كرمان – استان خوزستان – استان گيلان .

[بهـمن]

نام علمی : Leptotyphlops macrorhynchus

نام انگلیسی: slender blind snake

نام فارسی : سوله مار يا مار خاكي





مشخصات : رنگ و شكل ظاهري مانند مارهاي كرمي شكل ، پوزه برجسته و به شكل قلاب ، پولك رسترال در قسمت خلفي متصل به چشم و پهناي آن بيش از يك سوم عرض سر ، چشم مانند نقطه اي سياه و به اندازه نصف قطر پولك چشمي در زير پولك‌هاي شفاف ناحيه سر و بين اولين و دومين لب بالا ، لب بالا داراي دو پولك اولين پولك آن بين پولك‌هاي بيني و چشمي و دومين پولك در قسمت خلفي چشم ، داراي دو پولك بيني بين پولك لب و رسترال و در دو طرف پولك مخرجي داراي دو زائده شاخي است .
گونه Leptotyphlops hamulirostris (Nikolsky, 1916) كه فقط از ايرانشهر گزارش شده همانند گونه مشروحه قبلي است .
مرتنز (94: 1956) اين گونه را مفصلاً شرح مي دهد و از نمونه وتشاين (442: 1951) ياد نموده و اظهار مي دارد كه آيا اين دو نمونه شبيه هم هستند يا گونه‌هاي متفاوتي مي باشند . پوزه مار در هر گونه از نيمرخ به شكل قلاب است ولي در گونه ليپتوتيفلوپس ماكرورنيكوس سطح زيرين پولك رسترال مقعر و نسبت طول تمام مار به طول دم مار كمتر از 6/12 برابر در صورتي كه در گونه ليپتوتيفلوپس‌ هاموليرستريس سطح زيرين پولك رسترال محدب و نسبت طول تمام مار به طول دم مار بيش از 13 برابر مي باشد . بدن اين مارها در قسمت قدامي زرد كمرنگ ، ساير اندام به رنگ خاكستري روشن و يكنواخت .
حداكثر طول 25 سانتيمتر .
تغذيه از مورچه‌ها ؛ زاد و ولد : تخمگذار .
زيستگاه : زير خاك‌ها ، تپه ماهورها .
انتشار جغرافيايي : گونه ليپتوتيفلوپس ماكرورنيكوس از غرب آفريقا تا تركيه و از شرق تا شمال غربي هندوستان ، سودان – مصر – عربستان – عراق – ايران – پاكستان – هندوستان ؛ گونه ليپتوتيفلوپس هاموليروستريس فقط از ايران (استان سيستان و بلوچستان ) و آن هم از ايرانشهر گزارش شده است .
پراكندگي : استان خوزستان – كرمانشاهان – تهران – آذربايجان شرقي و غربي – مازندران – گلستان – قزوين – تهران .

[بهـمن]

نام علمی : Eryx elegans

نام انگلیسی:

نام فارسی : كور مار خالدار




http://www.irandeserts.com/pics-8/Eryx-elegansb.jpg




مشخصات : شبيه مار دو سر ولي با پولك‌هاي بزرگتر، ميان چشم و پولك بيني داراي سه پولك ، در قسمت خلفي بين بيني داراي دو پولك ، دور چشم داراي 8 تا 9 پولك هم حجم و در فاصله دو چشم 5 تا 7 پولك ، سطح فوقاني پوزه مسطح يا كمي محدب ، فاصله بين دو چشم بيش از فاصله قسمت خلفي چشم تا گوشه دهان ، پولك‌هاي قسمت خلفي بدن و ناحيه دم فاقد برجستگي ، پولك‌هاي سطح پشتي 41 يا 42 عدد ، پولك‌هاي سطح شكمي 161 تا 181 عدد و پولك‌هاي سطح زيرين دم 30 تا 43 عدد .
بدن به رنگ زيتوني روشن ، سطح پشتي با خال‌هاي قهوه اي بزرگ و سطح جانبي داراي خال‌هاي كوچكتر با حاشيه سياه رنگ ، سطح شكمي سفيد رنگ با خال‌هاي سياه .
حداكثر طول 65 سانتيمتر ، دم 7 سانتيمتر .
طرز زندگي و زاد و ولد : نامعلوم .
زيستگاه : زير سنگها ، لاي صخره‌ها و بوته‌ها .
انتشار جغرافيايي : جنوب تركمنستان ، شمال شرقي ايران ، افغانستان ، شمال غربي هندوستان .
پراكندگي : استان‌هاي خراسان ، آذربايجان شرقي و غربي ، اردبيل ، خوزستان .

[بهـمن]

نام علمی : Eryx jaculus

نام انگلیسی: Blind Snake

نام فارسی : كور مار یا مار دو سر

http://www.irandeserts.com/pics-8/Eryx-jaculus2b.jpg


مشخصات : اندام گوشت آلود ، دم كلفت و كوتاه ، گردن كمي مشخص ، چشم كوچك با مردمك عمودي و متمايل به سمت جانبي سر ، پولك بيني متصل به اولين و دومين پولك لب بالايي ، لب بالا داراي 9 تا 13 پولك (پنج پولك اولين آن منفرد و بقيه تقسيم شده) ، دومين پولك لب بالايي معمولاً بلندتر از سومين آن ، دور چشم داراي 5 تا 8 پولك و در فاصله ميان دو چشم 5 تا 6 پولك و يك يا دو رديف پولك بين چشم و لب بالايي ، فاصله ميان دو چشم بيش از فاصله قسمت خلفي چشم تا گوشه دهان ، پولك‌هاي پشتي 42 تا 48 عدد ( در قسمت قدامي بدن صاف و در قسمت خلفي آن و روي دم برجسته ) ، پولك‌هاي سطح شكمي 175-177 عدد و باريك ، رشد پولك‌هاي سطح زيرين دم خوب و بين 24-31 عدد، دم پهن و كوتاه و پولك مخرجي منفرد ، داراي دو پولك در عقب پولك‌هاي بين بيني و سومين پولك ميان آنها فاقد تماس با پولك بين بيني ، سطح پشتي بدن به رنگ‌هاي روشن يا تيره خاكستري ، صورتي يا قهوه اي با خال‌هاي تيره تر ممتد يا منقطع ، همراه با خال‌هاي كوچك يك در ميان ، وجود يك خط تيره بين قسمت خلفي چشم تا انتهاي گوشه دهان ، وجود خطوط تيره رنگ در دو طرف دم ، سطح زيرين شكم به رنگ‌هاي سفيد ي زرد يكنواخت يا با خال‌هاي كوچك تيره رنگ .
حداكثر طول 90 سانتيمتر ، دم 5/7 سانتيمتر .
تغذيه از جوندگان كوچك ، زاد و ولد : 8 تا 12 نوزاد در فصل تابستان . ( تا بيست نوزاد گزارش شده است )
زيستگاه : لاي صخره‌ها ، زير سنگ‌ها ، ماسه‌ها و خاك‌هاي نرم ، لاي بوته‌ها ، چمن زارها ، مناطق نيمه صحرايي.
انتشار جغرافيايي : شرق تركيه – شمال شرقي ايران – شمال عراق – گرجستان – ارمنستان – آذربايجان (شوروي سابق)
پراكندگي : استان‌هاي مركزي – تهران – كردستان – آذربايجان شرقي – آذربايجان غربي – اردبيل – مازندران – گلستان – گيلان – سيستان و بلوچستان – همدان – اصفهان – سمنان – زنجان – كرمان – خوزستان – قزوين .



مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی : Eryx jaculus jaculus

نام انگلیسی: Javelin Sand Boa

نام فارسی : كور مار معمولی


http://www.irandeserts.com/pics-8/Eryx-jaculusb.jpg

مشخصات : اندام مار كلفت و كوتاه ، چشم كوچك با مردمك عمودي و متمايل به سمت جانبي سر ،‌دور چشم داراي 8 – 13 پولك و در فاصله ميان دو چشم 5- 8 پولك ، يك يا دو پولك بين چشم و لب بالايي ،‌ پولك رسترال پائيني (منتال) داراي شيار يا فرورفتي ، فاصله بين دو چشم بيش از فاصله قسمت خلفي چشم تا گوشه دهان ، دومين پولك لب بالايي معمولاً بلند تر از سومين پولك لب بالا ، داراي دو پولك بزرگ در عقب پولك بين بيني ، پولك‌هاي سطح شكمي 166 – 205 عدد و معمولاً يكنواخت و فاقد خال ،‌زائده شاخي در دو طرف پولك مخرجي كوچك ، پولك‌هاي سطح پشتي گرد و كمتر از 54 عدد و بيش از 43 عدد ،‌ پولك‌هاي سطح زيرين دم 19 – 36 عدد ، دم پهن و كوتاه و پولك مخرجي منفرد . سطح پشتي بدن به رنگ‌هاي روشن يا تيره خاكستري ، صورتي يا قهوه اي با خال‌هاي تيره تر ممتد يا منقطع ،‌همراه با خال‌هاي كوچك يك در ميان ، وجود يك خط تيره بين قسمت خلفي چشم تا انتهاي گوشه دهان ، وجود خطوط تيره رنگ در دو طرف دم ، سطح زيرين شكم به رنگ‌هاي سفيد يا زرد يكنواخت يا با خال‌هاي كوچك تيره رنگ .
حداكثر طول 90 سانتيمتر ، دم 5/7 سانتيمتر .
تغذيه از جوندگان كوچك ، زاد و ولد : 8 -12 نوزاد در فصل تابستان .
زيستگاه : لاي صخره‌ها ، زير سنگ‌ها ، ماسه‌ها و خاك‌هاي نرم ، لاي بوته‌ها ، چمن زارها ، مناطق نيمه صحرايي .
انتشار جغرافيايي : شمال مركز آفريقا – از طرف شرق به جنوب غربي آسيا به آسيايي ميانه – عراق – قفقاز و مناطق مجاور آن – تركمنستان – ايران .
پراكندگي : استان‌هاي مركزي – تهران – خراسان – سيستان و بلوچستان – خوزستان – آذربايجان شرقي – آذربايجان غربي – اردبيل – مازندران – زنجان – سمنان – گيلان – قزوين – همدان – گلستان .

[بهـمن]

نام علمی : Eryx (Pseudogongylophis) jayakari

نام انگلیسی: Arabian Sand Boa

نام فارسی : كور مار عربی


http://www.irandeserts.com/pics-8/Eryx--jayakarib.jpg


مشخصات : چشم كوچك و از سمت بالاي سر قابل رؤيت ، پولك رسترال پهن و بزرگ و در قسمت خلفي متصل به پنج پولك بين بيني ، در فاصله بين دو چشم داراي 5 يا 6 پولك و دور چشم 9 تا 10 پولك ، لب بالا داراي 10 تا 11 پولك و لب پائين 15 تا 16 پولك و يك رديف پولك بين چشم و لب بالايي ، پولك‌هاي سطح پشتي صاف و 45 تا 49 عدد ،‌ پولك‌هاي سطح شكمي باريك و 172 تا 181 عدد و سطح زيرين دم 21 تا 24 عدد ،‌دم كوتاه و نوك تيز و منتهي به زائده شاخي . پولك مخرجي كوچك و منفرد .
بدن به رنگ خاكستري متمايل به قهوه اي با خال‌هاي نامنظم قرمز تيره رنگ ، خالها داراي حاشيه سفيد و در طول بدن ممتد ، سطح شكمي زرد روشن يل سفيد .
حداكثر طول 57 سانتيمتر ، دم 3 سانتيمتر .
تغذيه در اسارت از موش‌هاي كوچك؛ طرز زندگي نامعلوم .
زيستگاه : مناطق صحرايي ، زير سنگ‌ها ، زير ماسه‌ها و خاك‌هاي نرم .
انتشار جغرافيايي : انتشار وسيع در شبه جزيره عربستان – ايران ( جنوب غربي خوزستان) – كويت .
پراكندگي : استان‌هاي خوزستان – بو شهر .

[بهـمن]

نام علمی : Eryx johnii persicus

نام انگلیسی: Persian sand boa

نام فارسی : كور مار بلوچستاني


http://www.irandeserts.com/pics-8/Eryx-johnii-persicusb.jpg

مشخصات : پوزه پهن و بزرگ ، ناحيه گردن نامشخص ، داراي دو جفت پولك كوچك در عقب پولك رسترال ، سوراخ بيني به شكل چاك در پولك بيني ، پولك رسترال پائيني (منتال) داراي شيار ، لب بالا داراي 9 تا 12 پولك و لب پائيني 13 تا 18 پولك ، فاقد پولك‌هاي چين قدامي و خلفي ، دور چشم داراي 10 يا 11 پولك و در فاصله بين دو چشم 6 تا 9 پولك ، بدن استوانه اي شكل ، دم كوتاه و انتهاي آن مدور ، پهناي سر و دم برابر ، پولك‌هاي سطح پشتي در قسمت قدامي صاف و در قسمت خلفي تيغه دار و 51 تا 65 عدد ، پولك‌هاي سطح شكمي باريك و 192 تا 212 عدد ،‌ پولك‌هاي سطح زيرين دم 25 – 40 عدد ، پولك مخرجي كوچك و منفرد . بدن به رنگ شني ، خاكستري ، متمايل به صورتي يا قهوه اي روشن يكنواخت يا داراي خطوط عرضي كم و بيش مشخص به رنگ قهوه اي تيره متمايل به سياه و در قسمت دم خطوط واضح تر و از هم مجزا، سطح شكمي به رنگ قهوه اي با خال‌هاي ريز سياه رنگ .
حداكثر طول 90 سانتيمتر ، دم 6 سانتيمتر .
طرز زندگي نامعلوم .
زيستگاه : صحراها ، مناطق شني .
انتشار جغرافيايي :‌هندوستان – پاكستان – ايران – افغانستان .
پراكندگي : استان سيستان و بلوچستان (زابل) .

[بهـمن]

نام علمی : Eryx miliaris pallas

نام انگلیسی: Black Sand Boa

نام فارسی : كور مار سليماني



http://www.irandeserts.com/pics-8/Eryx-miliarisb.jpg

مشخصات : سر و پوزه كمي برآمده ، چشم‌ها متمايل به سمت بالا ،‌داراي چهار پولك در عقب پولك‌هاي بين بيني ، فاصله ميان دو چشم كمتر از فاصله قسمت خلفي چشم تا گوشه دهان ، داراي 6 تا 9 پولك ميان دو چشم و 10 تا 14 پولك دور چشم ، لب بالا داراي 10 تا 14 پولك (سه پولك اولين آن بزرگتر از بقيه) سومين پولك لب بالا معمولاً كوتاهتر از دومين پولك آن ،‌ پولك‌هاي ناحيه پشتي و دم صاف يا كمي برجسته و تعداد پولك‌هاي پشتي 45 تا 52 عدد پولك‌هاي سطح شكمي 174 تا 202 و سطح زيرين دم 21 تا 32 عدد .
بدن به رنگ قهوه اي با خال‌هاي قهوه اي و حاشيه روشن ، در بعضي نمونه‌ها خالها بطور زيگزاك و منظم و در برخي ديگر خالها نامنظم و در هم ، خالهاي قسمت قدامي بدن قابل تشخيص و در قسمت خلفي بدن گاهي در هم و تيره رنگ ، بعضي خالها داراي حاشيه سياه رنگ ، سطح جانبي روشن و بعضي از پولك‌هاي آن داراي حاشيه قهوه اي تيره يا سياه رنگ .
حداكثر طول 65 سانتيمتر ، دم 6 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها و جوندگان كوچك ، زاد و ولد : تا 10 نوزاد در فصل تابستان .
زيستگاه : صحراهاي شني ، شنزارها ، لاي صخره‌ها ،‌دشتها ، چمن زارها .
انتشار جغرافيايي : آسياي مركزي تا غرب تاجيكستان و از غرب تا سند و شرق قفقاز – ايران .
پراكندگي : استان‌هاي همدان – خراسان – مازندران – گلستان – اصفهان – خوزستان – سيستان و بلوچستان – آذربايجان غربي – مركزي .

[بهـمن]

نام علمی : Eryx tataricus tataricus

نام انگلیسی:Tartar Sand Boa

نام فارسی : كور مار تاتاري

http://www.irandeserts.com/pics-8/Eryx-tataricusbig.jpg


مشخصات : گردن نامشخص ، پوزه ضخيم و كمي برآمده يا مسطح ، داراي دو يا سه پولك در عقب پولك‌هاي بين بيني ، چشم در سمت جانبي و گاهي متمايل به سمت فوقاني ، داراي 4 تا 8 پولك نامنظم ميان دو چشم ، فاصله بين دو چشم و فاصله چشم تا گوشه لب متغير ، دومين پولك لب بالا كوتاه تر از سومين پولك آن ،‌داراي 7 تا 12 پولك دور چشم ،‌ پولك‌هاي سطح پشتي از قسمت قدامي تا انتهاي دم به ترتيب صاف و تيغه دار و تعداد آن 43-49 عدد ،‌ پولكهاي سطح شكمي 169-188 عدد و سطح زيرين دم 20-32 عدد .
رنگ بدن شبيه كور مار دو سر Eryx jaculus ولي سطح شكمي آن داراي خالهاي قهوه اي تيره تر و متراكم تر ، نمونه‌هاي فاقد خالهاي سطح شكمي كم و ناياب .
حداكثر طول 72 سانتيمتر ، دم 6 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولك‌ها و جوندگان كوچك مانند موش .
زاد و ولد : 11 تا 12 نوزاد به طول بيش از ده سانتيمتر .
زيستگاه : دشتها، مناطق نيمه صحرايي ،‌شنزارها ،‌بوته زارها .
انتشار جغرافيايي : قزاقستان – آسياي مركزي – غرب چين – مغولستان – ايران – افغانستان – شوروي سابق – پاكستان .
پراكندگي : استانهاي مركزي – خراسان – سيستان و بلوچستان – خوزستان – آذربايجان شرقي – مازندران – زنجان آذربايجان غربي – اردبيل – گلستان – گيلان – كردستان – همدان – قزوين .



مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی : Eryx tataricus vittatus

نام انگلیسی: Tartar Sand Boa

نام فارسی : كور مار خراسانی


http://www.irandeserts.com/pics-8/Eryx-tataricus2b.jpg


مشخصات : گردن نامشخص ، پوزه كلفت و كمي برآمده ،‌عرض پولك رسترال بيش از ارتفاع آن ، سوراخ بيني همانند چاكي در پولك بيني ،‌داراي سه پولك يا بيشتر در عقب پولكهاي بيني ، چشم در سمت جانبي و گاهي متمايل به سمت فوقاني ،‌ پولك‌هاي لب بالايي 11-12 عدد و لب پائيني 16 عدد . پولك رسترال پائيني (منتال) داراي شكاف ، فاقد پولك‌هاي چين ، دور چشم داراي 7-12 پولك كوچك ، داراي 4 تا 8 پولك نامنظم ميان دو چشم ، پولكهاي سطح پشتي در قسمت قدامي صاف و در قسمت خلفي تا انتهاي دم تيغه دار و تعداد آن 47-59 عدد، پولكهاي سطح شكمي 187-213 عدد و سطح زيرين دم 28-45 عدد .
بدن به رنگ زرد نخودي و در سطوح جانبي به رنگ روشن متمايل به سفيد ، در قسمت پشتي داراي تقريباً 50 خال قهوه اي رنگ عرضي نامنظم و در سطح جانبي خال و خطوط تيره رنگ ،‌سطح شكمي يكدست سفيد .
حداكثر طول 70 سانتيمتر ،‌دم 6 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولك‌ها و جوندگان مانند موش .
زاد و ولد : 11 تا 12 نوزاد به طول بيش از ده سانتيمتر .
زيستگاه : دشتها، ‌مناطق نيمه صحرايي ،‌ شنزارها ،‌بوته زارها .
انتشار جغرافيايي : جنوب غربي تاجيكستان – ايران – افغانستان .
پراكندگي : استان خراسان .


مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی : Coluber jugularis

نام انگلیسی: Fire racer snake

نام فارسی : مار آتشي (سياه سوجه)


http://www.irandeserts.com/pics-8/Coluber-jugularisb.jpg


مشخصات : پوزه كم و بيش برجسته و پهن ،‌طول پولك رسترال كمي بيش از عرض آن ، پولك بين بيني برابر يا كمي كوتاهتر از پولك جلو پيشاني ، پولك پيشاني كمي پهن تر از پولك بالاي چشمي و كوتاهتر از پولك آهيانه ، داراي يك پولك جلو چشمي (ندرتاً 2 عدد) مجزا از پولك پيشاني و در سمت پائين آن يك پولك كوچك زير چشمي، داراي دو پولك عقب چشمي (ندرتاً 3 عدد ) ، پولك‌هاي گيجگاهي 2+2 يا 3+2 عدد ، لب بالا داراي 8 پولك (چهارمين و پنجمين آن متصل به چشم) ، لب پائين داراي 9 با 10 پولك (پنج پولك آن (ندرتاً 4 عدد) متصل به پولكهاي چين قدامي) ، پولكهاي چين قدامي معمولاً كوتاهتر از پولك‌هاي خلفي ، پولك‌هاي پشتي صاف و 19 عدد و پولكهاي سطح جانبي به شكل خطوط برجسته ، پولكهاي سطح شكمي 189 تا 220 عدد و گوشه‌هاي جانبي آن نامشخص، پولكهاي سطح زيرين دم 99 تا 128 عدد و در دو رديف ، پولك مخرجي منقسم .
در نوع مار سياه سوجه بدن به رنگ سياه و سطح شكمي كمي روشن تر ، ناحيه گلو و لب بالا قرمز رنگ ، گاهي در نوع مار سوجه سطح پشتي به رنگ زيتوني ، خاكستري ، زرد – قهوه اي يا زرد زيتوني با خطوط روشن در وسط هر پولك ، سطح شكمي زرد رنگ ، و گاهي در نوع مار آتشي سطح پشتي به رنگ قرمز متمايل به قهوه اي يا آبي ، حاشيه پولك‌ها روشن تر با خطوط تيره آجري رنگ در وسط هر پولك ، سطح شكمي قرمز رنگ .
حداكثر طول 150 سانتيمتر ، دم 38 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولك‌ها ،‌مارها ،‌جوندگان كوچك ،‌پرندگان كوچك و گاهي دوزيستان .
زاد و ولد : معمولاً 5 تا 12 تخم نسبتاً بزرگ به طول 5 سانتيمتر در تابستان ،‌ حالت مار معمولاً عصباني و در برخورد با انسان فرار نمي كند ،‌با صداي هيس هيس شديد انسان را ناراحت مي كند و سعي دارد با حمله‌هاي مكرر او را گاز بگيرد .
زيستگاه : مناطق نيمه صحرايي ، دشتها ، مزارع ، علفزارها ،‌ مناطق صخره اي ، چمن زارها ،‌جنگلها ، باغچه‌ها و غيره .
انتشار جغرافيايي : جنوب تركيه ،‌سوريه ،‌شرق مديترانه ، ايران ، شمال عراق ، شرق اروپا ،‌شوروي سابق .
پراكندگي : استانهاي آذربايجان شرقي و غربي ،‌اردبيل ، مازندران ، گيلان ، خراسان ، سمنان ، زنجان ، مركزي ، تهران ، اصفهان ، همدان ، ‌بو شهر ، كرمانشاهان ، لرستان ، خوزستان ،‌كردستان ،‌قزوين .


مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی : Coluber schmidti

نام انگلیسی:

نام فارسی : مار آتشي




مشخصات : در قسمت مياني بدن پولكهاي سطح پشتي 19 عدد ، لب بالا داراي 8 پولك ، پولك‌هاي سطح پشتي داراي دو حفره پولكي (اپيكال پيت) ، داراي مشخصات همانند Coluber jugularis، پولكهاي سطح شكمي 185-207 عدد، پولكهاي سطح زيرين دم 80 تا 100 عدد ، رنگ بدن قرمز آجري (به ندرت سياه رنگ) و فاقد خالهاي عرضي ، پولكهاي سطح پشتي معمولاً پهن و با لبه‌هاي زرد كمرنگ ، خالهاي سطح پشتي نامنظم ، سطح شكمي به رنگ زرد صورتي ، سطح فوقاني سر داراي خال‌هاي تيره رنگ .
حداكثر طول 140 سانتيمتر ، دم 35 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولك‌ها ،‌مارها ،جوندگان كوچك ،‌پرندگان كوچك و گاهي دوزيستان .
زاد و ولد : معمولاً 5 تا 12 تخم نسبتاً بزرگ در تابستان . حالت مار معمولاً عصباني و در برخورد با انسان فرار نمي كند . با صداي هيس هيس و جهش‌هاي كوتاه انسان را ناراحت مي كند و سعي دارد با حمله‌هاي مكرر او را گاز بگيرد .
زيستگاه : مناطق نيمه صحرايي ، دشتها ، مزارع ،‌علفزارها، مناطق صخره اي ، چمنزارها، جنگلها، باغچه‌ها و غيره .
انتشار جغرافيايي : آذربايجان – ارمنستان – شمال ايران – عراق – جنوب غربي تركمنستان – جنوب شرقي داغستان و مناطق مجاور قفقاز .
پراكندگي : استان‌هاي آذربايجان شرقي و غربي – اردبيل – مازندران – گيلان گلستان – خراسان – تهران – زنجان – خوزستان – سمنان – قزوين .


مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی : Coluber caspius Gmelin

نام انگلیسی: Large Whip Snake

نام فارسی : مار سوجه يا آتشي



http://www.irandeserts.com/pics-8/Coluber-caspius-Gmelin1big.jpg



مشخصات : قسمت فوقاني پوزه گرد ،‌داراي يك پولك جلو چشمي و دو پولك عقب چشمي ، پولك زير چشمي واقع بين سومين و چهارمين پولك لب بالا ، دو عدد از پولكهاي لب بالا به چشم متصل ، پولكهاي سطح پشتي صاف و تعداد آن 19 عدد ، هر پولك سطح پشتي داراي دو حفره پولكي (اپيكال پيت) ، بدن به رنگ قهوه اي يا زيتوني – خاكستري با خال يا بدون خال سياه رنگ ، پولكهاي سطح پشتي داراي خط طولي روشن در وسط هر پولك ، سطح شكمي زرد ، نارنجي ، قرمز روشن فاقد خال و يكنواخت ، پولكهاي سطح شكمي 191 تا 210 عدد و سطح زيرين دم 90 تا 113 عدد .
حداكثر طول 150 سانتيمتر ، دم 38 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولك‌ها ، مارها ، جوندگان كوچك ، پرندگان كوچك و گاهي دوزيستان .
زاد و ولد : معمولاً 5 تا 12 تخم نسبتاً بزرگ به طول 5 سانتيمتر در تابستان . در برخورد با انسان فرار نمي كند و سعي دارد با حمله‌هاي مكرر و با صداي هيس هيس شديد انسان را ناراحت كند و او را گاز بگيرد .
انتشار جغرافيايي : اروپا – قفقاز و مناطق مجاور – شرق تركيه – آذربايجان – ارمنستان – ايران .
پراكندگي : آذربايجان شرقي و غربي – اردبيل – مازندران – گلستان – گيلان – خراسان – زنجان – تهران – همدان – قزوين .



مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی : Coluber karelini Brandt

نام انگلیسی: Spotted Desert Racer

نام فارسی : مار خالدار

http://www.irandeserts.com/pics-8/Coluber-karelini-Brandtbig.jpg


مشخصات : پوزه برجسته و مشخص ، اندازه پولكهاي بين بيني برابر پولكهاي جلو پيشاني ،‌داراي يك پولك جلو چشمي (متصل به پولك پيشاني) و زير آن يك پولك زير چشمي ، داراي دو پولك عقبي چشمي و يك پولك بزرگ زير چشمي در زير آن ،‌لب بالا داراي 9 پولك (ندرتاً 8 يا 10 عدد) معمولاً پنجمين (فقط يك پولك) پولك آن متصل به چشم ، لب پائين داراي 9 يا 10 پولك (چهار يا پنج پولك آن متصل به پولكچين قدامي) پولكهاي چين خلفي بابر يا بلندتر از پولكهاي چين قدامي و به وسيله دو پولك از هم مجزا ، پولكهاي ناحيه پشتي 19 عدد و صاف ، پولكهاي سطح شكمي در سمت جانبي سه گوش و 199 تا 215 عدد و سطح زيرين دم 91 تا 108 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
بدن به رنگ زرد يا خاكستري روشن يا قهوه اي روشن با خال‌هاي حلقه اي شكل ناقص تيره رنگ متمايل به سياه كه به سطح شكمي نمي رسد ،‌در فواصل حلقه‌ها در سطح جانبي خالهاي سياه رنگ يك در ميان ، خالها و حلقه‌ها در قسمت قدامي بدن مشخص و در قسمت خلفي بدن نامشخص ، ناحيه دم فاقد خال و حلقه ، زير چشم و ناحيه گيجگاهي داراي خال سياه ، سطح شكمي روشن فاقد خال .
حداكثر طول 107 سانتيمتر ، دم 25 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولك‌ها و موشهاي كوچك .
زاد و ولد : تخمگذار ،‌نوزادان در تابستان از تخم خارج مي شوند .
زيستگاه : مناطق كوهستاني ، دشتها و صحراها .
انتشار جغرافيايي : غرب پاكستان – شرق ايران – افغانستان – شوروي سابق – آسياي مركزي – جنوب قزاقستان .
پراكندگي : استانهاي خراسان – سيستان و بلوچستان – مركزي – مازندران – سمنان – گلستان – اصفهان – تهران – خوزستان - يزد – كرمان – آذربايجان شرقي .



مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی : Coluber karelini mintonorum

نام انگلیسی:

نام فارسی : مار دستي بلوچستانی





مشخصات : نوك پوزه باريكتر از كلوبرودوراكيس ، پولك رسترال برجسته به سمت پائين خميده ، داراي دو يا سه پولك جلو چشمي و 2 تا 4 پولك عقب چشمي ، لب بالا داراي 9 پولك (پنجمين پولك آن متصل به چشم) ، لب پائين داراي 9 تا 10 پولك ، پولكهاي گيجگاهي 3+2 عدد، پولكهاي سطح پشتي صاف و 19 عدد ،‌ پولكهاي سطح شكمي 223 تا 230 عدد و سطح زيرين دم 115 تا 128 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
بدن به رنگ نخودي ، خاكستري روشن با خال‌هاي تيره عرضي و نامنظم ، حاشيه خال‌هاي سياه رنگ ، ناحيه سر به رنگ كرم متمايل به صورتي ، پولكهاي چشمي و ناحيه گيجگاهي زرد رنگ ،‌سطح شكمي خاكستري روشن .
حداكثر طول 94 سانتيمتر ، دم 26 سانتيمتر .
تغذيه در اسارت از موشها ، طرز زندگي نامعلوم .
زيستگاه : صحراها ،‌مناطق شني و كم گياه .
انتشار جغرافيايي : غرب پاكستان ، جنوب شرقي ايران ، مناطق ديگر نامعلوم .
پراكندگي : استان سيستان و بلوچستان .
(به علت شباهت زيادي كه اين مار با كلوبر رودوراكيس دارد بايد از نظر شكل شناسي ، مورد بررسي مجدد قرار گيرد ) .

مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی : Coluber najadum

نام انگلیسی: Dahl's Whipsnake

نام فارسی : قمچه مار


http://www.irandeserts.com/pics-8/Coluber-najadumb.jpg

مشخصات: بدن استوانه اي شكل ، سر باريك و پوزه برجسته ، پولك گيجگاهي طويل ، داراي يك پولك جلو چشمي (معمولاً به پولك پيشاني متصل) و دو پولك عقب چشمي ، دو پولك لب بالا متصل به چشم (چهارمين و پنجمين پولك) لب بالا داراي 8 پولك و لب پائين 9 يا 10 پولك ، پولك رسترال كمي پهن و از بالا قابل رؤيت ، پولك پيشاني هم عرض و يا كمي پهن تر از پولك بالاي چشمي و كوتاهتر از پولك آهيانه ، پولك‌هاي گيجگاهي 3+2 (ندرتاً 2+2 ، 2+1 ، 2+3 عدد) پولك‌هاي چين خلفي بلندتر از پولك‌هاي چين قدامي و به وسيله چند پولك از هم مجزا ، پولك‌هاي سطح پشتي 19 عدد باريك و صاف ، پولك‌هاي سطح شكمي 211 تا 239 عدد مشخص و قسمت جلويي آن گوشه دار ،‌ پولك‌هاي سطح زيرين دم 89 تا 142 عدد ،‌ پولك مخرجي منقسم .
قسمت قدامي بدن زيتوني روشن با خال‌هاي سياه كه حاشيه آن سفيد رنگ و ممتد در دو طرف بدن ، سر به رنگ زيتوني ،‌خاكستري يكنواخت ،‌لبها و قسمت جلو چشم به رنگ زرد يا سفيد ،‌بيشتر ناحيه بدن مخصوصاً قسمت خلفي آن به رنگ زيتوني ،‌زرد صورتي و يا قهوه اي يكنواخت ،‌سطح زيرين بدن به رنگ زرد يا سفيد يكنواخت .
حداكثر طول 115 سانتيمتر ، ‌دم 37 سانتيمتر.
تغذيه از مارمولكها و جوندگان كوچك .
زاد و ولد : 3 تا 5 تخم نسبتاً بزرگ در اواخر تابستان .
زيستگاه : مناطق كوهستاني و صخره اي ، بوته زارها و مناطق ديگر .
انتشار جغرافيايي : فلسطين ، سوريه ، بالكان ، سواحل شرقي دريايي آدرياتيك ، آسياي ميانه ، عراق ، ايران ، گرجستان ، ارمنستان ، آذربايجان ، شمال قفقاز ، تركمنستان ، تركيه ، شوروي سابق .
پراكندگي : استان‌هاي گيلان – همدان – خراسان – مازندران – گلستان – آذربايجان شرقي و غربي – اردبيل – كردستان – كرمانشاهان – اصفهان – خوزستان – مركزي – تهران – فارس – قزوين – كرمان – زنجان – قم .



مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی : Coluber nummifer Reuss

نام انگلیسی: Coin Snake

نام فارسی : مار پلنگي


http://www.irandeserts.com/pics-8/Coluber-nummifer-Reuss2big.jpg


مشخصات : پولكهاي قدامي گيجگاهي بزرگ ،‌ششمين پولك لب بالا به وسيله پولك زير چشمي از چشم مجزا ،‌ پولكهاي سطح پشتي 23 تا 25 عدد ، پولكهاي سطح شكمي 197 تا 216 عدد ،‌ پولكهاي سطح زيرين دم 79 تا 107 عدد پولك مخرجي منفرد .
بدن به رنگ خاكستري زيتوني تيره با خالهاي روشن ،‌در ناحيه پشتي داراي خالهاي بزرگ قهوه اي يا زيتوني با لبه‌هاي تيره سياه رنگ ،‌در سطح جانبي داراي خالهاي مدور كوچك و يك در ميان با خالهاي بزرگتر ،‌خالها به صورت سه خط در ناحيه دم ممتد ، علائم ناحيه سر قرينه ،‌سطح شكمي زرد با خالهاي قهوه اي يا سياه رنگ در دو طرف پولكهاي شكمي .
حداكثر طول 120 سانتيمتر ، دم 27 سانتيمتر .
تغذيه از جوندگان كوچك ، پرندگان و مارمولكها .
زاد و ولد : فصل تخمگذاري در تابستان ،‌تعداد تخم‌ها 3-7 عدد .
زيستگاه : مناطق كوهستاني ،‌دامنه‌ها ،‌دشتها ،‌مناطق صحرايي .
انتشار جغرافيايي : يونان ،‌مصر ، سوريه ،‌لبنان ، فلسطين ، عراق ،‌تركيه ، آسايي ميانه ،‌مناطق مجاور قفقاز ،‌ارمنستان ، نواحي نخجوان ،‌ايران ، آسياي مركزي .
پراكندگي : استانهاي آذربايجان شرقي و غربي – اردبيل – زنجان – مازندران – خراسان – مركزي – تهران – كردستان – كرمانشاهان – فارس .



مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی:Coluber ravergieri Menetries

نام انگلیسی: Ravergier`s racer

نام فارسی : مار پلنگي

http://www.irandeserts.com/pics-8/Coluber-ravergieri-ravergie.jpg



مشخصات : پوزه برجسته و گردن مشخص ، قسمت قدامي پولك پيشاني پهن تر از پولك بالاي چشمي و كوتاه تر از پولك آهيانه ،‌ پولكهاي بين بيني برابر يا كمي كوتاهتر از پولك‌هاي جلو پيشاني ،‌داراي دو پولك جلو چشمي و يك پولك زير چشمي ، پولك فوقاني جلو چشمي متصل به پولك پيشاني ، داراي دو پولك عقب چشمي (ندرتاً 3 عدد) ، پولكهاي گيجگاهي خيلي كوچك ،‌لب بالا داراي 9 يا 10 پولك (پنجمين و ششمين آن متصل به چشم) ، لب پائين داراي 9 تا 11 پولك ، طول پولكهاي چين خلفي برابر طول پولكهاي چين قدامي اما عرض آن كمتر و به وسيله 2 يا 3 رديف پولك از هم مجزا ، پولكهاي پشتي برجسته ، مشخص ،‌تيغه دار و 21 عدد ( به ندرت 23 عدد ) ، پولكهاي سطح شكمي در سمت جانبي گوشه دار و 192 تا 226 عدد و سطح زيرين دم 62 تا 105 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
بدن به رنگ نخودي ، خاكستري – قهوه اي روشن يكنواخت يا زيتوني قهوه اي ،‌زرد زنجابي يا خاكستري – قهوه اي با خطوط و نقوش متفاوت ، سطح پشتي داراي خطوط تيره رنگ (گاهي به شكل چهار گوش) متناوب با خالهاي سياه ،‌در ناحيه دم داراي سه خط تيره ممتد ،‌در سطح جانبي سر داراي خط تيره مورب تا گوشه دهان و خط تيره ديگر در زير چشم ، سطح شكمي روشن و غالباً با خالهاي كوچك ، گاهي سر يا تمام بدن مار سياه رنگ ، در بعضي نمونه‌ها خطوط و نقوش منظم تر و تيره رنگ ، گاهي نقش و نگار نامنظم ،‌رنگ روشن تر و خطوط و نقوش جنس نر و ماده با هم متفاوت ، ماده‌ها داراي خالهاي سياه بزرگ و نرها يكنواخت و فاقد نقش و نگار .
حداكثر طول 159 سانتيمتر ، دم 37 سانتيمتر .
تغذيه از جوندگان ، پرندگان و مارمولكها .
زاد و ولد : فصل تخمگذاري در تابستان ، تعداد تخمها 3 تا 7 عدد .
زيستگاه : مناطق كوهستاني و دامنه‌ها ،‌دشتها ، ‌مناطق نيمه صحرايي .
انتشار جغرافيايي : مصر – نواحي جنوبي آسياي ميانه – فلسطين – سوريه – عراق – گرجستان – ايران – مناطق مجاور قفقاز – جنوب داغستان – آسياي مركزي – قزاقستان – ارمنستان – نخجوان – آذربايجان – هندوستان 0 پاكستان 0 افغانستان .
پراكندگي : استانهاي خراسان – مركزي – تهران – آذربايجان شرقي و غربي – اردبيل – زنجان – مازندران – فارس – كرمانشاهان – همدان – سيستان و بلوچستان – سمنان – كردستان – خوزستان – اصفهان – لرستان – گيلان – گلستان – قزوين – كرمان – قم .



مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: Coluber rhodorachis

نام انگلیسی: Braid Snake

نام فارسی : مار قيطاني



http://www.irandeserts.com/pics-5/snake-1big.jpg

مشخصات : بدن كشيده و باريك ، ‌پوزه نسبتاً تيز و مشخص ، پهناي پولك رسترال بيش از ارتفاع آن ،‌ پولك‌هاي بين بيني برابر يا كوتاهتر از پولك‌هاي جلو پيشاني ، قسمت قدامي پولك پيشاني پهن تر از پولك بالاي چشمي ، طول پولك به گونه اي بيش از ارتفاع آن ، داراي يك پولك جلو چشمي (معمولاً به پولك پيشاني متصل) و در سمت پائين آن يك پولك زير چشمي ، داراي دو پولك عقب چشمي ، پولك‌هاي گيجگاهي 3+2 عدد (ندرتاً 2+2 عدد) ، لب بالا داراي 9 پولك (پنجمين و ششمين پولك آن متصل به چشم) ، چهار يا پنج پولك لب پائين متصل به پولك چين قدامي ، پولكهاي چين خلفي برابر يا كمي بلندتر از پولكهاي چين قدامي و به وسيله دو رديف پولك از هم مجزا ،‌ پولكهاي ناحيه پشتي 19 عدد و صاف ،‌ پولك مخرجي منقسم . دن به رنگ زيتوني ،‌سبز روشن متمايل به خاكستري ،‌زيتوني متمايل به قهوه اي يكنواخت يا داراي خطوط و نقوش متفاوت ، در بعضي از نمونه‌ها ناحيه پشت (از پس سر تا انتهاي دم) داراي يك خط قرمز رنگ يا نارنجي متمايل به قهوه اي ممتد ، پولكهاي سطح شكمي 214 تا 235 عدد و سطح زيرين دم 106 تا 136 عدد ،‌گاهي سطح پشتي فاقد خط قرمز اما رنگ قسمت قدامي بدن و قسمت خلفي آن متفاوت ، در قسمت قدامي خطوط با رنگ تيره يا سياه به شكل زيگزاك نامنظم با خالهاي كوچكتر در سطح جانبي ، قسمت خلفي بدن يكنواخت و به رنگ زيتوني خاكستري .
حداكثر طول 129 سانتيمتر ، دم 35 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها و گاهي پستانداران و پرندگان كوچك .
زاد و ولد : در تابستان 3 تا 7 تخم نسبتاً بزرگ مي گذارد .
زيستگاه : مناطق كوهستاني ،‌مناطق صحرايي ، دامنه تپه‌ها .
انتشار جغرافيايي : در جنوب غربي آسيا داراي انتشار وسيع ، از ليبي تا شمال غربي هندوستان – مصر – سومالي – عربستان – سوريه – عراق – ايران – افغانستان – پاكستان – هندوستان – شوروي سابق – تركمنستان .
پراكندگي : استانهاي مركزي – تهران 0 اصفهان – قم – قزوين – خراسان – فارس – سيستان و بلوچستان – سمنان – آذربايجان شرقي – كرمان – خوزستان – هرمزگان – همدان – گلستان – يزد – ايلام – زنجان – كردستان .



مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

م علمی:Coluber ventrimaculatus

نام انگلیسی: Glossy Bellied Racer

نام فارسی : مار دستي




مشخصات : ارتفاع و پهناي پولك رسترال برابر يا كمي پهن تر از ارتفاع آن ، ‌طول پولك‌هاي بين بيني برابر يا كمي كوتاهتر از پولك جلو پيشاني ، پولك پيشاني پهن تر از پولك بالاي چشمي ، ارتفاع و عرض پولك گونه اي معمولاً برابر و به پولك پيشاني متصل ، داراي يك پولك كوچك زير چشمي كه در زير پولك جلو چشمي مستقر ،‌داراي دو پولك عقب چشمي ، پولكهاي گيجگاهي 2+2 يا 3+2 ،‌لب بالايي داراي 9 پولك ( پنجمين و ششمين پولك آن به چشم متصل ) ، چهار يا پنج پولك لب پائيني به پولك چين قدامي متصل ، پولكهاي چين قدامي برابر يا بلندتر از پولكهاي چين خلفي و به وسيله دو رديف پولك از هم مجزا ، پولك‌هاي سطح پشتي صاف و 19 عدد ، پولكهاي سطح شكمي در سمت جانبي سه گوش و 194 تا 211 عدد ،‌ پولكهاي سطح زيرين دم 82 تا 119 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
بدن به رنگ زيتوني سبز روشن متمايل به خاكستري زيتوني متمايل به قهوه اي يكنواخت يا داراي خطوط و نقوش متفاوت . سطح شكمي در قسمت جانبي داراي خال‌هاي كوچك تيره رنگ ، سطح پشتي داراي خالهاي باريك سياه رنگ عرضي و نامنظم ، قسمت خلفي بدن يكنواخت و به رنگ زيتوني خاكستري .
حداكثر طول 125 سانتيمتر ، دم 28 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها و گاهي پستانداران و پرندگان كوچك.
زاد و ولد : در فصل تابستان 3 تا 7 تخم نسبتاً بزرگ مي گذارد .
زيستگاه : مناطق صحرايي ، دامنه تپه‌ها و مناطق كوهستاني .
انتشار جغرافيايي : در جنوب غربي آسيا انتشار وسيعي دارد ، هندوستان – پاكستان – ايران – افغانستان – تركيه – عراق – شوروي سابق – كويت – بحرين – عربستان در طول سواحل دريا .
پراكندگي : استانهاي تهران – اصفهان – خراسان – فارس – بو شهر – سيستان و بلوچستان – سمنان – كردستان – مركزي – قم – گلستان .


مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: Coronella austriaca austriaca

نام انگلیسی: Smoth Snake

نام فارسی : گرگ مار

http://www.irandeserts.com/pics-8/Coronella-austriaca1b.jpg


مشخصات : ناحيه گردن به سختي قابل تشخيص ، بدن استوانه اي شكل ،‌مردمك چشم گرد ،‌پوزه برجسته يا كمي پيش آمده ، پهنا و ارتفاع پولك رسترال برابر و در بين پولك‌هاي بين بيني كمي پيشرفته و از سمت بالا قابل رؤيت ،‌طول پولك پيشاني تقريباً برابر با فاصله آن تا نوك پوزه و كوتاهتر از پولك آهيانه ، پهناي پولك گونه اي كمتر از طول آن ، پولك‌هاي گيجگاهي معمولاً 2+2 عدد (به ندرت 2+1 عدد) فاقد پولك زير چشمي ، لب بالا داراي 7 پولك و لب پائين 7 يا 8 پولك ، (سومين و چهارمين پولك لب بالا متصل به چشم ) ، داراي يك پولك چشمي و دو پولك عقب چشمي ، پولك‌هاي سطح پشتي 19 عدد و صاف ،‌ پولك‌هاي سطح شكمي 168 تا 183 عدد و سطح زيرين دم 44 تا 47 عدد و در دو رديف ، پولك مخرجي منقسم .
بدن به رنگ زرد قهوه اي ، خاكستري روشن يا قهوه اي متمايل به صورتي با خالهاي تيره يا سياه رنگ ، داراي دو. خال تيره و قهوه اي در ناحيه گردن و معمولاً متصل به خال بزرگ تيره رنگ پس سر ، داراي دو خط تيره در دو طرف سر ممتد از ناحيه بيني به طرف چشم و گوشه دهان ، سطح شكمي به رنگ خاكستري ، قهوه اي روشن ، قهوه اي متمايل به نارنجي يا صورتي ، غالباً داراي خالهاي تيره يا خالهاي كوچك سفيد و سياه .
حداكثر طول 44 سانتيمتر ، دم 7 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها ، موشها ، پرندگان كوچك و حشرات .
زاد و ولد : تخمگذار .
زيستگاه : علفزار‌ها، جنگلها ، دشتهاي سبز و خرم و مناطق كوهستاني .
انتشار جغرافيايي : در اغلب كشورهاي اروپايي ، شوروي سابق (غرب سيبري) غرب قزاقستان ، قسمت شمالي آسياي ميانه ، آذربايجان ، گرجستان ، ارمنستان ، ايران .
پراكندگي : استانهاي مركزي ، ( از مناطق شمالي ايران گزارش شده است ) ، خوزستان ، آذربايجان غربي .

مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: Eirenis collaris

نام انگلیسی:

نام فارسی : مار كوتوله


http://www.irandeserts.com/pics-8/Eirenis-collarisb.jpg

مشخصات : پهناي پولك رسترال كمي بيش از طول آن و از سمت بالا قابل رؤيت ، داراي يك پولك بيني ، ‌شيار پولكهاي بين بيني برابر يا كمي كوتاهتر از شيار بين پولكهاي جلو پيشاني ،‌طول پولك پيشاني بيش از فاصله پولك تا انتهاي پوزه و كوتاهتر از پولك آهيانه ، داراي يك پولك گونه اي گاهي كمي طويل و يك پولك جلو چشمي (به ندرت دو عدد) و دو عدد پولك عقب چشمي (به ندرت يك عدد) ، پولكهاي گيجگاهي 2+1 عدد ، لب بالا داراي 7 پولك و لب پائين 7 يا 8 پولك ،‌(سومين و چهارمين پولك لب بالا متصل به چشم ) ، پولكهاي چين خلفي كوتاهتر از پولكهاي چين قدامي و معمولاً به وسيله يك رديف پولك از هم مجزا ،‌ پولكهاي سطح پشتي 15 عدد و صاف ، پولكهاي سطح شكمي 152 تا 177 عدد و سطح زيرين دم 50 تا 63 عدد و پولك مخرجي منقسم .
رنگ بدن زيتوني روشن ،‌ خاكستري يا قهوه اي روشن ، قسمت مركزي هر پولك روشن ، سر و گردن نوزادان داراي خالهاي سياه و حاشيه زرد ، در ‌مار بالغ اين خالها نامشخص ،‌سطح شكمي روشن و فاقد خال .
حداكثر طول 38 سانتيمتر ، دم 7 سانتيمتر .
تغذيه از حشرات و عنكبوتيان و به ندرت مارمولكها .
زاد و ولد : تخمگذار ، 4 تا 8 تخم در فصل تابستان مي گذارد .
زيستگاه : مناطق صخره اي ،‌ نيمه صحرايي ،‌كوهستانها ،‌معمولاً زير سنگها .
انتشار جغرافيايي : تركيه – عراق – ايران – شوروي سابق – شرق قفقاز – گرجستان – ارمنستان – آذربايجان – داغستان .
پراكندگي : استانهاي تهران – مركزي – آذربايجان شرقي و غربي – لرستان – اردبيل – زنجان – خوزستان – همدان – قزوين – كرمانشاه – فارس – ايلام .











مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: Eirenis coronella coronella

نام انگلیسی:

نام فارسی : توله مار

http://www.irandeserts.com/pics-8/Eirenis-coronellab.jpg


مشخصات : پهناي پولك رسترال بيش از ارتفاع آن و از سمت بالا قابل رؤيت ، شيار بين پولكهاي بين بيني برابر يا كمي كوتاهتر از شيار بين پولكهاي جلو پيشاني ،‌داراي يك پولك بيني ، طول پولك پيشاني بيش از فاصله آن تا انتهاي پوزه و تقريبا برابر با طول پولكهاي آهيانه يا تقريبا برابر با يك برابر و نيم پهناي پولك بالاي چشمي ، داراي يك پولك كوچك گونه اي چهار گوش و يك پولك جلوي چشمي و دو پولك عقب چشمي ، پولكهاي گيجگاهي 2+1 عدد ،‌لب بالا داراي 7 پولك و لب پائين 7 يا 8 پولك ، (سومين و چهارمين پولك لب بالا متصل به چشم ) ، چهار پولك لب پائين متصل به پولكهاي چين قدامي ، پولكهاي چين خلفي كوچكتر از پولك‌هاي چين قدامي و به وسيله يك رديف پولك از هم مجزا ، پولكهاي پشتي 15 عدد و صاف ، پولكهاي سطح شكمي 129 تا 155 عدد و سطح زيرين دم 37 تا 45 عدد ،‌ پولك مخرجي منقسم .
رنگ بدن نخودي متمايل به قهوه اي روشن با خالهاي عرضي قهوه اي تيره ممتد از سطح پشتي تا انتهاي دم ، لبها زرد با خطوط سياه عمودي در زير چشم و آخرين پولكهاي لب ، سطح شكمي زرد ، ليمويي روشن متمايل به سفيد همراه با خالهاي ريز و گرد قهوه اي .
حداكثر طول 33 سانتيمتر ، دم 8 سانتيمتر .
تغذيه از عنكبوتيان و كرمها .
زاد و ولد : تخمگذار .
زيستگاه : مناطق خشك صخره اي ، كوهستانها ،‌بوته زارها .
انتشار جغرافيايي : تركيه – اردن – فلسطين – سوريه – اسراييل – عراق – ايران – عربستان سعودي – مصر .
پراكندگي : استان خوزستان – گيلان



مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: Eirenis meda

نام انگلیسی:

نام فارسی : مار كوتوله



مشخصات: طول شيار ميان پولك بيني و پولك رسترال بيش از طول ميان پولك بين بيني و پولك رسترال ، پولك گونه اي مستقر در روي دومين پولك لب بالايي و تنها در نقطه اي متصل به سومين پولك لب بالا ، داراي يك پولك جلو چشمي و دو پولك عقب چشمي ،‌ پولكهاي چين خلفي به وسيله يك و گاهي دو پولك از هم مجزا ،‌ پولكهاي سطح پشتي 15 عدد و صاف ، پولكهاي سطح شكمي 144 تا 171 عدد و سطح زيرين دم 42 تا 58 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
رنگ بدن خاكستري ،‌سبز زيتوني ،‌نخودي متمايل به قهوه اي با خالهاي تيره باريك عرضي همراه با خالهاي كوچك تيره در سطح جانبي و ممتد تا روي ناحيه دم ،‌رنگ اطراف پولك تيره تر از خط مياني آن ، رنگ سطح شكمي روشن و فاقد خال .
حداكثر طول 43 سانتيمتر ، دم 7 سانتيمتر .
تغذيه از حشرات و عنكبوتيان .
زاد و ولد : تخمگذار .
زيستگاه : مناطق كوهستاني و صخره اي ،‌مناطق نيمه صحرايي (غالباً زير سنگها)
انتشار جغرافيايي : ايران – تركمنستان .
پراكندگي : استانهاي مركزي – آذربايجان شرقي و غربي و اردبيل – خوزستان – زنجان – خراسان – گيلان – تهران .




مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: Eirenis modesta

نام انگلیسی:

نام فارسی : مار كوتوله



http://www.irandeserts.com/pics-8/Eirenis-modestab.jpg

مشخصات : پهناي پولك رسترال بيش از ارتفاع آن و به سختي از سمت بالا قابل رؤيت . داراي يك پولك بيني ، طول شيار ميان پولك‌هاي بين بيني كوتاهتر از طول شيار بين پولكهاي جلو پيشاني ، طول پولك پيشاني برابر با فاصله آن تا انتهاي پوزه از پولك آهيانه ، سطح جانبي پولك پيشاني در قسمت خلفي به هم نزديكتر ، طول پولك گونه اي يك برابر و نيم پهناي آن ، داراي يك پولك جلو چشمي ( به ظاهر دو پولك) و دو پولك عقب چشمي ( به ندرت يك عدد) ، پولكهاي گيجگاهي 2+1 عدد، لب بالا داراي 7 پولك (سومين و چهارمين آن متصل به چشم) ، لب پائين داراي 8 يا 9 پولك ، پولكهاي چين خلفي به وسيله يك يا دو پولك از هم مجزا، پولكهاي پشتي 17 عدد و صاف ، پولكهاي سطح شكمي 161 تا 179 عدد و سطح زيرين دم 71 تا 83 عدد ،‌ پولك مخرجي منقسم .
رنگ بدن زيتوني يا قهوه اي تيره يكنواخت و فاقد خال ،‌داراي علامتي قوسي شكل در ناحيه پس سر ،‌متصل به لكه سياه رنگ ناحيه آهيانه و ممتد به سمت چشم و علامتي به شكل به رنگ تيره در فاصله دو چشم ، نقش و نگار ناحيه سر در مارهاي بالغ نامشخص ،‌رنگ سطح شكمي روشن و فاقد خال .
حداكثر طول 61 سانتيمتر ، دم 17 سانتيمتر .
تغذيه از عنكبوتيان ،‌كرمها ؛ زاد و ولد : تخمگذار .
زيستگاه : تپه‌ها ،‌كوهستانها ،‌مناطق خشك صخره اي ، گاهي در بوته زارها و غالباً زير تخته سنگها .
انتشار جغرافيايي : قبرس ،‌تركيه ، آذربايجان ، گرجستان ،‌ارمنستان ، ايران .
پراكندگي : استانهاي مركزي ، زنجان ، گلستان.



مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: Eirenis Punctatolineata

نام انگلیسی:

نام فارسی : تيرك مار





مشخصات : طول و پهناي پولك رسترال برابر يا پهناي آن كمي بيش از طولش ،‌داراي يك پولك بيني ، شيار بين پولكهاي بين بيني برابر يا كمي كوتاهتر از شيار بين پولكهاي جلو پيشاني ، پولك پيشاني باريك و پهناي آن بيش از پهناي پولك بالاي چشمي نيست ، طول پولك پيشاني برابر فاصله پولك تا انتهاي پوزه و كوتاهتر از پولك آهيانه ، طول پولك گونه اي بيش از پهناي آن ، داراي يك پولك جلو چشمي (به ندرت دو عدد9 و دو عدد پولك عقب چشمي ،‌ پولكهاي گيجگاهي 2+1 يا 3+1 عدد ، لب بالا داراي 7 پولك ، (سومين و چهارمين پولك لب بالا متصل به چشم) ،‌لب پائين داراي 8 يا 9 پولك و چهار پولك آن (به ندرت 5 عدد) متصل به پولك چين قدامي ، پولكهاي چين خلفي برابر يا كمي كوتاهتر از پولكهاي چين قدامي و متصل به هم ،‌سطح پشتي داراي 17 پولك و سطح شكمي 150 تا 181 عدد و سطح زيرين دم 62 تا 86 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
رنگ بدن قهوه اي روشن و يكنواخت يا با خطوط طولي سياه تا ناحيه دم ممتد ، فاقد خال عرضي تيره در ناحيه گردن ، سطح شكمي يكنواخت و روشن .
حداكثر طول 58 سانتيمتر ، دم سانتيمتر 16 .
تغذيه از حشرات و عنكبوتيان و به ندرت مارمولكها .
زاد و ولد : تخمگذار .
زيستگاه : مناطق صخره اي ،‌نيمه صحرايي ،‌كوهستانها ، معمولاً زير سنگها .
انتشار جغرافيايي : ارمنستان – آذربايجان – ايران – تركيه – شوروي سابق .
پراكندگي : استانهاي تهران – مركزي – آذربايجان شرقي و غربي – اردبيل – زنجان – كرمان – فارس – كردستان – خراسان – همدان – لرستان – كرمانشاه – قم – قزوين – اصفهان – خوزستان – گيلان .



مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: Eirenis rechingeri

نام انگلیسی:

نام فارسی : توله مار





مشخصات : سر مار پهن و از گردن متمايز ،‌پوزه عريض و از سمت بالا قابل رؤيت ، پولك گونه اي به شكل مربع و به اولين پولك لب بالا متصل ، داراي يك پولك جلوي چشمي و دو پولك عقب چشمي كه به پولك آهيانه متصل ،‌ پولكهاي گيجگاهي 2+1 يا 3+1 ، پولكهاي لب بالا 7 عدد ( سومين و چهارمين آن به چشم متصل ) ، پولكهاي سطح پشتي 15 عدد و صاف ،‌ پولكهاي سطح شكمي 157 عدد و سطح زيرين دم 58 يا 59 عدد ، پولك مخرجي منقسم.
بدن به رنگ زرد مايل به قهوه اي با دو خط طولي در سرتاسر بدن ممتد ،‌خطوط قسمت قدامي بدن تيره و قسمت خلفي بدن رنگ پريده و سفيد ، خالهاي ناحيه سر تيره رنگ و متمايل به سياه ، سطح شكمي زرد رنگ و فاقد نقش و نگار ،‌طرفين سطح شكمي داراي خط تيره و زيگزاك مانند ، ناحيه دم داراي 5 خط طولي ، طرفين گردن داراي دو خط سياه و كوتاه .
حداكثر طول 34 سانتيمتر ، دم 8 سانتيمتر .
طرز زندگي نامعلوم.
زيستگاه : مناطق كوهستاني ،‌تپه ماهورها ، دشتها ، زير سنگها .
انتشار جغرافيايي : ايران – ساير مناطق نامعلوم .
پراكندگي : استان فارس (8 كيلومتري دشت ارزن) اين مار توسط آيزلت (Eiselt) شناسايي و گزارش شده است .
مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: Elaphe dione Pallas

نام انگلیسی: Cat Snake

نام فارسی : گوند مار


http://www.irandeserts.com/pics-8/Elaphe-dioneb.jpg


مشخصات : پهناي پولك رسترال بيش از ارتفاع آن و از سمت بالاي سر قابل رؤيت ، پهناي پولك بين بيني بيش از طول آن و كوتاهتر از پولك جلو پيشاني ، طول پولك پيشاني تقريبا يك برابر و نيم عرض آن و برابر فاصله آن تا انتهاي پوزه و كوتاهتر از پولك‌هاي آهيانه ، پولك گونه اي چهار گوش يا كمي طولش بيش از عرض آن ،‌داراي يك پولك جلو چشمي بزرگ با يك پولك زير چشمي در سمت پائين آن و دو يا سه پولك عقب چشمي ، پولكهاي گيجگاهي 3+2 يا 3+3 عدد ،‌ لب بالا داراي 8 يا 9 پولك (چهارمين و پنجمين يا پنجمين و ششمين پولك آن متصل به پولك چين قدامي) ، طول پولكهاي چين قدامي و خلفي تقريباً با هم برابر ،‌ پولكهاي سطح پشتي 27 تا 29 عدد (به ندرت 25 عدد) نسبتاً برجسته و در سطح جانبي صاف ف پولكهاي سطح شكمي 187 تا 215 عدد و انتهاي پولك در سطح جانبي فاقد گوشه ، پولكهاي سطح زيرين دم 61 تا 77 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
بدن به رنگ قهوه اي روشن ، سبز زيتوني ،‌خاكستري متمايل به قهوه اي روشن با خالهاي عرضي تيره ، قهوه اي تيره يا قرمز آجري سوخته همراه با حاشيه سياه رنگ ، معمولاً داراي سه خط تيره كم و بيش طولي (دو عدد آن تا ناحيه دم ممتد) ، داراي خطوط قهوه اي زيگزاك مانند نامنظم تا ناحيه پس سر ممتد ، در فاصله بين دو چشم داراي خطي تيره ممتد از قسمت خلفي هر چشم تا گوشه دهان يا گاهي بدن به رنگ تيره يكنواخت و فاقد خطوط و نقوش ، سطح شكمي زرد رنگ با خالهاي سياه .
حداكثر طول 121 سانتيمتر ، دم 21 سانتيمتر .
تغذيه از جوندگان و گاهي پرندگان و تخم آنها و ماهيها .
زاد و ولد : تخمگذار .
زيستگاه : مناطق مختلف ،‌جنگلها ، كوهستانها ،‌دشتها ، روي درختان ف رودخانه‌ها و حتي سواحل درياها .
انتشار جغرافيايي : چين – آسياي مركزي – قزاقستان – جنوب سيبري – اوكراين – مناطق مجاور درياي خزر – اروا – شوروي سابق – افغانستان – گرجستان – كره – ايران .
پراكندگي : استانهاي مازندران – گلستان – سمنان – زنجان – گيلان – آذربايجان غربي .

مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: Elaphe hohenackeri Strauch

نام انگلیسی: Transcaucasian Ratsnake

نام فارسی : گوند مار قفقازی


http://www.irandeserts.com/pics-8/Elaphe-hohenackerib.jpg


مشخصات : پهناي پولكهاي بين بيني بيش از طول آنها و كوتاهتر از پولكهاي جلو پيشاني ، ‌طول پولكهاي پيشاني كمي بيش از پهناي آنها و برابر با فاصله آنها تا نوك پوزه و كوتاهتر از پولكهاي آهيانه ، طول پولك گونه اي كمي بيش از ارتفاع آن ، داراي يك پولك جلو چشمي و دو پولك عقب چشمي ، پولكهاي گيجگاهي 3+2 عدد ،‌طول پولكهاي رديف اول گيجگاهي بيش از دو برابر رديف دوم آن ، لب بالا داراي 8 پولك (چهارمين و پنجمين آنها متصل به چشم) ، پنج پولك لب پائين متصل به پولك چين قدامي ، پولكهاي چين قدامي بلندتر از پولكهاي خلفي آن ، پولكهاي پشتي 23 عدد (ندرتا 25 عدد) صاف يا كمي تيغه دار و برجسته ، پولكهاي سطح شكمي 205ژ8 عدد و انتهاي آن گرد ، پولكهاي سطح زيرين دم در نرها 75 عدد و در ماده‌ها 63 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
بدن به رنگ خاكستري با چهار رديف خالهاي تيره يك در ميان ،‌ناحيه گردن داراي علامت تيره به شكل ،‌داراي خطي سياه ممتد از ناحيه چشم به طرف گوشه دهان و خط سياه ديگري در زير چشم ، سطح شكمي به رنگ زرد ،‌صورتي يا نارنجي با خالهاي ريز خاكستري تيره .
حداكثر طول 88 سانتيمتر ، دم 18 سانتيمتر .
تغذيه از جوندگان .
زاد و ولد : تخمگذار .
زيستگاه : كوهستان‌هاي جنگلي ، باغچه‌ها، ‌لاي صخره‌ها در زمين‌هاي كم علف .
انتشار جغرافيايي : ايران ،‌تركيه ، شوروي سابق (شمال اوستيا – چچنو – اينكوچيتا- داغستان – گرجستان – ارمنستان – آذربايجان – مناطق مجاور قفقاز ) .
پراكندگي : استان آذربايجان شرقي (ميانه).
مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: Elaphe longissima

نام انگلیسی: Aesculapian Snake

نام فارسی : مار درختي



http://www.irandeserts.com/pics-8/Elaphe-longissima2b.jpg

مشخصات : پهناي پولك رسترال بيش از ارتفاع آن و از سمت بالا قابل رؤيت ، طول پولك بين بيني بيش از پهناي آن و كوتاهتر از پولك جلو پيشاني ، طول پولك پيشاني تقريبا بيش از يك سوم پهناي آن و برابر با فاصله آن تا نوك پوزه و كوتاهتر از پولكهاي آهيانه ، داراي يك پولك جلو چشمي و فاقد پولك زير چشمي ، طول پولك گونه اي برابر ارتفاع آن يا كمي بلند تر ، لب بالا داراي 8 پولك و لب پائين 9 يا 10 پولك (چهارمين و پنجمين يا پنجمين و ششمين پولك لب بالا متصل به چشم ) ، چهار يا پنج پولك لب پائين متصل به پولك چين قدامي ، طول پولك چين قدامي برابر خلفي آن يا كمي بلندتر ، پولك‌هاي گيجگاهي معمولاً 3+2 عدد ،‌ پولكهاي سطح پشتي در قسمت قدامي بدن و در قسمت خلفي بدن كمي تيغه دار يا برجسته و 23 عدد ، پولكهاي سطح شكمي 204 تا 228 عدد ، پولكهاي سطح زيرين دم در ماده‌ها 68 عدد يا كمتر و در نرها 78 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
بدن به رنگ خاكستري ،‌نخودي ،‌زيتوني متمايل به قهوه اي يا تيره رنگ ، بعضي پولكها با حاشيه سفيد ، در بعضي نمونه‌ها داراي بيش از چهار خط طولي ممتد ، خطي تيره از پشت چشم به طرف گوشه دهان ممتد ، لب بالايي و لكه‌هاي مثلثي شكل دو طرف ناحيه گيجگاهي زرد رنگ يا فاقد نقش و نگار ، داراي خال تيره رنگ در ناحيه سر و خط عمودي تيره در زير چشم ، سطح شكمي به رنگ زرد روشن يكنواخت .
حداكثر طول 84 سانتيمتر ،‌دم 13 سانتيمتر.
تغذيه از جوندگان و به ندرت از پرندگان .
زاد و ولد : تخمگذار.
زيستگاه : جنگلها و مناطق پر درخت .
انتشار جغرافيايي : جنوب غربي اروپا از شمال شرقي فرانسه و از شرق تا ملداوي و جنوب غربي اوكراين ، آسياي ميانه ، مناطق مجاور قفقاز ، تركيه ،‌ايران ، آلمان (باواريا) ، دانمارك .
پراكندگي : آذربايجان غربي ،‌همدان ،‌زنجان ، گلستان ، مازندران .

مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: Elaphe persica

نام انگلیسی: Persian Ratsnake

نام فارسی : گوند مار ایرانی


http://www.irandeserts.com/pics-8/Elaphe-persicab.jpg



مشخصات : سر نسبتاً كشيده و كمي از گردن متمايز ، طول پولك پيشاني يك برابر و نيم بيش از طول رهاي بين بيني ، پولك عقبي بيني بزرگتر و بلندتر از پولك جلوي آن ، طول پولك گونه اي بيش از ارتفاع آن ،‌داراي يك پولكجلو چشمي ، فاقد پولك زير چشمي ، داراي دو پولك عقب چشمي كه پولك بالايي بزرگتر از پائيني آن ، پولكهاي سطح پشتي 23 عدد و در قسمت قدامي بدن صاف و قسمت خلفي آن و روي دم كمي برجسته ، هر پولك پشتي داراي دو حفره پولكي (اپيكال پيت) ، پولكهاي سطح شكمي در انتهاي جانبي آن گوشه دار و از 212 تا 248 عدد ، پولكهاي سطح زيرين دم 60 تا 90 عدد ، مخرجي منقسم .
بدن به رنگ زرد خاكستري متمايل به زيتوني – قهوه اي تيره سياه رنگ ، بعضي از پولك‌ها داراي حاشيه سفيد و غالباً روشن ، بعضي از نمونه‌ها داراي چهار خط طولي تيره ، پولكهاي لب بالايي زرد رنگ . در دو طرف سر داراي خال تيره رنگ ممتد از پشت چشم تا گوشه دهان .
حداكثر طول 106 سانتيمتر ،‌دم 25 سانتيمتر .
تغذيه از جوندگان و به ندرت از پرندگان .
زاد و ولد : تخمگذار ،‌5 تا 8 تخم در تابستان .
زيستگاه : مناطق جنگلي ، بوته زارها و علفزار‌ها .
انتشار جغرافيايي : جنوب شرقي آذربايجان – مناطق مجاور قفقاز – شمال ايران .
پراكندگي : استان‌هاي مازندران – گيلان – آذربايجان شرقي و غربي – اردبيل – گلستان .
مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: Elaphe quatuorlineata

نام انگلیسی: Four-lined Snake

نام فارسی : مار شلاقي



http://www.irandeserts.com/pics-8/Elaphe-quatuorlineatab.jpg

مشخصات : پهناي پولك رسترال بيش از ارتفاع آن و از سمت بالاي سر قابل رؤيت ،‌پهناي پولكهاي بين بيني بيش از طول آنها و كوتاهتر از پولكهاي جلو پيشاني ، طول پولك پيشاني تا يك برابر و نيم عرض آن و برابر با فاصله آن تا پولك رسترال و كوتاهتر از پولك آهيانه ، عدم تداخل پولك رسترال به داخل پولك بين بيني و فقدان شكل زاويه يا گوشه خلفي آن ، پولك گونه اي تقريبا چهار گوش ، پولكهاي گيجگاهي 3+2 يا 4+3 عدد ، داراي يك پولك جلو چشمي ، يك پولك زير چشمي در پائين پولك جلو چشمي ، دو يا سه پولك عقب چشمي ، لب بالا داراي 8 پولك به ندرت 9 عدد ( چهارمين و پنجمين يا پنجمين و ششمين آن متصل به چشم )، چهار يا پنج پولك لب پائين متصل به پولك چين قدامي ، پولكهاي چين خلفي كوتاهتر از قدامي آن ، پولكهاي سطح پشتي 25 عدد (به ندرت 23 يا 27 عدد) تيغه دار و در سمت جانبي صاف ، پولك‌هاي سطح شكمي 200 تا 213 و انتهاي سمت جانبي آن گرد ، پولكهاي سطح زيرين دم 61 تا 74 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
رنگ بدن نوزادان قهوه اي با سه تا پنج سري خالهاي قهوه اي تيره يك در ميان با حاشيه سياه ، در مار بالغ رنگ بدن خاكستري متمايل به قهوه اي با چند سري خالهاي بيضي شكل تيره يا دايره اي مورب و زيگزاك مانند ، همراه با چهار خط تيره طولي ممتد ، رنگ ناحيه سر معمولاً قهوه اي و غالباً همراه با خط مورب تيره و باريك و ممتد از سمت چشم به گوشه دهان ، سطح شكمي زرد روشن و در نوزادان همراه با خالهاي قهوه اي . داراي چهار رديف خال تيره رنگ از ناحيه گردن تا قسمت دم ممتد ، سطح پشتي داراي خطوط عرضي قهوه اي تيره رنگ به شكل زيگزاك و در سطح جانبي همراه با يك رديف خال كوچك .
حداكثر طول 141 سانتيمتر ، دم 26 سانتيمتر.
تغذيه از جوندگان و پرندگان و تخم پرندگان از آشيانه‌هاي بالاي درختان (جوندگان حداكثر به اندازه موش صحراي ، پرندگان حداكثر به اندازه كبوتر)
زاد و ولد : تخمگذار ، معمولاً 6 تا 16 تخم در تابستان ، به اندازه 6 سانتيمتر .
زيستگاه : باغها ، علفزارها ، حفره‌ها ،‌زير سنگها ، مناطق سبز و داراي درخت .
انتشار جغرافيايي : فرانسه – ايتاليا – رو ماني – آسايي ميانه – ايران تركيه – ماداوي – مناطق جنوب اكراين – مناطق جنوبي شوروي سابق در قسمت اروپايي – مناطق شمالي قفقاز ،‌ مناطق شرق گرجستان – ارمنستان – آذربايجان – داغستان – جنوب نواحي آستراخان – غرب قزاقستان تا قسمت شمال غربي سواحل درياي اورال .
پراكندگي : استانهاي آذربايجان شرقي و غربي ، اردبيل ، همدان ، كرمانشاهان ، زنجان ، گلستان ، سمنان ، مازندران ، تهران .

مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: Lycodon striatus

نام انگلیسی: Wolf Snake

نام فارسی : مار گرگي

http://www.irandeserts.com/pics-8/Lycodon-striatusb.jpg


مشخصات : ناحيه گردن كمي مشخص ، پوزه فرو رفته و قابل رؤيت از سمت بالاي سر آنهم به سختي ، چشم كوچك با مردمكي عمودي ، پهناي پولك رسترال بيش از ارتفاع آن ، طول پولك بين بيني كوتاهتر از پولك جلو پيشاني ، طول پولك پيشاني برابر يا كمي كوتاهتر از پولك آهيانه ، پولك گونه اي بزرگ و از چشم مجزا ،‌داراي يك پولك جلو چشمي و دو پولك عقب چشمي ، پولك‌هاي گيجگاهي كوچك و 3+2 عدد ، لب بالا داراي 8 پولك و لب پائين 9 پولك (سومين و چهارمين و پنجمين پولك لب بالا متصل به چشم ) ،‌ پولكهاي چين قدامي بلندتر از پولكهاي چين خلفي ، بدن استوانه اي شكل و كشيده ، پولكهاي ناحيه پشتي صاف و 17 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
بدن به رنگ قهوه اي تيره ، شكلاتي با خالهاي روشن نخودي رنگ عرضي ، فواصل خالها در قسمت قدامي بدن بيشتر و از ناحيه گردن تا ابتداي دم ممتد ، سطح جانبي داراي خالهاي ريز سياه و سفيد و هماهنگي با خالهاي عرضي بدن ، لب بالا به رنگ روشن متمايل به سفيد و سطح شكمي روشن و سفيد .
حداكثر طول 38 سانتيمتر ، دم 9 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها . شبها فعال و روزها زير سنگها مخفي مي شود.
زيستگاه : مناطق نيمه صحرايي ، زمينهاي خاكي ، ‌اكولوژي در ايران نامعلوم .
انتشار جغرافيايي : پاكستان – هندوستان – سريلانكا – ايران – مناطق مجاور درياي خزر – شوروي سابق – تركمنستان – ازبكستان – غرب تاجيكستان .
پراكندگي : استان سيستان و بلوچستان (فقط دو نمونه از زابل و خاش جمع آوري و مطالعه شده است ولي ساير مولفين آنرا از نقاط ديگر ايران گزارش كرده اند .
مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: Lytorhynchus diadema

نام انگلیسی: Leaf nosed Snake

نام فارسی : مار الماسي


http://www.irandeserts.com/pics-8/Lytorhynchus-diadema1b.jpg

مشخصات : پوزه كم و بيش طويل ، سمت جانبي پولك رسترال گوشه دار ، داراي دو پولك جلو پيشاني ،‌شيار بين پولكهاي بين بيني خيلي كوتاهتر از شيار بين پولكهاي جلو پيشاني ،‌طول پولك پيشاني برابر با فاصله پولك تا انتهاي پوزه و كمي كوتاهتر از طول پولك آهيانه ، داراي يك پولك گونه اي چهار گوش ، دو پولك جلو چشمي و دو پولك عقب چشمي ، پولك‌هاي گيجگاهي 3+2 عدد (ندرتا 2+1 عدد) ، لب بالا داراي 8 پولك و لب پائين 9 پولك ، پنجمين پولك لب بالا متصل به چشم ، سه پولك لب پائين متصل به پولك چين قدامي ، پولك‌هاي چين خلفي برابر يا بلندتر از پولك‌هاي چين قدامي و به وسيله دو رديف پولك از هم مجزا ، پولك‌هاي پشتي 19 عدد و صاف ، پولك‌هاي سطح كمي 184 تا 198 عدد و سطح زيرين دم 36 تا 46 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
بدن به رنگ زرد نخودي ، خاكستري روشن با خالهاي قهوه اي تيره بيضي شكل عرضي ممتد در طول بدن ، پولك‌هاي واقع در خال قسمت ميانيش روشن ، ساير نقش و نگار بدن همانند مار درفشي .
حداكثر طول 51 سانتيمتر ، دم 8 سانتيمتر .
طرز زندگي اين مار به درستي معلوم نيست ولي گفته مي شود كه زندگي در ماسه‌هاي نرم را ترجيح مي دهد .
زيستگاه : مناطق صحرايي و نيمه صحرايي .
انتشار جغرافيايي: شبه جزيره عربستان – عراق – جنوب غربي ايران – كويت – عمان .
پراكندگي : استانهاي خوزستان – بو شهر – هرمزگان – ايلام .
مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: lytorhynchus ridgewayi

نام انگلیسی:

نام فارسی : مار درفشي




مشخصات : پوزه باريك و از جلو به عقب برگشته ،‌ پولك رسترال بلند و به سمت بالاي پوزه خميده ف داراي يك يا دو پولك جلو پيشاني (غالباً يك عدد) ، لب بالا به وسيله پولك زير چشمي از چشم مجزا ، داراي دو پولك جلو چشمي و دو يا سه پولك عقب چشمي ، لب بالا داراي 5 تا 9 پولك (معمولاً 7 يا 8 عدد) و لب پائين 6 تا 11 پولك (معمولاً 10 يا 11 عدد) ، پولك زير چشمي به چهارمين و پنجمين پولك لب بالايي متصل ، پولكهاي گيجگاهي 3 +2 ، 3+1 يا 2+2 عدد (غالباً 3+2 عدد) داراي دو پولك گونه اي كه جلويي بزرگتر ، چهار پولك لب پائيني به پولك چين قدامي متصل ، پولكهاي چين خلفي كوتاهتر از پولكهاي چين قدامي و به وسيله دو رديف پولك از هم مجزا ، پولكهاي پشتي 21 عدد و صاف ، پولكهاي سطح شكمي 169 تا 201 عدد و سطح زيرين دم 41 تا 55 عدد ، پولك منفرد يا منقسم .
بدن به رنگ خاكستري ،‌زرد نخودي با نقوش قهوه اي و حاشيه تيره رنگ ، خال قهوه اي رنگ ناحيه سر به شكل لنگر كشتي كه قسمت قدامي آن بطور قرينه از پولك‌هاي پيشاني و جلو پيشاني و از سمت چشم به طرف گوشه خلفي دهان ممتد و شاخه خلفي لنگر به طرف پولك آهيانه و ناحيه پس سر ممتد . داراي خالهاي نسبتاً بزرگ در سطح پشتي به شكل زيگزاك و همراه با خالهاي كوچكتر و يك در ميان در سطح جاني ، خالها به رنگ خاكستري متمايل به قهوه اي و ممتد تا انتهاي دم ، سطح شكمي به رنگ روشن يا سفيد .
حداكثر طول 48 سانتيمتر ، دم 7 سانتيمتر .
طرز زندگي اين مار به درستي روشن نيست ولي در معده آن مارمولك و حشرات مشاهده شده است .
زيستگاه : مناطق صحرايي و نيمه صحرايي .
انتشار جغرافيايي : افغانستان – پاكستان – هندوستان – ايران – مناطق مجاور درياي خزر – شوروي سابق (تركمنستان – ازبكستان)
پراكندگي : استانهاي خوزستان – مركزي – تهران – كرمان – سيستان و بلوچستان – مازندران – گلستان – قزوين – اصفهان .
مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: Natrix natrix

نام انگلیسی:Ringed Snake

نام فارسی : مار آبي


http://www.irandeserts.com/pics-8/Natrix-natrix1b.jpg

مشخصات : سر و گردن كمي مشخص ، چشم با مردمك گرد ، پولك بين بيني ذوزنقه اي شكل ،‌داراي يك پولك جلو چشمي (به ندرت 2 عدد) و سه عدد پولك عقب چشمي (ندرتا 2 يا 4 عدد) ، پولكهاي ناحيه سر كاملا مشخص و قرينه ، اندازه شيار بين پولك رسترال و اولين پولك لب بالايي برابر با اندازه شيار بين پولك رسترال و پولك بين بيني ، لب بالا داراي 7 پولك (ندرتا 8 عدد) و لب پائين 9 پولك (ندرتا 8 تا 10 عدد) ، پولكهاي گيجگاهي 2+1 عدد (به ندرت 1+1 ، 3+1 ، 3+2 عدد) ، پولكهاي ناحيه پشتي 19 عدد ، طويل و تيغه دار ، پولكهاي سطح پشتي دم كمي برجسته يا صاف و پولكهاي سطح زيرين دم 53 تا 86 عدد و در دو رديف ، پولكهاي سطح شكمي 168 تا 184 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
بدن به رنگ سبز زيتوني يا نارنجي روشن ، تيره يا سياه رنگ با خالهاي بزرگ روشن در دو طرف ناحيه سر ،‌ سطح شكمي روشن با خالهاي زير تيره رنگ ،‌گاهي سياه رنگ يكنواخت به نامن سياه سوجه و گاهي داراي دو خط سفيد طولي ممتد در دو طرف بدن بنام مار آبي .
حداكثر طول 100 سانتيمتر ، دم 22 سانتيمتر .
تغذيه از قورباغه‌ها ،‌ماهيهاي كوچك ، حشرات ، جانوران آبزي .
زاد و ولد : تخمگذار ، تعداد تخمها 6 تا 12 عدد ، محل تخمگذاري زير برگهاي مرطوب يا خزه‌ها ، زمان خروج نوزاد از تخم دو ماه .
زيستگاه : مناطق جنگلي ، مردابها ، رودخانه‌ها – درياچه‌ها ، حوضها و استخرها .
انتشار جغرافيايي : اروپا ، شمال غربي آفريقا ، آسياي مركزي ف غرب آسيا ، چين ، شوروي سابق ، ايران ، مناطق مجاور قفقاز ، بالكان .
پراكندگي : استانهاي مازندران – گيلان – گلستان – اردبيل – آذربايجان شرقي و غربي – مركزي – تهران – سمنان – زنجان .



مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: Natrix tessellata

نام انگلیسی: Dice Snake

نام فارسی : مار آبي ، چليپر

http://www.irandeserts.com/pics-8/Natrix-tessellatab.jpg


مشخصات : گردن مشخص و پوزه كمي باريك ، چشم با مردمك گرد ، پولك بين بيني كم و بيش مثلثي شكل ، شيار بين پولك رسترال و اولين پولك لب بالا طويل تر از شيار بين پولك رسترال و پولك بين بيني ، داراي دو يا سه پولك جلو چشمي (ندرتا يك عدد) و سه يا چهار پولك عقب چشمي (ندرتا 5 عدد) ، لب بالا داراي 8 پولك و لب پائين 9 پولك ، پولكهاي گيجگاهي 2+1 عدد (ندرتا 1+1 ، 3+1 عدد) ، پولكهاي سطح پشتي دم كاملا برجسته ، 19 عدد و سطح شكمي 167 تا 184 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
رنگ بدن معمولاً زيتوني ، خاكستري متمايل به زيتوني ، سبز روشن يا قهوه اي با خالهاي درهم ، سطح پشتي داراي خالهاي تيره به هم پيوسته ، عقب سر معمولاً داراي دو خط تيره به هم پيوسته به شكل 8 ، سطح شكمي زرد رنگ متمايل به قرمز با خالهاي چهار گوش سياه رنگ ، در بعضي مارها رنگ يكنواخت و گاهي سياه رنگ .
حداكثر طول 103 سانتيمتر ، دم 21 سانتيمتر .
تغذيه از ماهيهاي كوچك ، قورباغه‌ها ، جانوران آبزي .
زاد و ولد : تخمگذار ، فصل تخمگذاري اواخر تابستان تعداد تخمها 5 تا 12 عدد .
زيستگاه : رودخانه‌ها ، مردابها ، درياچه‌ها ، سواحل درياها ، دشتها ، مناطق كوهستاني ،‌جنگلها ، باغها و مزارع .
انتشار جغرافيايي : انتشار وسيعي در مركز و جنوب شرقي اروپا تا مركز آسيا دارد ، چين – تركيه – جنوب غربي آسيا – پاكستان – خاورميانه – عراق – ايران – سوريه – اردن – مصر – شوروي سابق – افغانستان .
پراكندگي : استانهاي تهران – مركزي – خراسان – لرستان – فارس – آذربايجان شرقي و غربي – اردبيل – ايلام – اصفهان – كردستان – خوزستان – مازندران – گلستان – گيلان – سيستان و بلوچستان – قزوين – همدان – زنجان – كرمانشاه .



مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: Oligodon taeniolatus

نام انگلیسی: Variegated Kukri Snake

نام فارسی : لوس مار

http://www.irandeserts.com/pics-8/Oligodon-taeniolatusb.jpg


مشخصات : ناحيه سر و گردن كوتاه ، گردن كمي مشخص و پوزه كلفت ،‌سوراخ بيني بين دو پولك ، پولك رسترال بزرگ و ارتفاع آن بيش از پهناي آن ، مردمك چشم گرد يا مدور ، داراي دو پولك جلو چشمي و دو پولك عقب چشمي ، لب بالا داراي 5 تا 6 پولك لب پائين 6 تا 7 پولك ، سومين و چهارمين پولك لب بالا متصل به چشم ، پولكهاي گيجگاهي 3+1 عدد، پولكهاي چين قدامي بلندتر از پولكهاي چين خلفي ، پولكهاي ناحيه پشتي 15 عدد و صاف ، پولكهاي سطح شكمي 189 تا 201 عدد و سطح زيرين دم 25 تا 52 عدد ، پولكهاي مخرجي منقسم .
رنگ بدن خاكي متمايل به برنزي با خالهاي خاكستري تيره و حاشيه باريك عرضي سفيد ، خالهاي تيره يك در ميان همراه با خالهاي روشن و باريك در سطح پشتي و جانبي ممتد ، ناحيه گردن تيره و به شكل ‌ ،‌قاعده اين شكل متصل به پولك آهيانه ، داراي خطي تيره در امتداد پولك پيشاني و بين دو گوشه دهان و همچنين خطي تيره بين دو چشم ، سطح شكمي روشن و فاقد خال .
حداكثر طول 48 سانتيمتر ، دم 7 سانتيمتر.
تغذيه از تخم خزندگان و دوزيستان .
زاد و ولد : تخمگذار ، در هندوستان در اواخر زمستان از تخم خارج مي شوند .
زيستگاه : دشتهاي فاقد درخت تا ارتفاع 2000 متر از سطح دريا .
انتشار جغرافيايي : هندوستان – پاكستان – سريلانكا – شوروي سابق (تركمنستان) – ايران .
پراكندگي : استان مازندران – گلستان – آذربايجان غربي – زنجان .
.

مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/article-12.htm)

[بهـمن]

نام علمی: Pseudocylophis persica

نام انگلیسی:

نام فارسی : مار كوتوله پارسي



مشخصات : پهناي پولك رسترال تقريبا دو برابر ارتفاع آن و از سمت بالا قابل رؤيت ، شيار بين پولكهاي بين بيني تقريبا برابر شيار بين پولكهاي جلو پيشاني ، طول پولك پيشاني يك برابر و نيم عرض آن و تقريبا يك برابر و نيم عرض پولك بالاي چشمي و برابر با فاصله پولك تا انتهاي پوزه و كوتاهتر از پولك آهيانه ، فاقد پولك گونه اي ،‌داراي يك پولك بيني متصل به پولك جلو چشمي يا نزديك آن ، داراي يك پولك جلو چشمي و يك پولك عقب چشمي ، پولك‌هاي گيجگاهي 1+1 عدد ، لب بالا داراي 7 پولك (سومين و چهارمين پولك متصل به چشم ) ، لب پائين داراي 7 يا 8 پولك (چهار پولك آن متصل به پولك چين قدامي) ، طول پولك‌هاي چين قدامي دو برابر طول پولك‌هاي چين خلفي ، پولك‌هاي سطح پشتي 15 عدد ،‌ پولك‌هاي سطح شكمي 190 تا 221 عدد و سطح زيرين دم 62 تا 84 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
رنگ بدن خاكستري روشن متمايل به قهوه اي ،‌مركز هر پولك تيره تر ، رنگ پوزه روشن ، داراي خط عرضي تيره بين دو چشم و خال عرضي تيره رنگ ديگر ممتد از ناحيه آهيانه تا ناحيه گيجگاهي ، همچنين خال عرضي تيره در ناحيه گردن ، سطح شكمي يكنواخت و روشن .
حداكثر طول 39 سانتيمتر ، دم 7 سانتيمتر .
تغذيه از حشرات و عنكبوتيان و به ندرت از مارمولكها .
زاد و ولد تخمگذار ، 4 تا 8 تخم در فصل تابستان مي گذارد .
زيستگاه : مناطق صخره اي و نيمه صحرايي ، كوهستانها ، معمولاً زير سنگها .
انتشار جغرافيايي : تركمنستان – ايران – عراق – پاكستان – هندوستان – افغانستان .
پراكندگي : استانهاي خوزستان – مركزي – تهران – فارس – كرمانشاهان – مازندران .


مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

نام علمی : Rhynchocalamus melanocephalus

نام انگلیسی:

نام فارسی : مار سر سياه

http://www.irandeserts.com/pics-8/Rhynchocalamus-mela.1b.jpg


مشخصات : داراي يك پولك بيني ، شيار بين پولكهاي بين بيني برابر شيار بين پولكهاي جلو پيشاني ، طول پولك پيشاني تقريبا برابر فاصله آن تا پوزه و كمي كوتاهتر از پولكهاي آهيانه ، داراي پولك گونه اي كوچك چهار گوش يا فاقد آن (سه نمونه اي كه مطالعه شده فاقد پولك گونه اي بوده اند ) ، پولكهاي گيجگاهي 2+1 عدد ، لب بالا داراي 7 پولك و لب پائين 7 يا 8 پولك ، (سومين و چهارمين پولك لب بالا متصل به چشم ) ،‌چهار پولك لب پائين متصل به پولك چين قدامي ، پولكهاي چين خلفي خيلي كوچك ، فك بالايي داراي 6 تا 8 دندان و خلفي آن بلندتر ،‌ دندان‌هاي قدامي فك پائين بلندتر از خلفي آن ، پولكهاي سطح پشتي 15 عدد و صاف ، پولكهاي سطح شكمي 203 تا 212 و سطح زيرين دم 70 تا 78 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
رنگ بدن زرد ، قرمز زيتوني يا نارنجي تيره متمايل به قهوه اي يكنواخت و رنگ قسمت فوقاني ناحيه سر و گردن آبي تيره يا سياه ، رنگ سطح شكمي زرد روشن متمايل به سفيد .
حداكثر طول 41 سانتيمتر ، دم 9 سانتيمتر .
طرز زندگي اين مار نامعلوم است .
زيستگاه : مناطق صحرايي ،‌زير سنگ‌ها .
انتشار جغرافيايي ك مصر – خاورميانه – ايران – تركيه – عراق – شوروي سابق (ارمنستان – نخجوان).
پراكندگي : استانهاي مركزي – خوزستان .

مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

نام علمی: Spalerosophis diadema cliffordi

نام انگلیسی: Diadem Snake

نام فارسی : مار شتري



http://www.irandeserts.com/pics-8/diadema-cliffordi1b.jpg

مشخصات : پولكهاي گونه اي و جلو پيشاني منقسم به چندين پولك كوچك ،‌ داراي 8 تا 12 دور چشم ، لب بالا داراي 11 تا 13 پولك و لب پائين 11 تا 14 پولك ، پولكهاي پشتي 27 عدد (ندرتا 29 يا 31 عدد) و در قسمت قدامي بدن كمي برجسته و در قسمت خلفي تيغه درا ، لب بالا به وسيله يك رديف پولك از چشم مجزا ، پولكهاي سطح شكمي 216 تا 248 و سطح زيرين دم 64 تا 87 عدد ، پولك مخرجي منفرد .
بدن به رنگ نخودي ، خاكستري روشن ، قهوه اي روشن زيتوني با سه رديف خالهاي تره رنگ طولي ممتد ،‌سطح پشتي داراي خالهاي تيره رنگ چهار ضلعي با حاشيه زرد رنگ همراه با خالهاي تيره رنگ و يك در ميان در سطح جانبي ،‌رنگ سطح شكمي روشن و فاقد خال .
حداكثر طول 188 سانتيمتر ، دم 27 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها و موشها .
زاد و ولد : تخمگذار ، 3 تا 5 تخم مي گذارد .
زيستگاه : مناطق صحرايي و نيمه صحرايي ،‌كوهستان‌ها و بوته زارها .
انتشار جغرافيايي : مصر و مناطق شمالي آفريقا و در جنوب تا سودان و در قسمت شرقي به صحراي سينا ، فلسطين ، سوريه ، اردن ، عراق ، ايران ، عربستان ، افغانستان ، پاكستان .
پراكندگي : استانهاي تهران ، مركزي ، خوزستان ، فارس ،‌كرمان ، سيستان و بلوچستان ،‌هرمزگان ، يزد ، اصفهان ، بوشهر ، قم ، قزوين ، همدان ،‌ زنجان ، گلستان ، لرستان ، خراسان ، سمنان .

مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

نام علمی: Spalerosophis diadema schiraziana

نام انگلیسی:

نام فارسی : شتر مار شيرازي



http://www.irandeserts.com/pics-8/Spalerosophis-diademab.jpg

مشخصات : پولكهاي جلو پيشاني منقسم به چندين پولك كوچك ، داراي سه رديف پولك يك در ميان بين پولك پيشاني و پولك رسترال ، طول پولك پيشاني كمتر از فاصله پولك تا انتهاي پولك و كوتاهتر از پولك آهيانه ، داراي 3 تا 5 پولك گونه اي و يك رديف پولك زير چشمي ، لب بالايي به وسيله پولكها از چشم مجزا ، پولكهاي گيجگاهي متعدد و كوچك ، داراي 8 پولك دور چشم ، لب بالا داراي 11 تا 13 پولك و لب پائين 11 تا 14 پولك ، پنج پولك لب پائين متصل به پولكهاي چين قدامي ، طول پولكهاي چين خلفي و قدامي تقريبا برابر ، پولكهاي ناحيه پشتي 27 يا 29 عدد ، برجسته و تيغه دار ، پولكهاي زيرين دم 80 تا 91 عدد ، پولك مخرجي منفرد .
بدن به رنگ نخودي ، خاكستري روشن ، قهوه اي روشن با خالهاي تيره رنگ چند ضلعي در سطح مياني پشت همراه با خالهاي كوچك سياه رنگ يك در ميان در سطح جانبي ، خالهاي ناحيه گردن بيضي شكل با حاشيه روشن ، ناحيه سر با خالهاي متعدد قهوه اي تيره ، سطح شكمي معمولاً روشن و فاقد خال .
حداكثر طول 148 سانتيمتر ،‌دم 28 سانتيمتر.
تغذيه بالغين از مارمولكها و نوزادان از حشرات .
زاد و ولد : تخمگذار ، تعداد تخمها 3 تا 5 عدد .
زيستگاه : مناطق صحرايي و نيمه صحرايي ، بوته زارها .
انتشار جغرافيايي :از مناطق مجاور درياي خزر و جنوب به كوههاي زاگرس ايران و از شرق تا تاجيكستان و كويت و غرب تا بلوچستان – تركمنستان – افغانستان – پاكستان – هندوستان – كشورهاي آسياي مركزي – قزاقستان .
پراكندگي : استانهاي مركزي – تهران – خراسان – زنجان – سيستان و بلوچستان – فارس – كرمان – خوزستان – بوشهر – قم – زنجان – قزوين – همدان – هرمزگان – يزد – لرستان – سمنان – گلستان – اصفهان .




مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

نام علمی: Spalerosophis microlepis

نام انگلیسی:

نام فارسی : مار گورخري




مشخصات : پوزه برجسته ، پولك رسترال بيش از ارتفاع آن ، سطح فوقاني پوزه داراي چندين پولك كوچك ، ناحيه گيجگاهي و گونه اي پوشيده از چندين پولك كوچك ، پولك پيشاني منقسم به سه جز، لب بالا داراي 13 تا 16 پولك و لب پائين 12 تا 15 پولك ، دور چشم داراي 11 تا 15 پولك ، لب بالا به وسيله يك رديف پولك از چشم مجزا ، شش پولك لب پائين متصل به پولك چين قدامي ، پولكهاي چين خلفي باريك و به وسيله دو رديف پولك از هم مجزا ، پولكهاي پشتي 41 تا 43 عدد و صاف ، پولكهاي سطح شكمي 224 تا 252 عدد و سطح زيرين دم 90 تا 109 عدد پولك مخرجي منفرد .
بدن به رنگ خاكستري روشن متمايل به قهوه اي و در قسمت قدامي بدن با خالهاي چند ضلعي سياه رنگ به شكل زيگزاك ،‌در دو طرف گردن داراي خطوط تيره سياه رنگ ، از ناحيه بيني و چشم تا گوشه دهان داراي خط تيره ممتد ، سطح شكمي به رنگ زرد روشن .
حداكثر طول 143 سانتيمتر ، دم 29 سانتيمتر .
تغذيه از جوندگان كوچك و مارمولكها .
زاد و ولد : در فصل تابستان 3 تا 5 تخم مي گذارد .
زيستگاه : مناطق كوهستاني ، دشتها ، دامنه‌ها ، علفزارها ، مناطق نيمه صحرايي .
انتشار جغرافيايي : ايران ، ساير مناطق نامعلوم .
پراكندگي : استانهاي فارس ، مركزي ، همدان ، خوزستان ، اصفهان ، لرستان ، قم ريال چهار محال و بختياري .

مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

http://www.irandeserts.com/pics-5/snake-9big.jpg

مارها در مناطق گستردهای از زمین پراکنده می باشند کشور ما به ویژه در بخشهای مرکزی بعلت کویری بودن و خشک بودن این مناطق محل مناسبی برای زندگی برخی مارها می باشد که عمدتا خطر ناک هستند مانند انواع افعی ها از جمله افعی شاخدار، تیر مار ، مار جعفری ، گرزه مار و برخی دیگر از انواع شاید بد نیست بدانید مارها در عین حال اینکه حیواناتی خطر ناک و مهاجم هستند بسیار حیوانات ترسوئی نیز میباشند اگر به انها زیاد نزدیک نشوید و یا در موقعیت مناسبی قرار داشته باشید که مار نتواند به شما حمله کند این حیوان به سرعت سعی به فرار می کنداغلب حمله انها به انسان بدلیل بی احتیاطی است از انجا که مارها اغلب هم رنگ محیط اطرافشان هستند از این رو دیدن انها بسیار دشوار است و به همین لحاظ اغلب بدلیل ندیدن انه بیش از حد به انها نزدیک می شویم و حیوان بدون اطلاع از اشتباه ما تنها برای دفاع اقدام به حمله میکند و یا بدون توجه دست در زیر سنگ و یا بوته ها بردن و یا بازی با انها همه از عوامل حمله این حیوان خوش خط و خال به انسان میباشد. بد نیست اشاره شود احتمال روبرو شدن با مار و حمله ان به انسان بسیار ضعیف است. برای روشن شدن باید بدانید مرگ حاصل از اصابت برق اسمان تلفات بیشتری از گزش این حیوان دارد. جالب توجه است اگر بدانید بیش از 90% افرادی که بعلت مارگزیدگی جان می بازند علت مرگ انها وجود سم مار در بدن مقتولان نیست بلکه ترس و استرس از این حیوان و وحشت از ان باعث مرگ می شود حتی در بعضی از موارد روی بدن جان باختگان اثری از گزش پیدا نمیشود. دلیل این امر بسیار روشن است و این مربوط به عوامل مختلفی است که توضیح داده می شود اول باید مکانیزم عمل سم مارها را بدانیم سم مارها به دو گونه عمل میکنند یکی از خطر ناکترین این مکانیزمها اثر سم بر روی سیستم عصبی و در نتیجه فلج عمومی بدن صیداست و دیگری تاثیر بر روی خون که در نوع اخیر سم موجب تخریب گلبولهای قرمز یا به عبارتی موجب همولیز شدن گلبولهای قرمز می شود. به هر حال برای تاثیر هر دو نوع سم نیاز به مقدار کافی از سم می باشد. اما مورد بعدی ساختار تزریق توسط حیوان می باشد برخی از مارها در داخل دندانهای نیش خود حفرهای دارند که مستقیم به کیسه حاوی زهر در فک بالائی حیوان متصل می باشد و در موقع لزوم و فشار بعلت گزش سم از کیسه ها خارج شده و از تریق کانال مذکور به بدن صید تزریق میگردد. در این حالت سم به میزان بیشتر و بدون انکه به اطراف ریخته شود وارد بدن صید میشود.

http://www.irandeserts.com/pics-5/snake-6big.jpg


اما برخی دیگر از مارها تنها بر روی دندانهای نیش خود دارای شیار ظریفی هستند که روی ان باز می باشد و سم از این طریق به بدن صید میرسد در این شکل مقدارقابل توجهی از سم حدر رفته و همه ان به بدن صید نمیرسد سوم همانطور که گفته شد ترسیدن بیش از حد این حیوان از انسان و همینطور انسان از مار می باشد. نتیجه اینکه مجموع این سه عامل موجب میشود تا انقدر هم که فکر میکنیم مارها خطر ناک نیستند. یعنی دوز یا مقدار سم که بتواند خطر ناک باشد به ندرت توسط مار امکان دارد در بدن انسان تزیق شود. چرا که حتما در موقع تزریق سم هم فرد گزیده شده و هم مار از وجود هم مطلع شده و واکنشهای سریع و خارج از تصوری برای فرار از مهلکه از خود نشان میدهند و به همین دلیل اغلب مار حتی اگر دارای دندان کانال دار و سم مهلک عصبی داشته باشد فرصت تزریق نمی یابد و بسیاری از مواقع ممکن است مار برای شکار و تهیه غذا حیوان دیگری را در موقع صید گزیده باشد که در این صورت فشار مایع سم برای تزریق و مقدار ان در کیسه های زهر کاهش یافته است. به هر ترتیب باید از مارها پرهیز کرد. اما باید توجه داشت این حیوان که بسیار برای ما مرموز و اسرار آمیز است. علاوه بر داستانها و روایتهای تاریخی و حتی احترام برخی از ملل و اقوام به این حیوان از دیر باز ( مصر باستان ) تا امروز ( در برخی کشورهای افریقائی به ویژه هندوستان ) باید اعتراف کرد وجود این حیوان در چرخه اکوسیستم در بسیاری از بیومها ی طبیعی نقشی کاملا مثبت و متعادل کننده بوده و هر گونه تغیر در جمعیت و یا از بین رفتن این حیوان می تواند لطمه سنگینی به محیط زیست وارد نماید.

http://www.irandeserts.com/pics-5/snake-11big.jpg

مهمترین عامل کنترل تعداد موشها در مناطق بیابانی و کویری وجود مارها می باشد که نبودن انها موجب افزایش جمعیت این جونده شده و در نتیجه پوشش گیاهی یک منطقه و سایر عوامل موجود در چرخه اکوسیستم یک محیط را به نابودی بکشاند. در روایتها و داستانهای کهن از مار به عنوان نگهبان گنجهای بزرگ و افسانه ای یاد شده و امروزه این حیوان گرانبها ترین گنج انسان امروزی که همان محیط زیست است را نیز نگهبانی میکند. با امید به اینکه به خاطر ترس کاذب خود و یا تفریح به حیوانات آسیب نرسانیم و وجود انهارا در طبیعت پیرامون خود لازم و محترم بشماریم

تشخیص مارهای سمی و غیر سمی محسن ادیب

تشخیص سمی بودن مار کار خیلی دشواری نیست موارد زیر روش تشخیص سمی بودن مار را به شما آموزش می دهند :

سر مارهای سمی مثلثی شکل و بیرون زده از راستای بدن است در حالی که مارهای غیر سمی سری معمولا گرد و مدور و در راستای بدن دارند .

در مارهای سمی دندانهای نیش از سایر دندانها بزرگترند در نتیجه در نقطه گزش معمولا جای دو دندان به خوبی قابل تشخیص است در حالی که در مارهای غیر سمی دندانه یک اندازه هستند و در نقطه گزش جای دو سری دندان موازی دیده می شود .



مارهای سمی دارا مردمک چشم بیضی شکل هستند در حالی که مارهای غیر سمی مردمکی گرد دارند ( مار مرجانی که از مارهای منلطق کویری و بسیار خطرناک است دارای مردمک گرد است ولی حلقه های رنگین موجود در پوست آن را مشخص می کند )

مارهای سمی دارای پوستی رنگین و پر خط و خال هستند در حالی که مارهای غیر سمی پوستی ساده دارند

مارهای سمی دارای فرورفتگی در بین دو چشم هستند در حالی که مارهای غیر سمی فروررفتگی در بین دو چشم ندارند .

مارهای کوچک اکثرا سمی هستند و مارهای بزرگ اکثرا غیر سمی هستند .


http://www.irandeserts.com/pics-5/snake-10big.jpg


مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

مارها در زندگی انسان



http://www.irandeserts.com/pics-8/snake-1big.jpg


محل و مبداء ظهور مارها بطور کامل و دقیق روشن نیست . مارها جز در دو قطبین ، ایسلند و ایرلند و نیوزلند در تمام نقاط دنیا پراکنده هستند . درباره خزندگان سمی و خطر احتمالی آنها و عواقب گزش مارها داستانهای زیادی نسل به نسل نقل شده و این امر به ترس و وحشت مردم از این موجود زیبا و خوش خط و خال افزوده است . با وجود این اغلب بازدیدکنندگان باغ وحشها برای تماشا و شناسائی این موجودات که نامطبوع می نمایند ، علاقه زیادی نشان می دهند .
عمر قدیم ترین یادداشتهای طبی که در این مورد تهیه شده است به 1600سال قبل از میلاد مسیح می رسد که به مصریان قدیم مربوط است . به نظر می رسد که نحوه شناسائی جانوران سمی و درمان گزش آنها نخست در این کشور پیشرفت کرده و بعدأ به یونان و از آنجا به امپراطوری رم راه یافته و گسترش پیدا کرده باشد . روشهای درمان جدید گزش این جانوران دنباله راههای درمانی طب قدیم و مکمل آن است . مارهای شناخته شده تقریبأ 2400 نوعند که در حدود 400 نوع آنها سمی است . بیشتر مارها ، نقاط گرمسیر و استوائی را برای زندگی ترجیح می دهند . از نظر کثرت انتشار گونه های مختلف مار جهان ، به ترتیب می توان قاره های استرالیا ، آفریقا ، آمریکا، آسیا و اروپا را نام برد . وجود مار د رمزارع و کشتزارها باعث از بین رفتن موشها ، کرمها و حشرات مختلف است و از این راه کمک مؤثری به افزایش محصولات کشاورزی می شود .
اگر زیانهای ناشی از گزش مار با زیانهای ناشی از جانوران دیگر و همچنین بیماریها مقایسه شود ناچیز خواهد بود . در اغلب کشورهای جهان برای خرید و فروش و مبادله مار یا سم آن بخشهای عمومی و خصوصی وجود دارد . در ایران در چند سال اخیر مؤسسه دولتی سرم و واکسن سازی رازی به منظور تهیه سم و سرم ضد مارگزیدگی مورد نیاز کشور به آموزش و آشنا کردن مارگیرهای محلی به روش صحیح صید و طرز نگهداری و حمل و نقل مارها پرداخته است و همه ساله تعدادی مار برای همین منظور خریداری می کند . البته تعداد معدودی از مارگیرها به منظور امرار معاش به خرید و فروش و معاوضه مارها ، ، خاصه مارهائی از نوع کبرا یا کفچه اشتغال دارند .
معمولأ این افراد برای اینکه خطری متوجه آنها نشود قبلأ دندان سمی را می کشند . غافل از اینکه این کار آنان با جانشین شدن دندانهای سمی خنثی می شود . مارگیرهائی که در این کار ورزیده تر هستند برای مصون ماندن از خطر گزش ، عمل کشیدن دندان زهری را بموقع تجدید می کنند . در بعضی کشورها مانند چین برمه ، ژاپن و حتی آمریکا ، بعضی رستورانها از گوشت مار و مخصوصأ مار بوآ غذای مطبوعی برای علاقمندان تهیه می کنند برخی گوشت مار زنگی را از مطبوع ترین غذاها می دانند .در دنیائی که گوشت فورباغه و خرچنگ در تغذیه استفاده می شود ، گوشت مار نیز می تواند در برنامه غذائی بشر جائی داشته باشد ، البته به شرطی که به طرز صحیحی تهیه و طبخ شود . موش مار یکی از انواع مارهای غیر سمی است و معمولأ هفتاد عدد تخم می گذارد . این تخم ها کمی بزرگتر از تخم مرغ است و جداری نازک تر از آن دارد . بعضی مردم عقب افتاده با علاقه زیادی از تخم این مارها تغذیه می کنند . در قدیم در بعضی کشورها از روغن مار برای از بین بردن غده ها و معالجه سرمازدگی دست و پا و بر طرف کردن بعضی دردهای عصبی استفاده می شد. برخی از مردم کشورهای آسیائی اعتقاد دارند که مخلوطی از مار مرده و ارسنیک در درمان سفلیس مؤثر است . یا مخلوط سم مار و ارسنیک و مرفین و مشک به عنوان داروی تقویت کننده قلنج های کبدی ناشی از بیماری وبا مفید است .در ایران بعضی معتقدند که روغن مار برای رشد و نموی موی سر سودمند است . این خواص تمامأ مشکوک و مردود و بدون پایه و اساس علمی است و چه بسا از استعمال این مواد ناراحتیهای جبران ناپذیری نیز حاصل شود .
اخیررأ موضوع مار و سم آن مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته و با مراعات اصول فنی به تهیه بعضی فراورده ها ی داروئی اقدام کرده اند که برای عوارضی از نوع خونریزیهای شدید و برطرف کردن دردهای عصبی مورد استعمال دارد . فراورده ای از سم مار کبرا را که قبلأ سمیت آن برای هر بیمار بطور جداگانه اندازه گیری شده باشد ، می توان برای بر طرف کردن دردهای عصبی و ماهیچه ای یا بیماری صرع توصیه کرد . به نظر می رسد که سمیت این نوع فراورده به مراکز فوقانی مغز نفوذ نمی کند و ممکن است در آتیه به جای مرفین برای بعضی بیماران حساس نیز تجویز شود . فراوده هائی که از سم افعیها مانند بوتروپس(Bothrops ( یا راسل (V.Russelli ( و غیره ساخته می شود گاهی در درمان بیمارهای هموفیلی و خونریزیهای شدید از قبیل خونریزی رحم و شبکیه چشم و دهان به کار می رود . همچنین ممکن است که سم مار زنگی و کری فراورده ای تهیه شود که در درمان بیماریهای صرع ، آسم یا تنگی نفس ، دردهای عصبی ، لومباگو و سیاتیک مورد استفاده قرار گیرد . سم مار به عنوان بند آورنده خون هم مورد استفاده بوده است . برخی از سموم مارها علاوه بر فاکتور منعقد کننده ، دارای فاکتور ضد انعقاد هم هستند . عمل این فاکتورها بستگی به غلظت سم دارد . در رقتهای کم خاصیت انعقادی و در رفتهای بالاتر خاصیت ضد انعقادی آنها ظاهر می شود .
در بعضی از کشورهای شرقی آسیا ، از پوست ، گوشت و حتی خون مارها برای درمان بغضی بیماریها استفاده می کنند . از پوست مار نیز در صنعت چرمسازی استفاده می شود . از آن کفش ، کمرند ، کیف و بعضی لوازم لوکس تهیه می کنند .
در ادبیات و افسانه های عامیانه کشورهای مختلف داستانهای زیادی درباره نقش مار در زندگی مردم یافت می شود . بعضی از سرخپوستاان با مار به انجام مراسم ویژه ای می پردازند . این مراسم را از قدیمیترین مراسم مذهبی با مار می دانند که تا زمان ما ادامه یافته است . بطور کلی مار در رابطه با انسان در نقش اقتصادی ، مذهبی ، هنری ، پزشکی و ادبی ظاهر شده است .

مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

مشخصات اختصاصی مارها


http://www.irandeserts.com/pics-8/snake-5b.jpg


شرح کالبد شناسی و طبقه بندی کامل مارها که بسیار مفصل و پیچیده است در حوصله این کتاب نیست . مشخصات عمده مارها به شرح زیر است :
1- گوش خارجی ندارند .
2- انتهای قدامی زبان آنها دو شاخه است و در داخل کیسه یا غلافی در دهان قرار دارند .
3- چشم آنها فاقد پلک بالائی است و پلک پائین به طرف بالا امتداد دارد و ضمن اتصال به کره چشم آنرا می پوشاند بنحوی که همیشه چشم مار باز می نماید .
4- فک های پائینی آنها بوسیله وترهای نرم به هم مربوط است . اتصال مفصلی استخوانهای دهانشان طوریست که حرکت آزاده دارند و بلع شکار را سریع و آسان می کند .
5- مارها استخوان جناق سینه ، لگن و دست و پا ندارند مگر در خانواده بوآ و مارهای کرمی شکل که فقط آثاری از دست و پا در اطراف آنال یا مخرجشان مشاهده می شود .
ساختمان داخلی مارها :
اسکلت استخوانی مارها از جمجمه و ستون فقرات و دنده ها تشکیل می شود . نامگذاری آنها تقریبأ شبیه نامگذاری استخوانهای انسان و سایر حیوانات است . از ذکر جزئیات استخوانها و طرز قرار گرفتن آنها صرفنظر می شود ولی باید دانست که شناسائی این استخوانها تقریبأ اساس کار تشخیص و طبقه بندی مارها است . فقدان استخوان جناغ سینه و کثرت تعداد دنده ها (100-400 و حتی بیشتر ولی معمولأ بیش از 200 عدد ) و طرز قرار گرفتن آنها با کمک ماهیچه ها موجب حرکت آزاد دنده ها می شود . بنابراین عمل تنفس و خزیدن و بلع مارها را آسان می کند .
تعداد دندانها و طرز قسرار گرفتن آنها در خانواده های مختلف مارها متفاوتند . شناسائی دندانها ساده ترین و مطمئن ترین راه تشخیص و تفکیک مارهای سمی از غیر سمی است . ماهیچه های ناحیه سر وظائف عمل بلع و ترشح غدد سمی را انجام می دهند . طول مری و معده نسبتأ زیاد ولی طول روده ها کم است و نحوه انیساط آنها یکی دیگر از مشخصات مارها است . کیسه صفرا کمی دورتر از کبد و در سمت چپ طحال قرار گرفته است . غدد سمی در دو طرف استخوان فک فوقانی و زیر ناحیه چشم قرار دارند که بوسیله مجرائی به دندان سمی یا فنگ Fang متصل می شوند .شش جفت غدد بزاقی در ناحیه سر قرار دارد . قلب مار کمی پائین تر از ناحیه سر قرار گرفته است . قلب از دو دهلیز مستقل و یک بطن که بطور ناقص تقسیم شده است تشکیل می شود . تغذیه جسم اغلب از خون مختلط سیاهرگ و سرخرگ انجام می شود . مارها فاقد مثانه اند و دارای دو کلیه در قسمت خلفی بدن و نزدیک آنال یا مخرج هستند . در قسمت خلفی کلیه ها ، لوله حالب قرار دارد . مجرای ادرار مستقیمأ در آنال (یا بالوعه یا مخرج ) باز می شود . بیضه ها در قسمت قدامی کلیه ها قرار گرفته اند و در قاعده آنال و در امتداد دم یک جفت آلت تناسلی تر وجود دارد که دارای خارکهای مخصوص و مجرای اسپرم (نطفه نر)است (هنگام مقاربت از یک آلت تناسلی نر استفاده می شود ).در جنس ماده به جای بیضه ها تخمدان قرار گرفته که به مهبل منتهی و به آنال یا مخرج متصل است . از نظر تولید مثل ظاهرأ مارها یا تخم گذار یا زنده زا هستند و گاهی حد فاصل این دو می باشند . در حالت اخیر تخم دارای جنین زنده ایست که قسمتی از رشد طبیعی آن در داخل شکم و قسمتی در خارج بدن انجام می گیرد .
دستگاه عصبی مارها از یک مغز کوچک و نخاع شوکی بزرگ تشکیل می شود .
قوی ترین حس مار همان لمس با زبان است که صدا و حرکات مختلف را از راه جذب ارتعاشات به استخوان گوش داخلی منتقل و ضعف بینائی را جبران می کند .
تغذیه مارها بر حسب نوع آنها از پستانداران ، قورباغه ها ، ماهی ها ، مارمولک ها ، تخم پرندگان ، کرمها و حشرات تأمین می شود . عمل هضم به کندی صورت می گیرد و جانور به هضم تمام مواد جز ناخن ، مو و پر قادر است .

مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

شکل ظاهری مارها



http://www.irandeserts.com/pics-8/snake-6b.jpg

یکی از عوامل تشخیص مارها شکل و مشخصات ظاهری آنها است . در اندام مارها سه ناحیه مشخص وجود دارد ( ناحیه سر، ناحیه شکم و ناحیه دم ) . فاصله بین انتهای سر و قلب را گردن می نامند . شکل مارها متفاوت و اکثرأ استوانه ای شکل و قابل انبساط است . دم مارها معمولأ مدور و یا گرد است مگر در مارهای دریائی که دارای دمی مسطح و پهن هستند (همانند پاروی قایق رانی ) . بعضی مارها خیلی بزرگ مانند بوآ و برخی کوچک که با کرمها قابل اشتباه اند . طول مارها از 15 سانتیمتر تا 4/11 متر می رسد . بدن مارها از پولکهائی پوشیده شده است که در قسمتهای مختلف بدن به نامهای مختلفی موسوم اند . دانستن تعداد ، شکل و طرز قرار گرفتن این پولکها روی بدن ، از نظر شناسائی مارها بسیار حائز اهمیت است . این پولکها در ناحیه سر نامهای مختلفی دارند و در ناحیه بدن در قسمت بالائی بنام پولکهای پشتی که ممکن است صاف یا تیغه دار باشند و در قسمت پائینی بنام پولکهای شکمی و در انتهای بدن و ابتدای دم بنام پولک مخرجی یا آنال و در سطح پائینی یا تحتانی از ناحیه آنال تا انتهای دم بنام پولکهای سطح زیرین دم یا سوب کودال موسوم اند . ناگفته نماند که سطح فوقانی این ناحیه را بنام پولکهای فوقانی دم یا کودال می نامند .
بطور کلی طرز قرار گرفتن پولکهای ناحیه سر و بدن ، شکل مردمک چشم یعنی گرد یا بیضی یا عمودی بودند ( مقصود از عمودی بودند حالتی است نظیر حالت مردمک چشم گربه در مقابل نور آفتاب ) ، زیستگاه و منطقه پراکندگی مارها حائز اهمیت است . اندازه مار در متن کتاب به سانتیمتر تعیین شده است . طول بدن مار با اندازه گیری فاصله ما بین نوک پوزه یا قسمت قدامی دهان تا انتهای دم و طول دم از ابتدای آنال یا پولک مخرج تا انتهای دم به حساب می آید .
مارهای بزرگ ایران تا آنجائی که مشاهده و مطالعه شده است در حدود دو مترند و مارهای کوچک از چند سانتیمتر تجاوز نمی کنند . دم مارهای سمی معمولأ کوتاه است ولی گاهی هم ممکن است که بلند باشد . بطور کلی می توان نشانی های مارهای سمی را چنین خلاصله نمود .
در گروه افعیها سر مثلثی شکل یا گوشه دار و از پولکهای کوچک پوشیده شده است مردمک چشم عمودی و دم کوتاه است و دارای گردن مشخصی هستند . در گروه الاپیده یا مارهای کبرا معمولأ سر مار به اندازه بدن و در امتداد آن قرار دارد و از پولکهای مشخصی یا قرینه که با شکل پولکهای بدن متفاوت است پوشیده می باشد .در حالت طبیعی ناحیه گردن کاملأ مشخص نیست . مردمک چشم گرد یا بیضی و دم نسبتأ بلند است . در مارهای نیمه سمی یا اوپیستوگلیف Opisthoglyphous کم و بیش شبیه مارهای گروه الاپیده یا کبرا می باشند . ولی دندانهای سمی در قسمت خلفی دهان قرار دارد و بندرت گزش آنها باعث مرگ می شود . اما در مارهای دریائی که فقط در آبهای شور (خلیج فارس ) دیده می شوند ، سر کوچک است و در امتداد بدن قرار دارد ، دم مار پهن است و به حرکت مار در آب کمک می کند . تمام مارهای دریائی سمی هستند . رنگ بدن مارها متفاوت است گاهی یکنواخت و ساده و گاهی از خطوط و نقوش و خالهای عرضی و طولی که انواع مختلف مارها متفاوت است توأم می باشد .


مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

زیستگاه مارها



http://www.irandeserts.com/pics-8/snake-2b.jpg

می دانیم که حیات گیاهان و جانوران از خیلی جهات به یکدیگر وابسته است و به همین سبب بصورت مجموعه هائی با هم زندگی می کنند . محل استقرار این مجموعه ها زیستگاه آن گیاهان یا جانوران است . زیستگاه جائی است که در آن یک گیاه یا جانور از شرایط لازم یعنی آب و هوا و غذا و پناهگاه مناسب برای ادامه زندگی برخوردار است . ممکن است این زیستگاه بزرگ یا کوچک باشد . زیستگاه مار هم از این قاعده مستثنی نیست . با مطالعه طرز زندگی مارها و شناخت نوع آب و هوا و شرایط اقلیمی هر منطقه در فصول مختلف سال ، می توان حدس زد که چه نوع مارهایی در مناطق مختلف زندگی می کنند . مارهای زمینی اغلب در بیابانها ، دشتها ، کوهستانها، و لای بوته ها ، زیر تخته سنگها و داخل حفره ها و یا روی درختها و گاهی در باطلاقها یا در آب رودخانه ها زندگی می کنند . اما مارهای دریائی در محیطی جز آب دریاها قادر به ادامه زندگی نیستند . البته بعضی از انواع مارهای دریائی گاهی در سواحل صخره ای به خشکی می آیند ولی از ساحل زیاد دور نمی شوند و مجددأ به دریا مراجعت می نمایند . فشردگی و پهنی ناحیه دم یکی از مشخصات مارهای دریائی است . مارهای زمینی اغلب جاهای آرام و ساکت را برای زندگی انتخاب می کنند . در فصل بهار و تابستان که دوران فعالیت و جنبش آنها است به شکار می پردازند . و در فصل زمستان سستی و رخوت پیدا می کنند و به اصطلاح به خواب زمستانی می روند که این یکی از مختصات حیوانات خونسرد است و بخصوص در مناطق معتدل .
پوست اندازی یکی دیگر از شرایط و عوامل ادامه زندگی مارها است که در اثر آن نشاط و سلامت خود را حفظ می کنند . ضمنأ پوست اندازی با نحوه تغذیه و رشد مار ارتباط دارد . تعیین سن دقیق مارها بعلت رشد سریع و کوتاهی دوران نوزادیشان مقدور نیست . در این کار غالبأ رنگ ، جثه ، طول و سایر مشخصات مارها نیز کمکی نمی کند . بنظر می رسد که مارها از یک عمر طولانی بهره دارند ، برخی از مولفان دوران عمر آنها را 12تا40 سال گزارش کرده اند . البته این رقم بر مبنای مطالعه روی مارهائی که در باغ وحشها نگهداری می شوند به دست آمده است . از شکل ظاهری دم تا حدی می توان جنس مار را تعیین کرد . مارهائی که دمشان بتدریج باریک می شود ماده و آنهائی که دمشان دفعتأ باریک می شود ، نر هستند . البته با بازرسی آنال یا مخرج مار و مشاهده آلت تناسلی این تشخیص تکمیل می گردد .

مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

شناخت زندگی مارها


http://www.irandeserts.com/pics-8/snake-3b.jpg


مارها ، مناطق آرام و ساکت را برای زندگی ترجیح می دهند . حرکت مارهای سمی معمولأ بطئی است . در حالی که مارهای نیمه سمی مانند مارهای غیر سمی سریع و چابک هستند . نوعی مار وجود دارد که در موقع احساس خطر سر خود را بالا نگه می دارد و با تغییر دادن شکل یا حالت عضلات ناحیه گردن و پهن کردن آن شکل کفچه را می گیرد و به همین دلیل به کفچه مار یا کبرا موسوم است . در حالی که نوع دیگر کبرا که در جنوب ایران پراکنده است با جهشهای کوتاه و صدای مخصوص خود جلب توجه می کند . مار شاخدار با داشتن دو زائده شاخی در قسمت فوقانی چشم مشخص است . مار جعفری علامت صلیبی شکل سفید رنگ در سطح فوقانی سر دارد و مانند مار شاخدار از پهلو حرکت می کند . معمولأ مارها به طور مارپیچ حرکت می کنند .
مارها با کمک عضلات قوی ستون فقرات و ماهیچه های بین دنده ها قادرند انتهای آزاد دنده ها را به حرکت درآورند و عمل خزیدن را انجام دهند . بعضی مارها هوای فشرده و ذخیره شده در ششهایشان را با صدای خاصی خارج می کنند که موجب توجه می شوند . البته این صدا در انواع مختلف آنها متفاوت است . گاهی مارها با ایجاد صدا بر اثر مالش پولکها به یکدیگر مانند مار جعفری و یا به حرکت در آوردن سریع زائده غضروفی دم در افعی قفقازی و یا طلحه مار به تقلید از مار کبرا تا حدودی گردن خود را پهن می کند یا آلو سر بنام بویگا حالت حمله مار جعفری را بخود می گیرد . بعضی از مارهای غیر سمی هم با کشیدن نفیر ادای افعی ها را در می آورند . انواعی از مارها مثل مار آبی هنگام ترس و برای دور کردن دشمن ترشحات بدبویی از غده های واقع در ناحیه آنال یا مخرج خارج می کنند . مارها دارای قدرت تشخیص مکان مناسب برای زندگی هستند و از محل مسکونی خود چندان دور نمی شوند . ولی اگر شرایط محیط ریست آنها تغییری نامناسب داشته باشد ، به مکان مناسبتری مهاجرت می کنند . مارها انگیزه مسکن گزینی دارند و تغییر مکان اجباری آنها تا مدتها موجب اختلال در پوست اندازی ، تولید مثل و حتی تغذیه آنها می شود . اعتصاب غذا در برخی از مارها که از محیط طبیعی خود جدا شده و در شرایط نامساعد نگهداری می شوند مشاهده می گردد . این اعتصاب غذا اغلب تا مرحله مرگ ادامه می یابد . مارها زندگی انفرادی دارند ، تجمع برخی از آنها هم ، که در محل معینی به طور گروهی دیده می شوند ، نتیجه رفتار اجتماعی نیست و این گردهمایی تنها به علت وجود محیط زیست مساعد در مکان ویژه ای است . این جانوران در شرایط اسارت نیز که برای آنها محیطی غیر طبیعی است بمنظور فرار از نور مستقیم بر روی هم انباشته می شوند . گاهی نگهداری از تخم و نوزادان در بین مارها دیده می شود ، ولی نوزادان را در تغذیه کمک نمی کنند . مارها جز در فصول سرد که صبح ها برای آفتاب گرفتن در مقابل اشعه خورشید قرار می گیرند ، از نور مستقیم گریزان اند و به مکانهای نیمه تاریک و عاری از نور شدید پناه می برند . مارهایی وجود دارند که فقط شبها برای شکار و تغذیه از پناهگاه خود خارج می شوند . خلاف بعضی دیگر که در ساعات معین از روز عمل تغذیه را انجام می دهند . مارها معمولأ شناگران ماهری هستند و می توانند مدت نسبتأ زیادی در زیر آب بمانند . این خصوصیت گاهی موجب اشتباه آنها با مارهای آبی می شود . مارهای مناطق گرمسیر غالبأ بدن خود را زیر ماسه ها پنهان و سر خود را بیرون نگاه می دارند و به این ترتیب باعث گمراهی شکار می شوند مانند کک مار یا اریستیکوفیس ماکماهونی . گاهی بعضی مارها در بیابانها طوری سر خود را بلند و بی حرکت نگاه می دارند که پرندگان و حشرات آنها را چوب یا شاخه ای از درخت می پندارند و از این راه مارها طعمه خود را شکار می کنند . قدرت پرش یا جهش مار معمولأ یک سوم طول آن است چنانچه این پرش در جریان باد شدید یا از نقطه مرتفعی انجام شود ممکن است به چند متر برسد .
مارها اصولأ با اشخاص انس یا آشنائی پیدا نمی کنند و هر وقت احساس ترس کنند ، حمله می کنند . برخی از انواع مارها معمولأ حالت غیر طبیعی دارند یا عصبانی هستند و از این رو بی جهت و بدون هدف مشخص طرف مقابل را مورد حمله قرار می دهند . گاهی مشاهده می شود که بعضی افراد چنان بر اعصاب خود مسلط هستند که خطرناکترین مار را بدون ترس ووحشت از زمین بنحوی بلند می کنند که مار کوچکترین احساس ناراحتی نمی کند و هیچ خطری را باعث نمی شود . در هر حال مطالعه طرز رفتار و زندگی مارها و بررسی دقیق آنها ، هم لذت بخش است و هم از لحاظ پیشگیری عواقب گزش بسیار ثمر بخش .

[بهـمن]

تشخیص مارها

http://www.irandeserts.com/pics-8/snake-4b.jpg

بسیاری از اشخاص با اینکه به خزندگان علاقه دارند و خاصه به دیدن مارها اشتیاق فراوان نشان می دهند ، صرفأ به این سبب که نمی توانند یک مار سمی را از مار غیر سمی تشخیص دهند ، از پی گیری در امر شناسائی و مطالعه دقیق مارها خود داری می ورزند و همه مارها را خطرناک تلقی می کنند . گروه دیگر ظاهرأ از نام مارها و اصطلاحات نامأنوس مربوط به مارها گریزانند در حالیکه تمام اینها حاصل ترس بی مورد و عدم آگاهی صحیح از خصوصیات این موجود زنده است .
شاید بخاطر آوردن داستانهای وحشت انگیز و اغراق آمیز که درباره مارها بیان کرده اند ، سهمی در ایجاد بی علاقگی در امر شناسائی مارها داشته باشد . گرچه شناسائی مارها از نظر علمی به اصول فنی مانند مطالعه کالبد شناسی ، استخوان شناسی ، شکل شناسی یا تاکسونومی و زیست شناسی متکی استولی برای تفکیک شناسائی مارهای سمی از غیر سمی احتیاج به مطالعه فراوانی نیست و با توجه به اینکه اغلب مارها غیز سمی هستند یا به عبارت دیگر انواع مارهای غیر سمی به مراتب بیشتر از انواع مارهای سمی است ، با کمی دقت و حوصله در وضع مناطق از حیث نحوه پراکندگی مارها به راحتی می توان مارهای سمی را شناخت و در حوادث اتفاقی با کمک های اولیه خطر را به حداقل رسانید . از هیچ کس انتظار نمی رود که در وهله اول هر ماری را که می بیند بشناسد خاصه اگر مبتدی باشد شناسائی مارها در صورتی میسر است که بتوان مشخصات ظاهری آنها را دقیقأ مشاهده کرد زیرا مارها به محض آنکه انسانی را می بینند غالبأ دچار وحشت می شوند و با حرکتی سریع به پناهگاهی می خزند و مخفی می شوند . البته مارهایی هم هستند که حالت غیر طبیعی پیدا کرده و با حرکات و صداهای مخصوصی که اصطلاحأ فیش فیش یا هیس هیس مار یا نفیر مار می گویند (این صدا در نتیجه ذخیره کردن هوا در ششها و خارج کردن آن با فشار و گاهی همراه با صدائی که در اثر مالش پولکها به یکدیگر ایجاد می شود ) ایجاد ترس می کنند و برای حفظ خود به گزیدن طرف مقابل مبادرت می ورزند .
مارها در زمره جانوران خونسردند و برخلاف حرارت بدن پرندگان و پستانداران با تنظیم شدن متابولیسم بدن تأمین نمی گردد . بلکه درجه حرارت بدن آنها تابع حرارت محیط است چنانچه سرما شدید باشد درجه حرارت بدنشان پائین می آید و دچار نوعی سستی و رخوت می شوند و به خواب زمستانی فرو می روندد . اگر درجه حرارت محیط مناسب و مساعد باشد ، فعالیتشان از سر گرفته می شود . در فصل بهار و تابستان و پائیز در ساعات معینی از شبانه روز، مارها برای شکار و تأمین غذا و گاهی برای استفاده از آفتاب از پناهگاه خود خارج می شوند . در این موقع می توان مارها را مشاهده نمود و به مطالعه پرداخت البته باید دقت کرد که مار هراسان نشود و نگریزد .

مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

گزش مارهای سمی

http://www.irandeserts.com/pics-5/bite-3big.jpg



اغلب مارها موقعی که بترسند برای دفاع از خود حمله کرده و بوسیله دندان سمی یا فنگ Fang سم خود را به شکار تزریق می کنند . چگونگی تزریق سم به شکار بستگی به طرز قرار گرفتن استخوانهای سر دارد که در انواع مختلف مارها متفاوت است . بطور کلی با حرکت استخوانهای سرو ایجاد فشار بوسیله ماهیچه های مربوط به غده سمی ، مقدار سم لازم از راه کانالی که از یک طرف به غده سمی ، و از طرف دیگر به دندان سمی متصل است ، سم به شکار منتقل می گردد . غده سمی از نظر تشرحی شبیه به غده تغییر شکل یافته پاروتید پستانداران است . این غده در اغلب مارها در فضائی واقع در پشت چشم و روی استخوان فک بالائی که به سمت عقب امتداد دارد قرار می گیرد .سم مار شکار را فلج کرده احتمالأ به هضم مواد غذائی مار کمک می کند . مقدار کشنده سم مار برای انسان متغییر است وبستگی به میزان ترشح سم ، نوع و جثه مار و همچنین خواص سمی آن دارد . با وجود اثرات کشنده مسلم سم مار ، شخصی که دچار مارگزیدگی گردیده ممکن است تلف نشود . از طرف دیگر امکان دارد در شرایط خاصی ماری که دندان سمی آنرا کشیده باشند باعث مرگ مصدوم گردد . معمولأ مارهای غیر سمی سهم بیشتری در بوجود آوردن حوادث مارگزیدگی دارند . چون تشخیص افتراقی این گزشها در اغلب موارد مشکل است ، بنابراین به چند نکته باید توجه کرد :
گزش افعیها موجب یک یا دو سوراخ در محل زخم می شود .
عمق سوراخ بستگی به جثه مار و شرایط گزش دارد . در اینگونه موارد معمولأ آثار دندانهای دیگر روی زخم مشاهده نمی شود . اما در گزش مارهای کبرا معمولأ یکی دو سوراخ کوچک در محل زخم دیده می شود و گاهی آثار یک یا چند سوراخ ممکن است در محل زخم باشد . ولی در گزش مارهای دریائی چندین سوراخ در محل زخم مشاهده می شود .
ضمنأ باید توجه کرد که شخصی ممکن است مورد گزش مار سمی قرار گیرد و هیچگونه علائم مسمومیت را نشان ندهد . در 30-40% حوادث مارگزیدگی که بوسیله مار سمی اتفاق افتاده باشد علائم مسمومیت در آنها پیشرفت نمی کند . این نمایانگر آن است که سم در داخل زخم تزریق نشده است . ولی در حوادث مصنوعی یعنی موقعی که مار را وادار به گاز گرفتن کنند پیشرفت علائم مسمومیت بخوبی مشهود است . با اینکه اغلب مارها غیر سمی هستند و گزش بسیاری از مارهای سمی کشنده نمی باشد معذالک مارها ترس و وحشت بی مورد بین مردم ایجاد کرده اند و چه بسا عده زیادی از مارگزیده ها از شدت ترس نیمه جان می شوند یا جان خود را از دست می دهند . به کرات مشاهده شده فردی مورد گزش کرمی قرار گرفته و تمام علائم بالینی مارگزیدگی را نشان داده است یا اینکه به وسیله سوزن مجروح شده و چون قیافه ماری را می بیند دفعتأ لرزش بر اندامش مستولی می شود و طپش قلب و سوزش در ناحیه جراحت احساس می کند و تمام علائم مارگزیدگی را نشان می دهد ولی بمجرد اینکه اطمینان حاصل می کند که به وسیله کرم بی آزار و یا سوزن معمولی مجروح شده است تمام علائم مارگزیدگی در او از بین می رود و حالت عادی پیدا می کند. این شواهد نمایانگر اثر روانی امر در مصدوم است . با آشنا کردن مردم به نشانیهای مارهای سمی و غیر سمی و تعلیم کمک های اولیه به آنان می توان از بروز اینگونه ترسها و وحشتها جلوگیری کرد .
مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

کلیاتی درباه مارهای ایران

http://www.irandeserts.com/pics-8/snake-7b.jpg

سرزمین ما در حدود 1648000 کیلومتر مربع وسعت دارد . در این سرزمین پهناور هزاران نوع گیاه و جانور گوناگون وجود دارد که همه آنها جالب توجه و دیدنی هستند . اما این گیاهان و جانوران به طور تصادفی و اتفاقی در این سرزمین پراکنده نشده اند . مارها غالبأ به علت عوامل مختلف طبیعی مثلأ اختلاف شدید درجه حرارت در فصول مختلف یا کمیاب بودن شکار برای تأمین غذا از منطقه ای به منطقه دیگر مهاجرت می کنند . کارشناسان و محققین ، سرزمین ایران را از حیث خصوصیات آب و هوا به چند منطقه تقسیم کرده اند که هر یک از این مناطق دارا ی شرایط و خصوصیات اقلیمی خاص خود می باشد . هر منطقه دارای شرایط و خصوصیات اقلیمی خاص خود می باشد . هر منطقه از نظر درجه حرارات و میزان بارندگی با سایر مناطق تفاوت دارد . در سراسر قسمتهای هر منطقه طول فصلهای سال تقریبأ یکسان است و این می رساند که مقدار نور خورشید در روز در هر منطقه یکسان است . این عوامل مجموعأ اوضاع و احوال مناسبی را در هر منطقه برای زندگی انواع خاصی از گیاهان فراهم می کند که این خود موجب بوجود آمدن محیط زیست مطلوبی می شود برای زندگی انواع معینی از جانوران .
این منطقه ها را که از حیث آب و هوا ، درجه حرارات ، میزان بارندگی ، طول فصلها ، مقدار تابش خورشید ، نوع گیاهان و جانوران یکسان هستند ، در اکولوژی به بیوم Biome می گویند .
اما نباید بیوم را با بیوسفر اشتباه کرد. می دانیم که سراسر پوشش بیرونی کره زمین ، که در آن گیاهان می رویند و جانوران زندگی می کنند ، بیوسفر نامیده می شود . بنابراین بیوسفر مجموع بیومهای مختلفی است که در روی کره زمین یافت می شوند . در سرزمین پهناور ایران اختلاف شب و روز در مناطق شمالی ، مرکزی و جنوبی تا اندازه ای متفاوت است . در ضمن درجه حرارت و میزات بارندگی نیز در نقاط مختلف این سرزمین اختلاف زیادی دارد . البته رشته کوههای البرز در شمال ، کوههای زاگرس که از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده و همچنین دریای خزر در شمال و آبهای خلیج فارس و دریای عمان در جنوب و بخصوص جریانهای هوائی که از فلات ایران می گذرد در اختلاف درجه حرارت و میزان بارندگی تأثیر بسزائی دارند .
بطورکلی از نظر اکولوژی قریب سه چهارم سطح ایران نیمه خشک تا خشک محسوب می شود که شامل کوهستانهائی با گیاهان کم و پراکنده و استپ های خشک و بیابان است این مناطق خشک وسیع بخشی از یک کمربند بیابان بزرگ را تشکیل می دهند که از صحرای آفریقا شروع می شود و به سمت مشرق تا ماوراء قفقاز ، افغانستان و آسیای مرکزی ادامه پیدا می کند . در نتیجه مارهائی که در بخش وسیعی از ایران یافت می شوند از گونه های بیابان زی می باشند . از بین این گونه ها می توان افعی یا گرزه مار ، مار جعفری ، مار شاخدار ، کبرا ، یله مار ، تیرمار ، طلحه مار ، آلوسر ، افعی پلنگی ، کورمار، مار شتری ، مار درفشی و کوتوله مار را نام برد . البته باید در نظر داشت که نواحی خشک و بیابانی مجموعأ تعداد گونه ها خیلی محدود است . در حقیقت تنها پنج گونه از مارهای سمی و 14 گونه از مارهای غیر سمی که ایران زاد و ولد می کنند مختص این گونه نواحی گرم و خشک هستند . با وجود این ، کشور ایران به نسبت مساحتش دارای زیستگاه یا فون مارهای زیاد و شایان توجهی است . نویسنده با جمع آوری بیش از یکصد و چهل هزار نمونه مار از مناطق مختلف کشور و تحقیق و مطالعه درباره آنها به این نتیجه رسیده ام که بیش از 21 گونه مار سمی و نیمه سمی و 35 گونه مار غیر سمی و بیش از پنج گونه مار دریائی در ایران زادو ولد می کنند .
این تنوع قابل ملاحظه در گونه های مار بعلت وضع جغرافیائی خاص ایران در بین چند منطقه زیست جغرافیائی مهم است که هر یک از آنها مارهای مخصوصی بخود دارند . شاید بتوان گفت که بیشتر مارهای ایران در ا صل به مناطق جغرافیائی دیگر تعلق داشته و در آن مناطق تکامل یافته اند و سپس به قسمتهائی از ایران که شرایط آن با زیستگاه اصلی آنها مطابقت بیشتری داشته است کوچ کرده و گسترش یافته اند . بنابراین شش گونه از مارهای سمی و یازده گونه از مارهای غیر سمی که در دشتها و جنگلهای نسبتأ خنک ناحیه خزر و آذربایجان یافت می شوند ، در واقع به مناطق وسیع جنگلی و استپهای مرطوب اروپای معتدله و آسیا تعلق دارند که این قسمت از شمال ایران حد جنوبی منطقه پراکندگی آنها را تشکیل می دهد . در بین اینها می توان افعی قفقازی ، افعی زنجانی ، افعی البرزی و کفچه مار ، تیر مار ، گوند مار، مار آبی ، مار پلنگی ، لوس مار ، گرگ مار ، سیاه سوجه و مار آتشی را نام برد . در حدود چهار گونه که در اصل و البته به جنگلهای نواحی البرز ، آذربایجان و زاگرس دیده می شوند . از آن جمله اند افعی البرزی ، افعی زنجانی ، افعی قفقازی و طلحه مار ، ده گونه دیگر که مربوط به فون خاص بوته زارهای گرم منطقه مدیترانه می باشند به غرب ایران به جنگلهای تنگ منطقه زاگرس و دامنه جنوبی کوههای البرز که دارای شرایط محیطی مناسب برای زندگی آنها بوده است ، روی آورده اند . این ده نوع عباتند از :
مار شاخدار ، طلحه مار ، مار جعفری ، گرزه مار ، افعی پلنگی ، کور مار ، قمچه مار ، مار قیطانی ، مار گورخری ، و کوتوله مار . نه گونه متعلق به استپهای گرم ترکستان و جنوب روسیه هستند که منحصرأ در نواحی استپی مشابه به شمال و شمال شرقی ایران یافت می شوند مانند گرزه مار ، تیر مار ، کفچه مار ، افعی قفقازی ، افعی پلنگی ، طلحه مار ، کور مار و گوند مار . کوهیتانهای مرتفع رشته البرز و تا اندازه ای رشته زاگرس ، منطقه زیست تعدادی از گونه های کوهستانی است مانند افعی دماوندی ، افعی قفقازی ، افعی البرزی ، طلحه مار ، تیر مار ، افعی پلنگی و گرزه مار . در حدود پنج گونه که شامل گرزه مار ، مار جعفری ، طلحه مار ، تیر مار و آلوسر می باشند به فون وسیعی تعلق دارند که از جنوب اروپا تا سلسله جبال هیمالیا گسترش دارد . در حالی که گونه مار جعفری صرفأ مربوط به فون هیمالیا می باشد که حد غربی آن تا ایران و آفریقای شرقی می رسد . در جنوب ایران گونه هائی یافت می شوند که اصل آفریقائی یا آسیائی دارند و حد شمالی پراکندگی آنها به سواحل دریا و همچنین دامنه های جنوبی زاگرس کشیده می شود . از این گونه اند مار کبرا ، کور مار ، مار خالدار ، شتر مار ، گرگ مار، مار جعفری ، تیر مار ، طلحه مار ، گرزه مار و کک مار . سواحل جنوبی ایران که از نظر جغرافیائی حد شمالی اقیانوس هند را تشکیل می دهند ، زیستگاه مناسبی برای مارهائی از نوع دریائی ، جعفری ، شاخدار ، و تیر مار می باشد . انواعی از مارهای کبرا ، جعفری ، شاخدار ، گرزه مار ، طلحه مار ، تیرمار در منطقه خاور میانه بیشتر دیده می شوند بعضی از انواع مارهای سمی معمولأ در محیطهای خشک زندگی می کنند ولی قادرند که خود را با شرایط زیستی دیگر محیطها نیز تطبیق دهند . بنا به گزارش بعضی از محققان خارجی دو نوع مار سمی دیگر بنام های کک مار (Eristicophis macmahoni) کرگدن مارVipera ammodytes در ایران وجود دارد . نویسنده کک مار را از منطقه زابل در موزه های خارج دیده ام و چند نمونه ای از مرز ایران و پاکستان مطالعه کرده ام ولی تاکنون نتوانسته ام در ایران به آنها دسترسی پیدا کنم . چه بسا مارهای سمی و غیرسمی دیگر نیز در ایران وجود داشته باشد که هنوز ناشناخته مانده اند زیرا تا به امروز تمام مناطق ایران از نظر جمع آوری مارها مورد بازرسی و مطالعه قرار نگرفته است . مارهائی که منحصرأ به ایران مربوط می باشند عبارتند از : افعی دماوندی (Vipera latifii) افعی تکابی (Vipera r.kordistanica) افعی آذربایجانی (Vipera wagneri) افعی زنجانی (Vipera albicornuta) مار گورخری (Spalerosophis microlepis) مار کوتوله (Eirenis rechingeri) مار خاکی (Leptotyphlops hamulirostris) و مار شاخدار ایرانی (Pseudocerastes p.persicus) .
شناخت مارهای ایران :
تعدادی از مارها از روی رنگ و علامت مشخصی که دارند به آسانی شناخته می شوند ، مانند مار شاخدار Pseudocerastes با زائده شاخی که در ناحیه فوقانی چشم دارد ، افعی قفقازی Agkistrodon intermedius که حفره ای یا پیت Pit بین چشم و بینی دارد ، مار جعفری Hydrophidae با رنگ قرمز آجری و خطوط و نقوش سفید رنگ و علامت صلیبی شکل که در ناحیه سر دارد ، کفچه مار خراسانی Naja naja که در صورت زنده بودن گردنش را به شکل کفچه در می آورد و هنگام خشم چنبره زده هان، به طور ناگ ی به طرف دشمن حمله می کند و مار دریائی Hydrophidae با داشتن سری کوچک و دمی پهن (همانند پاروی قایق رانی ) مشخص می شوند . و برای تشخیص بیشتر انواع مارها باید به نشانیهای ویژه آنها در طبیعت توجه کرد .
الف – مارهای غیر سمی یا اگلیفا(Aglypha):
توجه به شکل ، وضع قرار گرفتن و تعداد پولکهای بدن مار ، تشخیص را تا حدی آسان می کند . مارهای غیر سمی دارای دندانهائی ساده هستند که راهی به غده سمی ندارند . شکل پولکهای ناحیه سر با شکل پولکهای ناحیه بدن کاملأ متفاوت است . به عبارت دیگر پولکهای ناحیه سر و تنه مشخص و قرینه و غالبأ مانند هستند . در بعضی از مارها پولکهای ناحیه ظهری یا پشتی بدن صاف است بر عکس در بعضی دیگر پولکهای ناحیه ظهری تیغه دار است یعنی در وسط این پولکها خطی برجسته یا تیغه مانند مشاهده می شود پولکهای سطح شکمی صاف و بزرگتر از پولکهای ناحیه ظهری است .
مردمك چشم اغلب گرد و دم مار معمولاً گرد و دراز است . پولك‌هاي زير ناحيه دم در يك يا دو رديف قرار دارند و پولك آنان يا مخرج ممكن است يك عدد يا دو عدد يا به عبارت ديگر منفرد يا منقسم باشد . بطور كلي قرار گرفتن اين پولكها و شمارش آنها در تشخيص مارها حائز اهميت است . مارهاي غير سمي اصولاً در حركت خيلي سريع و چابك هستند .
ب – مارهاي نيمه سمي يا اوپيستوگليف (Opisthoglypha):
اين مارها كم و بيش شبيه مارهاي غير سمي هستند و يكي از وجوه تمايز آنها داشتن فنگ Fang يا نيش دندان خلفي شيار دار است . فنگ كه از سيار دندان‌ها بزرگتر و داراي كانال باز يا شيار است در قسمت عقب دهان ، در فك بالايي قرار دارد و به غده سمي متصل است . از نظر ظاهري مردمك چشم اين مارها عمودي يا گرد است . تير مار كه يكي از انواع اين مارها محسوب مي شود با داشتن چهار خط سفيد رنگ كه در سر تا سر بدنش امتداد دارد مشخص مي شود . آلوسر (سگ مار) هم كم و بيش حركات مار جعفري را تقليد مي كند و از نظر شكل ظاهري خيلي شبيه به آن است . آلوسر فاقد علامت صليبي شكل در ناحيه سر مي باشد . ناحيه سر اين مار كلاً سياه رنگ است . براي شناسايي اين مارها مي توان از كليد شناسايي مارهاي ايران و شرحي كه بعداً براي هر يك از مارها داده مي شود استفاده كرد .
ج – مارهاي سمي (Venomous snakes):
تمام انواع اين مارها داراي فنگ يا نيش دندان لوله اي شكل يا مجوف هستند كه در قسمت قدامي دهان و در فك بالايي قرار دارد و به غده سمي متصل است . سر اين مارها غالباً مثلثي شكل و ناحيه گردن كاملاً مشخص است . اكثراً دمشان كوتاه و در حركت كمي تنبل هستند . در بعضي از انواع اين مارها ،‌حفره اي بين چشم و بيني وجود دارد كه به سادگي قابل تشخيص است . اكثراً پولكهاي ناحيه سرشان ريز و قرينه نمي باشند . در برخي ديگر پولكهاي ناحيه سر قرينه هستند مانند كفچه مار كه هنگام خشم چنبره زده و يك مرتبه به طرف دشمن حمله مي كند . در اين حال ناحيه گردن متسع مي شود و به اين ترتيب سطح بزرگي ايجاد مي كند . اين سطح به نام كفچه ناميده مي شود . در مواردي كه شناختن مار از نظر شكل ظاهري براي مبتديان دشوار نباشد ، بايد غالباً به زيستگاه خاص هر مار توجه شود كه كار را آسان تر مي كند . منطقه پراكندگي مارها از نظر جغرافيايي ، زيستگاه ،‌رويش‌هاي گياهي و ديگر شرايط محيطي فرق مي كند و در هر زيستگاهي جز به هنگام مهاجرت مارهاي غير بومي كمتر ديده مي شوند . در صورت ترديد در تشخيص يك مار همواره به عكس يا تصوير و نقشه پراكندگي و مطالبي كه براي هر مار در متن كتاب آورده شده مراجعه شود . در ايران چهار گروه مار سمي به شرح زير وجود دارد كه ممكن است گزش آنها عوارض نامطلوبي به بار آورد :
• گروه افعيها : ويپريده (Viperidae) با 12 گونه خطرناك و كروتاليده (Crotalidae) با بيش از يك گونه خطرناك .
• گروه مارهاي كبرا يا الاپيده (Elapidae) با دو گونه خطرناك .
• گروه مارهاي دريايي يا هيدروفيده (Hydrophidae) با 8 گونه سمي (احتمالاً تعداد گونه‌ها بيشتر است). گروه مارهاي نيمه سمي يا اوپيستوگليف (Opisthoglypha) با 8 گونه نيمه سمي .
وضع ظاهري مارهاي سمي چنين خلاصه مي شود : وجود حفره اي بين چشم و بيني ،‌ عمودي يا بيضي بودن مردمك چشم ( مانند گربه‌هايي كه در آفتاب نگاه مي كند ) ، سر غالباً مثلثي شكل است و از پولكهاي كوچك و نا‌قرينه پوشيده شده ، دم كوتاه و گردن كاملاً مشخص است . كبراها داراي بدني كشيده ، قهوه اي رنگ و تيره و متمايل به سياه هستند و مردمك چشمشان بيضي شكل است و دم نسبتاً بلندي دارند . كبراي خراساني داراي كفچه و كبراي جنوب و غرب كشور فاقد كفچه با بدني تقريباً سياه و براق است و جهششان تند و كوتاه است . مارهاي دريايي سرشان كوچك و دمشان پهن همانند پاروي قايق راني است و در خليج فارس و درياهاي آزاد زندگي مي كنند . طول مارهايي سمي تا اندازه اي كوتاه و بدني ضخيم دارند و در حركت قدري تنبل هستند . افعي‌ها معمولاً زنده زا هستند . در اغلب گونه‌هاي اين خانواده نيش دندان يا فنگ‌ها تيز و بلند و به سمت عقب متمايل است . موقع گزش احتياجي به گاز گرفتن ندارند و با فرو بردن نيشها مي توانند سم خود را به شكار تزريق كنند. تمام گونه‌هاي اين خانواده سمي و خطرناك هستند . گزش اين مارها باعث تحريك نسوج زير جلدي و خونريزي مي شود كه در بعضي از موارد نتيجه آن از كار افتادن قلب و مرگ است . خانواده الاپيده مانند كبرا و كفچه مار تخم گذار است ، سر در امتداد بدن قرار دارد و گاهي گردن مشخص نيست ، مردمك چشم گرد يا بيضي است ، نيش دندانها يا فنگ منحني است و براي انتقال سم به شكار بايد دو فك پائيني و بالايي بهم متصل شود . سم اين مارها خطرناك است و عوارض عصبي از قبيل فلج تكلم ، سرگيجه و فلج قسمت محركه ماهيچه‌ها را همراه دارد و سر انجام مصدوم را در اثر خفگي يا فلج دستگاه تنفسي تلف مي كند .
مارهاي نيمه سمي شبيه مارهاي غير سمي بوده بدنشان استوانه اي شكل و كشيده است ، دمي نسبتاً بلند دارند ، پولك‌هاي ناحيه سرشان قرينه و مردمك چشمشان غالباً مدور است و در حركت خيلي سريع هستند . از نظر ظاهري گاهي شبيه خانواده الاپيده اند ولي دندانهاي سمي آنها در قسمت خلفي دهانشان قرار دارد و به ندرت گزش آنها باعث مرگ مي شود . علائم باليني گزش آن مارها به درستي روشن نيست و كم و بيش شبيه گزش خانواده الاپيده مي باشد و گاهي ممكن است گزش اين نوع مارها باعث عوارض نامطلوبي شود . گزش مارهاي دريايي باعث اختلال در ماهيچه‌ها مي شود كه بيشتر شبيه عوارض ناشي از گزش مارهاي الاپيده است ولي به علت كوچك بودن غده سمي و كوتاه بودن فنگ‌ها يا دندان‌هاي سمي اغلب مقدار سمي كه تزريق مي كنند كافي و كشنده نيست . در حالي كه قدرت كشندگي سم مارهاي دريايي به مراتب بيش از مارهاي سمي ديگر است .
تشخيص و طبقه بندي مارها :
اصولاً شناساي مارها و تفكيك آنها از نظر سمي و غير سمي گاهي مشكل است . ساده‌ترين راه براي شناسايي مارها همان بررسي وضع دندان‌ها است و از اين نظر مارها به سه گروه تقسيم مي شوند :
1- مارهاي غير سمي داراي دندانهاي ساده اي هستند كه راهي به غده سمي ندارند و به نام اگليفا Aglypha موسومند ،‌مانند مار آبي.
2- مارهاي نيمه سمي داراي فنگ Fang يا نيش خلفي شيار دار هستند اين فنگ كه از ساير دندانها بزرگتر و داراي كانال باز يا شيار است در قسمت عقب دهان ، در فك بالايي قرار دارد و به غده سمي متصل است مانند يله مار
3- مارهاي سمي خطرناك كه داراي فنگ يا نيش دندان قدامي لوله اي شكل و مجوف هستند و به دو دسته تقسيم مي شوند :
• مارهايي كه استخوان فك بالايي در آنها ثابت است و به نام پروتروگليفا (Protheroglypha) ناميده مي شوند . اين مارها چنانچه داراي دمي گرد يا مدور باشند از خانواده الاپيده (Elapidae) خواهند بود ؛ مانند كفچه مار يا كبرا و اگر دم پهن يا مسطح باشد از خانواده هيدروفيده (Hydrophidae) مي باشند ؛ مانند مار دريايي.
• مارهايي كه استخوان فك فوقاني آنها متحرك است و به نام سولينوگليفا Solenoglypha موسومند و خانواده ويپريده (Viperidae , Crotalidae) را تشكيل مي دهد . اين مارها چنانچه داراي حفره اي بين چشم و بيني باشند از خانواده كرئتاليده (Crotalidae) خواهند بود مانند افعي قفقازي . اگر فاقد اين حفره باشند از خانواده ويپريده (Viperidae) مي باشند مانند گرزه مار يا افعي .



مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

مختصري راجع به سم مار

http://www.irandeserts.com/pics-8/snake-8b.jpg

سم مار عمدتاً براي بي حركت كردن و كشتن شكار مي باشد و از نظر دفاعي احتمالاً اهميت حياتي دارد . نيش دندان يا فنگ Fang را به دندان تغيير شكل يافته مار گويند كه شيار دار يا مجوف است (همانند سوزن تزريقات) .
فنگ‌ها در گروه افعيها بزرگ هستند و روي استخوان فك بالا قرار دارند و توسط ماهيچه‌ها حركت مي كنند . در صورتيكه فنگ‌ها در گروه الاپيده مانند كبراها كوتاهتر و به طور ثابت روي استخوان فك بالايي قرار مي گيرند . اين فنگ‌ها در مار دريايي كوتاهتر و همراه چند دندان معمولي روي استخوان فك بالايي قرار دارند .
مارهاي نيمه سمي گروه كلوبريده غالباً داراي فنگ‌هاي شيار دار و در قسمت خلفي فك بالايي قرار مي گيرند .
سم مار كه به آن ونوم Venom مي گويند ، مخلوطي از مواد بيولوژيكي متشكل از پلي پپتيدهاي آنزيمي و غير آنزيمي كه عملشان در انسان موجب بروز مسموميت‌هاي مار گزيدگي مي شود . در اغلب مارها سم توليد شده در يك جفت غده سمي ذخيره مي گردد . غده سمي مار از نظر تشريحي شبيه به غده تغيير شكل يافته پاروتيد پستانداران است . اين غده در اغلب مارها در فضايي واقع در پشت چشم و روي استخوان فك بالايي كه به سمت پائين و عقب چشم امتداد دارد به عبارت ديگر بين چشم و گوشه دهان قرار مي گيرد . با حركت سريع استخوان‌هاي سر و فشار وارده توسط ماهيچه‌ها به غده سمي ، مقداري سم از راه كانالي كه به دندان سمي متصل است به شكار منتقل مي شود .
سم مار حاوي فسفوليپاز A و يا تركيبي از آنست (Phospholipase A) بعضي از فسفوليپازها نسبتاً غير سمي و برخي ديگر به شدت سمي و عصب گرا (Neurotoxic) و ماهيچه گرا (Myotoxic) هستند . سم اغلب افعي‌ها داراي اندوپپتيداز و ارژنين استرهيدروليز مي باشد (Endopeptidases and arginine esterhydrolases) كه در بروز كاهش فشار خون ، خونريزي و نكروز كمك مي كنند . سم مار جعفري (Echis carinatus) احتمالاً داراي اكارين (Ecarin) است كه اثر شديد پروترومبين را دارد و اختلالات انعقادي را باعث مي شود . ظاهراً سم افعي شاخدار يا (Cerastes) اثر مشابهي دارد . سم كبراي جنوب (Walterinnesia) و كفچه مار (N.naja oxiana) مانند ساير گروه الاپيده داراي پلي پپتيد نروتوكسين همراه با فلجي پس سيناپس اعصاب ماهيچه اي است . سم مار شاخدار ايراني خاصيت پيش سيناپسي نروتوكسين و فسفوليپااز را دارد . سم مارها دريايي داراي خواص نروتوكسين و مايوتوكسين و فسفوليپاز مي باشند .
پراكندگي و ويژگيهاي مارهاي سمي جهان در جدول شماره 3 تحت عنوان رده بندي مارهاي سمي جهان نشان داده مي شود .
علاوه بر آنزيمها ، مقادير مختلفي از تركيبات پلي پپتيدي يا ليپيدها ، كربوهيدراتها و يونهاي فلزي مانند سديم ، پتاسيم ، منيزيم ، روي ، كلسيم ، مس ، منگنز و از عناصر غير فلزي سموم مي توان فسفر و كلر را نام برد كه به نسبت‌هاي مختلف در بعضي از سموم مارها وجود دارد . بطور كلي 90 تا 92 درصد وزن خشك سم مار حاوي بيش از يك توكسين اصلي است . اثر سم مار در انواع مارها بر روي نسوج زنده متفاوت و ممكن است يك يا چند خاصيت سمي در سم يك نوع مار موجود باشد . با تزريق سم مار به حيوانات آزمايشگاهي آثار ظاهر شده با نشاني هاي باليني از تمام خواص سم خواهد بود . به عبارت ديگر سم مار از نظر آزمايشگاهي از يك سري عوامل و فاكتورهاي مختلف تشكيل مي شود . بنابراين تصوير نهايي مسموميت با سم مار حاصل فعل و انفعالات پيچيده متقابل بين پلي پپتيدهاي زهري با آنزيمهاي گوناگون و محيط داخلي بدن انسان است .
به طور كلي آثار مسموميت با سم مار به دو گروه موضعي و سيستميك تقسيم مي شود آثار مسموميت موضعي عبارت از ورم موضعي ، نكروز بافت ، طاول و غيره مي باشند . از آثار مسموميت سيستميك مي توان از مسموميت عصبي ، مسموميت خوني ، مسموميت عضلاني و مسموميت‌هاي قلبي و كليوي نام برد .
از نظر باليني زهر افعيها خون گرا يا موثر در خون (Vasculotoxin) و زهر مارهاي الاپيده مانند كبرا عصب گرا يا موثر در عصب (Neurotoxin) و زهر مارهاي دريايي ماهيچه گر يا موثر در ماهيچه (Myotoxin) ميباشند .
به طور خلاصه سم مار ممكن است حاوي فاكتورهاي نروتوكسين ، پروتئوليتيك ، انعقاد كننده خون ، فسفاتازها ، كولينسترازها ، هيالورونيدازها ،‌ امينو اسيد اكسيداز و آنزيمهاي ديگر باشد كه مي توان آنها را جداگانه مورد مطالعه قرار داد .
براي مطالعه فاكتورهاي مختلف سم از روشهاي متفاوتي استفاده مي شود . روشهاي فيزيكي و شيميايي مانند كروماتوگرافي ، ژا فيلتراسيون به وسيله سفادكسها ،‌جدا سازي پروتئين‌ها توسط الكتروفورز ، اسپكتروفوتومتري و تعيين PK‌ها ، مطالعه متابوليكي مانند اندازه گيري فعاليت آنزيمي ، روشهاي ايمونوشيميايي مانند ايمونوديفوزيون اوكترلوني Ouchterlony، ايمونوالكتروفورز و غيره .
مي دانيم كه مايعات بيولوژيك حاوي مجموعه اي از پروتئين‌هاي مختلفي بوده و به منظور بررسي پروتئين به خصوص ، روش جداسازي مي بايستي به گونه اي انتخاب شوند تا نسبت به پروتئين مورد نظر كاملاً ويژگي داشته باشند . تهيه پادتن بر عليه پروتئين‌هاي بخصوص داراي ويژگي بوده و بر همين اساس مي توان پروتئين مورد نظر را از يك نظر را از يك مجموعه جدا نمود .
روشهايي كه در حال حاضر مورد استفاده قرار مي گيرند همگي بر مبناي كمپلكس بين پادتن – پادگن استوار مي باشند و روشهاي ايمونولوژي با اندازه گيري يك و يا تعدادي از تركيبات نظير سيستم پادتن ، پادگن و مجموعه زينهاري انجام مي شوند كه در زير اختصاراً به آنها اشاره مي گردد :
1-Recovery of immune complex
(a) Assay of weight
(b) Assay of volume (immunocrit)
(c) Measurement of protein of nitrogen .
2- Gel precipitation
(a) Radial immunodiffusion (Mancini)
(b) Double diffusion (Oucterlony)
(c) Immunoelectrophoresis
3- Labelled antigen or antibody
(a) Radioimmunoassay
(b) Haemagglutination
(c) Enzyme linked immunoabsorbent assay (ELISA)
4- Light Scatterung
(a) Immunonephelometry
(b) Immunoturbidimetry
5- Other
(a) Changes in viscosity
(b) Changes in sedimentation
براي كسب اطلاعات بيشتر و به خصوص از جزئيات روشهاي متداول به كتاب بيوشيمي كاربردي ،‌1370، انتشارات دانشگاه تهران ، ترجمه استاد محترم آقاي دكتر اسماعيل علمي آخوني مراجعه شود .
اثر سم روي عناصر سلولي و مايعات بدن :
سموم منعقد كننده به دو گروه تقسيم مي شوند : گروه اول كه با استفاده از روش آزمايشگاهي يا اين ويترو (invitro) فيبرينوژن خالص را بدون حضور كلسيم يا عصاره سلولي و پروترمبين منعقد و آنزيمهاي پروتئولتيك اين سمها مانند پاپائين فيبرينوژن را به ژل فيبريني تبديل مي كند . گروه دوم قادر به انعقاد فيبرينوژن نيستند و آنها پروترومبين را ترومبين تبديل مي كنند و مي توان گفت كه خاصيت آنها مانند تريپسين ولي به مراتب قويتر و موثرتر است . آنزيمهاي پروتئولتيك اين سم‌ها تخريب سلولهاي ماهيچه اي را افزايش مي دهند و از رساندن خون به سلولها جلوگيري مي كنند و احتمالاً هيستامين را آزاد مي نمايند . فسفاتازها رل بسيار مهمي در مسموميتها دارند و باعث هموليزخون و ناراحتي هاي قلبي مي شوند . هموليزي كه در اثر سم ظاهر مي شود به علت تبديل شدن ليستين به ليزوستين است كه روي ماهيچه‌هاي قلب و عمل فيبرين سازي اثر دارد و با ايجاد نقصان در پتاسيم و آب بدن و همچنين مورد حمله قرار دادن سلولهاي اندوتليوم باعث خونريزي ششها مي گردد .
چنانچه سم كبرا رقيق باشد اين عمل ساده تر انجام مي گيرد . از نظر باليني سمهاي منعقد كننده خون اگر به مقدار زياد و به تدريج و آهسته وارد جريان خون شوند خاصيت انعقاد خون را از بين مي برند يعني خون را دفيبرينه نموده باعث عدم انعقاد خون مي گردند . اگر مقدار اين سم زياد باشد و به سرعت وارد جريان خون گردد باعث انعقاد خون در عروق شده و سرانجام مرگ فرا مي رسد . در مورد سمهاي پروتئولتيك مقدار سم چنانچه كم باشد در محل گزش تورم و درد ايجاد مي شود و اگر زياد باشد موجب قانقرايا يا نكروز موضعي مي گردد . در مورد سمهاي همولتيك وجود هموكلوبينوري يا خونريزي در ادرار و كم خوني از نشاني هاي باليني بشمار مي روند . معمولاً سمي كه خون را منعقد مي كند خاصيت پرتئولتيك را نيز دارد .
سم عصب گرا يا نروتوكسين عوارض مختلفي مانند فلجي و غيره در سلولهاي عصبي ايجاد مي كند تقريباً 21 درصد پروتئين اصلي سم كبراي را فاكتور نروتوكسين تشكيل مي دهد . از نشاني‌هاي باليني اين سم اختلال بينايي ، فلج و تنگي نفس مي باشد . در اين حالت بيمار با يك چشم اشياء را بهتر تشخيص مي دهد و چنانچه از او پرسش‌هايي شود مانند اشخاص مست پاسخ مي گويد و خيلي آهسته صحبت مي كند . علائم مسموميت سيستميك توسط مار كبرا به سرعت آشكار شده ( در مدت 5 تا 10 دقيقه) و مراجعه سريع بيمار به بيمارستان را ايجاب مي نمايد . سم اين گروه از مارها عوارض عصبي محيطي و مركزي دارند . در مورد اعصاب محيطي اثر اين سم مانند كورار بوده اختلال انتقال عصبي در سيناپس عصبي – عضلاني از پي آمد آن است . علائم عصبي محيطي اين مسموميت عبارتند از فلج عضلاني ( از جمله ماهيچه‌هاي تنفسي ) ، اختلال در اعصاب جمجمه اي مانند افتادگي پلكها Ptosis، لوچي Strabismus تنگي مردمك چشم ، ناتواني در اداي صحيح كلمات ، اختلال در عمل بلع و ريزش آب دهان ، علائم سيستميك مسموميت به صورت توقف مراكز عصبي تنفسي ، گيجي ، تهوع و استفراغ شديد ، خواب آلودگي ، بيهوشي و ندرتاً با جملات تشنجي توام مي باشد . علت مرگ معمولاً توقف تنفس به علت فلج عضلات تنفسي است كه ممكن است حتي در كمتر از 30 دقيقه پس از گزش اتفاق بيافتد .
بعضي از بيماران به علت عوارض مسموميت مراكز عصبي در حالت اغماء و بيهوشي مي ميرند . مهمترين تظاهرات باليني زهر افعيها ،‌ورم و درد موضعي همراه با نكروز و گانگرن اندام است . زهر افعيها از طريق عروق لنفاوي سطحي پوست منتشر مي شود و در مسير خود سبب درد و تورم شديد ،‌گاهي همراه با طاول ، تراوشات خونابه اي و ترمبوزهاي سطحي مي باشد كه به آهستگي گسترش مي يابند .
از علائم مسموميت با زهر مار جعفري (اكيس) ، پيدايش ورم ، درد و نكروز است . تهوع ، استفراغ ، سرگيجه و سر درد در عده اي ديده شده است . افزايش ضربان قلب ، بزرگ شدن غدد لنفاوي و دردناك بودن آنها ،‌پيدايش طاول و نكروز بافت اطراف محل گزش را مي توان از آثار باليني بشمار آورد . عوارض خوني سم مار جعفري در اثر آنزيم انعقاد زا سبب تبديل پروترومبين به ترومبين و در نهايت با رسوب فيبرينوژن همراه با پلاكت‌ها به صورت لخته‌هاي كوچك و در نتيجه كاهش فاكتورهاي انعقادي ظاهر مي گردد . اين مجموعه همزمان فيبرينوليز ثانويه و يك فاكتور مخرب عروقي (Vasculotoxin) به نام Hemorragin سبب خونريزي عمومي در بيماران مي گردد .
سم مار دريايي سبب مسموميت عضلاني ، فلج عضلات چشم ، گشادي مردمك چشم ،‌قفل شدن دهان ، اختلال بلع ، گاهي نارسايي حاد كليوي به علت ميوگلوبينوري و بالاخره نارسايي كبدي مي گردد . سم مار حاوي آنزيمهاي ديگري مانند پروتئاز (Protease) كه در سم كفچه مار و بعضي انواع افعيها وجود دارد عملش مانند تريپسين بوده ولي قدرت و اثرش به مراتب بيشتر است . ارپسين (Erepsin) و فسفواستراز Phosphosterase و كولين استراز Cholinsterase آنزيمهاي ديگري هستند كه در سم كبرا وجود دارند و باعث پيدايش كولين و اسيد استيك مي گردند . احتمالاً اين آنزيمها در سم گروه افعيها وجود ندارند . هيالوذونيداز Hyaluronidase آنزيمي است كه باعث افزايش بيماري‌هاي جلدي نزد پستانداران مي شود . اسيد هيالورونيك مقاومت سلولها و بافتهاي مختلف را افزايش مي دهد و از نفوذ مواد خارجي به سلولها جلوگيري مي كند . در صورتيكه هيالورونيداز اين مقاومت را تقليل مي دهد و باعث نفوذ مواد خارجي و جذب سلولي كي گردد . ژل داخل سلولي و نسج همبند مانند سد محكمي است كه مانع نفوذ سم به داخل بافتها مي شود و احتمالاً اين سد توسط هيالورونيداز كه يك آنزيم حلال است شكسته مي شود .
آنزيمهاي ريبونوكلئاز و ديزوكسي ريبونوكلئاز (Ribonuclease and Desoxyribonyclease) عمل هيدروليز را افزايش مي دهند و اغلب در سم مارهايي كه داراي خاصيت عصب گرا يا نروتوكسين هستند مانند كبرا وجود دارند . آنزيم افيواوكسيداز Ophio-oxidase به تنهايي سمي نيست ولي موجب آزاد شدن پروتئاز و باندهاي چربي و در نتيجه اتوليز و عفونت را باعث مي گردد . به طور كلي هيالورونيداز جذب سلولي را تسريع و افيواوكسيداز به اتوليز و فاسد شدن مواد كمك مي كند . سم عصب گرا شكار را فلج كرده و لستياناز Lecithinase قسمت داخلي و شفاف اندوتليال را مورد حمله قرار مي دهد و ليزوستين توليد شده در تخريب و از بين بردن سلولها موثر است و سرانجام پروتئاز به گلبولهاي قرمز حمله مي كند و موجب تخريب آنها مي شود . به عبارت ديگر سم اغلب مارها داراي خواص منعقد كننده و پروتئولتيك است كه از اجزاء مختلف تشكيل مي شود . اين اجزاء را همانطوري كه گفته شد مي توان با روشهاي آزمايشگاهي مورد بررسي قرار داد . سم مار خاصيت اسيدي دارد و وزن مخصوص آن بين 1030-1070مي باشد سم خشك شده در آب مقطر و سرم فيزيولوژي به خوبي قابل حل است . جدول شماره 4 مقايسه وزن مولكولي و سم نوروتوكسين در نمونه‌هايي از چهار گروه اصلي مارهاي سمي جهان را نشان مي دهد .
تهيه سم مار :
براي تهيه سم مار در گروه الاپيده مانند كبرا از يك شيشه مخصوص استفاده مي شود . درب شيشه را با يك ورقه لاستيك نازك مي بندند (مثلاً از جنس تيوپ موتور سيكلت) ، با يك چوب يا عصايي كه در پس گردن مار قرار مي گيرد آنرا مهار مي كنند . بدين ترتيب مار كبرا را با دست مي گيرند و دهانش را به شيشه نزديك مي كنند و در اين موقع مار پوشش لاستيكي را گاز مي گيرد و چند قطره سم داخل شيشه مي ريزد .
در انواع افعيها احتياجي به پوشش لاستيكي نيست و دندان سمي يا فنگ مستقيماً داخل شيشه قرار داده مي شود و با فشار مختصري به غده سمي محلول سم داخل شيشه ريخته مي شود .
غلظت و مقدار سم بستگي به انواع و جثه مار‌ها و فصل سم گيري دارد . سم حاصل را در شرايط خاصي در دستگاه خشك كننده يا در مجاورت P2O5 يا كلروكلسيم در ديسكاتور تحت خلاء يا بدون خلاء خشك مي كنند كه دور از نور ، رطوبت و حرارت مي توان آنرا براي مدت زيادي حفظ كرد . رنگ سم در انواع مارها متفاوت است. ممكن است سفيد روشن يا كدر يا زرد روشن يا نارنجي متمايل به قهوه اي باشد . گاهي سم مترشحه از غده‌هاي چپ و راست مار از حيث كميت و كيفيت با هم اختلاف دارند و اين تفاوت در جنسهاي نر و ماده مارهايي كه از يك نوعند نيز مشاهده مي شود . مقدار سم كبراي نر بيشتر از سم كبراي ماده است ولي اين نسبت در گروه افعيها صدق نمي كند . سم كبراي مسن و تيره رنگ بيشتر از كبراي جوان و كم رنگ مي باشد . مقدار سم مار كبرا بيش از انواع ديگر مارهاي ايراني است .
بطور كلي با توجه به ميزان ترشح سم و قدرت كشندگي يا LD50 آن ، ‌مار كبرا ، مار جعفري ، افعي يا گرزه مار و مار شاخدار به ترتيب از ساير انواع ديگر مارهاي سمي ايران خطرناك تر هستند .
مقدار سم نوزادان مارهاي سمي گاهي براي كشتن يك فرد بالغ كافي مي باشد و گاهي مقدار تزريق سم به شكار كمتر است . اين كيفيت بستگي به بلندي و كوتاهي دندان سمي ، ‌جثه ، تغذيه ،‌فصل و نحوه گزش دارد .
بر حسب گونه‌هاي مار ، علائم مار گزيدگي متفاوت است . حجم مار ، سن ، مقدار تزريق سم ، قدرت كشندگي سم ، محل تزريق سم در بدن و فاكتورهاي متفاوت ديگر همگي قابل بررسي هستند . علائم باليني شناخته شده از مسموميت مار گزيدگي در ايران در جدول شماره 9 بطور فشرده بيان شده است . گزش هاي خطرناك مار گزيدگي در ايران اكثرا مربوط به گروه افعيها و مخصوصاً گزش گرزه مار يا افعي است كه غالباً در چراگاه‌ها و مناطق كشاورزي اتفاق مي افتد . علائم باليني اين مارها معمولاً حدود 15 دقيقه يا كمي بيشتر پس از گزش ظاهر مي شوند . نشاني‌ها غالباً با درد ، تورم ، تشنگي ، تهوع و گاهي اسهال همراه هستند . تورم در ناحيه گزش به سرعت پيشرفت مي كند و غدد لنفاوي مربوطه بزرگ و حساس مي شود . كاهش فشار خون و تاكي كاردي مي تواند پيش درآمد يك شوك باشد . اگر گزش در نواحي فوقاني بدن اتفاق افتد ،‌تورم طي 24 ساعت گسترش مي يابد ، ادرار كم مي شود ، كبودي و طاول در محل گزش و افزايش درجه حرارت بدن حتي بدون عفونت ديده مي شود .
جدول شماره 9 – مهمترين علائم باليني مسموميت‌هاي حاصل از گزش مارهاي سمي ايران كه تا به حال گزارش كرده اند . در مورد علائم باليني مار شاخدار Psedocerastes persicus و كبراي جنوب ايران Walterinnesia aegyptia و ساير مارهاي سمي ايران گزارش مدوني وجود ندارد .
معمولاً تورم حدود يك هفته ادامه دارد . نكروزهاي موضعي كه موجب سلب فعاليت بيمار گردد به ندرت ديده مي شود . خونريزي و شوك باعث مرگ مي گردد و درمان ناقص غالباً باعث ناهنجاري و ميزان تلفات را به 33 درصد افزايش مي دهد .
گزش مار جعفري (Echis carinatus) داراي علائم مشابهي است ولي تورم چندان گسترش ندارد و شوك زودرس ندرتاً ديده مي شود . طي 6 ساعت سير بيماري پيشرفت مي نمايد و اختلالات انعقادي ظاهر مي شود . خونريزي هنگام سرفه كردن ، خونريزي از بيني و در ادرار و مدفوع خون وجود دارد .
اختلالت انعقادي 3 تا 4 هفته خاتمه مي يابد . مواردي از مرگ به علت خونريزي داخلي تا 3 هفته بعد از گزش هم گزارش كرده اند . با وجود مراقبت هاي بيمارستاني ممكن است 5 تا 10 درصد بيماران تلف شوند . علائم باليني گزش افعي شاخدار (Cerastes) چندان مشخص نيست . درد موضعي ، تورم و طاول را معمولاً از نشاني هاي باليني گزش اين مار مي دانند . موارد مرگ ناشي از گزش اين افعي خيلي كم است . چون در تشخيص نوع مار شك و ترديد دارند لذا جزئيات علائم باليني كاملاً مشخص نمي باشد . در مورد علائم باليني مار شاخدار ايراني Pseudocerastes) اطلاعات كافي وجود ندارد . از نتايج بررسي سم اين مار بر روي حيوانات آزمايشگاهي چنين استنباط مي شود كه گزش اين مار براي انسان خطرناك است . همچنين در مورد گزش كبراي جنوب و غرب كشور (Walterinnesia) اطلاعات كافي وجود ندارد .
ولي در گزش كفچه مار (Naja naja oxiana) همانند ساير كبراها ، متعاقب گزش مار ، درد و تورم موضعي همراه با علائم عصبي از قبيل افتادگي پلكها ، تاري ديد و اختلال بينايي و اتساع مردمك چشم و اختلال تكلم و مشكل بلع ممكن است در طي 30 دقيقه ظاهر شود . فلج شامل تمام عضلات و از بين رفتن رفلكس‌هاي تاندوني ،‌خواب آلودگي و گيجي را به دنبال دارد . مشكل تنفس ، تشنج و اغماء و در نهايت مرگ را باعث مي شود . چون سم كبراي جنوب و غرب كشور (Walterinnesia) شبيه سم كفچه مار است لذا ممكن است اين نوع مار علائم باليني مشابهي داشته باشند .
گزش مار دريايي موجب درد و تورم نمي شود . در حدود 50 درصد از گزش هاي مار دريايي مسموميت قابل توجهي را نشان نمي دهند . اولين تظاهرات مسموميت حاصل از سم دريايي به صورت دردهاي عضلاني است كه الزاماً در نزديكي محل گزش نمي باشد . بروز يا احساس درد معمولاً طي دو ساعت بعد از گزش است و عضلات در لمس دردناكند . علائم عصبي همانند آنچه در مسموميت با كبرا گفته شده ممكن است ديرتر پديد آيد . نارسايي تنفسي ،‌ايست قلبي در اثر هيپركالمي يا نارسايي كليوي ممكن است باعث مرگ بيمار شوند . اثرات سموم تمام مارهاي دريايي ظاهراً مشابه اند .
گزش مارهاي نيمه سمي ندرتاً باعث مسموميت مي شود . تظاهرات مسموميت معمولاً به صورت درد ، تورم و خون مردگي در اطراف ناحيه گزش است و گاهي باعث تورم غدد لنفاوي ناحيه مي شود . همچنين مواردي از گز گز و انقباضات غير ارادي عضلاني ، افتادگي پلكها ، مشكل بلع و اختلال تنفسي و حتي مرگ گزارش شده است .

مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

كمك‌هاي اوليه مار گزيدگي

http://www.irandeserts.com/pics-5/bite-4big.jpg

متاسفانه كمك‌هاي اوليه غالباً باعث گمراهي در تشخيص و درمان مناسب مي شود . از طرفي نوع مار گزنده ، محل گز ، شرايط و امكانات محلي ، زمان لازم براي رساندن مصدوم به مراكز درماني ،‌وسيله نقليه ،‌شدت مسموميت ،‌ تجهيزات مراكز درماني نزديك به محل حادثه و ساير موارد همگي متفاوت هستند . لذا ارائه يك دستورالعمل كلي و قابل اجرا در تمام موارد مار گزيدگي و براي تمام مناطق و كشورها مقدور نمي باشد . كمك‌هاي اوليه بستگي به شرايط محلي دارد و بايد حتي‌المقدور سريع ، ساده ، سودمند و به بيمار آسيب نرساند و انجامش براي هر كس مقدور باشد . بهترين نوع كمك‌هاي اوليه همان رساندن بيمار هر چه سريعتر به مراكز درماني است تا از امكانات و مراقبت‌هاي لازم پزشكي بهره مند گردد . ضمناً در طي اين مدت بيمار را در محلي كه به اندازه كافي هوا داشته باشد ، گرم و بي حركت و در استراحت كامل قرار دهند . از هر گونه شرح و بياني كه باعث هيجان در بيمار شود بايد خودداري كرد . رفتار آرام و برخورد محبت آميز و جلب اعتماد بيمار از هيجان او مي كاهد .
استفاده از روش‌هاي قديمي كمك‌هاي اوليه از قبيل شكاف دادن زخم (Incision)، بريدن زخم (Excision)، سوراخ كردن زخم (Pinches)، مكيدن زخم (Suction)، گذاردن كيسه يخ ، داغ كردن محل گزش ، قطع عضو ، شوك الكتريكي ، بستن تورنيكه محكم و ماليدن يا تزريق مواد شيميايي يا دارويي در محل گزش امروزه توصيه نمي شود و معتقدند كه مخاطرات و عوارض اين گونه اعمال بيش از منافع آنها است . بطور كلي كمك‌هاي اوليه را به شرح زير مي توان خلاصه كرد :
1- به منظور جلوگيري از نفوذ و جذب سم بايد از روش بانداژ استفاده نماييد . ولي اگر امكانات محلي تنها روش بست يا تورنيكه را ترجيح و اجازه مي دهد در اين صورت بهتر است اصول مشروحه زير مراعات و عملي گردد :
بعد از گزش مار ، فوراً بالاي محل گزش را با بست يا تورنيكه (Tourniquet) مي بندند . براي بستن مي توان از نوار پارچه اي (به عرض سه سانتيمتر) استفاده كرد . تا زمانيكه بست مناسب تهيه شود ، ناحيه بالاي گزش را بايد با دست و با فشار مناسب گرفت تا مانع نفوذ سم شود . توصيه مي شود كه ميزان محكم بستن تورنيكه بايد به اندازه اي باشد كه يك انگشت دست نه به سهولت و نه به سختي از زير آن رد شود. پس از بستن بالاي موضع هر 15 دقيقه آنرا به مدت چند ثانيه (يك و نيم دقيقه) باز نموده و مجدداً بست و بيمار را به درمانگاه يا پزشك رساند . اگر بست پهن و ضخيم باشد ، مي توان به مدت يك و نيم تا دو ساعت از آن استفاده كرد .
در موارد زير از بست يا تورنيكه استفاده نمي شود :
• موقع تزريق سرم ضد مار گزيدگي
• موقع بروز تورم ناشي از مار گزيدگي
• بيش از يك ساعت از گزش مار گذشته باشد .
• نوع مار غير سمي باشد.
• 2- روش بانداژ و بي حركت نگهداشتن اندام : محل گزش و اطراف آنرا (حداكثر ممكن از اندام مصدوم) فوراً بايد باند پيچي نمود. براي بانداژ از باند يا نوار پارچه اي نسبتاً پهن مانند مچ پيچ استفاده مي شود (باند از پارچه كرپ يا هر پارچه نرمي مانند حوله كه به صورت بريده يا نوار پهن باشد ، انتخاب مي كنند) . عضو مصدوم را بايد ثابت نگهداشت . براي ثابت كردن يا بي حركت نمودن اندام از تخته شكسته بندي يا چوب و غيره نيز مي شود استفاده كرد اندام مصدوم را بايد روي تخته مزبور قرار داد و مجدداً باند پيچي نمود و او را هر چه زودتر به درمانگاه يا پزشك رسانيد . تا رسيدن به مراكز درماني يا پزشك ، عضو مصدوم را بايد ثابت و بي حركت نگهداشت و بانداژ را باز نكرد . در صورت انجام اين روش (Bandage and immobilization) ديگر از روش بست يا تورنيكه استفاده نمي شود .
3- اگر گزش مستقيم و عمقي باشد ، محل گزش را سوراخ نمي نمايند و شكاف نمي دهند .
4- در صورت امكان مار گزنده را بكشند و همراه بيمار به مراكز درماني يا پزشك ببرند .
5- روش بانداژ تا حدي از نفوذ و حركت سم در بدن جلوگيري مي كند و در حالات خفيف گزش ، اصولاً روش مناسبي مي باشد .
6- اگر بانداژ ناحيه كتف مقدور باشد ، انجام آن نبايد مانع حركت آزاد قفسه سينه شود .
7- گزش در ناحيه گردن و سر كمك‌هاي اوليه ندارد .
8- در روش بانداژ دو موضوع ناخوشايند وجود دارد (1) اگر گزش مار داراي اثر تخريب كننده موضعي باشد در اين صورت مشكل شدت پيدا مي كند (2) اگر باند پيچي محكم تر از حد معمول انجام شود به گردش خون آسيب مي رساند و درد را افزايش مي دهد .
9- روش بانداژ به عنوان كمك‌هاي اوليه از 3 لحاظ مفيد و مورد توجه است (1) اگر بيمار در مدت 3 ساعت نتواند به مراكز درماني برسد (2) اگر گزش توسط مارهاي كبراي جنوب كشور يا كفچه مار يا مار دريايي انجام پذيرد (3) اگر گزش توسط مارهاي ناشناخته انجام شود .
10-بطور كلي هيچ نوع ماده خوراكي اعم از غذا و نوشيدني نبايد به بيمار خوراند . در صورت نياز و ضرورت مقدار كمي آب براي رفع تشنگي و با احتياط مي توان به بيمار خوراند . در صورت نداشتن علائم عصبي تجويز مقدار كمي آرام بخش مانند ديازپام خوراكي ضرري ندارد ولي از مصرف آسپرين بايد خودداري شود . از مصرف مشروبات الكلي و يا تجويز مرفين جداً بايد خودداري شود .
تشخيص مار گزيدگي :
اصولاً دست يا پا بيشتر در معرض گزش مار مي باشد . چنانچه تصادفاً سرخ رگها يا سياهرگي مورد حمله مار قرار گيرد و سم مستقيماً و به مقدار كافي وارد جريان خون شود ، غالباً مرگ با يك تشنج سريع در چند دقيقه فرا مي رسد . بطور كلي مسموميت با زهر مار يك حالت اورژانس دارد كه مستلزم مراقبت فوري و داشتن تجربه كافي در تشخيص و درمان است . تاخير در مداوا يا درمان ناقص چه بسا عواقب وخيمي به بار خواهد آورد
گاهي ممكن است دندان مار آلوده به ميكروب ،‌ويروس يا انگل باشد در اين صورت گزش آن باعث جراحات سخت و احياناً سبب انتقال بعضي بيماري‌هاي ميكربي ،‌ويروسي يا انگلي خواهد بود . شك و ترديد در سمي و غير سمي بودن باعث ناراحتي فردي مي شود و احتمال دارد با گزش يك مار سمي زهر وارد بدن شكار نشود يا برعكس گزش مار غير سمي باعث احساس هيجان و حتي عوارض عصبي و رواني گردد . اين هيجانات ممكن است سستي و ناتواني و سرگيجه ايجاد كند و موجب تشديد و بي نظمي تنفس و نبض و گاهي هم بروز يك حالت شوك ابتدايي شود . از طرفي تمام اين علائم ممكن است بعد از يك مسموميت واقعي ظاهر شود بنابراين در موقع درمان يك مصدوم بايد تمام نشانيها را به خاطر داشت .
اصولاً زهر مار از نظر آزمايشگاهي از يك سري عوامل مختلف تشكيل مي شود در حالي كه از نظر باليني زهر افعي‌ها روي خون (Vasculotoxin) و زهر مارهاي دريايي روي ماهيچه‌ها (Myotoxin) اثر مي كند .
گزش‌هاي ناشناخته اي كه در مار گزيدگي غالباً موجب ترديد مي شوند عبارتند از :
(1) آسيب‌هاي حاصله از برخورد با اشياء (تيغ ، خار و اشياء نوك تيز و غيره )
(2) آسيب‌هاي حاصله از گزش و نيش عقرب ، رتيل ، حشرات ، جوندگان و جانوران آبزي .
(3) مار گزيدگي با علائم يا بدون علائم مسموميت .
(4) مار گزيدگي با داشتن علائم خفيف مسموميت و يا داشتن علائم شديد مسموميت كه منجر به مرگ مي شود .
درد و تورم در آسيب‌هاي حاصله از اشياء غالباً پيشرفت مستمر ندارد و محدود مي باشد . گزش و نيش بند پايان به ندرت باعث خونريزي مي شوند و سوراخ زخم كمتر قابل جستجو است و غالباً ديده نمي شوند .
گزش مارهاي زميني دردناك و سوراخ ريز دندان‌ها روي زخم مشهود و خون آلود است . گزش مار دريايي دردناك نيست و مشاهده سوراخ جاي دندان كار روي زخم خيلي مشكل است .
گزش مار افعيها با درد موضعي ، تورم و تغيير رنگ موضع گزش غالباً طي 15 دقيقه بعد از گزش شروع مي شود و مسموميت به تدريج پيشرفت مي نمايد . حساس شدن غدد لنفاوي مربوطه غالباً طي يك ساعت بعد از گزش آشكار مي گردد و از علائم مسموميت محسوب مي شود . مشاهده تورم در مسموميت‌هاي شديد كمي مشكل است لذا محيط يا حجم عضو مصدوم و غير مصدوم بايد اندازه گيري شود و با هم مقايسه گردد . در گزش افعي‌ها معمولاً ادرار خوني يا هموكلوبينوري و بعد عدم انعقاد خون ظاهر مي شود . در شرايطي كه تجهيزات و امكانات آزمايشگاهي در اختيار نباشد ، آزمايش ساده زمان لخته شدن خون كامل بسيار مفيد خواهد بود . براي اين منظور مقدار چند ميلي ليتر از خون بيمار را داخل لوله تميز آزمايشگاهي قرار مي دهند و آن را به مدت 20 دقيقه در حرارت اطاق بطور عمودي نگهداري مي نمايند چنانچه در طي اين مدت خون منعقد نگردد دليل بر اختلالات انعقادي است .
بعضي از كارشناسان به منظور سرعت عمل اظهار مي دارند كه چنانچه خون بيمار را در لوله‌هاي بسيار نازك يا لوله‌هاي شعريه به مدت 2 تا 3 دقيقه در حرارت اطاق قرار دهند اگر خون منعقد نشود دليل بر اختلال در فيبرينوژن خون است . در هموكلوبينوري رنگ پلاسماي بيمار قرمز يا تيره مي باشد سم بعضي افعي‌ها اثري روي انعقاد خون ندارند . گزش گروه افعي‌ها غالباً همراه با تورم شديد و علائم خونريزي همراه با تورم شديد و علائم خونريزي موضعي و ظهور دانه‌هاي قرمز و چسبندگي خون در يكي دو ساعت اول است .

ولي اگر بستن تورنيكه (Tourniquet) به عنوان كمك‌هاي اوليه بكار برده باشند ظهور اين نشانيها 4 تا 5 ساعت به تاخير مي افتد . بطور كلي تورم شديد موضعي ،‌تاول و نكروز همراه با وضعيت غير عادي انعقاد خون مربوط به گزش مارهاي گروه افعي‌ها مي شود .
در گزش گروه الاپيده مانند كبرا يا كفچه مار ،‌سستي و خواب آلودگي و فلج حلق از علائم مهم به شمار مي رود . خونريزي يا هموراژي و عدم انعقاد خون مشهود است . بطور كلي در موارد گزش كبراها ، علائم افتادگي پلكها ، اختلال در بلع و ساير علائم مسموميت عصبي يا نروتوكسين طي يك ساعت اول ظاهر مي شود و به سرعت پيشرفت مي كند . به نحوي كه سستي و اختلال دستگاه تنفسي و احياناً شوك قلبي را همراه دارد . ولي اگر بستن تورنيكه را به عنوان كمك‌هاي اوليه بكار برده باشند اين نشانيها طي ده ساعت ظاهر مي گردد . معمولاً تورم موضعي شديد ، تاول و نكروز همراه با وضعيت عادي انعقاد خون و داشتن علائم عصبي مربوط به گزش مارهاي گروه كبرا يا الاپيده است . در گزش مارهاي دريايي ،‌وجود درد و حساس بودن عضلات در لمس تيره شدن رنگ ادرار كه نتيجه خونريزي داخل ماهيچه اي و وجود ميوگلوبين در ادرار است از علائم مسموميت با سم مارهاي دريايي است . در خونريزي داخل ماهيچه اي اصولاً رنگ ادرار قرمز يا قهوه اي مي شود كه نبايد آن را با هموكلوبينوري حاصل از سموم همولتيك اشتباه كرد . چه وجه افتراق هموكلوبينوري و خونريزي داخل ماهيچه اي در رنگ پلاسما است . در هموكلوبينوري رنگ پلاسما تيره مي باشد در صورتي كه در خونريزي داخل ماهيچه اي رنگ پلاسما طبيعي ولي ادرار خوني بوده و در ماهيچه‌ها خونريزي مشاهده مي شود . گزش مارهاي دريايي همراه با پيدايش خون در ادرار در يكي دو ساعت اول بوده و بعد سستي و اختلال تنفس ظاهر مي شود . تهيه الكتروكارديوگرام به منظور پيش بيني و جلوگيري از بروز حوادث نامطلوب در حالات مختلف مفيد است . تورم اطراف گزش و همچنين ادامه توسعه تدريجي آن دليل بر نفوذ مقدار زياد سم است . نكروز موضع دليل ديگر بر مسموميت است كه بيشتر در شست انگشتان ظاهر مي شود . گاهي پيشرفت نكروز يا قانقرايا تا تاندونها و ماهيچه‌ها و حتي استخوانها مي رسد . عفونت‌هاي ميكروبي گاهي تا حد مفاصل پيشرفت مي كند . در بعضي موارد چنانچه به عنوان كمك‌هاي اوليه موضع را شكاف نداده باشند اين عفونت مشاهده نمي شود .
بررسي‌هاي آزمايشگاهي :
در اكثر موارد درمان بيماران بدون انجام تست‌هاي آزمايشگاهي صورت مي پذيرد و از طرفي اغلب گزش‌هاي مار گزيدگي به عنوان مار ناشناخته درمان مي شوند . در حالي كه اگر امكانات لازم فراهم باشد و درمان با تشخيص مار و نتايج تستهاي آزمايشگاه تكميل گردد ،‌اطلاعات ارزشمندي فراهم خواهد شد . بطور گلي با توجه به امكانات موجود و شرايط محلي و وضعيت بيمار ممكن است نياز به انجام يك و يا چند مورد از آزمايشات زير باشد :
آزمايش ادرار (Urinalysis) – هموگلوبين (Hemoglobin) – هماتوكريت (Hematocrit) – شمارش گلبولب يا Cell Blood Count) CBC – تعيين گروه خون (Blood typing) – سديمنتاسيون يا Sedimentation) ESR – مقدار اوره (Urea) – گازهاي خون شرياني (ABG) – اختلالات انعقادي : زمان پروترومبين يا Prothrombin time) PT – زمان نسبي ترمبوپلاستين يا (Partial thromboplastin) PTT – فيبرينوژن (Fibrinogen) – سطح فراورده‌هاي حاصل از تخريب فيبرين (Fibrin split product level) – آزمايش ساده يا 20 دقيقه اي لخته شدن خون كامل (The 20 minutes whole Blood clotting Test) معمولاً اين آزمايشات در مورد گزش افعيها و مارهاي ناشناخته انجام مي شود و در 48 ساعت اول هر 6 تا 8 ساعت يك بار تكرار مي شود . اندازه گيري الكتروليتهاي سرم Electrolytes غالباً مفيد است .
در مواردي كه گزش مار باعث نكروز عضلاني مي شود سطح كراتين فسفوكنياز يا (Creatine Phosphokinase) و لاكتيك دي هيدروژينار يا (Lactic dehydrogenase) LDH به مقدار قابل توجهي افزايش مي يابد و اين امر اهي در تشخيص افتراقي كمك كننده است . در انواع مار گزيدگي‌ها به خصوص گزش مارهاي دريايي ،‌گرفتن نوار قلبي يا ECG از بيماران بيش از 45 سال توصيه مي شود .
درمان مار گزيدگي :
هر بيمار مار گزيده كه طي دو ساعت اول گزش دچار تورم و تغيير رنگ موضع به شعاع 15-10 سانتيمتر در محل گزش شد ، يا دچار درد و حساسيت در غدد لنفاوي ناحيه مربوطه بشود ، يا علائم سيستميك مسموميت را نشان دهد بايد در واحد مراقبت‌هاي ويژه (ICU) بستري شود . معمولاً از طريق راه وريدي (i.v.) تزريق محلول كريستالوئيد يا قندي 5%‌برقرار مي شود . علائم حياتي بايد دقيقاً كنترل شود . برون ده ادراري بايد در حد قابل قبولي حفظ شود . مسكن‌ها (Analgesic) در موارد مقتضي براي تسكين درد تجويز مي شوند . از مصرف آسپرين خودداري شود و گاهي در صورت نياز ،‌ديازپام (Diazepam) خوراكي به عنوان آرام بخش توصيه مي شود . سرم ضد مار گزيدگي يا آنتي ونوم (antivenom) به مقدار كافي باعث برطرف شدن تظاهرات خطرناك سيستميك سم مار مي شود ولي روي علائم موضعي چندان اثر ندارد . لذا طبيعي شدن علائم حياتي و بر طرف شدن اختلالات انعقادي بدون توجه به تورم موضعي نشانگر تاثير و كفايت مقدار سرم است . موثرترين سرم ضد مار گزيدگي سرمي است كه اختصاصاً بر ضد همان مار تهيه شده باشد . ولي معمولاً اين سرمها در دسترس عموم نمي باشند اصولاً استفاده از سرم ضد مار گزيدگي براي خنثي كردن سم است و دقيقاً نمي توان در تمام موارد دستور واحدي براي شروع درمان توصيه كرد .
بطور كلي موارد استعمال سرم ضد مار گزيدگي (1) در گزش افعيها شامل كاهش ناپايداري قابل توجه فشار خون ، ادم انژيونوروتيك (Angionourotic edema)، اسهال و اختلالات انعقادي با خونريزي‌هاي خارجي است (2) در گزش كبراها يا مسموميت‌هاي عصبي شامل علائم درگيري اعصاب جمجمه از قبيل افتادگي پلكها ، اختلال بلع ، اختلال تنفس و بينايي است (3) در مسموميت با سم مارهاي دريايي شامل سوزش و دردناك بودن عضلات هنگام لمس و ميوگلوبينوري است . از آنجاييكه سرم مار گزيدگي منشاء حيواني (غالباً سرم اسب) دارد لذا مصرف آن ممكن است موجب انافيلاكسي و ساير واكنش‌هاي حساسيتي شود .
در اغلب كشورها آزمايش مقدماتي حساسيت پوستي براي سرم انجام مي شود . گرچه تست منفي مويد قطعي عدم حساسيت نيست و تست مثبت هم حتماً از پيدايش انافيلاكسي خبر نمي دهد .
افرادي كه داراي سابقه بيماريهاي حساسيتي نظير آسم ، تب يونجه ، اگزما و حساسيتهاي غذايي و دارويي مي باشند يا افرادي كه داراي سابقه واكنش به سرم اسبي هستند ، بيشتر از سايرين مستعد بروز واكنش‌هاي شديد تزريق سرم ضد مار گزيدگي مي باشند . در اين موارد برخي معتقدند كه بري پيشگيري از بروز واكنش‌ها و يا كاهش شدت آن قبل از تزريق سرم مار گزيدگي ، آدرنالين ، آنتي هيستامين و كورتيكواستروئيد تجويز گردد .
سرم ضد مار گزيدگي بهتر است به صورت داخل وريدي و رقيق شده به نسبت 5/1 يا 10/1 طي 15 تا 30 دقيقه تزريق شود . تجويز سريع سرم توصيه نمي شود و تجوز دز اوليه سرم بستگي به نوع و خلوص سرم مصرفي و فاكتورهاي متفاوتي از قبيل سن ، وضعيت فيزيكي و حال عمومي بيمار دارد و بايد زير نظر پزشك انجام شود . در حالات خفيف بيماري ، تزريق يك يا دو واحد در حالات سخت بيماري 2 تا 6 واحد و حتي بيشتر از سرم پلي والان ضد مار گزيدگي ساخت ايران تجويز مي شود . در اغلب موارد مار گزيدگي در ايران ،‌تزريق سرم پلي والان توصيه مي شود مگر در موارد كبرا يا كفچه مار ترجيحاً‌ از سرم اختصاصي يا منووالان استفاده شود (سرم پلي والان ايران نيز موثر است ) .
توجه به نمودار شماره 1 براي بررسي كلي درمان مار گزيدگي مفيد خواهد بود .
بعضي هر يك شيشه يا آمپول را يك واحد دانسته و برخي هر صد (LD50) خنثي شدن سم را يك واحد و برخي خنثي شدن 1/0 ميلي گرم سم را يك واحد مي دانند . همچنين عده اي معتقدند كه هر واحد سرم ضد مار گزيدگي مقدار سرمي است كه اگر درون رگ تعداد معيني موش آزمايشگاهي (به وزن 18 تا 20 گرم) تزريق شود و بلافاصله پس از 5 تا 10 MLD (حداقل مقدار كشنده) از سم مورد نظر تزريق گردد و قدرت نگهداشتن 50% از اين موشها را داشته باشد . اين واحد سرمي را با علامت (Antivenom Unit) Au نشان مي دهند .
همانطور كه اشاره شد در موارد سخت گاهي بيش از 6 آمپول مثلاً ده واحد و حتي بيشتر و گاهي تا 45 واحد يعني 450 ميلي ليتر سرم براي يك بيمار مصرف شده كه اين مقدار خطرناك است و نبايد تجويز شود .
هنگام تزريق سرم ضد مار گزيدگي مي بايستي سرنگ محتوي آدرنالين 1000/1 جهت مقابله با انافيلاكسي آماده و در دسترس باشد . به دنبال تزريق سرم ضد مار گزيدگي احتمال بروز بيماري سرم Serum Sichness) وجود دارد . بسياري از سرمهاي ضد مار گزيدگي خاصيت پيروژني يا تب زدايي دارند . اگر سرم ضد مار گزيدگي در دسترس نباشد بايد به درمانهاي علامتي متوسل شد . شوك معمولاً با اقدامات رايج مثل استفاده از مايعات و الكتروليتها و تجويز مناسب داروهاي واز و پرسور (Vasopressor) درمان مي شود . تزريق پلاسماي منجمد تازه يا (Fresh Frozen Plasma) FFP ، فاكتورهاي انعقادي و پلاكت ممكن است در اختلالت انعقادي موثر باشد . تاثير مثبت هپارين (Heparin) ثابت نشده است . گاهي در مار گزيدگي به علت نارسايي كليه‌ها ممكن است نياز به دياليز باشد ولي نارسايي دائمي كليه به ندرت ديده مي شود . فلج تنفسي ناشي از سموم نروتوكسين ممكن است به سختي با تجويز سرم ضد مار گزيدگي برطرف شود و گاهي نياز به اقدامات حمايتي تنفسي و تراكئوستومي است (Tracheostomy).
ادروفونيوم هيدروكلرايد يا تنزيلون Edrophonium (Tensillon) hydrochlorise موقتاً در بلوك عصبي عضلاني ناشي از سم كبرا اثر دارد . بعضي معتقد به تزريق همزمان سرم مار گزيدگي و كوردتيكواستروئيدها (Corticosteroids) هستند ولي معمولاً اين روش توصيه نمي شود . در مار گزيدگي فاسيوتومي Fasciotomy توصيه نمي گردد . ولي به ندرت در موارد ضروري از آن استفاده مي نمايند .
بروز عفونت در مار گزيدگي معمولاً شايع نيست مگر در مواردي كه به عنوان كمك‌هاي اوليه محل گزش را بريده يا شكاف مي دهند و به نحوي باعث آلودگي موضع مي شوند . در عفونت‌هاي حاصله كه گاهي گرم منفي هستند پس از كشت و انتي بيوگرام ، آنتي بيوتيك انتخابي تعيين مي شود . مگر در حالات حاد و شديد كه مستقيماً آنتي بيوتيك مناسب تجويز مي گردد . در مورد افرادي كه قبلاً مايه كوبي عليه كزاز شده اند يك تزريق يادآور يا تزريق يك دز واكسن كزاز كافي است ولي اگر مايه كوبي نشده باشند و احتمال آلودگي كزاز وجود داشته باشد ، تزريق يك دز واكسن كزاز همراه با سرم ضد كزاز توصيه مي شود .
پيش بيني وضع بيماران:
تا زماني كه ضربان قلب وجود دارد مي توان به بهبود بيمار اميدوار بود . گاهي مصدوم يا مار گزيده بدون درمان اصلي بهبود پيدا مي كند و نيز ممكن است مرگ خيلي سريع بعد از گزش گروه الاپيده فرا رسد . حد متوسط زمان فرا رسيدن مرگ معمولاً پنج ساعت بعد از گزش است ولي ممكن است مرگ تا هفت روز پس از گزش نيز به تاخير بيافتد . توجه به پائين آمدن فشار خون و مشاهده علائم باليني ، اختلالات دستگاه تنفس و گردش خون موضوع را تا حدي روشن مي نمايد . در گروه الاپيده يا كبرا اساساً مرگ در اثر فلج دستگاه تنفسي است . ضعف ماهيچه‌ها ‌، ازدياد ترشح بزاق و استفراغ بيش از حد مزيد بر علت و گاهي موجب خفگي مي شود . در حاليكه در گروه افعي‌ها خونريزي و شوك بيشتر باعث مرگ مي گردد . در صورت عدم مشاهده نكروز ممكن است درد به طور نادر تا دو هفته ادامه يابد . معمولاً تورم تا دو هفته از بين مي رود و به ندرت مشاهده شده است كه يكي دو ماه اين تورم ادامه يابد . چنانچه زخم را ضد عفوني كنند و آزاد بگذارند در طي يكي دو هفته خشك خواهد شد ولي اگر به عللي زخم بسته شود ممكن است عفوني شده و بهبودي طولاني تر شود و حتي ديده شده كه زخم چند ماه ادامه داشته و سرانجام به مراقبت و عمل جراحي احتياج پيدا كرده است . به افرادي كه سرم اختصاصي براي درمان تزريق مي شود گاهي علائم در طي يكي دو روز از بين مي رود و به ندرت بيش از دو هفته اين علائم باقي مي ماند .
دوران بيماري در گزش مارهاي دريايي كمي طولاني تر بوده و شايد چندين ماه طول بكشد تا بيمار سلامت خود را باز يابد . در گزش افعي‌ها كه سم آنها خاصيت خونريزي داشته باشد معمولاً بيمار طي يك هفته بهبود پيدا مي كند . اما گزش افعي‌هايي كه سم آنها خاصيت انعقاد خون را تغيير مي دهد و سرم غير اختصاصي در مورد آنها تجويز مي گردد دوران بيماري دو سه هفته طول خواهد كشيد تا بهبود حاصل گردد . در حالات سخت بيماري ، ابتدا جريان خون سريع مي شود و بعد اين جريان به كندي صورت مي گيرد . در چنين وضعي خون به قلب و مغز به كندي مي رسد و ممكن است اين عمل در اثر شوك (12 تا 72 ساعت بعد از گزش) يا در اثر خونريزي داخلي يا از محل گزش باشد .

مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

آمار مار گزيدگي در ايران


سم مارهاي دريايي به مراتب قويتر و كشنده تر از سموم افعي‌ها و كبراها مي باشد . جدول شماره 5 قدرت كشندگي (LD50) و حد متوسط سم هر يك از مارهاي ايران را نشان مي دهد . اين ارقام با توجه به بررسيهاي نويسنده در طي بيش از سي سال اخير روي بيش از يكصد و سي هزار مار سمي ايران استخراج شده است . متاسفانه آمار مدون و دقيقي از تلفات يا بطور كلي از حوادث مار گزيدگي در ايران وجود ندارد ، آنچه را كه از مراكز مختلف درماني و متفرقه جمع آوري كرده‌ام غالباً از نظر فني ناقص و غير قابل بررسي است . در بسياري موارد مار گزنده ناشناخته بوده و يا مريض پس از درمان سر پايي و تزريق سرم مرخص شده است . بنابراين آماري كه داراي پايه و اساس علمي باشد فعلا در اختيار نيست يا از آن اطلاعي ندارم . جدول شماره 10 آماري كه از مارهاي شناخته شده ايران بين سالهاي 1339 تا 1370 و جدول شماره 11 تركيب و تنوع مارهاي ايران و جدول شماره 12 مقايسه جمع آوري جانوران را در يك دهه از مناطق مختلف كشور به وسيله انستيتو رازي نشان مي دهد .
بيان دو نكته زير تا حدي مي تواند مورد توجه باشد . طي سالهاي 1340 تا 1370 تحويل سرم ضد مار گزيدگي از طرف انستيتو رازي به سازمانهاي بهداشتي كشور گاهي متجاوز از بيست و سه هزار آمپول در سال بوده است . بدون شك اين رقم تماماً به مصرف درمان مار گزيدگي نرسيده است بلكه در اثر گسترش شبكه درماني كشور و به خصوص اعزام كارشناس به نقاط دور افتاده مقداري از اين سرمها به عنوان پيشگيري و احتياط مورد استفاده بوده است . با توجه به جدولهاي 10 تا 12 كه تعداد مارهاي سمي و نسبت آن را در سطح كشور و بخصوص جدول شماره 5 و 13 كه در آن مقدار سم هر مار و قدرت كشندگي (LD50) سم را نشان مي دهد احتمالاً به ترتيب موارد گزش مار جعفري ، افعي يا گرزه مار ، مار شاخدار و كفچه مار بيش از انواع ديگر است . اغلب معتقدند كه گزش مار سمي باعث مرگ مي شود در حالي كه عملاً چنين نيست ،‌زيرا اصولاً مارها به دو منظور حمله مي كنند : اول اينكه حمله و گزش را براي شكار تغذيه انجام مي دهند كه در اين صورت قسمت بيشتر سم خود را به شكار تزريق مي كنند ، تا پس از كشتن آن عمل بلع آسان گردد .
دوم اينكه از ترس و براي دفاع از خود عمل گزش را انجام مي دهند كه در اين حالت فقط قسمتي از سم خود را تزريق مي كند و ممكن است مصدوم از مرگ نجات پيدا كند . در نوع اول (كه تقريبا 4/1 از مار گزيدگي‌ها از اين نوع است) بيمار حالت سخت مسموميت را نشان مي دهد و در اين مورد تاخير در درمان غالباً موجب مرگ مي شود . گاهي مرگ در اثر ترس است كه حالت نامطلوبي دارد . ترس درجات مختلفي دارد و اغلب موجب مي شود كه حتي يك دقيقه بعد از گزش ، علائم مسموميت ظاهر شود . در صورتي كه در مسموميت كلاسيك معمولاً ظهور نشاني‌هاي مسموميت نيم ساعت تا يك ساعت بعد از گزش طول مي كشد . افرادي كه بيش از حد ترسيده باشند دچار سردي پوست و بعد سستي نبض و سرعت تنفس مي شوند و در آنان درد در محل گزش خيلي زود ظاهر مي شود كه گاهي يك تزريق بي اثر مثلاً سرم فيزيولوژي تا حدي آلام مريض تسكين مي يابد . بطور كلي ترس اثر مهمي در تلفات ناشي از مار گزيدگي دارد . آن دسته از افراد علاقمند و محقق و مسئول كه مي خواهند در آتيه با مطالعات ارزنده خود مسئله مار گزيدگي را در ايران دقيقا از نظر آماري مطالعه كنند توجه خواهند داشت كه علاوه بر ثبت سوابق درماني بيمار و مشاهدات باليني و آزمايشگاهي كه بايستي متكي بر تشخيص نوع مار و عوارض مسموميت باشد ،‌موضوع واكنش‌هاي سرمي را مد نظر بگيرند . به عنوان مثال واكنش‌هاي سرم ضد مارگزيدگي در سنين مختلف بررسي شود و عوارض ناشي از تزريق سرم‌ها در بيماران در مناطق مختلف جغرافيايي مشخص گردد . متاسفانه از اين قبيل آمار هنوز در مورد گزش مارهاي ايران تهيه نشده است .

مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

سرم ضد مار گزيدگي





سرم ضد مار گزيدگي به مواردي اطلاق مي شود كه خاصيت خنثي كننده سم مار را داشته باشد . اين سرم كم و بيش هترولوگ است (Heterologous) و با ايمن سازي حيوان (اسب حيوان انتخابي) بر ضد سموم مار تهيه مي گردد . تزريقات سم به اسب از مقدار كم شروع و بتدريج افزايش مي يابد . پس از اينكه مقدار كافي پادتن تهيه شد از حيوان خونگيري به عمل مي آيد . پلاسماي خون را جدا مي كنند و با استفاده از روش انزيماتيك يا هضم با پپسين و فراكسيونه كردن با سولفات آمونيوم (NH4)2SO4 پلاسما طبق دياگرام يا نمودار شماره 2 تصفيه و تغليظ مي گردد (لطيفي 1978). سرم‌هاي درماني بايد از نظر شيميايي و بيولوژيكي آزمايش شوند . سرم داراي اندكي فنل است و به صورت پلي والان (چند ظرفيتي) يا منووالان (اختصاصي) در آمپولهاي ده ميلي ليتري به نام سرم پلي والان ضد مار گزيدگي (Polyvalent antivenom) يا سرم منو والان ضد مار گزيدگي Monovalent antivenom يا Species – Specific antivenom تقسيم مي كنند و همراه دستورالعمل و تاريخ مصرف به صورت مايع يا ليوفيليزه عرضه مي شود . سرم پلي والان ضد مار گزيدگي ساخت انستيتو رازي بر ضد سم پنج نوع افعي (گرزه مار ، مار شاخدار ،‌مار جعفري ، افعي زنجاني ، افعي قفقازي) و يك نوع كبراي ايران يا كفچه است . سرم‌هاي منو والان يا اختصاصي كه بر ضد زهر هر يك از انواع مارهاي ياد شده تهيه مي شود فقط در انستيتو رازي موجود است و تنها در موارد ضروري و فوري به درخواست كننده عرضه مي گردد .
ارزش درماني هر يك از سرمها بستگي به ميزان قدرت خنثي كننده سم هر ميلي ليتر سرم و ساير خصوصيات آن دارد . بعضي از خصوصيات سرم ضد مار گزيدگي در جدول شماره 14 نشان داده مي شود . براي سنجش عيار زهر و پاد زهر از رقتهاي مختلف زهر يا مخلوطي از سم و سرم در حجم 5/0 ميلي ليتر استفاده مي شود كه به داخل رگ موش به وزن 20-18 گرم تزريق مي گردد . مقدار زهر خنثي شده در هر ميلي ليتر از سرمهاي منووالان و پلي والان ضد مار گزيدگي در جدول شماره 15 مشخص مي باشد . همچنين جدول شماره 16 اثر اختصاصي و غير اختصاصي سرم را در برابر سموم مارهاي ايران نشان مي دهد .




مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

چرا گاهی اوقات مار ها غذا نمی خورند

http://www.irandeserts.com/pics-5/snake-7big.jpg

غذا نخوردن مار ها می تواند علت بیماری یا غیر از آن باشد . اگر شرایط محیط زیست جانور از قبیل دما ، درصد رطوبت و مقدار روشنایی از حد معمول لازم برای زندگی تغییر کند ، طبیعتا تغذیه مار مختل می شود ، بنابراین در مواردی که مار از خوردن امتناع می ورزد ، ابتدا باید عوامل محیطی را مورد بررسی قرار داد . دمای محیط نگهداری مار در روز بین 25 تا 30 درجه سانتیگراد است و در شب نباید از 20 درجه کمتر باشد.
مار ها از محیط پر جنب و جوش و پر سر و صدا گریزانند و به طور طبیعی خود را از معرض دید پنهان نگه می دارند . برای تعبیه محیط امن برای آنها می توان شیشه قفس را از کف تا ارتفاع 30 سانتیمتر با رنگ سیاه تیره کرد تا مار در پشت آن پناه گیرد . برخی از مارها در شب تغذیه می کنند و برخی در روز .
ضمنا مارها بر حسب نوع از رژیم غذایی ویژه ای پیروی می کنند . برخی تخم خوار هستند ، برخی از دیگر خزندگان یا جوندگان و برخی هم از غورباقه یا ماهی تغذیه می کنند. انواعی هم به علت کوچکی دهان و نوع اتصال استخوانی آن از کرم و حشرات استفاده می کنندکه باید در امر تغذیه مورد توجه قرار گیرد.
معمولا پس از مناسب شدن شرایط محیط زیست ، مار شروع به کار تغذیه می کند ولی اگر مدت غذا نخوردن طولانی باشد به طوری که مقدار زیادی از وزن و اب بدن را از دست بدهد ، خود جانور قادر به تغذیه نخواهد بود و باید به اجبار تغذیه شود .

مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

انواع مارهای ایران - دکتر محمود لطیفی


http://www.irandeserts.com/pics-5/snake-6big.jpg


تا آنجایی كه مشاهده و مطالعه شده است، مارهای بزرگ ایران در حدود 2متر هستند و مارهای كوچك از چند سانتیمتر تجاوز نمی‏كنند. در ایران بیش از 21گونه مار سمی ونیمه سمی و 35گونه مار غیر سمی و بیش از 5گونه مار دریایی وجود دارد. مارهای ایران به اسامی مختلفی از جمله موارد زیر نامیده می‏شوند: افعی البرزی، افعی پلنگی، طلحه مار، یله مار، تیرمار، آلوسر، كورمار، مارشتری، مار درفشی، مار پلنگی، گرگ مار، گوند مار، لوس مار، سیاه سوجه، مار آتشی، قمچه مار، مار قیطانی، مار خالدار، كك مار، افعی زنجانی، افعی دماوندی، افعی تكابی، افعی آذربایجانی، كوتوله مار، مارگورخری، مارخاكی .

در ایران چهار گروه مار سمی به شرح زیر وجود دارد كه ممكن است گزش آنها عوارض نامطلوبی به بار آورد:

.1گروه افعی‏ها (مانند افعی و گرزه مار) .2گروه مارهای كبرا (مانند كبرا و كفچه مار) .3گروه مارهای دریایی .4گروه مارهای نیمه سمی .

لازم به ذكر است كه معمولا مارهای غیر سمی سهم بیشتری در به وجود آوردن حوادث مارگزیدگی دارند. گزشهای خطرناك مارگزیدگی در ایران بیشتر مربوط به گروه افعی‏ها و به خصوص گزش گرزه مار یا افعی است كه غالبا در چراگاهها و مناطق كشاورزی اتفاق می‏افتد.

شایع‏ترین نقاط بدن كه توسط مارها مورد گزش قرار می‏گیرند، دستها و پاها هستند. بر حسب گونه مار، علایم و نشانه‏های بالینی مارگزیدگی متفاوت است. حجم مار، سن مار، مقدار تزریق سم، قدرت كشندگی سم، محل تزریق سم در بدن و فاكتورهای متفاوت دیگر در بروز تظاهرات بالینی مارگزیدگی مؤثرند. با توجه به این عوامل بسیاری از افرادی كه توسط مارهای سمی گزیده می‏شوند دچار مسمومیت خفیف شده و تظاهرات بالینی قابل توجهی از خود نشان نمی‏دهند. لازم به ذكر است كه بسیاری از تظاهرات بالینی مارگزیدگی ارتباطی به آثار اختصاصی سم تزریق شده توسط مار ندارد. به طوری كه تهاجم مار و فروشدن دندانها در بدن، باعث ترس و وحشت فرد مارگزیده خواهد شد و علاوه بر آن انجام بعضی از اقدامات و كمكهای اولیه ممكن است باعث تپش قلب، لرزش، برافروختگی، تعریق، احساس سنگینی، درد قفسه سینه، نفس زدن، گیجی، غش، گرفتگی و بی حسی دست و پا، بی حالی و كرختی شود، یا به عنوان مثال بستن محكم عضو مورد گزش توسط بند و غیره می‏تواند باعث تورم و تغییر رنگ عضو شود. مصرف بعضی داروهای سنتی نیز می‏تواند باعث تهوع و استفراغ شود.
به طور كلی، آثار مسمومیت با سم مار شامل:

آثار موضعی مانند: تورم، التهاب، سیاه شدن موضع گزیده شده، تاول و...

آثار عمومی مانند: تهوع، استفراغ، سر درد، فلج اعصاب، اختلالات خونی، فلج تنفس، مشكلات عضلانی، قلبی، كلیوی، و غیره است. این علایم معمولا در ظرف مدت چند دقیقه تا چند ساعت و روز اتفاق می‏افتد .

ولی گاهی ممكن است به علت واكنشهای حساسیتی نسبت به سم مار در طی مدت زمان كوتاهی اختلال هشیاری، استفراغ، دردهای شكمی، و خس خس سینه بروز كند.

توپوگرافى مارها

http://www.irandeserts.com/pics-4/snake-4.jpg

http://www.irandeserts.com/pics-4/snake-1.jpg


یكى از عوامل تشخیص مارها شكل و مشخصات ظاهرى آنها است. در اندام مارها سه ناحیه وجود دارد ( سر ، شكم و دم ). فاصله بین انتهاى سر و قلب را گردن مى نامند. شكل مارها متفاوت و اكثرا استوانه اى شكل و قابل انبساط است. دم مارها معمولا مدور و گرد است مگر در مارهاى دریایى كه داراى دمى مسطح و پهن هستند. بعضى مارها خیلى بزرك مانند بوآ و برخى كوچك كه با كرمها قابل اشتباه اند. بدن مارها از پولك هایى پوشیده شده است كه در قسمتهاى مختلف بدن به نامهاى مختلفى موسوم اند. دانستن تعداد ، شكل و قرار گرفتن این پولكها روى بدن ، از نظر شناسایى مارها بسیار حائز اهمیت است. این پولك ها در ناحیه سر نامهاى مختلفى دارند.

پولك ها در ناحیه بدن در قسمت بالایى بنام پولك هاى پشتى كه ممكنست صاف یا تیغه دار باشند و در قسمت پائینى بنام پولك هاى شكمى و در انتهاى بدن و در انتهاى دم بنام پولك هاى سطح زیرین دم موسوم اند.

http://www.irandeserts.com/pics-4/snake-3.jpg
در شكل زیر روش شمارش پولكهاى سطح پشتى نشان داده شده است.
http://www.irandeserts.com/pics-4/snake-2.jpg

به طور كلى طرز قرار گرفتن پولك هاى ناحیه سر و بدن ، شكل مردمك چشم یعنى گرد یا بیضى یا عمودى بودن ، رفتار ، زیستگاه و منطقه پراكندگى مارها حائز اهمیت است. طول بدن مار با اندازه گیرى فاصله مابین نوك پوزه یا قسمت قدامى دهان تا انتهاى دم و طول دم از ابتداى آنال یا پولك مخرج تا انتهاى دم به حساب مى آید.

مارهاى بزرگ ایرانى تا آنجایى كه مشاهده و مطالعه شده است در حدود دو مترند و مارهاى كوچك از چند سانتیمتر تجاوز نمى كنند. دم مارهاى سمى معمولا كوتاه است ولى گاهى ممكن است كه بلند باشد . به طور كلى مى توان نشانى هاى مارها سمى چنین خلاصه نمود:

در گروه افعیها سر مثلثى شكل یا گوشه دار و از پولك هاى كوچك پوشیده شده است ، مردمك چشم عمودى و دم كوتاه است و داراى گردن مشخص هستند. در گروه الاپیده یا مارهاى كبرى معمولا سر مار به اندازه بدن و در امتداد آن قرار دارد و از پولك هاى مشخص یا قرینه كه با شكل پولك هاى بدن متفاوت است پوشیده مى باشد. در حالت طبیعى ناحیه گردن كاملا مشخص نیست . مردمك چشم گرد یا بیضى و دم نستا بلند است.
تغذیه این مارها متناسب با اندازه و نوع زیستگاهشان متفاوت است، مارهای آبی که زیستگاهشان منحصرا آب نیست- از قورباغه، ماهی و حیوانات کوچکی که در مناطق جنگلی و مرطوب شمال یافت می شوند تغذیه میکنند، مارکوتوله معمولی، عمدتا حشرات را شکار میکند و مارهای بزرگتر، جوندگان، پرندگان کوچک، سوسمارها و مارهای دیگر را شکار می کنند، مار آبی طعمه را با دهان می گیرد، گرگ مار با مهارت دور شکار خود حلقه میزند که از دست نرود، در حالی که حلقه بستن ماردرختی و گونه مار به دورشکار به منظور انقباض و خفه کردن آن است. هشت گونه از مارهای خانواده کلو بریده سمی و بقیه غیر سمی اند، سم نیش خلفی هشت گونه از این مارها، هنگام شروع به بلعیدن طعمه و جهت بی جان کردن آن موثر واقع می شود، نیش خلفی بیشتر جهت محکم گرفتن شکار اختصاص یافته و معمولا برای کار دفاعی مورد استفاده قرار نمی گیرد.

زهر آلود شدن انسان توسط این مارها بسیار نادر است و معمولا زمانی روی می دهد که در موقع دستگیری یا اسارت با بی احتیاطی با آنها رفتار شود، البته گزش این مارها دردناک است ولی خطر مرگ ندارد.

رفتار بعضی ازمارهای این گروه از دید رفتارشناسی نیز درخور توجه است، طلحه مار با بلند کردن سرو پهن کردن پوست گردن حرکات کبری را تقلید می کند، شتر مار (که سمی نیست) درمواردی که احساس خطر میکند، ادای مارجعفری را درمی آورد، حتی از لحاظ تقلید صدای جزجزآن و با جدیت تمام، مانند افعی ها سر را برای گاز گرفتن به جلو می اندازد، واکنش مار موشخور خاوری که غیر سمی و بی آزاد است در مقابل تجاوز، بسیار کمیاب است، چون پس از برخاستن ، به طور تهدید آمیزی، خود را با جهش از هوا به طرف متجاوز پرتاب میکند.

[بهـمن]

واکنش های رفتاری مارها


http://www.irandeserts.com/pics-5/snake-8big.jpg


در مار ها ، رفتار های فردی مثل انگیزه های گرسنگی ، جفت طلبی ، جفتگیری ، انحراف جنسی ، دفاع و تهاجم ، مسکن گزینی ، تغییر مکان و نیز ساعت زیست شناختی دیده می شود .
مار به هنگام گرسنگی در طلب طعمه و صید به حرکت در می آید و به محض شناسایی طعمه بی حرکت بر جای می ماند . تشخیص طعمه به وسیله ی زبان است . تغییر مکان و یا تغییر جهت طعمه را هم به کمک زبان ردیابی می کند . اگر طعمه قصد دور شدن داشته باشد ، مار به آرامی طوری به سوی او می خزد که طعمه متوجه حرکت او نمی شود . پس از آنکه طعمه را در شرایط مناسب یافت ، با حمله ای فوق العاده سریع و برق آسا که به ندرت به خطا می رود به دور شکار می پیچد و یا آن را در دهان می گیرد.
مار های سمی با تزریق مقداری سم به طعمه و مار های غیر سمی با فشار به صید از تحرکش می کاهند و آن را برای بلع آماده می سازند.

اغلب مار ها در هنگام گرسنگی ، برای صید شکار ولع زیادی از خود نشان می دهند و اگر طعمه کوچک باشد ، چندین طعمه را می بلعند . اما مار ها وقتی که سیر باشند به فکر ذخیره سازی غذا و جمع آوری طعمه نیستند.
چه بسا دیده شده که موشی از سر و کول مار سیر در قفس بالا و پایین می رود ، بدون آنکه طعمه ی آن شود .
مار ها در حضور عوامل محرک از قبیل صدا و نور از صید و خوردن طعمه خودداری می کنند.
مار های پرنده خوار برای صید شکار خود را در حالت عمودی به شکل شاخه درخت در می آورند . پرنده کوچک به هنگام نشستن بر روی این شاخه ی دروغین بلعیده می شود .







مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

چرا زبان مارها چنگال‌مانند است؟

http://www.irandeserts.com/pics-5/snake-5big.jpg



هزاران سال است که زبان چنگال‌مانند مارها توجه مردم را به خود جلب کرده و به پیشنهاد فرضیه‌های گوناگونی پیرامون آن انجامیده است. در بسیاری از فرهنگ‌ها و آیین‌ها، زبان چنگال‌مانند نمادی از بدجنسی و فریبکاری است. ارسطو، نخستین پژوهشگری است که در مورد اهمیت کارکردی زبان چنگال‌مانند مارها نظر داده است.

به نظر او، این ویژگی باعث دو برابر شدن لذت احساس چشایی می‌شود. ۱۹ قرن پس از او، هودیرنا بیان کرد که زبان چنگال‌مانند برای پاک کردن ذر ه‌های خاک از سوراخ‌های بینی به کار گرفته می‌شود؛ زیرا مارها همیشه روی زمین می‌خزند یا در سوراخ‌ها و غارچه‌های زیرزمینی پیش می‌روند. نظریه‌‌های دیگری نیز بیان شد. از جمله، مارها با چالاکی حشر ه‌های کوچک را بین نوک‌های زبان چنگال‌مانندشان به دام می‌اندازند. در آغاز قرن بیستم نیز برخی بر این باور بودند که زبان مار یک اندام لامسه است که جانور آن را برای ضربه زدن به زمین به کار می‌گیرد (درست مانند کاری که یک نابینا با عصایش انجام می‌دهد.)

از میان این خیال‌پردازی‌ها، نظر ارسطو به واقعیت نزدیک‌تر است. امروزه ما می‌دانیم که مارها از زبانشان برای دریافت پیام‌های شیمیایی بهره می‌گیرند. اما، بر خلاف نظر ارسطو، این اندام به احتمال زیاد در حس چشایی دخالتی ندارد.

در سال ۱۹۲۰، برومن نظریه‌ای پیشنهاد کرد که به نظر می رسید از پختگی زیادی برخوردار است: هنگامی که مار زبانش را به درون دهانش می‌کشد، نوک‌های زبان چنگال‌مانندش را درون دو سوراخ ریز در دو سوی سقف دهانش می‌گذارد. از این راه، مواد شیمیایی محرکی که در اثر تماس نوک‌های زبان با زمین یا چیزهای گوناگون، گردآوری شده است، از راه آن سوراخ‌ها به اندام‌های بویایی ویژه‌ای به نام اندام‌های جاکوبسون یا ومرونازال(VNO) می‌رسند

. این اندام‌ها در مارها، سوسمارها و بیش‌تر پستاندارن به‌خوبی توسعه پیدا کرده‌اند. آن‌ها دستگاه‌های بویایی ثانویه هستند که به طور ویژه برای شناسایی فرومون‌ها، یعنی مواد شیمیایی که جانور به عنوان پیغام برای دیگر جانوران هم گونه‌اش می‌فرستد، تکامل یافته‌اند. اما در دهه‌ی ۱۹۸۰ میلادی، شواهد آزمایشگاهی و مقایسه‌ای، نظریه‌ی برومن را با پرسش‌های مهمی روبه‌رو کردند
:
۱) تهیه‌ی فیلم با کمک پرتوهای ایکس نشان داد که وقتی زبان به درون دهان کشیده می‌شود، پیش از بسته شدن دهان، در غلاف ویژه‌ی خود قرار می‌گیرد. در حقیقت، نوک‌های زبان به سوراخ‌های VNO وارد نمی‌شوند. در عوض، مولکول‌های شیمیایی روی یک جفت برآمدگی بالشتک ‌مانند در کف دهان جای می‌گیرند. بسته شدن دهان، این بالشتک‌ها را به سوی سوراخ‌های VNO می‌راند و از این راه مولکول‌های محرک به این اندام‌ها راه می‌یاب
ند.
۲) هر چند اندام‌های VNO در بسیاری از خزندگان از جمله سوسمارها به‌خوبی توسعه یافته‌اند، اما شمار اندکی از آن‌ها دارای زبان چنگال‌مانند هستند. به‌ علاوه، در بیش‌تر خزندگان زبان تنها مقدار اندکی شکافته شده است. روشن است که نوک‌های این گونه زبان‌ها نمی‌توانند به سوراخ‌های اندام‌های VNO وارد شوند. با وجود این، چنین گونه‌هایی به نحو کارآمدی مواد شیمیایی را در اختیار این اندام‌ها می‌گذارند
.
اگر زبان برای جایگیری در اندام‌های VNO چنگال‌مانند نشده است، چه نقشی را برای شکل چنگال‌مانند آن می‌توان در نظر گرفت ؟

در سال ۱۹۹۴، شوینگ پاسخ مستندی را برای این پرسش فراهم کرد. به نظر او زبان چنگال‌مانند به مار توان درک محرک‌های شیمیایی موجود در دو نقطه را به طور همزمان می‌دهد. بدین خاطر مار می‌تواند شیبی از مواد شیمیایی محرک را دنبال کند. به دست آوردن دو برداشت همزمان، توانایی مار را در دنبال کردن دقیق‌تر مسیر فرمون‌ها افزایش می‌دهد. این توانایی در جست و جوی شکار و جفت از اهمیت زیادی برخوردار است. این درک شیمیایی فضایی، شبیه دیگر دستگاه‌های درک فضایی است که بر اساس تحریک همزمان دو اندام حسی جدا از هم کار می‌کنند. برای نمونه، فاصله‌ی زمانی بین ورود صدا به یک گوش و به گوش دیگر و اختلاف شدت صداهای رسیده به دو گوش، توانایی تعیین دقیق جهت صدا را به ما می‌دهد.

شواهد زیادی از نظریه‌ی شوینگ پشتیبانی می‌کنند
:
۱)مارها و سوسمارهایی که زبان آن‌ها چنگال مانند است، با مهارت بسیار زیاد مسیرهای بودار را دنبال می‌کنند، اما سوسمارهایی که زبان آن‌ها تنها اندکی شکاف دارد، این مسسیرها را پیگیری نمی‌کنند
.
۲) مارها و سوسمارهای با زبان چنگال‌مانند، وقتی با مواد بودار روبه‌رو می‌شوند، نوک‌های زبانشان را از هم دور می‌کنند تا با این کار فاصله بین نقطه‌های نمونه‌برداری را افزایش دهند و شیب ماده‌ی شیمیایی را بهتر درک کنند.
۳) بریدن بخش چنگال‌مانند زبان باعث می ‌شود جانور نتواند مسیرهای بودار را دنبال کند. با وجود این، آزمایش‌ها نشان می‌دهند که در این حالت اندام‌های VNO مواد شیمیایی را دریافت می‌کنند و بروز پیام‌های عصبی در آن‌ها دیده است.

۴) اگر یکی از سوراخ‌های VNO را ببندیم، جانور نمی‌تواند مسیرهای بودار را دنبال کند و در عوض به سوی سوراخ بسته نشده گردش می‌کند.

۵) بررسی دستگاه عصبی نشان می‌دهد که هر یک از نوک‌های زبان با یک هسته‌ی عصبی در سوی دیگر مغز مرتبط است و دو هسته از راه دو نیمکره‌ی مغز با هم در ارتباط هستند. این آرایش همانند وضعیت مرکزهای شنوایی در پستانداران و پرندگان است که اجازه تعیین موقعیت صدا را به آن‌ها می‌دهد
.
۶) در سوسمارها بین میزان چنگال بودن زبان و روش جست و جوی شکار رابطه معنی‌داری وجود دارد. دسته‌ای از سوسمارها در کمین شکار می‌نشیند و نیازی به دنبال کردن آن ندارند. در حالی که گروه دیگر، با تکاپوی گسترده در محیط به شکار خود دست می‌یابند. توانایی دنبال‌کردن دقیق مسیری که به منبع غذا می‌رسد، برای جانوری که بخش زیادی از انرژی‌اش را در راه جست و جوی شکار هزینه می ‌کند، از اهمیت زیادی برخوردار است. زبان چنگال مانند در این گروه به خوبی توسعه یافته است.

در راسته‌های دیگر نیز گیرنده‌های شیمیایی دوتایی برای هدایت جانور به سوی شکار یا جفت تکامل یافته‌اند. برای نمونه، شب‌پره‌های کولی نر (Porthetria dispar) دارای دو آنتن بزرگ، ظریف و حساس به مواد شیمیایی هستند که با کمک آن‌ها جفت‌شان را در مسافت‌های بسیار دور هم شناسایی می‌کنند. یک نوع سوسک حشره‌خوار هم با کمک یک جفت آنتن قاشق ‌مانند که از دو سوی سرش بیرون زده‌اند، مسیر فرمون‌های مورچه‌ها را دنبال و آن‌ها را شکار می‌کند.
مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

مواد سازنده ی سم مار ها

http://www.irandeserts.com/pics-5/bite-1big.jpg

سم مار مایعی است روغنی شکل و بر حسب نوع مار به رنگ سفید تا زرد پررنگ ، شفاف یا کدر و اندکی اسیدی می باشد. سم مار مخلوطی است از مواد پیچیده پروتئینی با خواص سمی و آنزیمی و مواد غیر پروتئینی از قبیل انواع لیپید ها ، کربوهیدرات ها ، نمک های مختلف فلزی و شبه فلزی ، ریبوفلاوین و آب. سم ماده ایست سرشار از آنزیم . در حدود 26 نوع آنزیم در سم مارها وجود دارد. در حدود 90 تا 92 درصد از وزن خشک سم را مواد پروتئینی تشکیل می دهند ، که برخی از آنها روی دستگاه عصبی تاثیر می گذارند ، برخی تراوایی غشای یاخته را تغییر می دهند و بعضی دیگر موجب تخریب تار های ماهیچه ای می شوند.
همچنین سم مار حاوی مواد غیر پروتئینی می باشد شامل :
یون های مختلف فلزی ، چربیها ، کربوهیدرات ها و مواد رنگین ، چربی ها به صورت کلسترول و لسیتین ...
همچنین در سم چند نوع مار گالاکتوز و گلوکز تشخیص داده شده است.

مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

نقش مذهبی مار ها در دنیا

http://www.irandeserts.com/pics-5/snake-1big.jpg



مارها در گذشته به عنوان قدرتی ماورای طبیعت در مذهب رایج زمان نمودار شده و مورد پرستش بوده اند .
تقدیس و پرستش مار را " افیولاتری " می نامند ، برخی از پژوهندگان از بررسی آثار به دست آمده در مورد پرستش مار به این نتیجه رسیده اند که منشا این پرستش از خاور نزدیک بوده و از آنجا به سایر جاها رفته است . در حالی که برخی دیگر گذشته های دور و پرستش و احترام مار در آن رایج بوده و این سنت کم و بیش تاکنون باقی مانده است .
این احترام و پرستش به حدی است که گفته می شود معتقدین ، اغلی مار کبری را به عنوان نیکوکاری ، از معرکه گیر ها و درویشها می خرند و آن را آزاد می سازند .

مار در مذهب هندو مقدس شناخته شده است . هندو هایی که این جانور را مستقیما پرستش نمی کنند نیز ، از کشتن یا آزار آن خودداری می کنند . هندو مذهبان بنگال گویا هنوز " مانازا" را که مظهر ماری یر ضد مار های دیگر بوده مقدس می شمارند .

در ادبیات مذهبی مردمان هند " سشا " مار بزرگ هفت سر مراقب و سایبانی است برای خدای " ویشنو " .
پیکره " شیوا " خدای مخرب هندو ها را مار ها احاطه کرده اند و خود او هم حلقه ای از مار بر سر دارد . 'گفته می شود مردم محلی هنوز هم در روز عید شیوا ، تصویر مار را بر روی دیوار منازل خود می کشند .

معابر هندی که مار در آنها مورد پرستش است ، بیشتر در کنار چشمه های معدنی قرار دارند تا بدین وسیله قدرت شفابخشی این چشمه ها را به مار نسبت دهند .

در پالمیر چشمه مقدسی هست به نام " اوفه آ " ، محافظ این چشمه را یک مار ماده می دانند و معتقدند هنگامی که مار خشمگین شود ، مانع جریان آب می گردد . مار در یونان قدیم و روم باستان هم به عنوان موجودی مقدس مورد احترام و ستایش بوده است .

یونانیها اعتقاد داشته اند که قهرمانان افسانه ای سرزمین کهن ایشان قدرت خود را از این جانور کسب می کرده اند .
در ادبیات مذهبی یونان آمده است که چون هنگام جنگ بین کشور ایران و یونان ، مار معبد " اسکلپیوس" غذای خود را نخورد ، مردم یونان آن را نشانه ای از آن گرفتند که خدایان یونان در مقایل حمله ایرانیها آنها را حفظ نخواهند کرد و در نتیجه شهر ها را تخلیه کردند .


مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[بهـمن]

مارهای عظیم الجثه

http://www.irandeserts.com/pics-6/anaconda-1big.jpg



بزرگترین گونه مار شناخته شده در جهان که آناکوندا (Anaconda) نام دارد که در آمریکای جنوبی یافت می شود. اولین نمونه از این حیوان که از لحاظ جثه در نوع خود رکوردار است،

این حیوان که از لحاظ جثه در نوع خود رکوردار است، با طولی معادل حدود 11 متر در سال 1944 توسط کاوشگران نفت، در شرق کلمبیا کشف شد.
کلنل پرسی اچ. فاوست (Colonel Percy H. Fawcett) از افسران اسبق ارتش انگلیس که در تاریخ فوق در محل حضور داشته در این باره می گوید :
"ما درون قایق به آرامی مشغول حرکت بودیم، ناگهان یک سر مثلثی شکل و یک بدن مواج به طول چندین متر در مقابل ما پدیدار گشت، من بلافاصله اسلحه ام را در پشت این حیوان قرار دادم و به محض شلیک، مار عظیم الجثه حرکاتی سریع و غیر قابل کنترل را آغاز نمود، به طوری که قایق ما تقریبا در حال واژگون شدن بود."
در ادامه توضیحات فاوست ذکر شده که سرانجام چگونه این جانور عظیم الجثه را متوقف کردند و به بررسی سایز بدنش پرداختند و طول این جانور حدود 19 متر و قطر آن را حدود 31 سانتی متر تخمین زده شد.
آناکوندا که در مواردی مار بزرگ آبی یا هیولای دریاچه نیز نامیده شده، می تواند در آب های روان زندگی کند. مانند گونه های دیگر مارها، آناکوندا نیز گوشتخوار است اما برخلاف اغلب هم نوعانش که از زهر خود برای کشتن یا از پا انداختن طعمه استفاده می کنند، آناکوندا همانند پایتون (python نوعی مار بوا) با اعمال فشار، جان طعمه را می گیرند. در حقیقت پایتون ها به دور حیوانی که قصد شکارش را دارند، می پیچند و با استفاده از ماهیچه های قدرتمند خود طعمه را تا جایی که دیگر قادر به نفس کشیدن نباشد، می فشرند.
پایتون ها دسته ای از مارهای غیر سمی و زیرشاخه مارهای بوا یا Pythoninae هستند، وجه تمایز Python ها با مارهای بوا در داشتن دندان در آرواره پایینی است.
آناکونداها در مقایسه با پایتون ها مارهای بزرگتر و سنگین تری هستند و قطرشان نیز بیشتر است. شاید به این دلیل است که آناکونداها به عنوان مارهای آبی بر خلاف پایتون ها برای بالا رفتن از درخت هیچ زحمتی به خود نمی دهند.
آناکوندایی که توسط مردم اسیر شده است. این گونه از مارها از خانواده مارهای بوا به رنگ سبز تیره با خط و خال های دورانی شکل است و عموما در نواحی گرم و مرکزی آمریکای جنوبی سکونت دارد، در مواردی "مار بوای آبی" نیز به آن اطلاق می شود. از آنجائیکه بیشتر وزن این مار غول پیکر را مایعات تشکیل می دهند، آناکونداهایی که داخل آب زندگی کی کنند، نسبت به مارهایی که بر روی درخت ساکنند، رشد بیشتری دارند.
آناکونداهای ساکن آب معمولا برای شکار، به محض اینکه طعمه وارد آب می شود، به سمتش حمله ور شده و او را با فشار در داخل آب خفه می کنند.

تغذیه و مشکلات هضم
اغلب مارهای بزرگ پس از به دام انداختن طعمه، آن را یک جا می بلعند و علیرغم اینکه فک مارها از لحاظ فیزیکی به گونه ای است که می تواند از اتصال جمجمه تا اندازه دلخواه باز شود، قادر است شکارهایی بزرگ تر از قطر خود را نیز ببلعد، در واقع دو فک این حیوان توسط رباطی با خاصیت ارتجاعی به هم متصلند.
زمانی که لاشه حیوانی درون شکم مار قرار دارد، لازم است پیش از اینکه در روده فاسد شود، هضم گردد. اگر مار نتواند قبل از پخش باکتری در بدنش طعمه بلعیده شده را هضم نماید، مجبور به بالا آوردن آن می گردد و در صورتی که امکان چنین کاری نباشد، احتمال دارد مار در اثر مسمویت غذایی از بین برود.
آناکونداهای عظیم الجثه معمولا حیواناتی چون آهو، خوک، ماهی و کروکودیل های کوچک را شکار می کنند. این مار در ابتدا گردن طعمه را به دندان می گیرد و پس از آن با تلاش کل بدن جانور را می بلعد.
هر چند آناکوندا را بزرگترین مار می شناسند، نوعی پایتون در سال 1912 در اندونزی می زیسته که ظاهرا بزرگترین حیوان در گونه خود بوده است. آناکونداهای کلمبیا نیز در زمره عظیم الجثه ترین نمونه های این حیوانات به شمار می روند.
پایتونی که در حال خفه و خرد کردن یک آهو است. حمله به انسان در مورد شکار انسان ها توسط مارهای بزرگی چون پایتون ها و آناکونداها، موارد متعددی گزارش شده از جمله اینکه در سال 1972 یک پایتون در کشور برمه پسر بچه ای 8 ساله را خورد، در سال 1927 نیز شخصی به منظور فرار از بارش باران به زیر درختی پناه می گیرد، دوستانش که پس از مدتی تنها کلاه و کفش های او را یافته بودند با کشتن یک پایتون که در آن حوالی به سر می برد، بدن فرد قربانی را داخل شکم مار پیدا کردند.
عجیب است بدانیم اغلب حملاتی که توسط مارهای بزرگ به انسان ها اتفاق می افتد، بر خلاف تصور ما در جنگل نیست، بلکه در حومه شهرها رخ می دهد. بسیار دیده شده که افرادی پایتون را جزو حیوانات خانگی نگهداری می نمایند، اما باید در نظر داشت که همواره احتمال خطر حمله این حیوان وجود دارد.
در سال 1993 یک نوجوان 15 ساله با وزنی معادل 95 پوند توسط یک پایتون خانگی مورد حمله قرار گرفت. این مار با 11 فوت طول (حدود 3.5 متر ) و 53 پوند وزن، جثه متوسطی داشت اما با تلاش اندکی توانسته بود این پسر را ببلعد. به هر حال مارهای بزرگ علیرغم زیبایی قابل تحسین، می توانند خطرناک باشند و لزوما تنها در جنگلها نیست که به انسان ها آسیب می رسانند.

بزرگترین مار زنده جهان
در روزهای آخر سال 2003، خبر به دام انداختن یک پایتون عظیم الجثه در کشور اندونزی اعلام شد. طبق این گزارشات جانور فوق حدود 15 متر طول و 443 کیلوگرم وزن دارد و در حال حاضر بزرگترین مار زنده جهان محسوب می شود.
مارهای ایران (http://www.irandeserts.com/)

[مریم6868]

چقدر کامل!
مرسی[tashvigh]

[majdifar]

میگم mr/msنخبه مار هیتنوتیزم کننده هم داریم[nadidan]

[بهـمن]

چقدر کامل!
مرسی[tashvigh]

سلام تشکر
البته اگه توجه داشته باشید بیشتر مارهایی رو که در ایران هم زندگی میکنند زدم .
ولی خب گونه های خزندگان و اونم علل خصوص مارها زیاده


میگم mr/msنخبه مار هیتنوتیزم کننده هم داریم[nadidan]

سلام
ببنید در سالهای اخیر و بعضی کشور ها از مار به عنوان هیپنوتیزم استفاده میکردند . ینی منم فقط شاید تو فیلما یا تو مجلات و مقالات شنیدم یا دیدم . ولی اینکه ماری مثلا برای این کار وجود داره و حتما این کار صورت میگیره رو خوب نمیدونم .