F.PHYSICIST
8th August 2011, 11:34 AM
زندگي دركنار پرتوهاي مرگبار
(http://www.hupaa.com/page.php?id=4780)
پرتوهاي راديو اكتيو براي سلامتي انسان و ساير جانداران خطرات زيادي به همراه دارند؛ البته اين هشدار چندان تازه‌اي نيست. جامعه انساني در نيم قرن گذشته شاهد حوادث تلخي بوده است كه طي آن انبوهي از اين پرتوها با رها شدن در محيط، جان هزاران تن را گرفته‌اند.
http://www.jamejamonline.ir/Media/images/1390/04/14/100847997002.jpg
از انفجار دو بمب هسته‌اي در هيروشيما و ناكازاكي تا حادثه انفجار نيروگاه هسته‌اي چرنوبيل و حالا فاجعه فوكوشيماي ژاپن. در تمامي اين حوادث هزاران تن به دليل بر هم خوردن ساختار ژنتيكي و البته سوختگي‌هاي شديد، جان خود را از دست داده‌اند و آنهايي هم كه زنده مانده‌اند تا پايان عمر، زندگي دردآوري را تجربه مي‌كنند. با اين حال بايد گفت تنها قرار نيست چنين حوادثي روي دهند تا سلامت انسان‌ها به واسطه قرار گرفتن در معرض پرتوهاي راديو اكتيو، دچار مخاطره شود. هر انسان در طول روز در معرض مقاديري از پرتوهاي راديو اكتيو قرار دارد. از يك سي‌تي‌اسكن معمولي گرفته تا حضور در هواپيما و حتي استعمال سيگار، اما خبر خوشحال‌كننده اين است كه اين موارد جان افراد را نمي‌گيرند، با اين حال بد نيست به تاثير پرتوهاي راديواكتيو بر سلامت انسان و سيستم‌هاي تاثيرگذار در اين زمينه نگاهي داشته باشيم.
بشر امروزي در محاصره پرتوهاست
چند ماهي از حادثه از كار افتادن نيروگاه هسته‌اي فوكوشيماي ژاپن و نشت مواد راديو اكتيو از آن مي‌گذرد. در اين مدت نقاط مختلفي از جهان بتدريج در معرض اين پرتوها قرار گرفته‌اند. حتي شمال اروپا و از جمله انگليس و نروژ نيز از تبعات اين حادثه بي‌بهره نبوده‌اند. چندي پيش آژانس امنيت هسته‌اي ژاپن اعلام كرد كه آزمايش نمونه آب دريا در نزديكي نيروگاه هسته‌اي فوكوشيما نشان مي‌دهد كه ميزان عنصر راديواكتيو يد 131 در آن به 4385 برابر حد مجاز رسيده است؛ البته اين ميزان در نزديكي سواحل انگليس بسيار كمتر بوده است، اما فيلترهاي مخصوصي كه براي ثبت مقادير اين يد نصب شده‌اند از وجود يك‌دهم درصد از آن در اين نقطه از جهان خبر مي‌دهند. پس مي‌توان تصور كرد كه در بسياري از نقاط جهان نيز مقادير نسبي از يد 131 ناشي از حادثه فوكوشيما وجود دارد، اما چرا اين يد براي دانشمندان اهميت دارد؟
يد 131 محصولي از شكاف اتمي اورانيوم و پلوتونيوم است. وجود اين فاكتور در محيط زندگي خطرات بالقوه‌اي براي سلامت انسان‌ها به همراه دارد. به همين دليل است كه دولت ژاپن دستور سريع تخليه مناطق مسكوني تا شعاع 30 كيلومتري از نيروگاه فوكوشيما را صادر كرده‌اند. افرادي كه در اين محدوده و در حين نشت مواد راديو اكتيو حضور داشته‌اند، در معرض مقادير بسيار خطرناكي از يد 131 قرار داشته‌اند؛ البته بايد به يك نكته اساسي توجه داشت و آن اين‌كه قرار داشتن در چنين محيط‌هايي به معناي آن نيست كه افراد به سرعت دچار عوارض مختلف شده و خيلي زود جان خود را از دست بدهند. در چنين محيط‌هايي كه به كشاورزي و دامپروري پرداخته مي‌شود ـ به عنوان مثال محدوده وسيعي از اطراف نيروگاه فوكوشيما شامل اراضي وسيع كشاورزي اسفناج و همچنين تاسيسات توليد شير از دام بوده است ـ پرتوهاي راديو اكتيو موجب آلودگي شديد اين محصولات مي‌شوند. تحقيقات نشان مي‌دهند اگر شير آلوده به اين پرتوها همه روزه و در طول سال نوشيده شود، همان تاثيري بر بدن انسان گذاشته مي‌شود كه قرار گرفتن در معرض دستگاه سي‌تي‌اسكن دارد و البته هشدار متخصصان پزشكي را نبايد از ياد برد كه تا حد امكان از انجام سي‌تي‌اسكن بي‌مورد پرهيز شود. اكنون اين پرسش مطرح مي‌شود كه اين پرتوها چگونه بدن انسان را تحت تاثير قرار مي‌دهند؟
آسيب سلولي و به دنبال آن مرگ سلولي دردناك‌ترين تاثيري است كه از اين راه بر بدن انسان گذاشته مي‌شود. پرتوهاي گاما كه در امور پزشكي به كار گرفته مي‌شوند، انرژي قابل توجهي براي از بين بردن تك‌اتم‌ها دارند. نتيجه شوم اين فرآيند چيزي نيست جز تغيير دائمي ساختار حساس رشته‌هاي حياتي دي‌ان‌اي. اما اين پايان ماجرا نيست، پرتوهاي راديو اكتيو اين توانايي را دارند كه ساير مولكول‌هاي موجود در سلول‌ها را نيز يونيزه كنند. مولكول‌هاي آب از جمله اين موارد هستند. اين يون‌ها كه اصطلاحا به آنها راديكال‌هاي آزاد گفته مي‌شود بشدت واكنشي هستند و مي‌توانند خود را به مولكول‌هاي دي‌ان‌اي بچسبانند. حالا تصور كنيد در نتيجه اين چسبندگي چه اتفاقات شومي روي مي‌دهد! رشته‌هاي دي‌ان‌اي درهم خرد شده يا پيچيده مي‌شوند. اما آيا سلول‌هاي آسيب‌ديده اقدامي در راستاي ترميم خود انجام نمي‌دهند؟
سلول‌ها به طور خودكار شروع به ترميم خود مي‌كنند، اما معمولا اين تلاش سرانجامي ندارد، چون آسيب وارد شده به ساختار دي‌ان‌اي و در كل تشكيلات سلولي آنقدر شديد است كه عملا ترميمي صورت نمي‌پذيرد. طولي نمي‌كشد كه سلول مي‌ميرد؛ اما اين تازه آغاز يك تراژدي غمبار است. سلول‌هاي آسيب‌ديده پيش از مرگ خود پيام‌هاي شيميايي به سلول‌هاي مجاور ارسال مي‌كنند كه آنها را به خودكشي ترغيب مي‌كنند. نكته جالب توجه اين است كه حتي سلول‌هاي مجاوري كه آسيب نديده‌اند نيز اين پيام‌ها را دريافت كرده و نابود مي‌شوند. نتيجه كلي چنين فرآيندي چيزي نيست جز جهش‌هاي ژنتيكي كه سرطان ميوه تلخ آن است. تحقيقات دانشمندان نشان مي‌دهد حتي مقادير كمي از پرتوهاي راديو اكتيو زمينه‌ساز ابتلا به چنين سرطان‌هايي مي‌شود. پس جاي چندان تعجبي ندارد كه در هفته‌هاي گذشته بسياري از مردم ژاپن براي مدتي طولاني زندگي در كشور خود را رها كرده و براي چند سال راهي كشورهاي ديگر شده‌اند.
تاثير پرتو تصويربرداري بر بدن انسان
زماني كه براي انجام يك سي‌تي‌اسكن ساده به مراكز درماني مراجعه مي‌كنيد به خاطر داشته باشيد كه بدنتان در معرض مقادير نسبتا قابل توجهي از پرتوهاي راديو اكتيو قرار مي‌گيرد. بررسي‌ها نشان مي‌دهند در بسياري از كشورهاي جهان و در مقايسه با 30 سال پيش مردم بيشتر در معرض پرتوهاي راديو اكتيو قرار مي‌گيرند، اما چرا؟ پاسخ به اين پرسش را بايد در پيشرفت‌هاي دانش پزشكي جستجو كرد. نسخه‌هاي جديد تصويربرداري از پزشكي روي منفي خود را نيز به مراجعه‌كنندگان نشان مي‌دهند. در ميان موارد متعدد آزمايشات پزشكي، سي‌تي‌اسكن بيشترين نگراني را به همراه دارد، حال آن كه مطالعات نشان مي‌دهند، تقريبا يك‌سوم تجويزهايي كه درخصوص سي‌تي‌اسكن صورت مي‌گيرد اساسا بي‌مورد است. براي درك بهتر نگراني ناشي از قرار گرفتن در معرض سي‌تي‌اسكن كافي است اين دو رقم را با يكديگر مقايسه كنيد: كارشناسان توصيه مي‌كنند افراد در محيط‌هايي كه پرتوهاي راديو اكتيو بيشتر از mSv3/1 است قرار نگيرند، حال آن كه هرگاه از نقطه‌اي از بدنتان سي‌تي‌اسكن انجام مي‌دهيد در معرض mSv7/1 قرار مي‌گيريد. مطالعاتي كه بتازگي در آمريكا انجام شده نشان مي‌دهد در دهه 80 ميانگين قرار گرفتن در معرض پرتوهاي راديو اكتيو براي افراد عاديmSv3/6 بوده است، اما در سال 2006 اين رقم به mSv6/2 رسيده است؛ البته تمام اندام‌ها در حين سي‌تي‌اسكن به يك ميزان در معرض اين پرتوها قرار نمي‌گيرند. در حالي كه لگن خاصره در هر بار سي‌تي‌اسكن در برابر mSv10 پرتو قرار مي‌گيرد، قفسه سينه و ناحيه سر به ترتيب 7 ، mSv 2 و دريافت مي‌كنند. پس از اين پس براي مراجعه به مراكز پزشكي و انجام سي‌تي‌اسكن خوب فكر كنيد.
در حادثه نشت مواد راديو اكتيو از نيروگاه فوكوشيما دستور تخليه فوري ساكنان مناطق اطراف تا شعاع 30 كيلومتري صادر شد.
اسكنر‌هايي كه در فرودگاه‌ها استفاده مي‌شوند، خطر محسوسي براي سلامت مسافران به همراه ندارند.
منبع: جام جم
(http://www.hupaa.com/page.php?id=4780)
پرتوهاي راديو اكتيو براي سلامتي انسان و ساير جانداران خطرات زيادي به همراه دارند؛ البته اين هشدار چندان تازه‌اي نيست. جامعه انساني در نيم قرن گذشته شاهد حوادث تلخي بوده است كه طي آن انبوهي از اين پرتوها با رها شدن در محيط، جان هزاران تن را گرفته‌اند.
http://www.jamejamonline.ir/Media/images/1390/04/14/100847997002.jpg
از انفجار دو بمب هسته‌اي در هيروشيما و ناكازاكي تا حادثه انفجار نيروگاه هسته‌اي چرنوبيل و حالا فاجعه فوكوشيماي ژاپن. در تمامي اين حوادث هزاران تن به دليل بر هم خوردن ساختار ژنتيكي و البته سوختگي‌هاي شديد، جان خود را از دست داده‌اند و آنهايي هم كه زنده مانده‌اند تا پايان عمر، زندگي دردآوري را تجربه مي‌كنند. با اين حال بايد گفت تنها قرار نيست چنين حوادثي روي دهند تا سلامت انسان‌ها به واسطه قرار گرفتن در معرض پرتوهاي راديو اكتيو، دچار مخاطره شود. هر انسان در طول روز در معرض مقاديري از پرتوهاي راديو اكتيو قرار دارد. از يك سي‌تي‌اسكن معمولي گرفته تا حضور در هواپيما و حتي استعمال سيگار، اما خبر خوشحال‌كننده اين است كه اين موارد جان افراد را نمي‌گيرند، با اين حال بد نيست به تاثير پرتوهاي راديواكتيو بر سلامت انسان و سيستم‌هاي تاثيرگذار در اين زمينه نگاهي داشته باشيم.
بشر امروزي در محاصره پرتوهاست
چند ماهي از حادثه از كار افتادن نيروگاه هسته‌اي فوكوشيماي ژاپن و نشت مواد راديو اكتيو از آن مي‌گذرد. در اين مدت نقاط مختلفي از جهان بتدريج در معرض اين پرتوها قرار گرفته‌اند. حتي شمال اروپا و از جمله انگليس و نروژ نيز از تبعات اين حادثه بي‌بهره نبوده‌اند. چندي پيش آژانس امنيت هسته‌اي ژاپن اعلام كرد كه آزمايش نمونه آب دريا در نزديكي نيروگاه هسته‌اي فوكوشيما نشان مي‌دهد كه ميزان عنصر راديواكتيو يد 131 در آن به 4385 برابر حد مجاز رسيده است؛ البته اين ميزان در نزديكي سواحل انگليس بسيار كمتر بوده است، اما فيلترهاي مخصوصي كه براي ثبت مقادير اين يد نصب شده‌اند از وجود يك‌دهم درصد از آن در اين نقطه از جهان خبر مي‌دهند. پس مي‌توان تصور كرد كه در بسياري از نقاط جهان نيز مقادير نسبي از يد 131 ناشي از حادثه فوكوشيما وجود دارد، اما چرا اين يد براي دانشمندان اهميت دارد؟
يد 131 محصولي از شكاف اتمي اورانيوم و پلوتونيوم است. وجود اين فاكتور در محيط زندگي خطرات بالقوه‌اي براي سلامت انسان‌ها به همراه دارد. به همين دليل است كه دولت ژاپن دستور سريع تخليه مناطق مسكوني تا شعاع 30 كيلومتري از نيروگاه فوكوشيما را صادر كرده‌اند. افرادي كه در اين محدوده و در حين نشت مواد راديو اكتيو حضور داشته‌اند، در معرض مقادير بسيار خطرناكي از يد 131 قرار داشته‌اند؛ البته بايد به يك نكته اساسي توجه داشت و آن اين‌كه قرار داشتن در چنين محيط‌هايي به معناي آن نيست كه افراد به سرعت دچار عوارض مختلف شده و خيلي زود جان خود را از دست بدهند. در چنين محيط‌هايي كه به كشاورزي و دامپروري پرداخته مي‌شود ـ به عنوان مثال محدوده وسيعي از اطراف نيروگاه فوكوشيما شامل اراضي وسيع كشاورزي اسفناج و همچنين تاسيسات توليد شير از دام بوده است ـ پرتوهاي راديو اكتيو موجب آلودگي شديد اين محصولات مي‌شوند. تحقيقات نشان مي‌دهند اگر شير آلوده به اين پرتوها همه روزه و در طول سال نوشيده شود، همان تاثيري بر بدن انسان گذاشته مي‌شود كه قرار گرفتن در معرض دستگاه سي‌تي‌اسكن دارد و البته هشدار متخصصان پزشكي را نبايد از ياد برد كه تا حد امكان از انجام سي‌تي‌اسكن بي‌مورد پرهيز شود. اكنون اين پرسش مطرح مي‌شود كه اين پرتوها چگونه بدن انسان را تحت تاثير قرار مي‌دهند؟
آسيب سلولي و به دنبال آن مرگ سلولي دردناك‌ترين تاثيري است كه از اين راه بر بدن انسان گذاشته مي‌شود. پرتوهاي گاما كه در امور پزشكي به كار گرفته مي‌شوند، انرژي قابل توجهي براي از بين بردن تك‌اتم‌ها دارند. نتيجه شوم اين فرآيند چيزي نيست جز تغيير دائمي ساختار حساس رشته‌هاي حياتي دي‌ان‌اي. اما اين پايان ماجرا نيست، پرتوهاي راديو اكتيو اين توانايي را دارند كه ساير مولكول‌هاي موجود در سلول‌ها را نيز يونيزه كنند. مولكول‌هاي آب از جمله اين موارد هستند. اين يون‌ها كه اصطلاحا به آنها راديكال‌هاي آزاد گفته مي‌شود بشدت واكنشي هستند و مي‌توانند خود را به مولكول‌هاي دي‌ان‌اي بچسبانند. حالا تصور كنيد در نتيجه اين چسبندگي چه اتفاقات شومي روي مي‌دهد! رشته‌هاي دي‌ان‌اي درهم خرد شده يا پيچيده مي‌شوند. اما آيا سلول‌هاي آسيب‌ديده اقدامي در راستاي ترميم خود انجام نمي‌دهند؟
سلول‌ها به طور خودكار شروع به ترميم خود مي‌كنند، اما معمولا اين تلاش سرانجامي ندارد، چون آسيب وارد شده به ساختار دي‌ان‌اي و در كل تشكيلات سلولي آنقدر شديد است كه عملا ترميمي صورت نمي‌پذيرد. طولي نمي‌كشد كه سلول مي‌ميرد؛ اما اين تازه آغاز يك تراژدي غمبار است. سلول‌هاي آسيب‌ديده پيش از مرگ خود پيام‌هاي شيميايي به سلول‌هاي مجاور ارسال مي‌كنند كه آنها را به خودكشي ترغيب مي‌كنند. نكته جالب توجه اين است كه حتي سلول‌هاي مجاوري كه آسيب نديده‌اند نيز اين پيام‌ها را دريافت كرده و نابود مي‌شوند. نتيجه كلي چنين فرآيندي چيزي نيست جز جهش‌هاي ژنتيكي كه سرطان ميوه تلخ آن است. تحقيقات دانشمندان نشان مي‌دهد حتي مقادير كمي از پرتوهاي راديو اكتيو زمينه‌ساز ابتلا به چنين سرطان‌هايي مي‌شود. پس جاي چندان تعجبي ندارد كه در هفته‌هاي گذشته بسياري از مردم ژاپن براي مدتي طولاني زندگي در كشور خود را رها كرده و براي چند سال راهي كشورهاي ديگر شده‌اند.
تاثير پرتو تصويربرداري بر بدن انسان
زماني كه براي انجام يك سي‌تي‌اسكن ساده به مراكز درماني مراجعه مي‌كنيد به خاطر داشته باشيد كه بدنتان در معرض مقادير نسبتا قابل توجهي از پرتوهاي راديو اكتيو قرار مي‌گيرد. بررسي‌ها نشان مي‌دهند در بسياري از كشورهاي جهان و در مقايسه با 30 سال پيش مردم بيشتر در معرض پرتوهاي راديو اكتيو قرار مي‌گيرند، اما چرا؟ پاسخ به اين پرسش را بايد در پيشرفت‌هاي دانش پزشكي جستجو كرد. نسخه‌هاي جديد تصويربرداري از پزشكي روي منفي خود را نيز به مراجعه‌كنندگان نشان مي‌دهند. در ميان موارد متعدد آزمايشات پزشكي، سي‌تي‌اسكن بيشترين نگراني را به همراه دارد، حال آن كه مطالعات نشان مي‌دهند، تقريبا يك‌سوم تجويزهايي كه درخصوص سي‌تي‌اسكن صورت مي‌گيرد اساسا بي‌مورد است. براي درك بهتر نگراني ناشي از قرار گرفتن در معرض سي‌تي‌اسكن كافي است اين دو رقم را با يكديگر مقايسه كنيد: كارشناسان توصيه مي‌كنند افراد در محيط‌هايي كه پرتوهاي راديو اكتيو بيشتر از mSv3/1 است قرار نگيرند، حال آن كه هرگاه از نقطه‌اي از بدنتان سي‌تي‌اسكن انجام مي‌دهيد در معرض mSv7/1 قرار مي‌گيريد. مطالعاتي كه بتازگي در آمريكا انجام شده نشان مي‌دهد در دهه 80 ميانگين قرار گرفتن در معرض پرتوهاي راديو اكتيو براي افراد عاديmSv3/6 بوده است، اما در سال 2006 اين رقم به mSv6/2 رسيده است؛ البته تمام اندام‌ها در حين سي‌تي‌اسكن به يك ميزان در معرض اين پرتوها قرار نمي‌گيرند. در حالي كه لگن خاصره در هر بار سي‌تي‌اسكن در برابر mSv10 پرتو قرار مي‌گيرد، قفسه سينه و ناحيه سر به ترتيب 7 ، mSv 2 و دريافت مي‌كنند. پس از اين پس براي مراجعه به مراكز پزشكي و انجام سي‌تي‌اسكن خوب فكر كنيد.
در حادثه نشت مواد راديو اكتيو از نيروگاه فوكوشيما دستور تخليه فوري ساكنان مناطق اطراف تا شعاع 30 كيلومتري صادر شد.
اسكنر‌هايي كه در فرودگاه‌ها استفاده مي‌شوند، خطر محسوسي براي سلامت مسافران به همراه ندارند.
منبع: جام جم