poune
26th July 2011, 09:13 AM
دکتر سولماز پيري/متخصص زنان و زايمان و فوق‌تخصص طب مادر و جنين/علل و راه حل کمردردهاي بارداري
درد ماه ششم حاملگي
سقراط از قرن چهارم قبل از ميلاد درد موضعي در كمربند لگني حين و پس از بارداري را تشخيص داد و ثبت كرد. اين بيماري در كشورهاي پنج قاره جهان گزارش شده و اين نشانه شيوع جهاني آن است اما مكانيسمي كه باعث درد كمربند لگني در طي بارداري مي‌شود، مشخص نيست...
البته اثر سطح هورمون‌هاي ريلاكسين و پروژسترون بر رباط‌هاي كمربند لگني ثابت شده ولي بين سطح آنها و درد كمربند لگني ارتباطي پيدا نشده است. هورمون ريلاکسين، در دوران بارداري ترشح مي‌شود و اثر شل‌كنندگي روي تمام مفاصل بدن از جمله ستون مهره‌ها دارد. بعضي از متخصصان، اين هورمون را عاملي اثرگذار بر كمردرد دوران بارداري مي‌دانند. در قسمت جلوي لگن و پايين شکم، مفصلي قرار دارد که به مفصل «سمفيزپوبيس» يا «عانه» معروف است. جدا شدن اين مفصل از هم در اثر بارداري، در ايجاد درد کمر موثر است.
برخي از عوامل ايجاد درد کمردر دوران بارداري عبارتند از: كار سنگين بدني، خم و راست شدن كمر چند بار در ساعت، سابقه درد كمر قبل از بارداري، درد قبلي كمربند لگني يا ضربه قبلي به استخوان لگن. عوامل ديگري نيز ممکن است در ايجاد کمردرد دوران بارداري نقش داشته باشند ولي ارتباط مشخصي بين اين عوامل و درد كمربند لگني در دوران بارداري يافت نشده است. اين عوامل عبارتند از: فاصله زماني بين بارداري فعلي و قبلي، مصرف سيگار، استفاده از روش‌هاي ضدبارداري، بي‌حسي از راه کمر، نژاد مادر، وزن مادر، تعداد بارداري‌هاي قبلي، تراکم استخواني، وزن و سن جنين.
درباره کيفيت کمردردتان با پزشک صحبت كنيد
هر چند کمردرد دوران بارداري شايع و معمولا بدون عارضه است اما توصيه مي‌شود که خانم باردار حتما آن را با پزشکش در ميان بگذارد زيرا زماني مي‌توانيم کمردرد را ناشي از بارداري بدانيم که احتمال‌هاي ديگري همچون مشکلات ناشي از بيماري‌هاي احشاي داخل لگن مانند بيماري‌هاي دستگاه ادراري و گوارشي را رد کرده باشيم. پزشک بايد با بررسي‌هاي کامل، علت‌هاي ديگر ايجادکننده درد کمر را نيز بررسي کند، بنابراين احتمال ابتلا به اين بيماري‌ها نيز بايد به وسيله پزشک رد شوند: ضايعات و مشکلات ديسك كمري، بيرون‌زدگي ديسك، فشار به ريشه‌هاي عصبي، لغزيدن مهره‌ها، سياتيك، تنگي كانال نخاعي يا التهاب مفاصل ستون فقرات كمري، عفونت‌هاي استخوان يا بافت، ايجاد لخته خون در وريد ران، عوارض مامايي مانند زايمان زودرس، کنده شدن جفت، درد ليگامان گرد، عفونت داخل رحمي و اختلال در خونرساني به سر استخوان ران. بديهي است كه گرفتن يك شرح حال خوب، انجام معاينه دقيق و درخواست تست‌هاي آزمايشگاهي لازم، براي رسيدن به تشخيص صحيح لازم است و در موارد مشكوك حتما بايد مشاوره ارتوپدي و در صورت لزوم عفوني و... انجام گيرد.
درد ليگامان گرد
اين درد معمولا دردي خفيف، ناگهاني و تيز يا مستمر و مبهم است كه در هر 2 طرف قسمت پايين شكم يا به صورت عمقي در كشاله ران احساس و معمولا در 3 ماهه دوم شروع مي‌شود. علت آن هم كشيده و ضخيم شدن ليگامان‌هايي است كه رحم را در لگن نگه مي‌دارند. درد ممكن است مثل فرو رفتن يك وسيله تيز به بدن به خصوص هنگام تغيير ناگهاني وضعيت مانند بلند شدن از تخت يا از صندلي يا هنگام سرفه?كردن و غلت زدن در رختخواب باشد. گاهي هم بيمار درد را به صورت يك درد مبهم بعد از فعاليت بدني روزانه يا راه رفتن زياد احساس مي‌كند. در صورتي كه اين درد با استراحت ادامه پيدا كرد، با پزشك خود تماس بگيريد.
تظاهرات و تشخيص
درد كمربند لگني به صورت‌هاي مختلف مثل درد مبهم، تيركشنده يا سوزشي است و در محدوده كمربند لگني گاه در سمت پشت و گاه در سمت جلو در مجاورت عانه احساس مي‌شود. اين درد گاهي به كشاله ران، مياندوراه يا محدوده ميان منطقه تناسلي و مقعد و پشت ران انتشار مي‌يابد و محل آن طي بارداري تغيير مي‌كند. شروع علايم متغير است و مي‌تواند از انتهاي 3 ماهه اول بارداري تا ماه اول پس از زايمان يا حتي در طول زايمان بروز كند. شروع درد ممكن است تدريجي يا ناگهاني باشد. به طور كلي درد پس از زايمان از درد حين بارداري كمتر است. حداكثر علايم در فاصله بين هفته 24 تا 36 بارداري ديده مي‌شود. در بيشتر موارد درد كمربند لگني خودبه‌خود، 6 ماه پس از زايمان بهبود مي‌يابد. در ساير موارد و در صورت انجام ندادن اقدام‌هاي لازم، درد ادامه پيدا مي‌كند و شكل مزمن به خود مي‌گيرد. زناني که از اين مشکل رنج مي‌برند، معمولا نمي‌توانند مسافت‌هاي طولاني راه بروند و گاه هنگام خم کردن مفصل لگن، صدايي از آن مي‌شنوند.
چاره چيست؟
قبل از زايمان، معمولا به دليل خطرهاي احتمالي براي جنين، در تجويز دارو احتياط مي‌شود. بيشتر بيماران علامت‌دار چند ماه پس از زايمان بهبود مي‌يابند. به نظر مي‌رسد استراحت و درمان علامتي در مراحل اوليه موثر باشد. ورزش‌هاي مناسب، حركات ورزشي در آب و خودداري از حركات تشديد‌كننده درد همراه طب سوزني به خصوص در اوايل بارداري براي کاهش درد موثرند. در مواردي كه پس از زايمان بيمار هنوز درد دارد، ورزش‌هاي تثبيت‌كننده مفاصل و قوي کننده عضلات بسيار بهتر از درمان‌هاي ضد درد هستند و كيفيت زندگي را بهبود مي‌بخشند. هنگام زايمان بهتر است حداقل فشار به كمربند لگني وارد و نگه‌داشتن بيمار در وضعيت خوابيده روي تخت زايمان به حداقل رسانده شود. به نظر نمي‌رسد كه انجام سزارين كمكي به اين بيماران کند مگر در مواردي كه خوابيدن بيمار روي تخت زايمان كاملا غيرممكن باشد.
هفته نامه سلامت
درد ماه ششم حاملگي
سقراط از قرن چهارم قبل از ميلاد درد موضعي در كمربند لگني حين و پس از بارداري را تشخيص داد و ثبت كرد. اين بيماري در كشورهاي پنج قاره جهان گزارش شده و اين نشانه شيوع جهاني آن است اما مكانيسمي كه باعث درد كمربند لگني در طي بارداري مي‌شود، مشخص نيست...
البته اثر سطح هورمون‌هاي ريلاكسين و پروژسترون بر رباط‌هاي كمربند لگني ثابت شده ولي بين سطح آنها و درد كمربند لگني ارتباطي پيدا نشده است. هورمون ريلاکسين، در دوران بارداري ترشح مي‌شود و اثر شل‌كنندگي روي تمام مفاصل بدن از جمله ستون مهره‌ها دارد. بعضي از متخصصان، اين هورمون را عاملي اثرگذار بر كمردرد دوران بارداري مي‌دانند. در قسمت جلوي لگن و پايين شکم، مفصلي قرار دارد که به مفصل «سمفيزپوبيس» يا «عانه» معروف است. جدا شدن اين مفصل از هم در اثر بارداري، در ايجاد درد کمر موثر است.
برخي از عوامل ايجاد درد کمردر دوران بارداري عبارتند از: كار سنگين بدني، خم و راست شدن كمر چند بار در ساعت، سابقه درد كمر قبل از بارداري، درد قبلي كمربند لگني يا ضربه قبلي به استخوان لگن. عوامل ديگري نيز ممکن است در ايجاد کمردرد دوران بارداري نقش داشته باشند ولي ارتباط مشخصي بين اين عوامل و درد كمربند لگني در دوران بارداري يافت نشده است. اين عوامل عبارتند از: فاصله زماني بين بارداري فعلي و قبلي، مصرف سيگار، استفاده از روش‌هاي ضدبارداري، بي‌حسي از راه کمر، نژاد مادر، وزن مادر، تعداد بارداري‌هاي قبلي، تراکم استخواني، وزن و سن جنين.
درباره کيفيت کمردردتان با پزشک صحبت كنيد
هر چند کمردرد دوران بارداري شايع و معمولا بدون عارضه است اما توصيه مي‌شود که خانم باردار حتما آن را با پزشکش در ميان بگذارد زيرا زماني مي‌توانيم کمردرد را ناشي از بارداري بدانيم که احتمال‌هاي ديگري همچون مشکلات ناشي از بيماري‌هاي احشاي داخل لگن مانند بيماري‌هاي دستگاه ادراري و گوارشي را رد کرده باشيم. پزشک بايد با بررسي‌هاي کامل، علت‌هاي ديگر ايجادکننده درد کمر را نيز بررسي کند، بنابراين احتمال ابتلا به اين بيماري‌ها نيز بايد به وسيله پزشک رد شوند: ضايعات و مشکلات ديسك كمري، بيرون‌زدگي ديسك، فشار به ريشه‌هاي عصبي، لغزيدن مهره‌ها، سياتيك، تنگي كانال نخاعي يا التهاب مفاصل ستون فقرات كمري، عفونت‌هاي استخوان يا بافت، ايجاد لخته خون در وريد ران، عوارض مامايي مانند زايمان زودرس، کنده شدن جفت، درد ليگامان گرد، عفونت داخل رحمي و اختلال در خونرساني به سر استخوان ران. بديهي است كه گرفتن يك شرح حال خوب، انجام معاينه دقيق و درخواست تست‌هاي آزمايشگاهي لازم، براي رسيدن به تشخيص صحيح لازم است و در موارد مشكوك حتما بايد مشاوره ارتوپدي و در صورت لزوم عفوني و... انجام گيرد.
درد ليگامان گرد
اين درد معمولا دردي خفيف، ناگهاني و تيز يا مستمر و مبهم است كه در هر 2 طرف قسمت پايين شكم يا به صورت عمقي در كشاله ران احساس و معمولا در 3 ماهه دوم شروع مي‌شود. علت آن هم كشيده و ضخيم شدن ليگامان‌هايي است كه رحم را در لگن نگه مي‌دارند. درد ممكن است مثل فرو رفتن يك وسيله تيز به بدن به خصوص هنگام تغيير ناگهاني وضعيت مانند بلند شدن از تخت يا از صندلي يا هنگام سرفه?كردن و غلت زدن در رختخواب باشد. گاهي هم بيمار درد را به صورت يك درد مبهم بعد از فعاليت بدني روزانه يا راه رفتن زياد احساس مي‌كند. در صورتي كه اين درد با استراحت ادامه پيدا كرد، با پزشك خود تماس بگيريد.
تظاهرات و تشخيص
درد كمربند لگني به صورت‌هاي مختلف مثل درد مبهم، تيركشنده يا سوزشي است و در محدوده كمربند لگني گاه در سمت پشت و گاه در سمت جلو در مجاورت عانه احساس مي‌شود. اين درد گاهي به كشاله ران، مياندوراه يا محدوده ميان منطقه تناسلي و مقعد و پشت ران انتشار مي‌يابد و محل آن طي بارداري تغيير مي‌كند. شروع علايم متغير است و مي‌تواند از انتهاي 3 ماهه اول بارداري تا ماه اول پس از زايمان يا حتي در طول زايمان بروز كند. شروع درد ممكن است تدريجي يا ناگهاني باشد. به طور كلي درد پس از زايمان از درد حين بارداري كمتر است. حداكثر علايم در فاصله بين هفته 24 تا 36 بارداري ديده مي‌شود. در بيشتر موارد درد كمربند لگني خودبه‌خود، 6 ماه پس از زايمان بهبود مي‌يابد. در ساير موارد و در صورت انجام ندادن اقدام‌هاي لازم، درد ادامه پيدا مي‌كند و شكل مزمن به خود مي‌گيرد. زناني که از اين مشکل رنج مي‌برند، معمولا نمي‌توانند مسافت‌هاي طولاني راه بروند و گاه هنگام خم کردن مفصل لگن، صدايي از آن مي‌شنوند.
چاره چيست؟
قبل از زايمان، معمولا به دليل خطرهاي احتمالي براي جنين، در تجويز دارو احتياط مي‌شود. بيشتر بيماران علامت‌دار چند ماه پس از زايمان بهبود مي‌يابند. به نظر مي‌رسد استراحت و درمان علامتي در مراحل اوليه موثر باشد. ورزش‌هاي مناسب، حركات ورزشي در آب و خودداري از حركات تشديد‌كننده درد همراه طب سوزني به خصوص در اوايل بارداري براي کاهش درد موثرند. در مواردي كه پس از زايمان بيمار هنوز درد دارد، ورزش‌هاي تثبيت‌كننده مفاصل و قوي کننده عضلات بسيار بهتر از درمان‌هاي ضد درد هستند و كيفيت زندگي را بهبود مي‌بخشند. هنگام زايمان بهتر است حداقل فشار به كمربند لگني وارد و نگه‌داشتن بيمار در وضعيت خوابيده روي تخت زايمان به حداقل رسانده شود. به نظر نمي‌رسد كه انجام سزارين كمكي به اين بيماران کند مگر در مواردي كه خوابيدن بيمار روي تخت زايمان كاملا غيرممكن باشد.
هفته نامه سلامت