کاربرد بیوتکنولوژی در آبزی پروری: القاي پلي پلوئيدي در ماهي(4)غالب ماهيان ر شرايط طبيعي داراي دوسري كوروموزوم(N 2) بوده وبدين لحاظ ديپلوئيد محسوب مي گردند. اما اگر به عللي در تعداد سري كوروموزوم ها تغيير ايجاد گشته و مثلا N كوروموزوم اضافه گردد موجود حاصل را N 3 كوروموزومي يا تري پلوئيدي نامند و اگر n2 كوروموزوم اضافه گردد موجود حاصل N 4 كوروموزومي يا تتراپلوئيد خواهد بود(كلباسي،1380) پلي پلوئيدي فرآيندي است... مقدمه
غالب ماهيان ر شرايط طبيعي داراي دوسري كوروموزوم(N 2) بوده وبدين لحاظ ديپلوئيد محسوب مي گردند. اما اگر به عللي در تعداد سري كوروموزوم ها تغيير ايجاد گشته و مثلا N كوروموزوم اضافه گردد موجود حاصل را N 3 كوروموزومي يا تري پلوئيدي نامند و اگر n2 كوروموزوم اضافه گردد موجود حاصل N 4 كوروموزومي يا تتراپلوئيد خواهد بود(كلباسي،1380) پلي پلوئيدي فرآيندي است كه در طي آن يك يا چند سري كوروموزومي به سري كوروموزومي طبيعي (N 2كوروموزومي) اضافه مي شود(Thomasو همكاران ، 2003) مانند ماده زايي و نر زايي ، پلي پلوئيدي نيز، هم بصورت طبيعي وهم بصورت مصنوعي القا مي گردد. در طبيعت زمانيكه بين دو گونه ايي كه با هم نسبت خوني و گونه ايي دور تري داشته باشند ، آميزشي صورت پذيرد ، پلي پلوئيدي مشاهده مي شود (Thomasو همكاران ، 2003) . براي مثال آميزش كپور علفخوار ماده با كپور سر گنده نر سبب ايجاد گونه هاي تري پلوئيد مي گردد(ابراهيم زاده و همكاران،1382).
ايجاد تري پلوئيدي
ايجاد تري پلوئيدي در ماهيان به دو روش القايي و غير القايي امكان پذير مي باشد(كلباسي،1380).
1- تريپلوئيدي غير القايي (غير مستقيم)
در اين روش ابتدا به توليد مولدين تتراپلوئيد پرداخته و سپس با آميزش ماهيان تتراپلوئيد ماده و ديپلوئيد نر افراد تريپلوئيد ايجاد مي نمايند. علت انتخاب اين نحوه ي آميزش بدين صورت است كه چون اصولا اسپرم ماهيان نرِ تتراپلوئيد نسبت به ماهيان نر معمولي از قابليت باروركنندگي كمتري برخوردار بوده و بعلاوه اندازه اسپرم آنها بزرگتر مي باشد، بنابراين در هنگام عبور از ميكروپيل ايجاد مشكل خواهد نمود. بر همين اساس معمولا از اسپرم ماهيان نر معمولي جهت لقاح تخم ماهيان تتراپلوئيد استفاده مي گردد.
2- تريپلوئيدي القايي (مستقيم)
از آنجايي كه توليد مولدين تتراپلوئيد به راحتي امكان پذير نبوده و بعلاوه ميزان باقيماندگي آنها نيز نسبتا كمتر است، بنابراين روش القايي بسيار گسترده تر بوده و به روش هاي متنوعي قابل اجرا مي باشد. مبناي تمامي اين روش ها بر اساس احتباس دومين گويچه ي قطبي و توسط شوك هاي محيطي مي باشد(كلباسي،1380).
مكانيسم و نحوه ي القاء تريپلوئيدي در ماهي
اگر دقيقا پس از لقاح و قبل از خروج دومين گويچه ي قطبي (با N كروموزوم) از شوك هاي محيطي بر روي تخم لقاح يافته اعمال گردد، از خروج دومين گويچه ي قطبي ممانعت بعمل آمده و در داخل تخم باقي مي ماند، در نتيجه سلول تخم N2 كروموزومي خواهيم داشت كه N كروموزوم آن مربوط به تخم و N كروموزوم ديگر مربوط به دومين گويچه ي قطبي است.از آنجايي كه اين تخم با اسپرم طبيعي لقاح داده مي شود ، سلول تخم داراي يك سري كروموزومي اضافي كرديده و N3 كروموزومي مي گردد. به اين نوع شوك كه پس از لقاح و قبل از خروج دومين گويچه ي قطبي وارد مي شود، اصطلاحا شوك زودهنگام مي گويند(كلباسي،1380).
ماهيهاي تريپلوئيد عقيم خواهند بود. وجودغدد جنسي كه كاملا و يا بطور ناكامل تحليل رفته اند از خصوصيات اين ماهيها مي باشد.ناهنجاري دستگاه توليدمثلي در اين ماهيها به خاطر وجود سري كروموزومي اضافي مي باشد كه باعث ايجاد اختلال در اتصال و جدا شدن كروموزوم هاي همتا (همولوگ) مي گردد(ابراهيم زاده و همكاران،1382).
- مكانيسم القاء تتراپلوئيدي در ماهي
مكانيسم القاء تتراپلوئيدي و ايجاد ماهيانN4 كروموزومي بدين ترتيب است كه تخم پس از لقاح ، بعد از خروج دومين گويچه قطبي از تخم، در زمان آغاز تقسيمات جنيني و همانند سازي DNA (يعني در زماني كه N2 كروموزوم عملا به N4 كروموزوم تبديل مي شود) يكي از انواع شوك ها كه اصطلاحا شوك هاي دير هنگام گفته مي شود، اعمال مي گردد. جنين هاي حاصل از اين گونه ها عقيم نبوده و به خوبي رشد مي نمايند. مهم ترين كاربرد ماهيهاي تتراپلوئيد، ايجاد ماهيان تريپلوئيد به روش غيرالقايي مي باشد(كلباسي،1380).

4-2- 4-5- كاربرد القاء پلي پلوئيدي
امروزه بسياري از پرورش دهندگان ماهي، به دليل كاهش تقاضاي مصرف كنندگان و طبيعت غير قابل پيش بيني از تغييرات رشد، ضريب تبديل غذايي، رنگ بدن و گوشت و حساسيت به بيماري ها كه در خلال بلوغ جنسي در ماهيان ايجاد مي شود، ترجيح مي دهند از بلوغ ماهي جلوگيري نموده و يا آن را به تاخير اندازند و بهترين روش عملي و اقتصادي در كنترل بلوغ جنسي و عقيم سازي ماهيان كه امروزه در مقياس هاي وسيع مورد استفاده قرار مي گيرد از طريق القاء تري پلوئيدي در ماهيان مي باشد(كلباسي،1380). از كپور علفخوار تريپلوئيد كه از لحاظ توليدمثل عقيم مي باشد براي كنترل گياهان آبزي بدون آنكه تهديدي براي اكوسيستم باشد، استفاده مي شود(ابراهيم زاده و همكاران، 1382).
مهم ترين كاربرد ماهيهاي تتراپلوئيد ،همانطوريكه در بالا ذكر شد، ايجاد ماهيان تريپلوئيد به روش غيرالقايي مي باشد.منبع:سيد مرتضي ابراهيم زاده
دانش آموخته ي دانشگاه تربيت مدرس-مقطع كارشناسي ارشد
1- کلباسی، محمدرضا،جزوه ی درسی ژنتیک و اصلاح نژاد، دوره ی کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس،1382.
2-Foresti, F., Biotechnology and fish culture, Hydrobiologia, 420:45-47,2000
3-Lutz, C.G., practical genetics for aquaculture, Fishing News Books, 2001
4-Thomas, P.C., Rath, S.C., Mohapatra, D.K. Breeding and seed production of Fin fish and Sellfish. Daya puplishing house. 2003.
http://www.articles.ir/