اثرات آلودگی هوا بر نباتات

[Almas Parsi]

اثرات آلودگی هوا بر نباتات



با توجه به اینکه زندگی انسانها و همه موجودات روی زمین مستقیم و غیر مستقیم به گیاهان وابسته است ولی گیاهان نیز با توجه به اثرات بسیار مثبت در تولید اکسیژن و دخالت در زنجیره غذای انسانها در معرض آلوده کننده های هوا بوده که تحت تاثیر مواد آلاینده مختلف واکنشهای متفاوت از خود بروز می دهند که در مجموع به نابودی تعداد بسیاری از انواع گیاهان و خسارات هنگفت به محصولات کشاورزی و فرآورده های آن توأم بوده است .

صدمات ناشی از آلودگی هوا در گیاهان را می توان به سه حالت صدمات حاد ، مزمن و اثرات فیزیولوژیکی مشاهده نمود .

صدمه حاد در اثر از بین رفتن سلولها بوده که منجر به ایجاد زمینه نکروز میگردد علایم حاصل در مدت کوتاه در اثر غلظت مختلف مواد آلوده کننده ظاهر می گردد و معمولاً در مدت 24 ساعت بعد از اینکه گیاه در معرض هوای آلوده قرار گرفت نمایان می شود .

صدمه مزمن هنگامیکه گیاه مدت طولانی در معرض غلظت های کم مواد آلاینده قرار گرفته باشد حادث میشود علایم آن معمولا ایجاد زمینه کلرونیک و رنگ پریدگی در بافتهای برگ بوده و ممکن است همراه با افزایش ریزش برگها باشد نوع صدمات مزمن معمولا مشخص شده است ولی به هیچ عنوان هر ماده آلوده کننده دارای علایم مشخص بخود نیست زیرا امراض ، حشرات ، کمبودهای غذایی، درجه حرارت پایین ، خشکی و عوامل دیگر نیز می تواند علایم مشابه آنچه آلوده کننده ها بوجود می آورند تولید کنند اثرات فیزیولوژیکی شامل تغییراتی در رشد ، کیفیت تولیدات گیاهی و کاهش محصول است این اثرات همچنان شامل نارساییهایی در متابولیسم گیاهی شده که ممکن است اثر آن بر میزان رشد یا محصول قابل اندازه گیری نباشد.

اثر گاز انیدرید سولفورو :

در خصوص تاثیر گاز انیدرید سولفورو بر روی گیاه، بررسیهای متعددی تاکنون صورت گرفته است وقتی غلظت این گاز از حد معینی که برای گیاهان مختلف متفاوت است برسد در ابتدا کار سلولهای برگ را مختل می کند و بالاخره باعث خشک شدن و مرگ آنها میشود .

حساسیت گیاهان مختلف در مقابل این گاز متفاوت است . از درختانی که معمولا در شهرها کاشته میشوند ، نارون حساسترین و کاج مقاوم ترین آنهاست از اینرو کشت کاج در شهرها بیشتر توصیه میشود . بطور کلی گیاهانی که برگهای پر آب دارند از گیاهانی که برگهای سوزنی دارند در مقابل این گاز حساس ترند .
اثر اکسیدهای ازت :

علایم ناشی از اکسیدهای ازت بر گیاهان مانند اثرات گاز انیدرید سولفور میباشد.
گیاهان قادرند تا حدی اکسیدهای ازت را جذب و مصرف کنند از این رو ممکن است گیاه چند روز تحت تاثیر اکسیدهای ازت قرار گیرد .

ولی هیچ علایمی ظاهر نکند اما با افزودن مقدار این ماده آلوده کننده علایم بصورت لکه هایی روی برگ ظاهر میشوند.
اثر هیدروکربورها :

از بین هیدروکربورها تنها اتیلن به عنوان یک عامل مضر برای گیاهان شناخته شده استاتیلن از سری کربوهیدراتهایی است که در تولید پان (PAN) نیز دخالت دارد .
اثر این گاز روی گیاهان زینتی زیاد میشود و غلظت کم گاز ایجاد اختلال در فعالیت های هورمونی و نمو گیاه از آن جمله اند.

اثر ازن :

گاز ازن از طریق روزنه ها وارد برگ می شود چون اکسید کننده قوی است اعمال حیاتی نظیر واکنشهای تنفسی، فتوسنتز و سوخت وساز سلولها دخالت می کند .
اثر پان (PAN) :

علایم مشخص اثر پان در گیاه نقره ای شدن و براق شدن سطح زیرین برگها می باشد حساسترین نباتات که میتوان از آنها بعنوان نباتات معرف جهت تعیین وجود پان در هوا استفاده نمود ، اطلسی ، اسفناج و کاهو قابل ذکرند.

اثر ذرات :

اثر زیانبخش ذرات هوا بر گیاهان ، هم از طریق نفوذ در روزنه ها و هم از طریق حمله مستقیم صورت میگیرد . اگر قطر ذرات کمتر از قطر روزنه های برگ باشد ذرات بداخل آنها نفوذ می کنند و باعث مسدود شدن روزنه ها و اثرات دیگر می شوند . لایه نازک خاکی که بر سطح برگ می نشیند اگر به اندازه کافی ضخامت داشته باشد نیز روزنه های آن را مسدود می کند و از مقدار انرژی نورانی که به برگ می رسد می کاهد


منبع