روز جهانی حقـــــوق بشــــر گرامی باد

[Almas Parsi]

پیام رئيس كميسيون حقوقي مجلس در روز جهانی حقوق بشر چه بود؟

قانون: امروز روز جهاني حقوق بشر است. حقوق بشر به مجموعه حقوقي گفته مي‌شود كه در زمره حقوق ذاتي و اوليه هر انساني هستند.

براي مثال حق حيات،‌ حق برخورداري از فضاي زندگي مناسب و خيلي ديگر از حقوق اوليه كه با آن آشنا هستيم.

آزادي هم از جمله حقوق اوليه است حال چقدر افراد از اين حق برخوردارند در جوامع مختلف متفاوت است و بسته به قوانين و اجراي آن در جوامع مختلف شدت و ضعف دارد.

در كشور ما حقوق بشر سابقه‌اي ديرينه دارد تا آن‌جاكه نخستين منشور حقوق بشر توسط كوروش پادشاه هخامنشي تدوين شده است. در بحث حقوق بشر بايد يادي هم از جان لاك و ژان ژاك روسو كنيم چه اينكه اعلاميه جهاني حقوق بشر بسيار تحت تأثير نظريات اين دو فيلسوف دوره روشنگري است.

به مناسبت روز حقوق بشر گفت و گويي با الهيار ملكشاهي، رئيس كميسيون حقوقي و قضايي مجلس شوراي اسلامي صورت داديم كه درادامه مي‌آيد.

چه نسبت و تفاوتي ميان حقوق بشر و حقوق شهروندي است؟
حقوق بشر به حقوقي اساسي مي‌گويند كه براي انسان‌ها بايد به صورت طبيعي يا به صورت اكتسابي وجود داشته باشد. نمي‌توان گفت كه حقوق شهروندي چندان تفاوتي با حقوق بشر دارد، براي مثال در اعلاميه جهاني حقوق بشر در مورد حق حيات گفته شده است كه يكي از حقوق اصلي و اساسي است كه انسان‌ها به طور برابر حق حيات و زندگي دارند و كسي نمي‌تواند ديگري را از اين حق محروم كند. يا مثلاً‌ آزادي يكي از حقوق اساسي و بشري است.


يعني آزادي يك حق بشري هم محسوب مي‌شود؟‌
بله، ‌اما در مورد حق بشري آزادي يك زير شاخه وارد مي‌شود مانند اصل عدم تبعيض، يعني همه از حقوق اوليه و طبيعي برابر بر خوردار باشند و تفاوتي ميان سياه و سفيد وغيره وجود نداشته باشد.


در واقع مي‌توان گفت كه نسبت حقوق بشر و حقوق شهروندي عموم و خصوص من‌وجه است؟
تقريباً‌ بله و حتي مي‌توان گفت كه شايد اين نسبت عموم و خصوص مطلق هم باشد.


آيا حق تحصيل هم جزئي از حقوق بشر است؟
بله قطعاً‌ حق تحصيل يك حق بشري است.


در دوره‌هاي گذشته مشاهده شده است كه عده‌اي محروم از تحصيل شده‌اند آيا اين امر نقض حقوق بشر نيست؟‌
حق تحصيل و شغل با يك شرايطي براي فرد ممكن مي‌شود يعني اگر هر كسي تمام آن شرايط را دارا باشد مي‌تواند آن كار يا تحصيل را داشته باشد. مانند بحث استخدام در يك اداره كه ممكن است فردي در يكي از شرايط لنگ بزند و فلان شرط را نداشته باشد. اما اينكه اگر كلاً‌ بگويند كسي حق تحصيل ندارد اين امر خلاف حقوق بشر است. اما ممكن است كه فردي يك نقص داشته باشد.


مثال من در مورد افرادي است كه در كشوري مانندكشور ما يكسري انتقادها و مخالفت‌هايي دارند، حال بايد اين افراد را از حق تحصيل يا آزادي بيان محروم كنند؟

در مورد آزادي بايد گفت كه آزادي امري مطلق نيست و ما آزادي محدود داريم، در مورد تحصيل هم همين مسئله است. همه افراد بايد تحصيل كنند و آزاد باشند اما ممكن است كه دادگاه و برخي مراجع افراد را به واسطه اختياري كه دارند از تحصيل محروم كنند.


در قانون مجازات اسلامي و قوانين كشوري نيامده است كه بتوان كسي را از تحصيل محروم كرد؟

من نديده‌ام كه كسي از تحصيل به آن نحو كه شما گفتيد محروم شده باشد.


اين اتفاق در شوراي انضباطي دانشگاه و وزارت علوم صورت مي‌گيرد؟

ممكن است كه شما بگوييد من آزاد هستم در فلان دانشكده درس بخوانم اما بايد در آزمون ورودي قبول شويد يا نه؟ بايد يك سطحي داشته باشيد. اين را افرادي مي‌سنجند كه در اين حوزه متخصص هستند. رد كردن افراد در آزمون ورودي دانشگاه كه ممنوعيت از تحصيل نيست.


سوال اين است كه فردي در دانشگاه در حال تحصيل است و به دليل فعاليت‌هاي سياسي و مطبوعاتي از تحصيل محروم مي‌شود چنين كاري نقض حقوق بشر نيست؟

از نظر علمي اگر كسي چند ترم مشروط شود و از دانشگاه اخراج شود آيا اين‌كار جلوگيري از تحصيل است؟ اين مسائل در فضاي روشن بايد مشخص شود.


سوال ديگر اينكه آيا تعطيل كردن يك نشريه نقض حقوق بشر و آزادي بيان نيست؟
نه اين‌گونه نيست. البته من موافق اين نيستم كه اگر نشريه و روزنامه‌اي موضوعي جزئي را نوشت بلافاصله آن نشريه را تعطيل كنند.
اما اراده ملي ما در قانون خلاصه مي‌شود. يعني خود ملت آزادانه تصميم گرفتند مجلسي براي قانونگذاري تشكيل دهند. حال بر اساس قوانيني كه اين مجلس به عنوان اراده ملي وضع كرده است محاكمي تحت عنوان دادگاه تشكيل شده است

كه در كنار آن دادگاه‌ها هيأت‌هاي منصفه‌اي هستند كه اگر آن‌ها تصميم گرفتند روزنامه‌اي تعطيل شود اين كار درست است.
به هر روي آن افراد اجازه اين كار را بر اساس قانون دارند. خود مردم بر اساس قانون اين اختيار را به آن‌ها داده‌اند.



باز به بحث حقوق بشر برگرديم نظر شما در مورد گزارش‌هاي احمد شهيد بازرس حقوق بشر سازمان ملل چيست؟‌
در مورد حقوق بشر بايد اين سخن را متذكر شوم كه دقيقاً‌ مصداق كلمه «حق يُرادها بِهالباطِل»پيدا كرده است. يعني بايد گفت بحث حقوق بشر سخني بحق و كاملاً‌ درست است كه اين افراد اراده باطل از آن مي‌كنند.

براي مثال مي‌گويند در فلان كشور حقوق بشر نقض مي‌شود زيرا براي برخي از جرائم، مجازات‌هايي صورت مي‌گيرد براي مثال مجازات‌هاي جرائم مواد مخدر را مي‌گويند به دليل موضوعات سياسي بوده است.

اين گزارشاتي كه من ديده‌ام بايد بگويم كه تمامشان از نظر پايه و دليل مستدل واقعي نبودند.


اما در بحث حقوق بشر منظور من مشخصاً‌ در مورد جرائم سياسي است، چه اينكه ما تعريف مشخصي در مورد جرم سياسي نيز نداريم،‌ متوقف كردن و بازداشت افراد در مدت‌هاي طولاني نقض آزادي و حقوق بشر نيست؟
البته خود شما مي‌گوييد كه جرم سياسي تعريف مشخصي ندارد البته نه به اين دليل‌كه نخواسته‌اند آن را تعريف كنند بلكه اين موضوع به اين دليل كه پيچيدگي‌هايي دارد تعريف نمي‌شود، در كشور ما هم در قانون اساسي تصريح شده است كه جرم مطبوعاتي با حضور هيأت منصفه بررسي مي‌شود.

اما اينكه ما بايد جرم سياسي را تعريف كنيم درست است و اگر تا كنون تعريف نشده است به اين دليل نيست كه كسي نخواسته‌است آن را تعريف كند بلكه به واقع در مورد جرم سياسي پيچيدگي وجود دارد. خود ما در جلسات كميسيون بحث جرم سياسي را داشته‌ايم اما بايد به يك تعريف جامع و مانع برسيم.


حداكثر بازداشت موقت چقدر است؟
حداكثر بازداشت موقت حداقل مجازاتي است كه اتهام انتسابي دارد براي مثال اگر جرمي يك‌سال تا سه سال مجازات دارد حداكثر بازداشت موقت يكسال مي‌شود.

يعني حداكثر بازداشت از حداقل مجازات بيشتر نباشد.


اما در برخي موارد مشاهده شده است كه فردي بازداشت موقتي طولاني دارد اما حكم او كمتر از بازداشت موقتش است؟

ممكن است كه موارد تخلف وجود داشته باشد. اگر چنين تخلفي باشد خود فرد مجازات شده مي‌تواند در اين زمينه دادخواهي كند.


پيام شما براي روز حقوق بشر چيست؟

پيام ما همان پيام قرآن است كه مي‌گويد: «لَقَد كَرَمنا بَنِي آدَمَ» يعني همه انسان‌ها را با كرامت خلق كرده‌ايم. اين كلام خدا است.
يعني انسان پيش از هرچيز كرامت دارد.
در فرمان امام علي(ع) به مالك اشتر هم آمده است كه مملوكان تيا برادر ديني تو هستند يا در آفرينش با تو يكسانند. پس همه محترم و كريمند.