گذر زهره، وقتی ناهید خرامان پا بر قلب خورشید می‌گذارد

[sayed mojtaba]

زمین سومین سیاره منظومه شمسی است. قبل از زمین به ترتیب دو سیاره تیر (عطارد) و ناهید (زهره) قرار دارند که در علم نجوم آنها را سیاره های داخلی می نامند. سیاره داخلی چون در داخل مدار زمین به دور خورشید هستند. قرار گرفتن دو سیاره تیر و ناهید میان زمین و خورشید باعث می شود که هر از چند گاهی ساکنان سیاره زمین شاهد گذر یکی از آنها از میان قرص خورشید باشند. اما فاصله دور این دو سیاره از زمین، کوچکی آنها در مقایسه با قرص عظیم خورشید و نور شدید این ستاره باعث می شود که گذر سیاره‌ای مانند کسوف که گذر ماه از میانه مسیر نور خورشید به زمین است، قابل تشخیص نباشد. راستش را بخواهید اگر ندانید که ناهید قرار است گذر کند، اصلا متوجه آن هم نخواهید شد.
اما این رویداد با عظمت اتفاقی نیست که هر سال و یا حتی هر ده سال یکبار رخ دهد که بشود دیدن آن را به دفعه بعد موکول کرد. با مقایسه سرعت چرخش ناهید و زمین به دور خورشید و با توجه به فاصله این دو سیاره از ستاره درخشان منظومه شمسی متوجه می شویم که گذر زهره از مقابل خورشید در دوره‌های مشابه‌ای رخ نمی‌دهد.
آخرین گذر زهره حدود هشت سال پیش رخ داده که اولین گذر زهره پس از اختراع کامپیوتر به شمار می‌رفته است. گذر بعدی اما تا 105 سال دیگر رخ نخواهد داد. بنابراین فرصت نگاه کردن به سیاره‌ای که به قول ابن سینا همچون خالی بر گونه خورشید می‌نشیند، شانسی است که به احتمال قوی فرزندان ما نیز از آن بی بهره خواهند بود. پس توصیه می‌شود این شانس بزرگ را از دست ندهید.
چهارشنبه هفته آینده، هفده خرداد ۱۳۹۱ از زمانیکه خورشید طلوع می‌کند تا حدود ساعت 9:30 صبح می توانید شاهد بخش پایانی گذر زهره در آسمان ایران باشید. بخش ابتدایی گذر زمانی رخ می دهد که در آسمان ایران هنوز ستاره ها در آسمان می درخشند.
در تهران طبق معمول تا دلتان بخواهد برنامه برای رصد گذر زهره وجود دارد. مرکز علوم و ستاره‌‍شناسی تهران در شمال تهران و برج میلاد در مرکز این شهر برنامه های خود را برای رصد اعلام کرده‌اند. مشهد، بیرجند، کیش، اصفهان، شیراز، تبریز و تقریبا هر شهری که یک گروه نجومی کوچک دارد برای چهارشنبه صبح برنامه دارند. برای کسب اطلاعات بیشتر به وب‌سایت شاخه آماتوری انجمن نجوم ایران مراجعه فرمایید.
دقت کنید که رصد گذر زهره از هر نقطه‌ای روی سیاره زمین، منظره خاص خود را دارد. یکی ناهید را می‌بیند که از بالا وارد شده و از میانه خورشید خارج می‌شود و دیگری بر عکس مشاهده می‌کند که الهه زیبایی از میانه وارد شد و از گوشه پایین خورشید خارج شد. این موضوع به یک اصل ساده هندسی وابسته است و منظر متفاوت افراد از یک رویداد واحد که در شکل زیر توضیح داده شده است.

آنچه مسلم است اینکه اگر شما از ایران گذر را رصد می‌‌کنید تماس اول و دوم که به مماس شدن قرص سیاره ناهید از بیرون و درون بر قرص خورشید گفته می‌شود را نخواهید دید چون زمانی رخ می‌دهد که خورشید هنوز طلوع نکرده است. اما شانس دیدن تماس سوم و چهارم را از دست ندهید.
رصد گذر زهره هر چند در ظاهر به نظر تماشای ساده یک پدیده نجومی نادر به نظر می‌رسد اما در باطن آزمایشگاه بی‌نظیری برای ستاره‌شناسان و سیاره شناسان سراسر دنیا است تا با اندازه‌گیری‌های ساده و دقیق بسیاری از پارامترهای اتمسفری، مداری و فیزیکی سیازه زهره را مشخص نمایند. اگر شما هم علاقمند به انجام یک کار علمی و تحقیقاتی در این زمینه هستید حتما به وب‌سایت شاخه آماتوری انجمن نجوم ایران و وب‌سایت گروه خاورمیانه آیوتا مراجعه فرمایید.