سنگ هاي کليوي در بالغين

[ساناز فرهیدوش]

سنگهاي کليه يکي از دردناکترين شرايطي هستند که ممکن است براي يک فرد ايجاد شود که قطعاً مربوط به زندگي در دوران جديد نيست . چرا که دانشمندان شواهدي از وجود سنگ کليه در موميائيهاي مصري با قدمت ۷۰۰۰ ساله يافته اند .
متأسفانه سنگ هاي کليوي بسيار شايع هستند ، بيش از يک ميليون مورد در سال ۱۹۹۶ شناخته شدند ( در آمريکا ).
بنظر مي رسد در ايالات متحده حدود ۱۰ درصد از مردم در مقطعي از زندگي دچار اين عارضه بشوند ، مردان بيشتر از زنان درگير اين عارضه مي شوند .
اکثريت سنگهاي کليه بدون دخالت درماني از طريق مجاري ادراري دفع مي شوند . اما سنگهايي که منجر به ايجاد علائم و عوارض مي شوند شايد نياز به اقدامات درماني داشته باشند که البته اکثريت غيرجراحي هستند .
آشنايي مختصر با دستگاه ادراري :
سيستم ادراري در واقع تشکيل شده است از کليه ها ، حالب ها ، مثانه و پيشابراه ، کليه ها دو عضو شبيه به لوبيا هستند که در زير دنده ها و تقريباً در وسط کمر قرار دارند . کليه ها آب و مواد اضافي را از خون خارج کرده و آنرا به ادرار تبديل مي کنند . کليه ها در واقع تعادلي بين نمک و ساير ترکيبات داخل خون ايجاد مي نمايند . کليه ها در ضمن هورمونهايي توليد مي کنند که باعث توليد استخوانهاي مستحکم و همچنين تحريک خونسازي مي شوند .
لوله هاي باريکي بنام حالب ادرار را از کليه ها به مثانه انتقال مي دهند مثانه يک کيسه سه گوش مي باشد که در قسمت تحتاني شکم قرار گرفته است . مانند يک بادکنک ديواره ارتجاعي مثانه نيز کشيده شده و باعث افزايش ظرفيت مثانه مي شود .
توضيح مختصري در مورد سنگهاي کليه :
سنگهاي کليه در واقع از تجميع ذرات و کريستالهاي ريز موجود در ادرار و رسوب آنها در ديواره داخلي مجاري ادراري ايجاد مي شوند . بطور طبيعي ، ادرار حاوي مواد شيميايي مي باشد که از تشکيل کريستالها جلوگيري مي کند که البته عدم کارايي مناسب اين ترکيبات شيميايي در بعضي از افراد منجر به تشکيل سنگ مي شود .
سنگهاي کليوي ترکيبات مختلفي دارندکه شايعترين آنها ترکيب کلسيم با اگزالات يا فسفات مي باشد که البته اين ترکيبات در رژيم غذايي هر فردي موجوداست . عفونتهاي ادراري نيز مي توانند منجر به تشکيل سنگهاي ادراري شوند که البته احتمال تشکيل آنها کمتر است . با شيوع کمتر مي توان به سنگهاي اسيداوريکي اشاره نمود .
در تحقيقات بعمل آمده در آمريکا ، مشخص شده است که به دلايل نامعلومي در طي ۲۰ سال گذشته تعداد مبتلايان به سنگهاي کليه افزايش يافته است . اگر چه سنگهاي کليوي بيشتر در مردان ديده مي شود ، تعداد زنان نيز در حال افزايش است . سنگهاي کليه بيشتر در سنين بين ۲۰ تا ۴۰ سال ديده مي شود .
همواره نمي توان علل دقيقي براي ايجاد سنگهاي کليه متذکر شد . ليکن شايد علل و عواملي احتمال ايجاد سنگ کليه را افزايش دهند .
علل و عوامل افزايش دهنده خطر :

• سابقه فاميلي نقش مهمي در ايجاد سنگهاي کليه دارد .
• عفونتهاي دستگاه ادراري
• پرکاري غده پاراتيروئيد ( که نقش تنظيم متابوليسم کلسيم را ايفا مي کند )
• مصرف بيش ازحد کلسيم و ويتامين د
• نقرس و شرايط ديگري که منجر به افزايش اسيداوريک در ادرار مي شوند . ( سنگهاي اسيداوريکي )
• انسداد ادراري به هر دليل

علائم :

• معمولاً اولين علامت درد بسيار شديد مي باشد . معمولاً درد بطور ناگهاني بدنبال حرکت سنگ در مجاري ادراري ايجاد مي شوند . معمولاً درد تيز و پيچشي متناوب به فاصله هر چند دقيقه ايجاد مي شود ، تهوع و استفراغ نيز ممکن است ايجاد شود .
• وجود خون در ادرار و کدر يا تيره شدن ادرار
• گاهي اوقات در سنگهاي ادراري که همراه با عفونت هستند ، تب و لرز نيز ممکن است ايجاد شود .

نحوه تشخيص :
اکثريت سنگهاي کليه از طريق عکسبرداري ساده با اشعه ايکس قابل تشخيص مي باشند . البته طبيعتاً استفاده از سونوگرافي نيز ارزش تشخيصي بالايي در اين زمينه دارد . البته پزشکان از آزمايشهاي ادرار و خون نيز براي تشخيص جزئيات بيماري استفاده مي کنند .
راههاي پيشگيري :

• يکي از راحت ترين و مهمترين تغييراتي که مي تواند منجر به جلوگيري از تشکيل سنگهاي ادراري شود استفاده فراوان از مايعات و بخصوص آب مي باشد .
• اجتناب از مصرف شير و فرآورده هاي لبني و مواد غذايي حاوي کلسيم فراوان در افرادي که سابقه سنگهاي کلسيمي دارند .
• در مواردي که ادرار اسيدي باشد ممکن است پزشکتان شما را از خوردن انواع گوشت ( ماهي ، مرغ ،‌ گوساله ) برحذر نمايد .

درمان :
ممکن است از ترکيبات دارويي خاص براي جلوگيري از تشکيل سنگهاي کلسيمي و اسيداوريکي استفاده شود . اين داروها معمولاً ميزان اسيديته ادرار را تغيير مي دهند . طبيعتاً در موارد سنگهاي اسيداوريکي ممکن است پزشکان از داروهايي استفاده نمايند که ميزان اسيداوريک را کاهش دهد .
در مورد سنگهاي عفوني نيز پزشکان از آزمايشات مکرر ادراري براي جلوگيري از عفونت مکرر ادرار استفاده خواهند نمود و درهنگام مقتصي از ترکيبات آنتي بيوتيکي استفاده مي نمايند .
گاهي در مواردي که ايجاد سنگ بعلت افزايش فعاليت غده پاراتيروئيد مي باشد با کمک روشهاي جراحي اين غده را خارج مي نمايند .
بهرحال درمان جراحي آخرين اقدام در درمان سنگهاي کليوي مي باشد و معمولاً روش جراحي براي خروج سنگهاي کليوي زماني انجام مي شود که :

• سنگهاي کليوي خودبخود دفع نشوند و بطور مدام باعث ايجاد درد شوند .
• سنگها بزرگ باشند و امکان خروج خودبخودي نداشته باشند .
• باعث انسداد مجراي ادراري شوند .
• باعث ايجاد عفونتهاي ادراري مکرر شوند .
• باعث تخريب بافت کليه و خونريزيهاي مدام شوند .
• دچار افزايش اندازه شوند .

از روشهاي ديگر خروج سنگ ها مي توان به حل کردن سنگ هاي ادراري از طريق شيميايي ، درآوردن سنگ با اندوسکوپ ، خارج کردن سنگ از طريق پوست ، سنگ شکني با کمک امواج ماوراء صوت از خارج بدن ( ESWL )
بهرحال بايد موارد زير را بخاطر داشته باشيد :

• اگر سابقه مثبت خانوادگي داريد بهرحال آمادگي تشکيل سنگهاي ادراري را خواهيد داشت و بايد توسط پزشک ارزيابي شويد .
• بهترين و اولين گام در جلوگيري از تشکيل سنگهاي ادراري استفاده از مايعات فراوان ( آب بهترين است ) مي باشد .