معماري باستاني ايران زمين

[ریپورتر]

معماري باستاني ايران زمين
ايران از حيث برخورداري از بناهاي تاريخي و آثار باستاني در سطح جهان رده هفتم را به خود اختصاص داده است و بد نيست بدانيد كه چندي پيش يونسكو لقب "مهد تمدن" را به كشور عزيزمان ايران اعطا نمود. همانطور كه مطلع هستيد قدمت تاريخي ويرانه هاي تخت جمشيد به 2500 سال قبل از ميلاد مسيح مي رسد و اساساً تاريخچه هنر و معماري ايراني به 5000 سال قبل باز مي گردد. ايده هاي معماري باستاني ايران تا سوريه، هند شمالي، و نقاط مرزي چين گسترش پيدا كرده است و كليه بناهاي پارسي از كلبه هاي روستايي و چايخانه ها گرفته تا عمارت خانه ها و باغ ها همه و همه از اصالت اين نسل نيكو گفتني ها با خود دارد. در اين ميان سازه هاي ارزشمندي به چشم مي خورد كه تاريخ بشر كمتر چيزي شبيه آنها را به خود ديده است.

حوزه معماري ايرانيان بسيار وسيع بوده و هم از نظر ساختار و هم از منظر علم زيبا شناسي از صلابت و استواري خاصي بهره مي گيرد و به مرور زمان رنگ سنتي خود را از دست داده و با ابداعات مدرن عجين مي گردد. معماري ايراني با وجود تهاجمات فراوان و تحريم هاي مختلف باز هم هويت اصيل خود را حفظ نموده و شالوده معماري آن با ساير كشورهاي اسلامي تفاوت هاي بسيار زيادي دارد. طاق ها و ساختمان هاي گنبدي شكل ايران داراي شهرت جهاني هستند و همين امر نوعي برتري ذاتي را به ساختار معماري ايراني القا نموده و در عين حال قدرت رقابت را از سازه هاي همسان آن در ساير نقاط جهان سلب مي كند.
معماري سنتي ايران در طول تاريخ روند آهسته و پيوسته اي را دنبال كرده است. در اين معماري ما هيچ گاه شاهد بناهاي خرد و كم ارزش نيستيم، حتي باغچه هاي خانه ها نيز داراي اصالت و وقار هستند. يكي از محقرترين بناها را در ساختمان كاروانسراها مي بينيم كه با اين وجود باز هم افسون و جاذبه بالايي داشته و بيننده را به دگر انديشي فرا مي خوانند.
مشخصات اصلي

اساس هنر و معماري ايراني بر پايه چند فاكتور بنيادين استوار شده است كه به شرح زير مي باشند:

- درون گرايي
- نيارش ( فن پي ريزي بنا)
- پيمون (همگون انگاري)
- مردم واري (انسان انگاري)
- جفت و پادجفت
- پرهيز از بيهودگي
طبقه بندي اسلوب معماري ايران

رويهم رفته معماري سنتي ايران زمين را مي توان به 7 سبك زير طبقه بندي كرد:
- دوره پيش از اسلام

سبك پيش از ساساني
سبك پارسي
سبك پارت ها

- دوره پس از اسلام

سبك خراساني
سبك راضي
سبك آذري
سبك اصفهاني
مصالح

مصالح به كار رفته در بناهاي قديمي ايران عمدتاً از خاك رس تهيه مي شدند. خاك رس به وفور در جلگه ها و فلات هاي ايران وجود داشته و بعدها با كاه مخلوط شد؛ به اين ترتيب كه گل و كاه را با يكديگر مخلوط ساخته، آنرا تا حد ممكن فشرده مي ساختند و سپس خشك مي كردند. اين تكنيك از گذشته هاي دور مورد استفاده بوده و تا امروز نيز در برخي از نقاط ايران جنبه هاي كاربردي زيادي دارد.
اشكال هندسي بناها

در معماري ايراني اشكال سمبليك جايگاه ويژه اي را به خود اختصاص داده اند. گاهي اشكال به تنهايي (نظير اشكال گرد و يا مربع) در نقشه بناها گنجانده مي شدند و گاهي از چند شكل مختلف به شيوه متقارن استفاده مي شد كه نمونه هر دو مورد در بسياري از عمارت ها، تالارها، و حياط هاي قائم الزاويه قابل رويت هستند.

طرح
در معماري باستاني ايران شاهد دالان ها و تالارهاي بيشماري هستيم. بقاياي برخي از اين سازه ها هنوز هم در اطراف پرسپوليس قابل مشاهده هستند. در دوره ساساني بناهاي متفاوتي با گنبد هاي بيشمار ساخته مي شد كه برخي از آنها در ساختمان اغلب امامزاده هاي كنوني به چشم مي خورد.

جمال فزاينده معماري ايراني روزنه تفكرات ناب پارسي را به جهانيان معرفي مي كند و زايايي و نرمش بناهاي كهن نه تنها گيرايي خاصي دارد بلكه حكايتي گسترده اي مالامال از عظمت و شكوه اين قوم را در بر دارد.