عظمت و حرمت ماه محرم...

[NAFAS313]

عظمت و حرمت محرم

محرم، نام نخستین ماه از ماه‌های دوازده‌گانه قمری است. علت نام‌گذاری این ماه به محرم آن بود که در زمان جاهلیت، جنگ در این ماه را حرام می‌دانستند و روز اول محرم را اول سال قمری قرار می‌دادند.
بنی‌امیه در سال 61 هجرى، با ریختن خون سیدالشهدا و خاندان و یارانش در این ماه و پدید آوردن حادثه کربلا، احترام ماه حرام را نگه نداشتند.
از آنجا که ماه محرم یادآور حادثه کربلا و عاشوراست، فرا رسیدن آن دل‌ها را اندوهناک می‌کند. پیروان و شیفتگان امام حسین(ع) نیز از اول محرم همه جا را سیاه‌پوش می‌کنند و به یاد آن امام شهید، به عزاداری می‌پردازند.
محرم همچون عاشورا، رمز احیای خاطره حماسه‌های کربلاست. در فرهنگ شیعه، نام محرم با عاشورا، کربلا و امام حسین(ع) آمیخته شده است و با یکدیگر پیوند دارند و گویی محرم جز حسین و کربلا هیچ ندارد. امام حسین(ع) با شهادت، به قرب الهی رسید و این کار بزرگ، چون تابلویی زیبا، برای همیشه در برابر چشمان انسان قرار دارد.

رشد، در پرتو عزادارى

وظیفه پیروان امام حسین(ع) و شیعیان آن حضرت، عمل به سیره و رفتار ایشان است. چراغ فروزانی که اباعبدالله الحسین(ع) روشن کرد، روشنایی‌بخش راه پیروان او شد. بنابراین، دوستداران و شیفتگان آن حضرت وظیفه دارند با عزاداری و سوگواری برای آن حضرت و یاران باوفایش، این مشعل هدایت را همواره روشن نگه دارند. افزون بر این، عزاداری برای سالار شهیدان از جنبه‌های دیگر نیز در خور توجه است که عبارتند از:
1. تولّى و تبرّى: تولّى، دوست داشتن دوستان خدا؛ یعنی پیامبر اکرم(ص) و خاندان اوست. تبری نیز به معنای بیزاری جستن از دشمنان خدا؛ یعنی دشمنان پیامبر و خاندان اوست. عزاداری نیز ادای تکلیف تولّى و تبرّى است که از فروع دین و تکالیف شیعه است. اشک ریختن بر حسین(ع)، نوعی بیعت و امضای پیمان دوستی با سیدالشهدا و ابراز تنفر و انزجار از دشمنان و قاتلان آن حضرت است.
2. رشد فردى، اجتماعی و فرهنگى: یکی از آثار و پی‌آمدهای عزاداری برای
سید شهیدان، ساختن فرد و جامعه بر اساس الگوی عرضه شده امامان معصوم: است؛ عزاداری از روی شناخت و معرفت و رعایت چارچوب‌های شرعی و عرفى.
انجام دادن این عزادارى، افزون بر اینکه در بعد عاطفی و معرفتی، فرد را به اهل بیت پیامبر(ص) وابسته می‌کند، فرهنگ زلال اهل بیت: و مذهب شیعه را نیز با معرفت وعاطفه به نسل‌های بعدی منتقل می‌کند و این بهترین راه برای حیات فرهنگی مکتب اهل بیت: به شمار می‌آید.
3. حفظ و ترویج اسلام ناب: عزاداری و گریه بر مصایب سالار شهیدان، موجب زنده نگه داشتن راه و هدف نهضت حسینی است. مجالس عزا، ادامه رسالت پیام‌رسانان عاشورا؛ یعنی امام سجاد(ع) و حضرت زینب3 است. سوگواری در محرم و گریه بر مظلومیت شهدای کربلا، سلاح همیشه برّانی است با فریاد و اعتراض به ستمگران.
آسیب‌های عزاداری سالار شهیدان
فرهنگ عاشورا و عزاداری امام حسین(ع) نیز مانند هر پدیده باارزش دیگر دچار آفت‌ها و آسیب‌هایی است که در صورت مقابله نکردن عاقلانه با آن ممکن است به فرهنگ پربار عاشورایی آسیب‌هایی وارد شود. برخی از این آسیب‌ها عبارت است از:
الف) برخورد عاطفی صرف با مقوله عزادارى: بی‌شک، عاطفی‌ترین صحنه‌ها در تاریخ عاشورا وجود دارد. این بُعد از حادثه عاشورا به دلیل دو عنصر حماسه و زیبایی در کنار عاطفه قوى، آن را اثرگذارتر کرده است. در فرهنگ عامه، بیشتر شاهد پررنگ بودن جنبه تراژیک این حادثه هستیم، به گونه‌ای که تا حدودی عرصه بر جنبه‌های حماسی و عرفانی حادثه عاشورا تنگ شده است. متأسفانه در گذر زمان، برای شدت بخشیدن به جنبه عاطفى، داستان‌ها و مطالبی بدون ربط و سند برای حادثه عاشورا جعل شده است، مانند عروسی حضرت قاسم در روز عاشورا... .
ب) تبدیل شدن عزاداری به عادت: از آنجا که بار عاطفی حادثه عاشورا قوی است، ظرفیت عادت‌پذیری آن به شدت افزایش می‌یابد. وقتی موضوعی به عادت تبدیل شود، دیگر برای به جا آورنده آن عمل، تنها انجام دادن آن، هدف خواهد شد و او با این کار تخیله روانی می‌شود. ازاین‌رو، انتظار معنادار بودن و پویایی عمل، انتظاری بی‌معنا خواهد بود.
ج) آمیخته شدن عزاداری با فرهنگ‌های قومی و ملى: شیوه‌های عزاداری هر قوم و ملت مانند زبان آنها گوناگون است. بنابراین، باید بکوشیم برای هماهنگ و اصول‌مند کردن عزاداری سیدالشهدا، براساس فرهنگ یک ملت، با فلسفه و اهداف و روح قیام تناسب ایجاد شود.
د) ضعف دانش و بینش عمومى: کمبود دانش و اندیشه در جامعه، زمینه‌ساز گسترش انحراف‌ها، تحریف‌ها و خرافه‌هاست. در این زمینه هر چه میزان و سطح تحصیلات افراد جامعه بیشتر باشد، امکان کمتری برای نفوذ اندیشه‌های نادرست و باطل وجود خواهد داشت. این امر با روحیه پرسشگرى، نقادی و نقدپذیری ارتباط بسیاری دارد. بینش بالای جامعه همواره موجب امنیت روانی جامعه و اعتلای جایگاه عالمان و واعظان مصلح و آگاه است.