مراحل تحقیق علمی

[mohebbi]

شاید بارها پیش آمده باشد که در زمینه ای تحقیق کرده باشید. پژوهش علمي داراي ساختمان بندي دقيقي نيست ولي مي توان آن را چنين توصيف كرد كه فرآيندي است از بدل مساعي، به اين منظور كه قواعد پنهان در پديده اي را كه به صورت دنياي مغشوشي به نظر مي رسد، كشف كنند.

در یک پژوهش علمی معمولا مدلها يا نظريه هايي كه به نظر مي رسد چگونگي پديده را توضيح مي دهند، به طور آزمايشي پذيرفته مي شوند. سپس نتيجه هايي منطقي از مدل پذيرفته شده استخراج مي گردد و آنها با نتايج يافته هاي واقعي مقایسه می شود، سرانجام مدل اصلاح مي شود و جستجو به منظور يافتن توضيح بهتري براي پديده ادامه مي يابد.

یه طور کلی دسته بندی های مختلفی برای یکمراحل تحقیق علمی وجود دارد که یکی از آنها به صورت زیر است:

1- مشخص کردن هدف یا طرح مسئله : اهداف یک تحقیق علمی می تواند متفاوت باشد در بعضي موارد ممكن است هدف تحقيق فقط اين باشد كه پايه اي براي اطلاعات به دست آيد كه به طور دقيق منعكس كننده وضع جاري امور باشد. و در بعضی ديگر از موارد، هدف تحقيق ممكن است بسيار جامعتر باشد و نه تنها شامل كسب ادراكي از عوامل عمل كننده در محيط، بلكه همچنين شامل تعيين امكانات كاربرد آنها در كنترل يا اصلاح بعضي جوانب يك پديده باشد.به عنوان مثال كسب اطلاع از جنبة شيميايي ضايعات يك كارخانه، براي تصفية آب رودخانه اي كه در كنار كارخانه واقع است و آغشته به اين ضايعات است.

2- جمع آوری اطلاعات:در هر تحقيقي، تهيه اطلاعات واقعي با توجه به منظوري كه از تحقيق داريم، اهميت اساسي دارد. فرآيند گردآوري اطلاعات، ممكن است فعاليتهاي بسيار متنوعي از قبيل آزمايشهاي پيچيده در شرايط كنترل شده، بررسيهاي اجتماعي، اقتصادي، نظرخواهي، يا حتي بررسي تاريخي را در بر گيرد. امروزه كه وسايل نگهداري اطلاعات بسيار پيشرفت كرده و مكانيزه شده است، زياد شدن كميت مشاهدات، واقعيتي در زندگي است.

3- تجزیه و تحلیل داده ها:داده ها كه به وسيله‌روشهاي مناسب آزمايش يا مشاهده گردآوري مي شوند، به عنوان منبع اساسي براي كسب معلومات جديد درباره پديده مورد مطالعه، به كار مي روند.
بعد از جمع آوري داده ها، لازم است كه مجموعه داده ها را بررسي نموده و اطلاعات مربوط به موضوعاتي را كه در مرحله مشخص كردن هدفها مطرح مي شوند، استخراج كنيم. تجزيه و تحليل دقيق داده ها، براي بررسي معلومات حاصله جديد و تعيين نقاط ضعف و قوت آن، ضروري است.

4- بیان یافته ها: اطلاعاتي كه از داده ها حاصل مي شوند، با توجه به هدفهايي كه در مرحله اوليه تحقيق مشخص شده اند، ‌مورد بررسي قرار مي گيرند.
تحليل داده ها براي پاسخگويی به سؤالاتی از اين قبيل طرح ريزي می شود ، ” از شواهدي كه به وسيله اين داده ها فراهم مي آيد، چه نكات كلي درباره پديده تحت مطالعه مي توان استخراج كرد؟” آيا حدس يا نظريه موجود با داده ها در تناقض است؟” ، ” آيا داده ها نظريه جديدي را براي توضيح پديده تحت مطالعه القا مي كنند؟”
نتايج تجزيه و تحليل داده ها براي جوابگويي به اين سؤالات، و نيز سنجش ميزان عدم حتميتي كه در جوابها وجود دارد، به كار گرفته مي شوند و آگاهي حاصل غالباً به صورت ارائه اصلاحاتي در نظريه موجود بيان مي شود كه اين خود، ممكن است مستلزم بررسي بيشتري از طريق گردآوري و تجزيه و تحليل واقعيات باشد. به بیان ساده تر نتایج با شرایط ایدآلی که برای یک مجموعه در نظر گرفته شده است مقایسه می گردد.

بنابر ماهيت اساسي كسب اطلاع، نوعاً تكرار اين دور به شكلهاي مختلف است. بندرت ممكن است كه حقيقتي در يك يا چند بار تكرار اين دور پنهان بماند و تغيير شرايط در بسياري از زمينه ها ايجاب مي كند كه فرآيند تكرار، تداومي بي انتها داشته باشد.
اطلاعات، نوعاً به صورت داده هايي جمع آوري مي شوند كه اندازه هاي عددي بعضي از مشخصه ها يا شرحي از صفات كيفي افراد يا عناصر تحت مطالعه، و يا هر دو هستند.


برگرفته از کتاب "مفاهیم و روشهای آماری" نوشته گوری کی. باتاچاریا، ریچارد ای. جانسون
ترجمه : مرتضی ابن شهر آشوب ، فتاح میکائیلی