مسمومیت روانی چیست؟
یکی از عوامل اساسی انحرافات روان و شخصیت انسان، «عقده ی حقارت» است که درعین حال، یکی از رایج ترین عارضه های روانی مردم زمان ماست که شناخت آن می تواند در توجیه بسیاری از انگیزه های رفتاری افراد و پیوند آنان با مسائل و مشکلات جامعه، کمک مؤثری باشد. در «فرهنگ فارسی عمید»، «عقده ی حقارت» به حالت سرکوفتگی و افسردگی همراه با کینه توزی که به سبب ناکامی و تحمل رنج و خفت و حقارت پدید می آید، تعریف شده است. با وجود تصورات مردم، «عقده ی حقارت» دارای ماهیت فطری نبوده و اختصاص به طبقه یا قشر معینی ندارد، بلکه عارضه ای ست که علل پیدایش آن را باید در تربیت و پرورش اولیه ی فرد و روابط و مناسبات متقابل او با محیط در دوران کودکی تا بلوغ جست وجو کرد.
«احساس حقارت»، به خودی خود نشانه ای از حقارت نفس نیست، بلکه آن چه آن را به صورت یک عقده یا ضایعه ی دردناک روانی درمی آورد، این است که از درک و پذیرش آن خودداری کنیم ، از مواجهه با آن بهراسیم و با پنهان ساختن آن در اعماق ضمیر خویش، سعی کنیم از طریق واکنش های نادرست و غیرمعقول، آن را جبران کنیم.
در «احساس حقارت»، شخص را می توان به سهولت به طرف پیشرفت ها و پیروزی ها راهنمایی کرد اما وقتی «احساس حقارت» به «عقده ی حقارت» تبدیل شد، علاوه بر این که امکان اصلاح و تبدیل آن به یک قدرت سازنده مشکل خواهد بود، به قدرت مخربی نیز تبدیل خواهد شد که احتمال دارد شخص را به طرف جنایت و خیانت و خودکشی نیز سوق دهد.
«پیاژه» معتقد است اشخاصی که از «عقده ی حقارت» رنج می برند، ممکن است کوشش کنند جنبه هایی که موجب ایجاد احساس حقارت در آنان می شود را از دیگران پنهان دارند و این احساس را از ذهن خود محو کنند و اصولاً سعی داشته باشند وانمود کنند که بالاتر از هرکس دیگری قرار دارند و بسیار متکی به خود و متعهدبه نفس باشند اما از آن جا که واقعاً و باطناً به خودشان اعتماد ندارند، در این تظاهر مبالغه می کنند. برای این اشخاص، دنیا جای ستیز و دشمنی ست. حال اگر «عقده ی حقارت» موجب غرور یا وحشت، دروغ گفتن یا اتکای شدید به دیگران گردد، این فرد هرگز از روابط خود با دیگران راضی نخواهد بود و هروقت که می خواهد به دیگران نزدیک شود، به اندازه ی کافی نسبت به آنان هم دردی و تفاهم نشان نمی دهد.
● علل ایجاد احساس حقارت
۱) پرخاش و سخت گیری والدین : پیدایش صفات و ویژگی های رفتاری هر فرد در سنین بالاتر، به نحو قاطع و مؤثری از رویدادهای عاطفی و تجارب دوران طفولیت او مایه می گیرد؛ یعنی همین وقایع و تجارب دوران کودکی هستند که عامل بنیانی مسمومیت یا بیماری روان آدمی در سنین بعد به شمار می روند. وقتی کودک در مقابل دیگران به خصوص در مقابل همسالان و همبازی های خود مورد پرخاش و اهانت قرار می گیرد و این کار تا جایی پیش می رود که اطرافیان هم کم کم همین رفتار را با او در پیش می گیرند، احساس حقارت در کودک شروع به جوانه زدن می کند. درواقع بسیاری از زخم های روانی و نابسامانی های روحی، از دوران طفولیت در کودک ایجاد می شود و شاید اغراق نباشد اگر بگوییم انسان در گهواره اش ساخته می شود ؛ همان گونه که اگر یک نهال کوچک را به هر شکل خم کنیم، آن خمیدگی را در تمام مراحل رشد حفظ خواهد کرد، بنای شخصیت آدمی نیز چنان است که بر پایه ی تربیت و ادراکات اولیه ی او پرداخته و استوار می گردد.
۲) نقص عضو : منظور از نقص یا ضایعه، وجود هر نوع تغییر یا شرایط خاص در اعضا و اندام های بدن می باشد که آن را از شکل و وضع طبیعی خارج سازد. این ضایعات نه از جهت زیانی که به وضع جسمانی یا سلامت شخص وارد می سازد، بلکه به سبب اثر نامطلوبی که در برخوردها و روابط اجتماعی می گذارند، شخص را به سوی بیزاری از آدم ها، انزواطلبی و ترس درون سوق می دهند.
۳) شرایط تربیت : کودکی که در گلخانه ی امن و آسوده ی خانواده دور از مسؤولیت ها و واقعیات زندگی، نازپرورده شده و در رویارویی با جامعه و مردمانش که از یک سو با تفاهم و درک متقابل نیازها و از سوی دیگر، با قبول ضرورت تنازع و رقابت، راه سازندگی و پیشرفت را هموار ساخته اند، جز شکست و تباهی و درک حقارت خویش، نصیبی نخواهد یافت.
● درمان حقارت
درحقیقت، مشکل اصلی این نیست که چه نقاط ضعف یا نقصی وجود دارد و یا در چه زمینه هایی احساس حقارت می شود، بلکه آن چه اهمیت دارد، تلقی شخصی از این مسائل و واکنشی ست که در قبال آن ها از خود نشان می دهیم. هرگاه از پایگاه رفیع قدرت و شجاعت به پستی های ضعف و حقارت درون بنگریم و به نیروی خرد و اراده ، آن ها را از وجود خود برانیم، به زودی افق زندگی به نور و نیک بختی و سلامت نفس، روشن خواهد شد اما اگر احساس خواری و حقارت را به درون خویش راه داده و بر استیلای آن گردن نهیم، در زمانی کوتاه، شخصیت ما را به فساد و تباهی کشانده و جسم و روان مان را بیمار خواهد ساخت؛ بنابراین برای علاج پیدایش «حقارت» در شخصی که دچار ضعف یا ضایعه ی عضوی می باشد، باید با پرورش ذوق و استعداد و توانایی او در دیگر زمینه ها، بتوانیم عرصه ی بروز و ظهور و ارزش های مثبت و پیروزی هایش را شکوفا سازیم.
همچنین در مورد کودک نازپرورده نیز باید هنگامی که به دوره ی بلوغ و جوانی رسید، به هر نحو که شده، این موضوع را بپذیرد و درک کند که او آدمی ست مانند همه ی آدم ها و به هیچ عنوان منحصربه فرد و بهترین نمی باشد. باید این را به درستی بفهمد که افراد جامعه در هیچ شرایطی ملزم نیستند که هم چون پدر و مادرش به خواسته های او تمکین کنند، خودکامگی اش را بپذیرند، خطاهایش را به آسانی ببخشایند و در همه حال، به تحسین و ستایش اش زبان بگشایند. او باید بیاموزد که با شجاعت و استقامت و بردباری، واقعیات زندگی را پذیرا گردد و به یاری تفاهم و دوستی و همکاری، به نیک بختی واقعی دست یابد.
همین مطالبی که در مورد کودکان نازپرورده بیان کردیم، عیناً در مورد کسانی که در دوران طفولیت، گرفتار بیزاری و نفرت اطرافیان بوده اند نیز صادق است. انعکاس رفتار ظالمانه ی محیط، از این کودکان معصوم، شخصیت هایی بدبین و کینه توز و عاری از عشق و خصایل نیک انسانی می آفریند و رابطه ی آنان را با جامعه در سن نسبی خطرناک قرار می دهد. بازگشت چنین فردی به زندگی سالم و ثمربخش، در گروی بازآفرینی شخصیت و صفات کاملی ست که بتواند دوستی و احترام دیگران را به سوی او جلب کرده و متقابلاً اعتماد و اعتقاد او را به شایستگی خویش افزایش و استحکام بخشد؛ بنابراین باید به این واقعیت رهنمون گردد که اگر در کودکی از عشق و ملاطفت بی نصیب مانده، می تواند با گذشت و خویشتن داری، شجاعت، کوشش و استقامت، در بزرگی چنان گردد که همه به او به دیده ی تحسین و ستایش بنگرند و دست دوستی به جانبش دراز کنند.
بنابراین برای آن که بتوان با «عقده ی حقارت»، به سازشی منطقی رسید یا آن را از وجود خویش دور ساخت، لازم است درباره ی آن شناسایی کافی پیدا کرد. وقتی انسان در گزینش هدف های زندگی خود، اندیشه های خام و بی حاصل می پرورد یا سعی می کند با محال درآویزد و یا تنها تمایلات و منافع شخصی را وجهه ی همت و کوشش خویش قرارمی دهد، مفهوم اش این است که راه گریز خود را در شکست و نومیدی می جوید؛ چراکه احساس حقارت و ترس از قبول تعهد و مسؤولیت است که ما را از انتخاب هدف هایی که مستلزم ایجاد رابطه ی منطقی با جامعه و تلاش مشترک و دسته جمعی ست، برحذر می دارد. پس آن جا که هدف ها بی سرانجام می مانند و تلاش ها در بیهودگی پایان می گیرند، ضعف و حقارت، موجه و پیروز می شوند و احساس می شود که شکست و نامرادی، سرنوشت مقدر انسان است و ستیز با آن چه مقدرشده، بی فایده است؛ برعکس، تلاش و پیکار به خاطر تحقق هدف های عالی انسانی هرگز شکست و دلسردی درپی نخواهد داشت زیرا در این رهگذر، شرط موفقیت، تنها وصول به هدف نیست، بلکه درک و احراز آن فضائل و ارزش های معنوی ست که فرد را به کوشش برمی انگیزد و تعالی شخصیت فرد، خود بالاترین پاداش و توفیقی ست که به این کوشش داده می شود.
منبع
دوست عزیز، به سایت علمی نخبگان جوان خوش آمدید
مشاهده این پیام به این معنی است که شما در سایت عضو نیستید، لطفا در صورت تمایل جهت عضویت در سایت علمی نخبگان جوان اینجا کلیک کنید.
توجه داشته باشید، در صورتی که عضو سایت نباشید نمی توانید از تمامی امکانات و خدمات سایت استفاده کنید.
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (Bookmarks)