سرخشكيدگي درختان مركبات (ناتراسيا )

[A M S E T I S]

سر خشکيدگي درختان مرکبات (ناتراسيا) Citrus dieback


در ايران علاوه بر مرکبات به ساير درختان منجمله بادام، زردآلو، گيلاس، اوکالپتوس و … پسته، انار، توت، حمله مي کند. ولي بيماري در همه گياهان اهميت ندارد، بيماري در خوزستان وساير مناطق گرمسيري اهميت دارد در فارس گاهي روي سيب نيز ديده شده است. در شهرستان جهرم به شدت درخت توت را مورد حمله قرار ميدهد (مهندس ايازپور). عامل بيماري قارچ Nattrassia mangiferae است قارچ بيشتر از محلهاي آفتاب سوخته و قسمتهايي از درخت که در معرض آفتاب وگرماي شديد است وارد مي شود. علائم به صورت ورقه ورقه شدن پوست که زير آن پودر سياه رنگ (آرترو کنيديم ) قارچ است ديده مي شود، قارچ پيکنيديم نيز توليد کرده که در بافت گياه تشکيل شده و اهميت چنداني ندارد، معمولاً قارچ در دماي زير ۳۰ درجه سانتيگراد خسارت نمي زند.

▪ کنترل شيميائي :

اکسي کلرور مس (کوپراويت ) WP۳۵% به ميزان ۵ در هزار

توصيه:

۱) تقويت درختان بخصوص در مقابل تنشهاي آبي وآفتاب سوختگي

۲) حذف شاخه هاي آلوده

۳) در صورت امکان اجتناب از کشت ارقام پرتقال، ليمو، نارنگي گريپفروت و نارنج که حساسيت بيشتري دارد.

۴) بهداشت باغ (خروج چوبهاي آلوده )

● بيماري مرگ گياهچه مرکبات Citrus Damping off of seedlings

خسارت وشدت بيماري مرگ گياهچه بيشتر در خزانه و نهالستانهاست. اين بيماري وقتي در خزانه حرارت ورطوبت خاک زياد باشد وحرارت براي قارچ عامل بيماري مناسب است خسارت شديد مي شود. دو نوع از اين بيماري تشخيص داده شده است يکي قبل از بيرون آمدن گياهچه وديگري پس از ظهور گياهچه. قارچ عامل Rhizoctonia solani که عامل اصلي مرگ گياهچه است همچنين قارچهاي پيتيوم و فايتوفتورا نيز اگر درجة حرارت ورطوبت زياد باشد به گياه حمله مي کند. بر اساس تحقيقات مهندس ايازپور در جهرم جنس پونسيروس نسبت به بيماري مقاوم و هيبريدهاي آن حساس مي باشد.

▪ کنترل بيماري :

۱) تهيه خزانه سالم با استفاده از خاک بکر

۲) ضد عفوني خاک خزانه با متيل برو مايد و D-D و واپام

● گموز مرکبات Citrus gummosis

بيماري گموزGummosis يا پوسيدگي طوقه و ريشه Root-rot درختان مرکبات اولين بار در سال۱۸۳۴ ازآسور گزارش گرديده است. در ايران بيماري اولين بار در سال ۱۳۲۰ گزارش شده و در مناطق شمالي و جنوبي کشور بخصوص خوزستان و فارس وجود دارد.

عامل بيماري در بيشتر مناطق ايران Phytophthora citrophthora و Phytophthora parasitica مي باشد. قارچ Phytophthora ازقارچهاي کاذب Oomycetes است که فرم ج__ن__س__ی آن بصورت oospore است. قارچ داراي تيپهاي متفاوت وهتروتاليک است. اما زمستانگذراني بوسيله ااسپور وکلاميدسپور مي باشد.

علائم بيماري بروي طوقه در ابتدا به صورت لکه کوچک قهوه اي ظاهر شده که خيلي نامشخص است وبه تدريج گسترش يافته وجهت پخش آن به طرف بالا است وبه صورت بيضي در مي آيد وآوندهاي آبکش را از بين مي برد. در محل آلودگي مرکبات ترشح صمغ دارد از جمله موارد ديگر مورد حمله ريشه است؛ که اغلب لهيدگي وسياه شدن ريشه را در پي دارد. در بارندگي شديد ميوه نيز بر اثر حمله قارچ دچار آسيب مي شود.

▪ کنترل: شامل پيشگيري ومعالجه مي باشد.

▪ پيشگيري :

۱) انتخاب پايه مقاوم : انواع پرتقال، انواع نارنگي، ليموترش، ليموشيرين، بکرائي و ترنج از جمله ارقام حساس مي باشد. نارنج (به تريستيزا حساس) ونارنج پونسيروس تريفولياتا (به اگزوکورتيس حساس) به بيماري گموز مقاومند.

۲) محل پيوندک بايد ۳۰-۱۵ سانتيمتر از خاک فاصله داشته باشد.

۳) حذف علفهاي هرز از دور طوقه

۴) خوداري از ايجاد زخم اطراف طوقه

۵) جلوگيري از جمع شدن آب دور طوقه درخت

۶) ضدعفوني ريشه توسط محلول بردو ۳ درهزار

۷) خريد نهال سالم از خزانه

۸) بايد دقت شود در حين پيوندزني قطراتي از آب يا ذره اي ازخاک باغ بين پايه وپيوندک قرار نگيرد.

۹) فواصل بين درختان حفظ شود

۱۰) اگر پوسيدگي بيشتر از نصف دور طوقه را فرا گرفته باشد بايد درخت آلوده را قطع کرد.

▪ معالجه:

ابتدا خاک دور طوقه درخت مبتلا را کنار زده واز رسيدن آب به آن جلوگيري به عمل آورد. درخت مبتلا بايد جداگانه آبياري شود. نقطه پوسيده اگر توسعه نداشته باشد ودر مراحل اوليه پيشرفته است با يک چاقوي تيز پوست محل را تراشيده تا به بافت زنده برسيم آنگاه به وسيله محلول يک درصد پرمنگنات پتاسيم و يا مخلوط بردو و يا ارتوسايد و کوپراويت به ميزان يک در هزار ضدعفوني سطحي مي کنيم وپس از دو هفته محل را با چسب باغباني مي پوشانيم.

▪ طرز تهيه محلول بردو يک درصد:

ـ کات کبود يا( سولفات مس) ۲۰۰ گرم، آهک زنده۲۰۰ گرم، آب۲۰ ليتر

▪ طرز تهيه محلول بردو براي ضدعفوني ريشه ها قبل از کاشت:

ـ کات کبود ۷۰ گرم، آهک زنده ۷۰ گرم، آب ۲۰ ليتر

● لکه سبز مرکبات Citrus greening

بيماري ناشي از باکتريهاي سخت کشت Liberobacter asiaticum (عامل لکه سبز آسيايي) و L.africanum (عامل لکه سبز آفريقايي) در مرکبات که نشانه هاي آن موزائيک در برگها، زردي شاخه ها، باقي ماندن لکه هاي سبز روي ميوه و زوال درختان است. باکتريهاي مزبور در بافت آبکشي درختان آلوده استقرار دارند و هر يک با گونه اي پسيل انتقال مي يابند. يکي از پرخسارت ترين بيماريهاي مرکبات درجنوب شرقي آسيا، شبه قاره هند، آفريقاي جنوبي و شبه جزيره عربستان است.

● پســـوروز مرکبات(ويروس پوسه ي مرکبات) citrus psorosis virus

به گروهي از بيماريهاي ويروسي گفته مي شود که از نظر ظاهري کاملاً متفاوت مي باشند. ولي يک صفت مشترک در نقوش کردن برگهاي تازه روئيده دارند. اين نقشها به دو صورت ۱- Flecking pattern يا نقش ميخي که بصورت خطوط کمرنگ و لکه هاي روشن بين رگبرگ ها و موازي با آنها مي باشد. ۲- Oak leaf pattern يا نقش برگ بلوطي ،لکه ها يا خطوط روشن که حاشيه مجموع آنها نقشي مانند برگ بلوط ايجاد مي کند. از ديگر علائم پوسته پوسته شدن پوست درخت در ناحيه طوقه، گلدهي خارج فصل،فرورفتگي هاي عمودي باريک روي چوب و زير پوست، توليد صمغ و زوال است که دراغلب نواحي مرکبات خيز به ويژه نواحي خنکتر وجود دارد. براي اين ويروس و ويروس لکه حلقوي مرکبات نامهاي جنس spirovirus و ophiovirus پيشنهاد شده است.

براثر عواملي چون حمله تريپسها، کنه ها، عنکبوت قرمز، دانه هاي تگرگ يا وزش بادهاي شني به سطح برگها علائمي شبيه پسوروز ايجاد مي نمايند.

▪ انتقال پسوروزها:

۱) پيوند(بيماري پسوروز بوسيله پيوندک آلوده از درختان بيمار به درختان سالم منتقل مي شود.)

۲) بذر(چند مورد از بيماري crinkly leaf توسط بذر منتقل شده است)

۳) مکانيکي(تنها ابلقي شدن برگها و ميوه ها و برگ موجي crinkly leafبا عصاره منتقل شده است)

۴) پيوند ريشه

۵) سس cuscuta

▪ کنترل:

۱) انتخاب پيوندک سالم

۲) انتخاب نهال ها و پيوندکهاي جديد

۳) تراشيدن پوسته ها قبل از توسعه شديد آنها

۴) ترموتراپي: سه ماه نگهداري در درجه حرارت c۴۰ به مدت ۱۶ ساعت در روز وc۳۰ به مدت ۸ ساعت در شب موجب حذف پسوروز concave gum، in factions variegation، A تريستيزا، vein Enation شده است.

۵) از بين بردن درختان آلوده

● بيماري فوماژين مرکبات(دوده ي مرکبات) citrus sooty mold

بيماري در اثر وجود مواد قندي(عسلک) حاصل از حشرات مکنده بروي مرکبات در نواحي گرم و مرطوب عارض مي شود.در طي اين شرايط قارچهاي ساپروفيت تکثير و رشد پيدا مي کنند. اين قارچهاي ساپروفيت به هيچوجه حالت انگلي نداشته و در نهايت باعث تجزيه عسلک مي شود. بيماري از لحظه اي که عسلک حشرات درخت را خيس مي کند شروع مي شود. معمولا قارچ Capnodium citri روي شاخ و برگ و ميوه مرکبات ايجاد کپک مي کند.

مبارزه با اين بيماري فقط از طريق کنترل حشرات ايجاد کننده عسلک(شته ها و شپشکها) مي باشد

● تريستيزاي مرکبات(بيماري غم) Citruc Tristeza

Trieste به معني غم و اندوه است. اين بيماري اولين بار در اواخر سال ۱۸۹۰ در آفريقاي جنوبي مشاهده شده است. در ابتدا تصور مي شد که علت ناسازگاري بين پايه و پيوندک است. در ايرن بيماري در سال ۱۳۵۵ در ساري روي نارنگي ساتسوما satsuma مشاهده شده است. تريستيزا به انواع مرکبات حمله مي کند. پايه هاي نارنگي و پرتقال حساسند و پايه هاي نارنج و لمون بسيار حساسند. روي پايه سلطاني مرکبات، توسرخ، توسبز مرگ ناگهاني ايجاد مي کند.

عامل ويروس رشته اي به ابعاد ۲۰۰۰×۱۲ نانومتر از گروه Closterovirus که با شته انتقال مي يابد و داراي گسترش جهاني است. علائم تيپيک در درختان پيوند خورده با پايه هاي حساس بصورت زوال(decline) سريع يا مزمن بروز مي نمايد. اما در درختان پيوند نخورده زردي ظاهر مي شود. در درختان جوان گل دهي به ميزان بالايي است. در درختان مسن درخت ميوه زياد و ريزي توليد مي کند. ازعلائم ديگر بيماري آبله اي شدن (stem pitting) ساقه هاي کمتر از يک سال است. بر اثر فعاليت ويروس در بافت آبکش مواد غذايي به ريشه نمي رسد و درخت دچار زوال مي شود. در حالتهاي شديد باعث زرد شدن برگهاي انتهايي و توقف رشد آنها مي شود. متداولترين روش تشخيص بيماري تريستيزا روش تست Elisa است.

تنها راه مبارزه و پيشگيري بيماري تهيه پيوندک عاري از ويروس و پيوند آن روي يک پايه مقاوم است. البته بايد با ناقلين نيز به شدت مبارزه کرد. ازپايه هاي مقاوم نارنج poncirus trifoliata و راف لمون است. پايه هاي متحمل پرتقال، ليمو خارکي، نارنگي کلئوپاترا و ترنج است.

● سبزردي ابلق مرکبات Citrus variegated chlorosis

بيماري ناشي از باکتري سخت کشت Xylella fastidiosa در مرکبات که نشانه هاي آن بطورعمده شبيه کمبود روي است. سبزردي (chlorosis) بيشتر دربرگهاي مسن ديده مي شود. در محل لکه ها ممکن است آسيبهاي صمغ آلود درسطح زيرين برگ به وجود آيد. از بيماريهاي جديد و مهم مرکبات در امريکاي جنوبي بشمار مي آيد.

● بلاست مرکبات Citrus blast

بيماري ناشي ازباکتري Pseudomonas syringae pv. Syringae است که در مرکبات ايجاد لکه هاي نکروتيک در برگها، دمبرگها و ميوه مي نمايد. لکه هاي تيره رنگ روي ميوه black pit نيز ناميده شده اند. نشانه هاي بيماري در شاخ و برگ جوان شبيه نشانه هاي سرمازدگي است.

▪ کنترل: سمپاشي با ترکيب بردو ۰.۵درصد و اکسي کلرور ۱ درهزار. هرس شاخه هاي آلوده واقدامات قرنطينه اي

● بيماري آنتراکنوز مرکبات Citrus anthracnose

عبارت آنتراکنوز به معناي شبه زغال Like-coal واولين بار توسط Faber و Dunal در سال ۱۸۵۳ روي انگور گزارش شده است. بيماري در سال ۱۳۲۶ توسط اسفندياري از مناطق شمالي کشور جمع آوري وگزارش شده وسپس در سال ۱۳۳۳ از مناطق جنوب توسط شريف گزارش گرديده است.

آنتراکنوز مرکبات انتشار جهاني دارد. بيماري ناشي از گونه Colletotrichum gloeosporiodes در انواع مرکبات که نشانه هاي آن لکه هاي نکروتيک در برگ و خشکيدن سرشاخه هاست. در ميوه نشانه بيماري به صورت لکه هاي قهوه اي تا سياه ظاهر مي شود. آنتراکنوز ميوه در ميوه هاي رسيده مخصوصاً واريته هاي ميان رس و زودرس گريپ فروت ديده مي شود.

▪ کنترل شيميايي :

۱) استفاده از قارچ کشهاي فربام، زينب، کاپتان به نسبت ۲- ۱.۵ درهزار

۲) در پاييز موقع خواب سمپاشي با دو کيلوگرم سولفات مس، يک کيلوگرم سولفات روي و دو کيلو گرم آهک وصد ليتر آب

▪ توصيه ها

۱) تقويت گياه

۲) حذف شاخه هاي خشکيده در پاييز

۳) کنترل آفات وساير بيماريها

● شاخه ميري مرکبات Citrus blight

زوال درختان مرکبات با نشانه هاي پژمردگي و مرگ شاخه ها، تاخير در رشد بهاره و نشانه هاي کمبود عنصر روي در برگها، اين بيماري با بسته شدن راه آوندهاي چوبي و تمرکز روي در شاخه ها همراه است. شاخه ميري مرکبات درفلوريدا(امريکا) شايع است و عامل آن به درستي معلوم نيست

● شانکر باکتريايي مرکبات citrus canker

نوعي بيماري در مرکبات که در مناطق جنوبي کشور از جمله هرمزگان جيرفت، کرمان، سيستان و بلوچستان باعث بروز مشکلاتي براي باغداران گرديده است.

عامل آن باکتري Xanthomonas axonopodis pv.citri است وروي ميوه وبرگ لکه هاي ابتدا آبگز وبعد چوب پنبه اي کمي برجسته وروي شاخه هاي جوان زخمهاي جرب مانند ايجاد مي کند. از اين باکتري پنج سويه به نامهاي A،B،C،DوE گزارش شده است سويه A نسبت به سويه هاي ديگر قدرت بيماري زايي بيشتر ودامنه ميزباني وسيع تري دارد

● ويروئيد کاکسياي مرکبات Citrus cachexia viroid

ويروئيدي متشکل از حدود ۳۰۰ نوکلئوتيد که در بيشتر گونه هاي مرکبات به ويژه بعضي از انواع نارنگي توليد آلودگي مي کند و نشانه هاي آن عبارت است از توليد صمغ در پوست، تشکيل حفره هايي در چوب و مقابل آنها برجستگيهايي در سطح داخلي پوست و کوتولگي

● لکه سياه مرکبات Citrus black spot

اين بيماري در آفريقاي جنوبي، استراليا و تايوان اهميت بالايي دارد و داراي خسارات اقتصادي است. بيماري ناشي از Guignardia citricarpa است که شکل غير ج__ن__س__ی قارچ Phyllosticta citricarpa است . تمام واريتهاي تجارتي مرکبات به اين بيماري حساس هستند وبيشتر بيماري روي درختان مسن وضعيف است. قارچ روي درختان ديگري مثل بادام و رز ديده شده است. برگهاي آلوده بيشتر حالتLatent دارند. اين برگها پس از افتادن اندام باردهي قارچ بر روي آنها تشکيل مي شود. پس از رسيدن آسکها آسکوسپورها آزاد شده وبه وسيله باد منتشر مي شود پيکنيديوسپورها نيز به وسيله باران پخش مي شوند ولي نقش آسکوسپورها مهمتر است. نشانه اصلي بيماري وجود لکه هاي تيره در برگ وميوه است کنترل بيماري از طريق سمپاشي با ترکيب بردو يا زينب.

● نماتد مرکبات citrus nematode

نماتد مرکبات Tylenchulus semipenetrans اولين بار در سال۱۹۱۲ توسط يک بازرس اداره باغباني کاليفرنيا به نامR.Hdges در يکي از باغات لس آنجلس مشاهده شد. اولين نمونه برداري در ايران درشيراز انجام شد. نماتد درفسا، جهرم، کازرون، برازجان، انديمشک، اهواز، آبادان نيزنمونه برداري شده است.

▪ مرفولوژي و بيولوژي

داراي دو شکل ج__ن__س__ی بوده و ماده ها تخم مرغي شکل و درخارج ريشه روي آن قرار مي گيرد.نرها باريک مي باشند. Bursa ديده نمي شود. ماده ها بروي ريشه هاي فرعي ضخيم که رشدشان متوقف شده ويک لايه از خاک روي آنها را پوشانده است قرار مي گيرند.اين توده خاک در اثر ترشح مخاطي ريشه باقي مي ماند و نماتد را در مقابل شکارچي ها و دشمنان طبيعي محافظت مي نمايد.

طول بدن ماده ها بين ۰.۳۵ تا ۰.۴۰ميليمترمتغير بوده و داراي بدني کيسه اي شکل است،که معمولابه سمت شکم در ناحيه vulva درست در سمت جلو ودر فاصله کوتاهي از دم خم شده است. حفره دفعي خوب رشد يافته ودر جلو vulva قرار گرفته است. Ovary معمولا داراي دو خميدگي بوده و به ناحيه مري مي رسد.

اولين پوست اندازي درون تخم انجام مي شود. از مجموع پوره ها در حدود۲۶% تبديل به نماتد نر مي شود.مرحله دوم پورگي قبل ازتوده تخم خارج شوند بوجود مي آيد و طول آنها بين ۰.۲۸ تا۰.۳۴ ميکرون تغيير مي کند. مرحله دوم پورگي نرها ۴۸ساعت مرحله سوم ۱۰۸ ساعت ومرحله چهارم پورگي۱۸۰ ساعت طول مي کشد.معمولا نرها يک هفته پس از تفريخ به سن بلوغ مي رسند. درسن چهارم طول بدن به۰.۲۶ تا ۰.۳۳ ميليمتر مي رسد و Testis و Spicule قابل رويت مي باشد،اما stylet نامشخص باقي مي ماند و مري باقي مي ماند.

مرحله دوم پورگي ماده در حدود ۱۴ روز وقت لازم دارد تا ظاهر شود واز سلولهاي ريشه تغذيه نمايد و خود را براي پوست اندازي آماده نمايد. در اين مرحله وقتي خاک مورد مطاله قرارمي گيرد نماتد مشاهده مي شود و در صورت نبود گياه ميزبان مي تواند به زندگي خود ادامه دهد.

Vulva بصورت يک شکاف عميق وحفره ي دفعي خيلي برآمده است. دم نسبتا مخروطي و به سمت پشت برگشته است و به يک نوک کلفت خاتمه مي يابد.anus و rectum مشاهده نمي شود.ماده هاي جوان وماده هاي سن چهارم ۲۱ روز بعد از ورود نماتد به داخل ريشه گياه ظاهر مي شوند. پس از يک هفته ماده هاي جوان به لايه pericycle ريشه نفوذ کرده و در حدودسه چهارم طويلتر مي شوند.

براي تکميل دوره ي ز ندگي از مرحله تخم تا خاتمه دوره بلوغ۸-۶ هفته طول مي کشد. در اثر حمله اين نماتد برگها وشاخه هاي مرکبات زرد شده و محصول کاهش مي يابد. تعداد تخمي که يک ماده مي گذارد۷۵-۱۰۰ عدد مي باشد. درجه حرارت مناسب براي آلودگي ميزبان۳۱-۲۵ مي باشد. تحت شرايط خشک لاروها ونرها پس از ۹ روز که در آب فرو برده شوند مجددا به زندگي خود ادامه مي دهند.

▪ علائم و نشانه هاي خسارت :

براثر حمله نماتد به ريشه مرکبات،درختان به تدريج روبه زوال مي روند. برگها کم پشت وسبز مايل به خاکستري وکدر مي شوند. سرشاخه ها خشک شده ميوه ها کوچک و کم بوده و اغلب مي ريزند.ريشه هارشد طبيعي نداشته، ضخيم به نظر مي رسند. و يک لايه خاک روي آنها فرا گرفته است که به آساني شسته نمي شود. اين علائم مويد آن است که نماتد ريشه مرکبات را آلوده کرده است. هيچگونه تورم يا گال روي ريشه ها ديده نمي شود. ولي ريشه هاي آلوده کلفتر هستند.

نرهاي بالغ نماتد مرکبات انگل نبوده وتغذيه و خسارت به ماده ها ولاروهاي نر وماده محدود مي شود.تغذيه لاروها بطور پارازيت خارجي روي بافتهاي پوست است. ماده هاي جوان از ناحيه سر تا گردن در پوست فرورفته است. سرآنها داخل حفره اي که دريک ناحيه گياهي ساخته شده به اطراف حرکت مي کند. تغذيه از۶-۱۰ سلول مجاور اين حفره که بنام ياخته هاي پرستار معروفند صورت مي گيرد. درگياهان مقاوم پس ازنفوذ لاروها به ياخته هاي پوستي اين سلولها نکروز شده و درنتيجه تغذيه صورت نگرفته و نماتد از بين مي رود. درشيره گياهان مقاوم و غير ميزبان مواد مسموم کننده نماتد نيزديده شده است. معمولا تاوقتي که جمعيت نماتد روي ريشه درخت به حد نصاب (۴۰۰۰۰ لارو ) نرسد درخت کاملاً از بين نمي رود. ازطرفي نشانه هاي بيماري روي اندامهاي فوقاني ۳-۵ سال بعد از آلودگي ريشه ظاهر نخواهد شد. وسرانجام براثر فساد ريشه و عدم جريان شيره گياهي به بالاي درخت از بين خواهد رفت.

▪ کنترل :

۱) شناسايي باغهاي آلوده و جلوگيري از انتقال خاک و نهال آلوده

۲) استفاده از پايه هاي مقاوم از جمله نارنج سه برگ

۳) فوميگاسيون خاک به صورت موضعي

۴) سم دايتراپکس SL۱۰۰% قبل از کشت، ضدعفوني خاک

▪ توصيه ها:

اين سم داراي گياه سوزي شديد مي باشد و در ضد غفوني خاک کاربرد دارد. براي جلوگيري از گسترش بيشتر نماتد مرکبات بايد اقداماتي در جهت تهيه نهالهاي سالم و جلوگيري از کاشتن نهالهاي آلوده انجام گيرد. استفاده از پايه هاي مقاوم از قبيل نارنج سه برگي نيز موثر است. براي ضد عفوني از متيل برومايد نيز استفاده مي شود. اينکار بوسيله اپليکاتور و در زير پوشش پلاستيکي انجام مي شود.

منابع :
----------------------
http://www.royan۴.blogsky.com
aftab.ir