بیماری‌های قارچی توت‌فرنگی

[ستاره ی قطبی]

بیماری‌های قارچی توت‌فرنگی
بیماری‌های قارچی سبب خسارت‌های قابل ملاحظه‌ای در مناطق توت‌فرنگی کاری سر تا سر جهان می‌شوند. بیماری‌های توت‌فرنگی به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ گروه اول عوامل بیماری‌زای خاکزاد و گروه دوم عوامل بیماری‌زای هوازاد. در میان پاتوژن‌های خاکزاد می‌توان گونه‌های Phytophthora ، Rhizoctonia، Mucor و Rhizopus و از گروه پاتوژن‌های هوازاد می‌توان گونه‌های Botrytis cinerea، Sphaerotheca macularis و Zythia fragariae را نام برد. کنترل بیماری‌ها وابسته به شناسایی صحیح پاتوژن، کاشت نشاهای عاری از بیماری و اقدامات بهداشتی است....


پاتوژن‌های خاکزاد به واسطه ضدعفونی خاک با قارچ‌کش‌های سیستمیک و در برخی شرایط با مدیریت آب و خاک این گونه پاتوژن‌ها قابل کنترل هستند. استفاده از روش‌های کنترلی باید بر پایه شناخت اتیولوژی، اپیدمیولوژی بیماری و همچنین آگاهی از سیکل زندگی پاتوژن باشد.

بیماری کپک خاکستری و سوختگی شکوفه
قارچ کپک خاکستری (Botrytis cinerea ) باعث سوختگی شکوفه، برگ و دم‌برگ می‌شود و معمولا روی میوه پوشش نرم و مخملی تولید می‌کند. گل‌برگ‌ها و دم‌برگ‌ها قهوه‌ای شده و تمام شکوفه‌ها و گل‌ها از بین می‌روند. این قارچ گاهی در مزرعه، قبل از برداشت، مخصوصا هنگامی که بارندگی پایداری وجود دارد، ظاهر می‌گردد، ولی به طور عمده هنگام برداشت میوه بیماری دیده می‌شود. به طور کلی، اپیدمی کپک خاکستری به واسطه کنیدی‌های موجود در برگ‌های مرده توت‌فرنگی، قسمت‌های پیر گل و میوه‌های مومیایی شده شروع می‌شود و گاهی کنیدی‌ها در مالچ به کار رفته، مثل جو و علف هرز، به سر می‌برند. این قارچ اغلب روی بقایای آلی در مزرعه به صورت اسکلروت به سر می‌برد. اسکلروت‌ در بقایای توت‌فرنگی کمیاب است. اسکلروت‌ها تحت شرایط مساعد رشد کرده و تعداد زیادی اسپور تولید می‌کنند. این اسپورها منبع اینوکولم برای آلودگی گل‌ها محسوب می‌شود. در طول فصل گل‌دهی و میوه‌دهی معمولا اسپور قارچ در هوا وجود دارد، لذا هنگام برداشت، میوه‌ها به این قارچ آلوده می‌شوند. آلودگی اولیه روی قسمت‌های در حال پیر گل (جایی که کنیدی‌ها در پایه نهنج ساکن هستند) اتفاق می‌افتد. وقتی میوه کاملا رسیده باشد، بیماری به صورت پوسیدگی انتهایی ساقه ظاهر می‌شود. ظاهرا میوه‌ها هنگام انتقال به بازار پوسیده می‌شود. اکثر آلودگی‌های میوه در انبار اتفاق می‌افتد و فقط بیماری در تعداد کمی از میوه‌ها به وسیله آلودگی‌های ساکن در انتهای ساقه شروع می‌شود. اسپورزایی روی گل‌های بیمار و میوه‌ها منبع مهمی از اینوکولم ثانویه در سیستم‌های تولیدی یکساله است؛ جایی که گل‌ها پیوسته در طول چند ماه تولید می‌شوند. پوسیدگی کپک خاکستری قهوه‌ای رنگ و سفت است و سطح میوه با کنیدی‌های خاکستری- قهوه‌ای پوشیده می‌شود. تحت شرایط مرطوب میسلیوم، سفید و خاکستری است و تعداد کمی اسپور در اطراف میسلیوم قابل تشخیص است. پوسیدگی به راحتی با تماس بین میوه‌های سالم و پوسیده از طریق زخم در انبار گسترش می‌یابد. کاهش درجه حرارت در مزرعه و انبار تا یک درجه سانتی‌گراد باعث به تاخیر انداختن توسعه قارچ می‌شود.

پوسیدگی میوه ناشی از گونه‌های دو قارچ Mucor spp. و Rhizopusspp.
این دو قارچ باعث ایجاد بیماریهای مخرب نرم و آبکی روی میوههای نرم میشوند. آلودگی مستقیم از طریق تماس میوههای رسیده با زمین یا از طریق ضربات قطرات باران صورت می‌گیرد. آلودگی به سرعت توسعه می‌یابد؛ به‌خصوص در مورد میوه‌های زخمی گسترش آلودگی سریع‌تر است. این دو قارچ باعث ایجاد لکه‌های آب‌سوخته می‌شوند. در Mucor آلودگی در مناطق آلوده به صورت پوشش سیاه رنگ اسپورانژیوم دیده می‌شود. این اسپورهای غیر جنسی اینوکولم موجب آلودگی ثانوی، هم در مزرعه و هم پس از برداشت، می‌شود. خاکزی بودن اینوکولم هر دو قارچ سبب محدود کردن آلودگی زود هنگام در موقع کاشت می‌شود. وقتی میوه‌ها رسیده شدند، سطح اینوکولم و در نتیجه نرخ آلودگی افزایش می‌یابد. در مراحل پیشرفته بیماری، بافت میوه تجزیه شده و شکاف ایجاد می‌گردد. در طول انبارداری و فروش در بازار در اثر تماس بین میوه های آلوده و سالم پوسیدگی شیوع می‌یابد. در پنج درجه سانتی‌گراد یا پایین‌تر از آن پوسیدگی‌های Rhizopus قابل کنترل است.

سفیدک پودری
این بیماری توسط قارچ Sphaerotheca macularis ایجاد میشود. این پاتوژن به قسمتهای هوایی میزبان از جمله برگ، گل، میوه و دمبرگ حمله می‌کند. بیان علایم روی برگ‌ها وابسته به رقم توت‌فرنگی دارد. در برخی از آن‌ها اولین نشانه بیماری وجود لکه‌های نکروزه یا قرمز رنگ روی سطح برگ و در اثر شدت بیماری در قسمت زیرین برگ هم توده قارچی دیده می‌شود. در برخی از ارقام، شبکه‌ای از میسلیوم سفید رنگ روی میوه ایجاد می‌شود. در نتیجه، میوه قابلیت عرضه به بازار را ندارد.

لکه برگی و پوسیدگی انتهایی ساقه
عامل بیماریGnomoniacomari (فرم غیرجنسی Zythia fragariae) است. این قارچ پاتوژن ضعیفی روی توت فرنگی است، ولی گاهی باعث خسارت‌های قابل ملاحظه می‌شود. در این بیماری لکه‌هایی به رنگ ارغوانی مایل به قهوه‌ای روی برگ ایجاد می‌شود. ویژگی دیگر این بیماری ایجاد زخم‌های v شکل بزرگ است. روی برگ‌های قدیمی‌تر به صورت زخم‌های نکروز قهوه‌ای روشن ظاهر می‌شود و اغلب پایه دم‌برگ‌ها حلقه بر می‌شود. روی میوه‌ها هم، مخصوصا در انتهای کاسه گل، لکه‌های قهوه‌ای، ایجاد می‌شود. روی میوه‌های رسیده هم پوسیدگی نرم ایجاد می‌نمایند. میوه‌های سبز رنگ محکم و سفت باقی می‌مانند. علایم روی کاسه گل ابتدا به صورت لکه‌های نکروزه کوچک بوده و سپس ترد و شکننده می‌شوند.

بیماری‌های ناشی از گونه‌های Rhizoctonia
دو گونه از جنس ریزوکتونیا باعث ایجاد بیماری روی توت‌فرنگی می‌شود که عبارتند از R. solani و R. fragariae. علاdم بیماری روی میوه، طوقه، ریشه، برگ و گل ظاهر می‌شود. پوسیدگی ایجاد شده روی میوه ناشی از R.solani به‌صورت پوسیدگی نرم و قهوه‌ای روشن است و گاهی تراوشات قارچ هم به بیرون نفوذ می‌کند. R. fragariae باعث پوسیدگی سخت میوه در میوه سبز رنگ می شود، ولی روی میوه رسیده پوسیدگی نرم ایجاد می‌کند. عامل بیماری در ابتدا به برگ‌ها و دم‌برگ‌های پیر حمله می‌کند و سپس برگ‌های جدید مورد حمله قرار گرفته و در نتیجه چروکیده و بد شکل می‌شوند. در گیاهان بیمار، برگ‌ها و جوانه‌های گل تخریب می‌شوند و جوانه گل‌ها در هر مرحله از رشد تحت تاثیر قرار می‌گیرند. گاهی دوکی شدن طوقه و طویل شدن دم‌برگ‌ها نیز اتفاق می‌افتد. در این بیماری به طور عمده سیستم ریشه مورد تخریب قرار گرفته و سیاه رنگ می‌شود.

بیماری‌های ناشی از گونه‌های Phytophthora
نشانه‌های بیماری در طوقه، در ابتدا در قسمت‌های خارجی طوقه مشهود است. سپس در قسمت‌های درونی لکه‌های آب‌سوخته ایجاد می‌شود که بعدا به رنگ قهوه‌ای روشن در می‌آید. طی چند روز بافت طوقه به واسطه از بین رفتن بافت آوندی به طور یکنواخت قهوه‌ای رنگ شده و نشانه پوسیدگی طوقه به طور تیپیک دیده می‌شود. در صورت پیشرفت بیماری ریشه‌های اصلی از بین می‌روند. Phytophthora cactorum باعث پوسیدگی چرم مانند روی میوه و طوقه می‌شود. علایم پوسیدگی چرم مانند روی میوه سبز به واسطه لکه‌های قهوه‌ای تیره در متن سبز میوه ایجاد می شود. سپس، در حاشیه‌ها لکه‌های قهوه‌ای بیش‌تر شده و در نتیجه به صورت بافت سفت و چرم مانند درمی‌آید. به نظر می‌رسد استرس‌های آبی فاکتوری ضروری برای توسعه بیماری است؛ چون در زمانی که نیاز آبی بالاست- مثلا هنگام نشا، گل‌دهی و برداشت- بیماری بسیار مشهود است. همچنین بی‌آبی در طول کم‌تر از 13 ساعت، زمینه‌ای مساعد برای توسعه بیماری است.

کنترل بیماری‌های توت فرنگی
نشاهای توت‌فرنگی منبع اصلی اینوکولم قارچی در مزرعه هستند. استفاده از نشاهای سالم یکی از بهترین روش‌های کنترل بیماری‌های توت فرنگی است. بنا بر این، باید ضدعفونی نشاها با قارچ‌کش مناسب قبل از انتقال به زمین اصلی صورت بگیرد. همچنین تدخین خاک خزانه و زمین اصلی باعث افزایش عملکرد شده است؛ برای مثال ضدعفونی نشا با تیابندازول، کاربندازیم و بیترتانول باعث کنترل موثر بیماری‌های توت فرنگی و همچنین باعث کاهش آلودگی پنهان نشاها شده است. وقتی شرایط محیطی هنگام برداشت میوه برای آلودگی مساعد باشد، کنترل پوسیدگی میوه مشکل است. کنترل باید هنگام کشت نشاها و در خزانه با عملیات زراعی مناسب و به کار بردن ارقام مقاوم و همچنین استفاده از قارچ‌کش‌های حفاظتی صورت گیرد. برخی پاتوژن‌ها برای ایجاد مقاومت نسبت به ترکیبات شیمیایی جدید توانایی زیادی دارند. با وجود این، استفاده از قارچ‌کش روش کنترلی مناسبی علیه پوسیدگی میوه محسوب می‌شود. برای به دست آوردن عملکرد بالا توصیه شده است حین سم پاشی قارچ‌کش‌های متفاوت به کار رود. کنترل سفیدک پودری و همچنین بیماری‌های ایجاد شده توسط G. comari وابسته به کاربرد قارچ‌کش سیستمیک یا حفاظتی در زمان قبل از گل‌دهی است. برای کنترل پوسیدگی چرم مانند میوه حتما باید نشاها در خاک زه‌کشی شده و دارای تهویه خوب کشت شوند. همچنین استفاده از مالچ مناسب، باعث کاهش تماس میوه با خاک شده و در نتیجه از وجود پاتوژن‌های خاکزی جلوگیری می‌شود. نظر به این که پوسیدگی چرم مانند و کپک خاکستری به طور معمول در زمین‌های توت فرنگی کاری وجود دارد، ضروری است که برای کنترل از ترکیبات قارچ‌کش استفاده شود. آفتاب‌دهی خاک هم روش دیگری برای ضدعفونی خاک به شمار می‌رود. آفتاب‌دهی خاک باعث افزایش دما تا 16 درجه در خاک می‌شود. در این روش، قارچ ریزوکتونیا به میزان 75-68 درصد کاهش می‌یابد. جمع‌آوری میوه‌های کاملا رسیده و بقایای گیاهی، رعایت اقدامات بهداشتی هنگام برداشت، بسته بندی، انتقال و انبارداری و بالاخره جلوگیری از آسیب میوه در همه زمان‌ها برای کنترل بیماری‌های توت‌فرنگی توصیه می‌گردد.




منبع:انجمن اصلاح نباتات