منار جنبان

[Mr.Engineer]

مناره یكی از عناصر موجود در برخی از سازه ها ی تاریخ معماری ماست كه كاربرد فراوانی در دوران گذشته داشته. زمانی بر فراز آن آتش می افروختند و زمانی دیگر به عنوان دیده‌بانی مورد استفاده قرار می گرفت. بعد از اسلام، مناره علاوه بر امكان دیده‌بانی بعنوان جایگاه ویژه موذن هم مورد استفاده قرار می گرفته است.
در اصفهان نمونه های زیادی از مناره های تاریخی موجود است كه می توان به مناره چهل دختران، مناره ساربان، مناره مسجد علی، مناره زیار و منار جنبان اشاره كرد.
بی تردید یكی از معروفترین ساختارهای تاریخی شهر اصفهان كه شهرتی جهانی نیز دارد " منار جنبان " است.
در 6 كیلو متری مسیر جاده اصفهان _ نجف آباد ، در سمت راست آزاد راه، بنای " منار جنبان " قرار دارد كه بر فراز مقبره عارفی گمنام به نام " عمو عبدا... كارلادانی " بنا شده است و بر اساس تاریخ سنگ نبشته این مقبره، تاریخ بنا به 716 هجری قمری برمی‌گردد.
این بنا یكی از آثار معماری دوره ایلخانان به شمار می رود. با مساحتی حدود 146 متر مربع و مناره هایی به ارتفاع 5/7 متر از سطح بام و البته ارتفاع بام تا كف حیاط نیز 5/10 متر است.
در طبقه هم كف بنا و در زیر قو س های اصلی و بر سطح هركدام كاشی كاری تزئینی به فرم صلیبی با كاشی آبی لاجوردی بر سطح آبی فیروزه ای دیده می شود كه به عنوان یكی از ویژگیهای تزئینی كم نظیر در این بنا به حساب می آید. بر ساقه مناره‌ها نیز تزئیناتی مركب از كاشی های ریز در تركیب با آجر بدنه دیده می شود كه اشكال زیگزاگی و افقی آن در بیننده مشتاق یادآور مفاهیمی عرفانی است كه در سایر آثار معماری این دوره نیز دیده می شود.
اما راز شگفتی آور این مناره ها چیست؟ چنانچه فردی از طریق 17 پله داخل هر مناره كه روی بام بنا تا بالای هر مناره وجود دارد، بالا رود و دست های خود را داخل یكی از دیوارهای واسط میانی پنجره های فوقانی آن قفل و شروع به تكان دادن مناره كند، مناره به نوسان در آمده و همزمان با آن مناره دیگری و در واقع كل ساختمان به نوسان در می‌آید كه تنها نوسان مناره قابل دیدن است و برای دیدن نوسان بنا می توان لیوان آبی را بر روی قبر " عمو عبدالله" قرار داد و سطح لغزان آن را مشاهده كرد.
به كاربردن آجرهایی با ویژگیهای خاص كه ضریب ارتجاعی بالاتری نسبت به آجرهای به كار رفته در بخش های دیگر دارد و همچنین توجیه حركت مناره ها با تكان یكی از آنها بواسطه قوانین فیزیكی نه تنها راز جنبیدن این مشهورترین مناره جنبان جهان را آشكار می كند بلكه بیانگر دانش فنی بسیار عمیق سازندگان آن در هفت قرن پیش بوده است. سازندگانی كه نامی از آنان بطور مشخص در دست نیست . البته بنا به نظر كارشناسان مناره های دیگری نیز وجود دارد كه دارای همین خاصیت بوده و همزمان با این بنا ساخته شده اند. مناره های مسجد اشترجان در 40 كیلومتری غرب اصفهان كه قسمت اعظم آن تخریب شده و یا یكی از مناره های مسجد حضرت علی (ع ) در بصره كه بنا به نظر " ابن بطوطه" سیاح معروف مراكشی در قرن هشتم قمری، تكان می خورده و از این جهت ارزش مسجد را برای زائرین دوچندان كرده است.
همچنین گفته می شود كه تقریبا همه مناره‌ها این خاصیت را دارند اما شاید كوتاهتر بودن منارجنبان سبب تكان خوردن كل بنا می شود.
در سالیان گذشته بازدید كنندگان آزادانه تا بالای مناره ها می رفتند و اقدام به تكان دادن آن می‌كردند اما چندسالی است كه به دلیل اینكه تكانهای دائمی باعث آسیب به بنا می شوند، مسئولین برنامه ای ترتیب داده‌اند كه هر نیم ساعت یك نفر از راهنمایان كه آشنا به مقدار نیروی لازم برای تكان دادن مناره ها است، به بالای یكی از مناره ها رفته و آنرا تكان می دهد تا بازدیدكنندگان به خوبی اهتزاز آنرا مشاهده و حس كنند و در عین حال از بوجود آمدن آسیب های احتمالی به بنا نیز پیشگیری شود.

منبع : http://afraziranshenasi.blogfa.com