حمام شيخ بهايي؛ شاهكاري معماري ديروز، زباله‌داني امروز

[باستان شناس]

حمام شيخ بهايي؛
شاهكاري معماري ديروز،
زباله‌داني امروز


با اينكه بيش از يكسال از وعده‌هاي سازمان ميراث فرهنگي و شهرداري اصفهان مبني بر تملك و مرمت حمام شيخ بهايي مي‌‌گذرد، اما هنوز ميان ورثه و مدعيان مالكيت حمام شيخ‌بهايي اختلاف وجود دارد و متضرر اصلي اين اختلافات، حمام شيخ‌بهايي است.


نماي بيروني حمام شيخ بهايي
خبرگزاري ميراث فرهنگي ـ گروه ميراث فرهنگي ـ اينكه آسيابي قاجاري در همين پس‌كوچه‌هاي تهران زباله‌داني شده و به خانه آخرت معتادان بدل شود و يا ستون‌هاي خانه‌اي صفوي، شالوده برجي 20 طبقه شود، گو ديگر روزمره ميراث فرهنگي كشور شده؛ اما حمام شيخ بهايي حكايتي ديگر دارد و از قاعده حاكم مستثني است. حمام شيخ‌بهايي كه امروز تفاوت چنداني با زباله ‌داني ندارد، علاوه بر ويژگي‌هاي خاص بنا، صاحب نوعي مهندسي منحصر به‌فرد گرمايش آب است كه در صورت تخريب، شيوه مهندسي آن نيز از بين خواهد رفت.

به گزارش CHN؛ حمام تاريخي شيخ بهايي اصفهان كه به ثبت آثار ملي كشور نيز رسيده راه زيادي تا دچار شدن به سرنوشت حمام خسروآقا و تخريب كامل ندارد. با اينكه بيش از يكسال از وعده‌هاي سازمان ميراث فرهنگي و شهرداري اصفهان مبني بر تملك و مرمت حمام شيخ بهايي مي‌‌گذرد، اما هنوز ميان ورثه و مدعيان مالكيت حمام شيخ‌بهايي اختلاف وجود دارد و متضرر اصلي اين اختلافات، حمام شيخ‌بهايي است كه روز به روز به سوي زوال پيش مي‌رود.

حمام شيخ بهايي يكي از شاهكارهاي معماري ايران و جهان است كه در سال 1065 با مهندسي شيخ بهايي ساخته شده است. سيستم گرمايي اين حمام با استفاده از قوانين فيزيك و شيمي در عين سادگي ظاهري بسيار پيچيده و اسرارآميز است.

حمام شيخ بهايي در دوره زماني خود با توجه به ملاك‌هاي قابل توجهي ساخته شده و نزديكي اين بناي تاريخي به مسجد جامع اصفهان، خانه علامه مجلسي كه عمده جمعيت اين شهر در اين خطه قرار داشته‌اند، بسيار قابل توجه است چرا كه اين خطه محله‌اي بسيار پر آمد و شد بوده است. ‌در گذشته وضعيت به گونه‌اي بوده كه در يك نقطه حمام ساخته مي‌شد و اين حمام كل يك منطقه خاص را پوشش مي‌داده است و حمام شيخ بهايي نيز بر همين اساس ساخته ‌شده است.

اما آنچه حساسيت‌هاي موجود در حمام شيخ بهايي را افزون مي‌سازد استفاده از پساب فاضلاب مسجد جامع براي سوخت حمام بوده است. آب حمام با سيستم «دم و گاز» يعني از گاز متان فاضلاب مسجد جامعه و چكيدن روغن عصارخانه شيخ بهايي كه در مجاورت حمام قرار دارد با يك شمع روشن به مدت طولاني گرم مي‌مانده است و حتي تا چند سال پيش شمع اين حمام روشن بوده است.

عبدالعظيم امير شاه کرمي، کارشناس و متخصص ابنيه تاريخي که در خصوص حمام‌هاي تاريخي موجود در کشور مطالعاتي داشته در مورد حمام شيخ‌بهايي مي‌گويد:‌‌‌ در مجموعه حمام‌هاي اصفهان به خصوص حمام شيخ بهايي مهندسي‌هاي متفاوتي بکار رفته که البته مجموع آنها در حمام يکپارچه شده چنانچه فضاهاي عظيم و زيبا، گرم‌خانه، ‌خزينه، حفاظت آب، حفظ رطوبت، حفاظت گرما، محيط زيست و دفع فاضلاب از مهندسي‌هاي ملوس حمام است. در حمام شيخ بهايي طرح‌هاي سلامت و اکسيژن دهي آب از جمله مسائلي است که علاوه بر مسائل فوق به وضوح به چشم مي‌خورد.

شاه کرمي مي‌افزايد: از جمله ابتکارات شيخ بهايي در اين حمام در خزينه اين بناي تاريخي و مهندسي مهمندسي خزينه است که جنس سيني خزينه از چه عنصري است که با حرارت يک شمع به آب موجود در خود حرارت مي‌دهد. مهندسي موجود در حمام گواهي دهنده اين امر است که حمام از يک مهندسي خاصي برخوردار بوده و اين کار مهندسي در دوران گذشته تمدن ايرانيان را نشان مي دهد چرا که اروپائيان هرگز در 400سال پيش حمام نداشتند اين در حالي است که حمام شيخ بهايي در نقطه اوج مهندسي خود در آن زمان تنها با شعله شمع گرم مي‌شده که خود گواهي دهنده اوج مهندسي شيخ بهايي در حمام است.

وي تصريح مي‌كند: با توجه به نکات ياد شده بايد به فکر حفظ و ثبت حفظ مهندسي حمامها بود چرا که ممکن است آثار تاريخي و اين حمام‌ها از بين برود اما اگر مهندسي آنها ثبت شود اين مهندسي نسل به نسل خواهد گشت و در دانشگاه‌ها نيز دانشگاهيان از آن بهره لازم را مي‌برند که اين مهم يکي از رسالت‌هاي اصلي سازمان ميراث فرهنگي است.

به گزارش CHN در حال حاضر و با وجود ويژگيهاي منحصر به فرد اين حمام 400 ساله، اين بناي تاريخي مسير زوال در پيش گرفته و گو اينكه قرار نشاني از آبادي به خود ببيند.