پروتوکول مایع درمانی در گوساله های اسهالی

[Dr.vet]

گوساله های اسهالی را می توان با توجه به درجه دهیدراتاسیون به دو قسمت :

1- دهیدراتاسیون 5درصدی
2- دهیدراتاسیون بیش از 10 درصد که اسیدوتیک نیز می باشند .
گوساله ای اسهالی که بیش از 5 درصد از آب بدن خود را از دست نداده اند گوساله هایی هستند که میزان گود افتادگی چشم های آنها کمتر از 4 میلی مت بوده و حیواناتی کاملا هوشیار هستند و تست پوستی آنها کمتر از 6 ثانیه می باشد و سطح مخاطی خشکی ندارند . برای رفع دهیدراتاسیون اینگونه از حیوانات کافی است مایع درمانی به صورت خوراکی صورت بگیرد . برای این گونه از حیوانات استفاده از محلول او آر اس به مقدار 2 تا 6 لیتر در روز کفایت می کند . شیر به همراه الکترولیت های فاقد بی کربنات ، در مدت زمان کوتاهی دهیدراتاسیون این دسته از گوساله ها را بر طرف می کند . لازم به ذکر است که استفاده از بی کربنات خوراکی باعث افزایش ph شیردان شده که این امر باعث تشویق رشد باکتری های شیردان شده و همچنین در روند لخته شیر اختلال ایجاد می کند .
اما در مواردی که گوساله ها بیش از 10 درصد از آب بدن خود را از دست داده باشند با توجه به وضعیت غیر طبیعی این حیوانات بایستی از درمان وریدی الکترولیت ها جهت اصلاح شرایط فیزیکی گوساله ها و رفلکس های حیاتی آن مثل output قلبی و هوشیاری حیوان بهره برد . این دسته از حیوانات مقادیر فراوانی از بی کربنات بدن خود را از طریق اسهال از دست می دهند و با توجه به اختلال در سیستم قلب و عروق وکاهش جریان خون بافتی دچار اسیدوز متابولیک می شوند . برای این دسته از حیوانات برآورد میزان آب فوری مورد لزوم ، میزان بی کربنات مورد نیاز و همچنین میزان میزان آب و الکترولیت در طی 24 ساعت ضروری است .
چهت تخمین آب فوری مورد نیاز گوساله کافی است وزن گوساله را در درصد دهیدراتاسیون ضرب نمایید . برای مثال برای گوساله ای با وزن 60 کیلوگرم با دهیدراتاسیون 10 درصد میزان آب فوری برابر است با :

وزن گوساله * درصد دهیدراتاسیون = آب فوری به لیتر

60*10%=6 لیتر
برای محاسبه بی کربنات مورد نیز ابتدا باید میزان حجم مایع خارج سلولی را بر آورد کنیم و آنرا در عدد 3/0 ضرب نماییم :

وزن گوساله * 3/0 = حجم مایع خارج سلولی

60*3/0=18
محاسبات ومشاهدات نشان داده است که گوساله ای که 10 درصد از وزن خود را از دست داده است به 20 میلی اکی والان در لیتر بیکربنات نیاز دارد بنابر این میزان بی کربنات برابر است با :

بی کربنات ضروری * حجم مایع خارج سلولی = بی کربنات مورد نیاز

20*18= 360 میلی اکی والان
در سطح مزرعه می توان بدون محاسبه اضافی دیگر و به صورت سر انگشتی به هر گوساله دهیدراته 4 میلی اکی والان به ازای هر کیلوگرم وزن حیوان در نظر گرفت و به صورت وریدی تزریق نمود .
توجه : با عنایت به اینکه محلول های ایزو تونیک و هایپرتونیک بی کربنات در بازار دارویی ایران موجود می باشد لذا با یک محاسبه ساده می توان حجم بی کربنات مورد نیاز را جهت تزریق بر آورد نمود . حال اگر در جایی هستید که دسترسی به محلول های فوق ندارید می توانید بی کربنات مورد نیاز را به گرم محاسبه کرده و در یک سرم سالین یا هر مایع ایزوتونیک اضافه و تزریق کنید . برای اینکارکافی است میزان اکیوالانت مورد نیاز را در وزنمولکولی بی کربنات ( 84 ) ضرب و بر 1000 تقسیم کنید .
برای مثال اگر 300 میلی اکی والان بی کربنات باید به گوساله تجویز شود :
300*84 / 1000 = میزان بیکربنات مورد نیاز به گرم
که در این محاسبه تقریبا 25 گرم می شود .
هر گوساله دهیدراته جهت ادامه روند مایع درمانی در طی 24 ساعت به 80 سی سی مایه به ازای هر کیلوگرم وزن خود نیاز دارد . بنابر این یک گوساله 60 کیلوگرمی به 60*80 سی سی یعنی 4800 سی سی یا 8/4 لیتر مایه در طی 24 ساعت بعدی مایع نیاز دارد که بایستی به حیوان خورانده شود .
پس به طور خلاصه ]
هر گوساله دهیدراته با درجه دهیدراتاسیون بالا ( 10 درصد )
1- بایستی آب مورد نیاز فوری آن محاسبه شود : درصد دهیدراتاسیون * وزن گوساله
2- میزان بی کربنات مورد نیاز آن بر آورد گردد : به صورت تقریبی 4 میلی اکی والان * وزن حیوان
3- مقدار آب 24 ساعته مورد نیاز آن بر آورد گردد : وزن حیوان * 80 سی سی
نکته مهم :
گاهی پس از استفاده مایعات مورد محاسبه وضعیت کلی حیوان و علائم دهیدراتاسیون کاملا از بین می رود اما پس از گذشت 12 الی 18 ساعت از درمان مجددا دچار دپرسیون می گردند . این عده از گوساله ها ممکن است دباره دچار اسیدوز متابولیک شده اند . بنابر این بایستی به این گوساله ها محلول بی کربنات تزریق نمود تا اسیدوز خونی آنها مرتفع گردد .
با تمام این پروتوکول ها و استفاده صحیح از مایعات برخی از گوساله ها به مایع درمانی و سایر درمان های استاندارد پاسخ مناسبی نمی دهند و تلف می شوند . این عده از گوساله ها احتمالا دچار شوک هایپوولومیک غیر بازگشت شده اند و نارسای کلیوی غیر قابل باز گشتی را تجربه می منند . این گوساله ها بعد از درمان نیز و رهیدراته شدن ، ادرار نمی کنند . در واقع شدت دهیدراتاسیون و میزان شدت اسیدوز باعث آسیب به ارگان های حیاتی این دسته از گوساله ها شده و این دسته از گوساله ها قادر به ایجاد هموستاز فیزیولوژیک بدن خود نمی باشند .


منبع : تلخیص از کتاب پاتوفیزیولوزی بیماری های دستگاه گوارش وتنفس در گوساله ها / دکتر نوری - دکتر رسولی