.gif)
درخت کُنار
درخت کُنار
طبقه بندی علمی :
نام علمی : ZIZYPHUS MAURITIANA
خانواده : RHAMNACEAE
تیره : مخروطیان
کلیات در مورد کنار :
کنار میوه ای گرمسیری ، سرشار از ویتامین اما ناشناخته در بین مردم است مرکز پیدایش درخت کنارجنوب آسیای مرکزی شامل شمال غرب هند ، افغانستان و مناطقی از تاجیکستان ، ازبکستان و چین است .
درختان خودروی کنار در مناطق گرمسیری ایران و عمدتاً در استانهای سیستان و بلوچستان ، هرمزگان ، کرمان ، فارس ، بوشهر و خوزستان یافت میشوند که به صورت پراکنده روییده و مردم از میوه های آن استفاده میکنند . سطح زیرکشت این درخت در هند نیز 22هزارهکتارتخمین زده شده وبیش از 125 رقم کناردراین کشور وجود دارد .
دارای 20 گونه است که در تمام مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری پراکنده اند . کشت تجاری آن به صورت باغ یکدست از ارقام پیوندی مرغوب در جنوب بلوچستان از حدود 50سال پیش متداول بوده که عمدتاً این ارقام از هند و پاکستان به کشور واردشده اند . کنار میوه ای است بسیار درشت در دو شکل کروی و بیضی کشیده با درصد گوشت بالا و هسته بسیار ریز که دارای طعم و مزه مطبوعی است . میوه آن به راحتی قابل هضم است و گوشت آن شیرین و خوشمزه است .
با توجه به اقتصادی بودن محصول برداشت شده و وجود بازار مصرف مناسب برای میوه آن در سالهای اخیر سطح زیرکشت این محصول در شهرستانهای چابهار ، نیکشهر ، سرباز و حواشی ایرانشهر ری به گسترش است . 80هکتار از اراضی کشاورزی این شهرستانها زیر کشت کنار قرار دارد که این میزان علاوه بر درختان کناری است که به صورت خودروی در سراسر استان وجود دارند . در سیستان و بلوچستان به طور متوسط از هر درخت 60 تا 70 کیلوگرم میوه کنار به دست می آید .
کنار میوه مغذی و سرشار از ویتامین c و مقادیر نسبتاً خوبی از ویتامین BوA و محتوی کلسیم، فسفر و آهن است . ارزش غذایی این میوه از لحاظ پروتئین ، مواد معدنی ، کلسیم ، فسفر ، کاروتن و ویتامین از سیب غنیتر و میزان کالری نسبت به پرتغال غنیتر است .
شباهت زیادی به کاج دارد ولی از کاج بسیار تنومندتر و بلندتر میشود و تا بیش از 3 هزار سال عمر میکند . درخت کنار مقاومترین درخت میوه به صورت درختچه ای کوچک ، خاردار با تاج پهن است . پوست درخت زبر،خاکستری یا سیاه تیره، شاخه ها کشیده و دور یکدیگر است ، برگها بیضی ، گرد و کشیده و کمی دندانه دار میباشند به طور واضح دارای رگه بوده ، بدون مو و کرک در سطح رویی ، ولی در سطح زیرین کرکهای پنبه مانند وجود دارد که میتوانند محافظ خوبی در فصول خشک باشند و در حالت کلی مانند کاج سوزنی است، غالباً دارای سه گلبرگ اصلی ، گلهای سبز مایل به زرد که به صورت خوشه جانبی روی شاخه ها ظاهر میشوند . میوه کنار نسبتاً سفت ، کروی کشیده یا بیضی شکل با رنگ قرمز ، نارنجی یا زرد طلایی و براق است . درخت کنار نسبت به خشکی و خاکهای شوروقلیایی مقاوم و سازگار است . این درخت در تابستان به خواب میرود که باعث کاهش نیاز آن به آب و میزان تبخیر میشود . ارتفاع آن از 5/2 تا 15 متر متغیر است . این درخت ممکن است از ابتدا شاخه ، شاخه منشعب شده و دارای ریشه های عمیق میباشد .
علاوه بر تازه خوری میوه کنار ، از آن برای ترشی ، مربا و ژله هم استفاده میشود . اجزا درخت کنار هم دارای مصرف دارویی از جمله ریشه و پوست آن برای رفع اسهال خونی است . همچنین مغز بذر کنار مقوی بوده و از برگ آن برای معالجه زخم بهره گرفته میشود . از برگهای درخت برای تغذیه چهارپایان و از چوب آن برای ساخت ابزارآلات کشاورزی ، صنایع دستی و زغال استفاده میشود . میوه خشک شده آن را آسیاب میکنند و آرد کنار تهیه میکنند ، برگ آن وقتی خشک شود آن را آسیاب میکنند که همان سدر و به زبان محلی ختمی گفته میشود .
درخت کنار در هر سال 2 بار میوه میدهد که یک مرحله از گلدهی آن از فصل بهار شروع میشه و حدوداً تا اواخر شهریور میوه ی آن ادامه دارد و مرحله ی دوم و مهم آن حدوداً از اواسط پاییز گلدهی شروع میشه و میوه ی آن تا اواسط یا اواخر اسفند ادامه دارد . این مرحله از میوه دهی به این دلیل مهم است که میوه ی آن قابل استفاده است .
اکولوژی گیاه :
این درخت تحت شرایط و وضعیت های گوناگونی میتواند رشد کند ، مقاوم به شوری و بالا بودن سطح آب زیرزمینی و خشکی زیاد میباشد . برای رشدونمو بهتر ، خاکهای شنی عمیق و لوم با زهکشی خوب را ترجیح میدهد . PH خاک خنثی و یا کمی قلیایی را بهتر تحمل میکنند.
درختان را اگر در فصل میوه دهی آبیاری کافی نمایند محصول بهتری خواهند داد و برای درخت سودمند خواهد بود . نیاز آبی بین 8000 تا 12000 مترمکعب درهکتار میباشد .
مناسبترین دما جهت رشد درخت کنار در دمای بین 25ـ35 درجه سانتیگراد میباشد و در دمای بالاتر از این تشکیل میوه کاهش مییابد . کنار به خوبی تا ارتفاع 800 متر از سطح دریا رشد میکند . درجه حرارتهای زیر صفر و یخبندان باعث آسیب رسیدن به شاخه های جوان و میوه های در حال توسعه میشود و باعث کاهش قابل توجه محصول و کاهش میزان رشد درخت میگردد و در اغلب موارد از آنها به عنوان بادشکن استفاده میشود .
تکثیر :
تکثیر به وسیله بذر : بذر باید از ارقام مرغوب انتخاب شود . بذر مناسب باید از نظر میفیت مطلوب ، از نظر اندازه قابل ملاحظه و درشت باشد ، طعم و مزه خوب داشته باشد . نسبت گوشت به هسته زیاد باشد و تحمل آن نیز زیاد باشد .
میوه ها باید کاملاً رسیده باشند ، هسته ها را میتوان درمحلول 17 تا 18% نمک قرار داد، در این حالت بذرهایی را که شناور میشوند باید جدا کرده و دور ریخته شود . میتوان پوسته سخت بذرها را با استفاده از وسایل گوناگون شکسته و یا در آنها ترک ایجاد کرد که در این صورت در مدت یک هفته بذور کاشته شده سبز میشوند ولی در غیر این صورت ممکن است 3 تا 4 هفته وقت برای سبز شدن آنها نیاز باشد .
هدف از کاشت بذرهای مناسب به منظور تهیه کردن پایه برای انجام عملیات پیوند میباشد . بذرها را مستقیماً میتوان در زمین اصلی کاشت تا ازعملیات جابجایی نشاء ها خودداری شود و یا اینکه بذرها را در خزانه روی ردیفهایی با فواصل 60 سانتیمتر از یکدیگر و 23 سانتیمتر روی ردیفها کشت میکنند . همچنین بذرها را میتوان در کیسه های پلاستیکی نیز کشت کرد . کاشت بذر در گلدانهای 23×28 سانتی نیز موفقیت آمیز بوده است پس از 3 تا 4 ماه قطر پایه ها به حدود 12 میلیمتر میرسد که مناسب برای انجام عملیات پیوند میباشد .
تکثیر با استفاده از پیوند : بذرهایی که در کیسه های پلاستیکی 10 ×20 سانتی کشت شده باشند . در اواخر تیرماه تا مردادماه جابه جا میشوند و عملیات پیوندزنی روی آنها در اواخر مرداد تا مهرماه انجام میگیرد ، نهالها باید به فاصله 8 ×8 متر کشت شوند ، نهالهایی که زودتر کشت شده باشند ( حدود بهمن و اسفند ) عملیات پیوند را میتوان زودتر روی آنها انجام داد .
روشهای پیوند : پیوندهای حلقوی یا لوله ای ، شکمی و جوانه ای مورد استفاده قرار میگیرند . درختانی که پی.ندک از آنها تهیه میشود باید از بین درختان سالم و پرمحصول انتخاب شوند . پیوندک پس از تهیه باید به خوبی محافظت شوند تا در اثر انتقال و جابجایی در
اثر از دست دادن آب دچار خشکیدگی شوند . برای اینکار باید آنها را در کاغذ و یا گونی مرطوب یا پاکتهای پلاستیکی در مکانی خنک نگهداری کرد تا در موقع انجام عملیات پیوندزنی مورد استفاده قرار گیرند .
انجام پیوندهای شکمی و پیوند وصله ای از سایر پیوندها بهتر و موفقیت آمیزتر است . پیوند شکمی به طور قابل توجهی بهتر و ساده تر از پیوند حلقوی یا لوله ای میباشد . خصوصاً وقتی که پیوندکها از فواصل دور منتقل میشوند . در این روش با ایجاد شکاف و روی پایه قرار دادن پیوندک در آن و سپس پوشاندن پیوندک با پوست و پیچیدن نوار پارچه ای و یا پلاستیکی عملیات پیوند انجام میگیرد پس از 3 یا 4 هفته پیوندک شروع به رشدونمو و تولید شاخه میکند .
نتیجه پیوند شکمی در مرداد و شهریور بهتر از پیوند در اسفند و فروردین و خرداد بوده است چون در این ماهها پوست دهی درخت خوب نبوده است همچنین انتخاب پیوندک از درختان بالغ 12 ساله نسبت به درختان جوان 2 ساله از موفقیت بیشتری برخوردار بوده است. از طرف دیگر در صورتی که درختان وحشی از ارتفاع 120 سانتی در فروردین قطع شوند و در اواخر خرداد و وسط تیر پیوند شکمی روی آنها انجام گیرد احتمال موفقیت 95% بوده است .
پیوند وصله ای نیز مورد استفاده قرار گرفته است . این پیوند ممکن است روی پایه هایی که به مدت 3 سال در خزانه بوده اند یا پایه هایی که 18 ماه در گلدان رشد کرده اند انجام گیرد همچنین میتوان با سرزنی و کف بری درختان وحشی در بهمن و اسفند پس از ظهور شاخه های جدید حدود 2 ماه بعد عملیات پیوند انجام داد .
زمان پیوند : بهترین زمان پیوند زدن موفقیت آمیز در طول دوره رشد فعال میباشد ، دوره رشد فعال از طریق جداشدن آسان و واضح پوست از چوب هم در پایه و هم در پیوندک مشخص میگردد . حداکثر گیرایی جوانه 87 تا 80 درصد در دمای محیطی 30 تا 34 درجه سانتیگراد و در رطوبت نسبی 45 تا 5/73 درصد مشاهده شده است . گیرایی جوانه در رطوبت نسبی پایینتر 36 درصد و دمای کمتر از 20ـ5/18 درجه سانتیگراد کاهش مییابد .
تربیت و هرس :
تربیت کنار در سالهای اول و تشکیل یک پایه قوی بسیار ضروری است ، در سال اول ایجاد یک تنه مستقیم تا ارتفاع 100ـ80 سانتیمتر لازم میباشد . میوه کنار بر روی شاخساره های سال جاری تشکیل میگردد ، لذا با عملیات هرس ، درخت را وادار به تولید شاخه های جدید نموده و از این طریق میتوان محصول بیشتری داشت . حذف شاخه های ضعیف و بیمار و شکسته جهت رشد جدید ضرورت دارد . زمان هرس کنار در مناطق مختلف متفاوت میباشد ، بهترین زمان در اردیبهشت ماه بعد از برداشت محصول و قبل از خواب میباشد .
عملیات کشت و انتقال :
زمان جابجایی نهالهای پیوند شده به زمین اصلی معمولاً در فصل بارانی انجام میگیرد ولی قاعده کلی نمیباشد و با توجه به شرایط محلی متغیر است . گودالهایی به ابعاد 1 متر حدود 1
ماه قبل از کاشت حفر میکنند سپس خاک سطحی را با 25 کیلوگرم کود حیوانی پوسیده و 1 کیلوگرم کود ازتی ( سولفات آمونیوم ) ، 1 کیلوگرم سوپرفسفات مخلوط کرده و مجدداً در گودال میریزند . میتوان حدود 30 گرم سم الدرکس نیز برای از بین بردن موریانه ها در صورت لزوم مورد مصرف قرار گیرد سپس باید این چاله ها را آبیاری کرد تا خاک نشست کند و هوای آن خارج شود تا پس از کاشت بر اثر نشست خاک ریشه های نهال دچار آسیب دیدگی نشوند . در مرحله شکوفه دهی عملیات آبیاری باید متوقف گردد زیرا گلها ریزش میکنند .
روشهای برداشت :
به روش دستی و با تکاندن یا ضربه زدن به شاخه های درخت انجام میشود . برداشت میوه ها همراه با دمگل ، عمر انبارداری آنها را افزایش میدهد . برداشت میوه ها در چندین مرحله صورت میگیرد چون میوه ها به طور همزمان به مرحله بلوغ نمیرسند . در یک فصل برداشت معمولاً 4 تا 5 مرحله برداشت میوه انجام میشود .
درختان کنار پیوندی در مناطق گرمسیری در سال دوم تولید مینمایند ، به طور کلی در مناطق نیمه خشک و نیمه گرمسیری در باغهای تحت آبیاری مطلوب میزان محصول در درخت 200 ـ 80 کیلوگرم میباشد .
مراحل احداث باغ کنار :
1/ جهت احداث باغ کنار میبایست آب و هوای منطقه ، خاک و آب آن منطقه را مورد بررسی قرار دهیم و سپس رقم تجاری سازگار با شرایط آب و هوایی منطقه و عملکرد بالا و کیفیت بازارپسندی مطلوب که از نکات کلیدی در احداث باغ کنار میباشد را مورد توجه قرار میدهیم .
2/ تهیه بستر کاشت که شامل شخم عمیق و دوبار دیسک عمود برهم و ماله کشی میباشد با استفاده از دوربین نقشه برداری که نقاط گوده ها مشخص گردیده را انجام میدهیم .
3/ سیستم کاشت مربعی جهت احداث باغ کنار توصیه میشود .
4/ فواصل کشت بسته به شرایط آب و هوایی و رقم کنار متفاوت است که معمولاً فاصله بین درختان از 7×6 تا 8×7 متر در مناطق مختلف متفاوت میباشد .
5/ ابعاد گوده ها پس از پیاده کردن نقشه کاشت با ابعاد 60×60×60 تهیه میشوند .
6/ زمان و نحوه پرکردن گوده ها معمولاً حدود یک ماه قبل از زمان کاشت انجام میشود ، جهت پرکردن چاله ها خاک سطحی با 20 کیلوگرم کود حیوانی مخلوط میگردد و 5 گرم سم کلروپیریفوس جهت حفاظت در برابر موریانه نیز با خاک مخلوط میگردد و بعد از اینکه خاک به خوبی نشست کرد کشت انجام میشود و نهالها بلافاصله آبیاری میگردند و آبیاری هر 2 یا 3 روز برای 2 ماه اول بعد از کاشت توصیه میگردد .
عوامل مؤثر بر جوانه زنی بذر :
1/ قوه نامیه : بذور دانه های ریزش کرده دارای جوانه زنی ضعیفی میباشند . این بذور در محلول 15ـ18 درصد آب نمک شناور مانده و قابل جداسازی میباشند ، شرایط نگهداری بذر تأثیر بسیار زیادی بر میزان جوانه زنی بذور دارد و نگهداری در شرایط دمای پایین 5/4 درجه سانتیگراد در پاکتهای پلاستیکی سوراخدار باعث حفظ قوه نامیه به مدت طولانی میگردد .
2/ تیماردهی بذور : بذور کنار فقط پس از یک دوره پس رسی جوانه خواهند زد . یک یا دو ماه پس از استخراج جوانه زنی افزایش پیدا میکند و بذور یکساله جوانه زنی بهتری دارند . حذف آندوکارپ و خیساندن هسته در آب باعث بهبود جوانه زنی بذر میشود . جوانه زنی بذور استخراج شده توسط شکستن هسته در عرض یک هفته آغاز میگردد اما بذور سالم
پس از 3ـ4 هفته بعد از کشت شروع به جوانه زنی میکنند ، نهالهایی که از طریق کشت بذر تولید شده قویتر و زودتر به ضخامت قابل پیوند میرسند .
3/ تیمار با تنظیم کننده های رشد : خیساندن بذور کنار در محلول جیبرلیک اسید به غلظت 100PPM جوانه زنی را افزایش میدهد .
4/ دما : حداکثر جوانه زنی بذور در دمای 30 درجه سانتیگراد میباشد و بهترین فصل کشت بذور در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری در فصل بهار تا اوایل تابستان میباشد . جوانه زنی در دمای پایینتر از 25 درجه و بالاتر از 35 درجه کاهش مییابد .
5/ محیط کشت : مخلوطی از ماسه ـ رس و مواد آلی پوسیده به نسبت مساوی جهت تولید نهال مناسب میباشد . شوری در محیط کشت باعث تأخیر یا ممانعت از جوانه زنی بذور کنار میگردد .
سرشاخه کاری :
درختان غیر مثمر و کم بازده و مسن کنار را میتوان از طریق سزشاخه کاری با استفاده از پیوندک ارقام مطلوب بارده نمود ، درختان مورد نظر از ارتفاع یک متری کلیه شاخه های درخت را قطع میکنیم و وقتی که جوانه جدید شروع به رشد کرد روی یکی از آنها که شاخه بهتری است عملیات پیوند انجام میدهیم و بقیه را قطع میکنیم .
تغذیه و کوددهی :
درختان بارور کنار نیاز به 500 تا 1000 گرم ازت و 400 تا 800 گرم فسفر و 100 تا 200 گرم پتاسیم در هر درخت با توجه به سن و شرایط خاک و آب و هوای منطقه دارند ، زمان مصرف کودحیوانی و فسفر حدود 30 روز بعد از هرس میباشد . کود ازته را باید طی 3 مرحله و به ترتیب 30 ـ 90 ـ 150 روز بعد از عملیات هرس مصرف شود . کود پتاس با توجه به شرایط خاک میبایست مصرف شود . معمولاً کودآلی 30ـ20 کیلوگرم به ازاء هر درخت و یا 20 ـ 30 تن در هکتار مصرف میشود و N.P.K براساس آزمون خاک انجام میگیرد . کنار معمولاً به مواد آلی واکنش بهتری دارد ، در نتیجه بهتر است از مواد آلی استفاده کنیم . کود پایه بهتر است قبل از گلدهی صورت گیرد ، محلول پاشی با کود اوره افزایش میوه و عمر ماندگاری آن را افزایش میدهد . بهترین زمان محلول پاشی با اوره با غلظت 1ـ2 درصد پس از میوه نشینی میباشد .
انبارداری :
میوه های کنار را پس ازبرداشت تا زمان عرضه به بازار میتوان در دمای معمولی 35ـ25 درجه سانتیگراد نگهداری کرد . بهتر است که میوه ها در وسایلی مانند گونی و کیسه های پلاستیکی سوراخدار، کیسه های پارچه ای و درون جعبه های میوه انبار شوند . با توجه به نوع رقم و شرایط انبار میوه ها میتوانند برای مدت 4 تا 15 روز بدون تغییر کیفیت، طعم و بو نگهداری شوند . عمر نگهداری میوه ها را میتوان با انبار کردن در اتاقکهای خنک دوجداره طولانیتر نمود .
آفات و بیماریها :
مگس میوه ( Carpomyiavesuvlana ) :
آفت اصلی این درخت میباشد . لاروهای آفت در داخل میوه رشد میکنند ، میوه های آسیب دیده به زمین میریزند و لارو از میوه خارج و به داخل خاک وارد میشود تا چرخه زندگی خود را ادامه دهد . شخم زدن و آبیاری کردن باعث کنترل و نابودی نسل این مگس میشود ، اسپری کردن شاخ وبرگها با طعمه حاوی سدیم فلوروسیلیکات باعث کنترل حشرات بالغ میشود ، تله های نوری نیز میتوانند مورد استفاده قرار گیرند .
شپشک کنار ( Parlatoria crypta ) :
در قسمتهای مختلف برگ به فراوانی ملاحظه میشود همچنین در مناطقی که کنار در بین درختان مرکبات کاشته شده مشاهده میشود . سمپاشی با حشره کش دیازینون در آلودگیهای جدید توصیه میگردد .
کرم برگخوار کنار ( Euzopherasp nearbigella ) :
این آفت به درون بافت برگ نفوذ کرده و بین دولایه از بافت مزوفیل برگ به صورت مینوز تغذیه میکند و در اثر تغذیه کانالهای مارپیچ مخصوصی ایجاد میکند . این آفت را میتوان با سموم تماسی نفوذی در مراحل اولیه بروز آلودگی کنترل کرد .
موریانه ( Microcerotermes diaversus ) :
این آفت به درختان ضعیف کنار حمله میکند و در خاکهای شنی شدت آن بیشتر است . تغذیه و آبیاری مناسب درختان باعث افزایش مقاومت درخت میگردد و شخم باغات کنار در اوایل بهار و پاییز موجب کاهش خسارت آفت میگردد .
مگس سفید ( Carpomyia vesuviana ) :
خسارت آفت توسط مرحله لاروی و از زمان تشکیل میوه شروع میشود . لاروها با تغذیه از میوه باعث فساد و ریزش میوه ها میشوند . جهت کنترل آفت شخم عمیق باغ در تابستان جهت از بین بردن شفیره ها ـ جمع آوری و از بین بردن میوه های آلوده میباشد . سمپاشی شامل سه مرحله با حشره کش مونوکروتوفوس 03/0 درصد زمانی که میوه ها به اندازه نخود باشد ، مرحله دوم 15 روز بعد از مرحله اول با مالاتیون 05/0 درصد و مرحله سوم 15 روز بعد از مرحله دوم با کاربایل 1/0 درصد پیشنهاد میگردد .
سفید پودری کنار :
بر اثر درجه حرارت پایین و ابری بودن هوا ( رطوبت نسبی بالا ) باعث شیوع این بیماری میگردد که با محلول پاشی با قارچ کش دینوکاپ به غلظت 2/0 درصد جهت کنترل بیماری توصیه میگردد .
منابع :
1/.comwww.persiandiet
2/ وبگاه بناهای آبی تاریخی شوشتر
3/ سایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خراسان رضوی
4/ سایت دالین سبز فارس
5/ سایت ویکی پدیا
6/ سایت همه بشنویم
7/ www.lamerdpic.mihanblog.com
دوست عزیز، به سایت علمی نخبگان جوان خوش آمدید
مشاهده این پیام به این معنی است که شما در سایت عضو نیستید، لطفا در صورت تمایل جهت عضویت در سایت علمی نخبگان جوان اینجا کلیک کنید.
توجه داشته باشید، در صورتی که عضو سایت نباشید نمی توانید از تمامی امکانات و خدمات سایت استفاده کنید.
پاسخ با نقل قول
پاسخ : درخت کُنار
علاقه مندی ها (Bookmarks)