جاي خالي پژوهش هاي گروهي در دانشگاه

[آبجی]

اگر بگوييم كه تحقيق و پژوهش در بين دانشجويان افت زيادي كرده است، شايد سخني به گزاف نگفته باشيم.
البته بايد اين را نيز مورد توجه قرار داد كه در سال هاي اخير در سطح تحصيلات تكميلي و عالي رشد قابل توجه و چشمگيري داشته ايم، ولي مي توان اين مورد را اين طور توجيه كرد كه جهش ها با توجه به پاره اي از ضرورت هاي آموزشي مقاطع تحصيلي است.
وقتي تعداد دانشجويان دوره كارشناسي ارشد و دكترا افزايش مي يابد، به طبع تعداد مقالات علمي و مطالعات تحقيقاتي نيز متناسب با آن افزايش پيدا خواهد كرد، ولي آنچه از شواهد و قرائن معلوم است، اكثر فعاليت هاي تحقيقاتي در دانشگاه ها به صورت انفرادي است تا گروهي.
به عبارتي ديگر اولويت بخشي و ارزش گذاري به پژوهش و تحقيقات گروهي در دانشگاه ها بسيار ضعيف است.
دانش آموزان در مدارس و مقاطع ابتدايي، كار گروهي را در رفتن به پارك و سينما خلاصه مي كنند و در مقاطع راهنمايي و دبيرستان با روزنامه ديواري و فعاليت هاي از اين دست ادامه مي دهند.
در آموزش عالي نيز اكثر فعاليت هاي تحقيقاتي به صورت انفرادي و در جهت كسب نمره است و هيچگونه اجبار يا امتيازي براي كار گروهي درنظر گرفته نمي شود.
وقتي تفكر فردي شود، مي توان بدون مجهز بودن به اجماع نظر به نظم اجتماعي دست پيدا كرد؟
ماهيت اجماع نظر حكم مي كند كه استدلال جمع بر استدلال فرد اولويت داشته باشد و دستيابي به اجماع نظر در واقع نتيجه بسياري از صفات باشد.
هدف جمعي، عقل جمعي، كار مرحله بندي شده، حدشناسي، تخصص گرايي، تقسيم وظايف و كار و... ناشي از اهتمام جمعي است.
براي دستيابي به پيشرفت و توسعه بايد از حلقه علمي شدن عبور كرد، علمي شدن اصلي است به كارآمدي هنجارهاي اجتماعي و مشتقات آن، مانند اقتصاد، فرهنگ و...
تفكر علمي در منطقي شدن تفكر، روشي آزموده شده و فراگير است. نوجوانان و جوانان بايد از همان شروع تحصيل با كار گروهي آشنا شوند، (مثل ساختن كاردستي يا داستان نويسي گروهي) و به كارهاي جمعي عادت نمايند.
در ضمن ارزش گذاري به كارهاي جمعي نيز بايد از سوي اساتيد و مربيان نمود داشته باشد تا فرد ترغيب شود كه به جمع بپيوندد و نگرش عميقي جهت درك پديده ها در ميان گروه پديد آيد.
استعداد، درك، فن كسب آراي متفاوت، توانايي تجزيه و تحليل نظرات مختلف، جمع بندي و به دست آوردن نتايج دلخواه همگي در سايه كار گروهي بروز پيدا مي كند.
افراد يك گروه هر كدام فهم و بينش خاصي نسبت به يك پديده دارند و بالطبع تصويري كه از جمع شدن بينش ها در گروه حاصل مي شود، تصويري روشن و شفاف خواهد بود.
پژوهش و تحقيق امري نيست كه بتوان با آن برخورد غيرعلمي كرد و از كنار آن به آساني گذشت. تمامي تحصيلات، تجارب و آموزش ها جمع مي شوند تا تحقيقاتي علمي انجام شود و نتيجه آن دستاوردهايي است كه براي توسعه و پيشرفت مفيد و ضروري است.
شايد در اين بين وجود نهادي كه وضعيت و روند پژوهش را در تمامي سطوح تحصيلي و علمي مورد تحقيق و تفحص قرار دهد، مناسب باشد.
درواقع شايد براي اولين بار باشد كه براي خود پژوهش، پژوهش مي كنيم و اين امر خالي از فايده نباشد. مي توانيم با شناسايي نقاط ضعف و قوت، به برطرف كردن نقاط ضعف و تقويت نقاط قوت بپردازيم.
در اين مورد نيز بايد زيربنايي عمل كرد، مثلا وجود يك معلم پژوهشي در مدارس، مي تواند ضعف كارهاي تحقيقاتي و پژوهشي را در دانشجوياني كه وارد دانشگاه مي شوند تا حدودي برطرف سازد.
به ياد داشته باشيم كه سكوي پرتاب به سوي فناوري، راه كاري است كه مبتني بر علم گرايي، مطالعه و شناخت دقيق و منطقي باشد؛ يعني همان كه بشريت را طي دهه گذشته به ساماندهي رساند.
بدون شك، جوامعي از تحولات آينده حداكثر سود را خواهند برد كه از تحقيق و پژوهش غافل نباشند و با ابتكار و نوآوري و توليد، توان خود را در جهت حضور در عرصه هاي بين المللي افزايش دهند و تفكر منطقي، صحيح فهميدن پديده ها و در موقع مناسب عمل كردن را فقط در سايه تحقيق و پژوهش به دست آورند.
اينها همه ميسر نيست، جز اينكه پژوهش هاي گروهي در دانشگاه ها و در بين دانشجويان كه قشر پرجنب وجوش و پوياي جامعه هستند، جايگاه هم شأن خود را بيابد.
مهدي جهانديده
كارشناس برق قدرت- واحد اردبيل

روزنامه کیهان