ضوابط و معیار های طراحی دانشکده معماری

[ریپورتر]

عملکردها:
عملکرد هر فضا در نهایت تابعی ازانسان است. استفاده هایی است کهانسانبه عنوانیگانه موجودی که روح فضا را درکمیکند،از فضا دارد.حال این فضا می خواهد یکبیمارستان باشد،یا یک مرکزتفریحی یا یک ارامگاه یا ...انچه که مهم است شناخت نیاز هایانسان در ان فضایی ست کهمیخواهیم طراحی کنیم برای تعیین درست تر این نیازها بایدعواملی مانند فرهنگ ، اقلیم ،اقتصاد ، جامعه شناسی و... را مورد دقت و بررسی قرار دهیمبرای بررسی عملکرد فضا ها دردانشکده معماری در سایت شهر یزد،ابتدا نیازمند یک دستهبندی کلی هستیم که با کمک این دستهبندی و جزء جزء کردن فضا ها ،راحت تر بتوانیم کار بررسیرا انجام دهیم.لازم به ذکر استکه این تقسیم بندی شناور بوده و به هیچ عنوان قطعیتندارد.قبل از هر چیز به صورت اجمالی بهبررسی کلی عملکرد یک فضای اموزشی می پردازیم. هدف از طراحی فضای اموزشی،حلکردن روابط فضایی مورد نیاز جهت فر ایند آموزش است. به این معنا که فضا هایی که امراموزش در هر رشته ای نیازمند ان فضا ها و امکانات است، به چه صورت و با چه نظمی در کناریکدیگر قرار بگیرند تا بتوانند هدف نهایی را به بهترینصورتی حاصل کنند.در این مقاله سعی بر ان شده که بر اساس تقسیم بندی انجام شده، عملکرد جزئی هر بخش و هر فضا رابه تفکیک بر اساس نور و فرم و روابط و مصالحو... بررسی و ذکر نماییم.
آموزشی-تئوری:
1.کلاس درس:
کلاس درس در واقع اصلی ترین بخشقسمت اموزش های تئوری میباشد.انچه در تعیینابعاد کلاس ها نقش اساسیدارد،همانا تعداد صندلی ها می باشد که خود عامل تعیین کنندهمخروط دید می باشد.مخروط دید درواقع عبارتست از محدوده ای که ناظر(دانشجویان)به راحتی قادر به دیدن موضوعدید(تخته و استاد) باشند.چنین استانداردی در مورد مدرس نیزوجود دارد.زاویه دید مدرس بایددر حدود 140 درجه در نظر گرفته شودکه بر اساس ان عرض کلاس تعیین میشود.بهتر است کلاس درسدر طبقات اول و دوم در نظر گرفتهشود که دلیل ان حجم بالای مراجعه کنندگان(استفاده کنندگان،دانشجویان) وتخلیه سریع تر و راحت تر انها می باشد. کلاس هایی که بر حسب نوع درسارائه شده از جمعیت بیشتری برخوردار هستندیا به عبارت دیگر کلاس هایی کهبا ظرفیت زیاد طراحی می شود، باید سطحی شیبدار داشته باشد کهنفرات پشت سر به راحتی بتوانند تخته و مدرس را مشاهده کنند.
در مورد نور فضای کلاس های اموزشتئوری نکات زیر قابل توجه بوده و دلایل عملکردی دارند:
ارتفاع پنجره رابطه مستقیمی باعمق کلاس دارد.بدین معنا که هرچه عمق کلاس بیشتر باشد،ارتفاع پنجره نیز باید بلند تردر نظر گرفته شود. دلیل این امر هدایت بهتر نور به عمقکلاس می باشد.البته در این مورداقلیم باید به خوبی در نظر گرفته شود.زیرا اگر چنین اقدامیدر مناطق کویری مانند یزد انجامشود،در واقع دمای کلاس را به نحو چشمگیری افزایش داده ایم. هر چقدر هم که طراحی پنجره مادرست و اصولی باشد،باز هم ما بی نیاز از نور مصنوعی نیستیم. در استفاده از نور مصنوعی بایدتوجه داشته باشیم که:
نور مصنوعی باید از سقف و توسطلامپ های مهتابی(فلوروسنت)تامین گردد. علت نور گیری از سقف این است کهاگر مهتابی ها بر روی دیوار نصب شوند،موجب ازار چشم خواهند شد.
نکته مهم بعدی این است که ردیفمهتابی ها باید عمود بر ردیف صندلی ها قرار گیرد تا نوری یکنواخت حاصلشود.
در مورد مصالح کلاس های درس بایدتوجع داشت که:
_ در ساخت کف نباید از مصالحصیقلی استفاده کرد.دلیل ان این است که هنگام خروج از کلاس بخصوصدر هنگام خروج های اضطراری،کفهای سر و صیقلی ایجاد خطر میکنند.در ضمن کف باید در مقابل سایشمقاوم بوده و قابلیت تمیز کردنباشد و دلیل ان هم میزان زیاد رفت و امد می باشد. مبحث اکوستیک بودن یکی از مباحثمهم در کلاس های درس می باشد.2/1 تا3/1 سقفباید از مصالح اکوستیکباشد.دیوار پشت سر دانشجویان نیز باید از دیوارک های گچیساخته شود تا بتواند در مقابلپژواک صدای مدرس که در جلوی کلاس قرار دارد مقاومت کند. یکی دیگر از نکات مهم در موردصدا،پخش یکنواخت صدا در کلاس می باشد.به این منظور باید از در مظر گرفتن فواصلطولانی در طراحی جلوگیری کرد.حداکثر فاصله بین گوینده وشنونده باید 25 متر در نظر گرفتهشود تا صدای مدرس به خوبی به اخرین نفرات و ردیف هاهم برسد.اگر نصف کلاس خالیباشد،به علت انعکاس صدا،از وضعیت مطلوب صدا دهی کاسته می شود. در مورد رنگ باید توجه داشت کهرنگ کف کلاس باید به صورت مات در نظر گرفته شود تا ازبازتابش ناخواسته نور سقف و درنتیجه ایجاد مزاحمت جلوگیری به عمل اید.برای رنگ دیوارها نیزبهتر است از رنگ های روشن و ماتاستفاده شود. در مورد فرم کلاس باید توجه داشتکه مهمترین هدف،کم کردن فاصله بین استاد و دانشجو می باشد.ا ین امر باعث صدای ارام و درنتیجه فشار کمتر بر مدرس می شود،میتوان به سادگی بر صدا هایمزاحم خارجی غلبه کرد،میتوان ازوسایل سمعی و بصری کوچکتر و ارزان تری استفاده کرد.
.عکس و اسلاید:
اموزش تصویری یکی از اصول بسیارمهم و موثر در اموزش بخصوص اموزش معماری ست.
بسیاری از تجارب بصری ما به صورتدیدن به وجود می اید که بخشی از این دیدن باید از طریق
عکس و اسلاید از فضا ها واتفاقات معماری صورت گیرد.از این جهت تعیین و طراحی فضایی
به کلاس یا اتاق عکس و اسلایدبسیار ضروری می نماید.
انچه در تعیین مساحت این فضابسیار مهم است دو عامل صندلی و مخروط دید می باشد.
این فضا نیازی به نور طبیعیندارد.به علاوه اگر در لکه گذاری ها جایی در نظر گرفته شد که نور
طبیعی داشتیم حتما باید پردهضخیم نیز در نظر گرفته شود.دلیل این کار هم این است که هنگام
استفاده از دستگاه ویدئوپروژکتورهرچه فضا تاریک تر باشد،دید بهتری نسبت به پرده تصویر ایجاد
خواهد شد پس نور این فضا بایدمصنوعی و کنترل شده باشد.
مکان قرار گیری مدرس در کلاساسلاید باید به گونه ای باشد که علاوه بر تسلط بر پرده نمایش جهت
ارائه توضیحات لازم،موقعیت قرارگیری وی موجب ایجاد سایه بر روی پرده نمایش نگردد.
جهت نظم دهی بهتر به این کلاسنیاز به تجهیزاتی از قبیل میزتلوزیون،میز پروژکتور،قفسه نوار و
سی دی و... لازم میباشد.
در مورد مصالح باز هم باید گفتکه مصالح کف نباید صیقلی بوده و در عین حال باید قابلیت
شست و شو و نظافت را داشتهباشد.سقف و دیوار ها باید اکوستیک بوده تا از انعکس صدای فیلم های
پخش شده و... جلوگیریشود.
رنگ دیوار ها باید مات در نظرگرفته شود تا براق بودن دیوار ها موجب کاهش دید در کلاسنشود.
اتاق کنفرانس:
این بخش جهت بحث و تبادل نظر بیندانشجویان و اساتید و صاحب نظران در نظر گرفته می شود.در موقع طراحی بهتراست
این فضا در طبقات بالا تر دیدهشود تا مشکل رفت و امد های غیر مرتبط (رفت و امد دانشجویان به کلاس ها و...) ایجادمزاحمت نکند.
مساحت این فضا ارتباط مستقیمی بامیز کنفرانس دارد و میز کنفرانس نیز خود تابعی از حجم استفاده از سالن می باشد کهبر اساس
استاندارد ها و سرانه ها تعیینمی گردد.فضایی در حدود24 تا 30 نفر فضایی مطلوب می باشد.
نور اتاق کنفرانس میتواند طبیعییا مصنوعی تامین گردد.اگر از نور طبیعی استفاده میکنیم،بهترین نور نور شمال میباشد.
نور مصنوعی نیز باید به صورتیکنوچه در مورد عملکرد مصالح در این فضا حائز اهمیت فراوان است،بحث اکوستیک بودنفضا می باشد که با مصالحی مانند چوب،
پانل های گچی پیش ساخته،دیوارهای یونولیتی و... میتوان به این مهم دست یافت.
اکوستیک بودن فضا موجب پخشیکنواخت و متناسب صوت در تمام اتاق میشود که این امر باعث استفاده راحت ترمخاطبین
از سخنرانی سخنران میشود.
اتاق کنفرانس چنانچه به منظوراتاق گرد همایی (میز گرد) هم کاربرد داشته باشد،باید فرم ان به گونه ای طراحی شودکه بتوان مبلمان هایی
که مخصوص اتاق های میزگرد میباشدرا در داخل ان جاگذاری کرد.و نکته مهم در اینگونه مبلمان ها ،مشاهده ( رو در روبودن) هر یک از
اخت و غیر زنندهباشد.
ان حاضرین در جلسه می باشد کهاین امکان را با کمک فرم های بسته مانند دایره،بیضی و... فراهممیکنند
آموزشی-عملی
1.آتلیه ها:
الف:آتلیه طراحیمعماری:
درس طراحی معماری یکی از مهمترین دروس رشته معماری می باشد. در واقع در این درس تمام نکات و مسائل گفتهشده
در دروسی مانند عناصر و جزئیاتساختمانی،شناخت مواد و مصالح،مبانی نظری،ساخت و ارائه و... باید به صورتعملی
در طراحی فضا های معماری نمودپیدا کند.به همین خاطر شناخت نیاز ها و عملکرد های این فضا از اهمیت بسیاریبرخوردار است.
فرم کلی این فضا که همانطور کهگفته شد از زیر شاخه های فضا های اتلیه ای می باشد،مانند دیگر فضا های اتلیه ایستبا این تفاوت
که مبلمانی مانند میز هایکرکسیون،سه پایه بوم و... نیز باید در ان دیده شود.در نتیجه عامل تعیین کننده درمساخت این فضا را
میتوان سه پایه بوم و صندلی ومیز کرکسیون در نظر گرفت.
نور این فضا باید هم به طریقطبیعی و هم به صورت مصنوعی تامین شود. نور طبیعی باید از سمت شمال و شرق باشد کهدلیل ان
هم عدم تابش مستقیم افتاب است. در حالت کلی در صورت امکان باید از نور گیری از سقف نیز استفاده کرد اما در اینپروژه
بخصوص(دانشکده در یزد) با توجهبه اقلیم خاص ان باید نکات محیطی را نیز در نظر گرفت.
رنگ میز های این سالن باید ماتبوده تا براقی میز ها خللی در کار طراحی وارد نکند همچنین رنگ دیوار ها باید از رنگهای
سفید ،کرم و یا سبز بسیار کم رنگباشد.
و...
همانند فضا های قبلی کف این فضانیز نباید صیقلی بوده و در عین حال باید قابل شست و شو باشد.
به علت طبیعت این درس که ساعاتکلاس ان با همهمه و سر و صدا همراه است،برای جلوگیری ازایجاد مزاحمت برای کلاس هایدیگر،باید بهارای یک سری فضا های جانبی نیز می باشد که عبارتنداز:
اتاق مربی یا مسئول: که باید دیدکافی نسبت به سالن اصلی داشته باشد.
انبار وسایل اتلیه: که در ان ازوسایلی مانند سه پایه و... نگهداری می شود.
رختکن:برای تعویض لباس دانشجویاناین درس.
بحث جاذب صوت بودن صفحات اینفضا،(دیوار ها و سقف) توجه ویژه شود.
این فضا دروشویی که میتواند درداخل فضای اتلیه باشد و حد اکثر به وسیله یک پارتیشن جداشود.
ب. آتلیه درک وبیان:
این اتلیه نیز از نظ کار کرد وفرم شباهت بسیاری به اتلیه طراحی معماری دارد و در بسیاری از
موارد این دو اتلیه به صورت سیالطراحی شده که قابلیت کاربری برای هر دو عملکرد را دارا باشد.
در صورت تفاوت انچه این دو را ازیکدیگر متمایز میکند، مبلمان داخلی ان است.
ج. آتلیه ترسیمفنی:
برای نمایش محدوده و تقسیماتفضایی هر مکان،جزئیات اجرایی،چگونگی طراحی محوطه و... نیازمند
طراحی انها هستیم.به این منظورواحد هایی به عنوان واحد ترسیم فنی در این رشته ارئه میگردد که
در اینجا به بررسی عملکرد فضاییان می پردازیم:
مساحت این فضا بر اساس میز هاینقشه کشی و استاندارد های مربوط به ان تعیین می گردد.م
عمولا این فضا برای 24 تا 30 نفردر نظر گرفته می شود.
نور این اتلیه می تواند طبیعی یامصنوعی باشد اما نکته ضروری در مورد طراحی نور،عدم ایجاد سایهاست.
به همین خاطر بهتر است از نورمصنوعی و به صورت یکنواخت استفاده کرد.نور مورد استفاده باید به وسیله
لامپ های مهتابی تامین گردد واین لامپ ها باید به سقف و بالای میزهای ترسیم نصب شوند تا حداقل سایه را ایجادکنند.
رنگ میزهای ترسیم نباید رنگ هایتیره و براق باشد.دلیل تیره نبودن میزها به خاطر استفاده از پوستیو
کاغذ کالک و... و دید بهتر خطوطهنگام ترسیم و براق نبودن میز ها نیز به خاطر عدم انعکاس نور میباشد.
رنگ سالن باید از رنگ های ملایمباشد که در طول زمان موجب خستگی چشم نگردد.این فضا نیز دارای
فضا های جانبی می باشد کهعبارتند از:
اتاق مربی یا مسئول: که باید دیدکافی نسبت به سالن اصلی داشته باشد.
روشویی که میتواند در داخل فضایاتلیه باشد و حد اکثر به وسیله یک پارتیشن جدا شود.
این فضا تا حد بسیار زیادی شبیهفضای اتلیه ترسیم فنی ست با این تفاوت که در ان میز های کرکسیون
نیز وجود دارد.نور این فضا نیزباید مصنوعی و یکنواخت بوده و ایجاد سایه نکند. این دو فضا را
(اتلیه ترسیم فنی و طراحی فنی)رابه گونه ای طراحی میکنند که عملکرد های مورد انتظار از هر دو درس را بر اوردهکنند.
2.کارگاه ها:
1.کارگاه چوب:
حتی امروزه با تمامی پیشرفت هاییکه در زمینه تکنولوژی ساختمان حاصل شده و مواد و مصالح جدید
که وارد بازار شده است،باز هم بانگاهی به اطراف خود در می یابیم که هنوز هم "چوب" نقش غیرقابل انکاری در ساختماندارد.
هرچند ممکن است دیگر از چوب بهعنوان مصالحی سازه ای استفاده نشود اما از ان به عنوان درب،پارتیشن ها و... هنوز هماستفاده می گردد.
بحث کارکرد های چوب در معماریسنتی که خود مقوله دیگری ست که به تنهایی می تواند موضوع چند کتاب تخصصی باشد. کافیست تحلیلی اجمالی بر روی ارسی ها ،تیر گنبد ها،فرسپ ها و... بیندازیم تا به اینمطلب بیشتر پی ببریم.
مخلص کلام این که برای دانشجویانمعماری اشنایی هرچند اجمالی با چوب و کارکرد ها،قابلیت ها،انواع اتصالات،کاربرد هایمختلف انواع چوب و...
لازم و غیر قابل چشم پوشی ست. ازاین جهت در دانشکده های معماری فضایی به عنوان کارگاه چوب در نظر گرفته میشود.
ابعاد این فضا بر اساس ماشینالات و دستگاه ها و میزهای کار لازم این کارگاه تعیین می گرد
به علت سر و صدایی که این کارگاهایجاد میکند و احتمال وجود دستگاه های سنگینی همچون اره های نیمه صنعتی،دستگاه هایرنده و
تراش برقی و... بهتر است که درمکان یابی فضا ها،این کارگاه را در طبقات اول و یا در صورت امکان در زیرزمین قراردهیم
کارگاه سفال و مجسمه:
هدف ما در این کارگاه اموزشمجسمه سازی به معنای عام ان نیست.چرا که امروزه مجسمه سازی خود
به عنوان رشته ای مستقل که اززیر شاخه های رشته نقاشی می باشد،در دانشگاه ها تدریس می شود.
هدف از کارگاه سفال و مجسمه سازیبیشتر اشنایی اجمالی با اصول این رشته به عنوان رشته ای جنبی
و گاهی مکمل رشته معماری برایدانشجویان است.
از طرفی یکی از راه های بیانایده های اولیه،ساخت ماکت های کچی و گاهی گلی ست که این درس می تواند
در این زمینه نیز یاری رساندانشجویان باشد تا ایده های ذهنی خود را بهتر نشان دهند.
انچه در تعیین ابعاد این کارگاهموثر است،چرخ های سفال و میز های سفالگری و مجسمه سازی ست.
در این کارگاه باید فضایی برایساخت گل در نظر گرفت که باید به راحتی قابل تمیز کردن باشد.
در این فضا طبیعی یا مصنوعی بودننور چندان اهمیت ندارد اما وجود گرد و غبار در برخی کار ها
موجب اخلال در کار می شود.(مثلادر مراحل لعاب کاری)
کارگاه سفال دارای فضاهایی جانبیست که عبارتند از:
اتاق مربی یا مسئول: که باید دیدکافی نسبت به سالن اصلی داشته باشد.
انبار وسایل کارگاه: که در ان ازوسایلی مانند بسته های گچ،خاک،کاه و... نگهداری می شود.
رختکن:برای تعویض لباس دانشجویاناین درس.
روشویی که میتواند در داخل فضایاتلیه باشد و حد اکثر به وسیله یک پارتیشن جدا شود.
.کارگاه ماکت:
علاوه بر اسکیس و روش های ارائهترسیمی،روش دیگری نیز برای نشان دادن طرحی
که در ذهن شکل گرفته و یا براساس پلان مرحله به مرحله پیش می رود،وجود دارد که
ان ماکت سازی است. ساخت ماکت یکروش بسیار مناسب برای انتقال اسان و سریع ذهنیات،ابعاد،محوطه و... میباشد.
کارگاه ماکت سازی به عنوان فضاییمستقل،بیشتر برای رشته ی شهر سازی که باید ماکت های وسیع درست کنند موضوعیتدارد.
انچه در تعیین فضای کارگاه ماکتسازی مهم است،میز های ساخت و برش است که تعداد انها نیز بر اساس تعداد دانشجویانو
سرانه ها و استاندارد های تعیینشده مشخص میگردد.
نور کارگاه ماکت سازی میتواندمصنوعی یا طبیعی باشد.ولی جهت کار بهتر وجود نور یکنواخت مصنوعی ضروریست.
کارگاه ماکت سازی نیز دارایفضاهای وابسته یی ست که عبارتند از:
اتاق مربی یا مسئول: که باید دیدکافی نسبت به سالن اصلی داشته باشد.
انبار وسایل کارگاه: که در ان ازوسایلی مانند فوم،یونولیت و... نگهداری می شود.
رختکن:برای تعویض لباس دانشجویاناین درس.
روشویی که میتواند در داخل فضایکارگاه وحد اکثر به وسیله یک پارتیشن جدا شود