سال 1389=سال اورانیوم

[ghasem motamedi]

نگاه اجمالی
در میان عموم مردم ، همین که صحبت از اورانیوم به میان می‌آید، بلافاصله بمب اتمی و سلاحهای کشتار جمعی ، که امروزه سخن روز محافل سیاسی و مطبوعاتی است، در اذهان تداعی می‌شود. اما بهتر است به این مطلب فکر کنیم که آیا اورانیوم و اصولا عناصر رادیواکتیو ، عناصری نفرین شده هستند که جز مرگ و کشتار فوق‌العاده دردناک مردم ، هیچ نفع دیگری به حال بشریت ندارند؟

اصولا اگر چنین است، پس چرا دانشمندان در طول قرون و اعصار گذشته و حال تمام تلاش و کوشش خود را و بالاتر و باارزش‌تر از همه عمر و جوانی خود را در این راه صرف نمودند و چه بسا مانند ماری کوری و دیگران در اثر همین تشعشعات رادیواکتیو جان خود را از دست دادند.

آیا ارزش دارد افرادی تمام عمر خود را در راه چیزی سپری کنند که عامل از بین برنده نسل او و افراد دیگر است؟ آنچه در این مقاله بیان می‌گردد، شرح کوتاه و مختصری است از خدمتی که اورانیوم ، این عنصر طبیعی برای بشریت و آسایش و راحتی او انجام داده است. همچنین به استفاده‌های نادرست و غلط از این منبع سرشار انرژی نیز نگاه کوتاهی خواهیم داشت.

نیروگاه هسته‌ای
پر واضح است که منابع انرژی الکتریکی که بشر از آنها برای تولید برق مصرفی خود استفاده می‌کند، سدهای آبی ، پیل‌های شیمیایی و موارد دیگر است. اما همه این منابع انرژی با وجود اینکه تقریبا کم‌هزینه هستند، اما دارای معایب زیادی هستند. اول اینکه مقدار انرژی الکتریکی حاصل از این منابع کم است، همچنین در مناطقی که از نظر آب در محرومیت هستند، تقریبا تولید برق از طریق احداث سد غیر ممکن است. همچنین برای تولید برق به این روشها ، نیاز به سوختهای شیمیایی که جزو منابع تجدیدناپذیر انرژی محسوب می‌شوند، وجود دارد.

پیل شیمیایی

بنابراین بهترین گزینه برای تولید انرژی الکتریکی کافی ، استفاده از انرژی هسته‌ای است. انرژی هسته‌ای دارای بازده فوق‌العاده زیادی نسبت به منابع دیگر انرژی برق می‌باشد. مشکل عمده فقط در تهیه تجهیزات و دستگاههای لازم برای غنی‌سازی اورانیوم و استفاده از آن برای تولید برق است و امروزه این تکنولوژی بیشتر در اختیار کشورهای صنعتی قرار دارد.
تقریبا در تمام سیستمهای تولید توان هسته‌ای موجود ، راکتورهسته‌ای منبع گرما برای به کار انداختن توربینهای بخار است. این توربینها مولدهای الکتریکی را درست به‌همان صورت به حرکت در می‌آورند که نیروگاههای نفت‌سوز یا ذغال‌سوز عمل می‌کنند. در یک نیروگاه هسته‌ای معمولی ماده شکافت‌پذیر به ‌جای ذغال‌سنگ یا نفت به‌کار می‌رود و بنابراین یک منبع جدید انرژی به صورت الکتریسیته فراهم می‌آورد.

نیروگاههای هسته ای

کاربردهای دیگر
کاربرد اورانیوم و تشعشعات رادیواکتیو تنها به تولید انرژی الکتریکی خلاصه نمی‌گردد. به عنوان مثال ، در کشاورزی برای خشک‌کردن و بسته‌بندی میوه‌ها از آن استفاده می‌گردد. همچنین در پزشکی ، صنعت و موارد دیگر نیز کاربرد دارد. بنابراین همانگونه که اشاره شد، اورانیوم عنصری زشت و بی‌ارزش نیست که فقط وسیله‌ای برای کشتار مردم باشد.
اورانیوم آلت دست قدرتهای بزرگ
امروزه بحث استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای و مساله ساخت و تکثیر سلاحهای هسته‌ای و کشتار جمعی به عنوان سخن روز خوراک محافل مطبوعاتی جهان شده‌ است و قدرتهای بزرگ نظیر آمریکا از این وسیله به عنوان حربه‌ای برای حمله به کشورهای دیگر استفاده می‌کنند. به عنوان مثال همه مردم دنیا می‌دانند که از چندی پیش چنین ادعا می‌شد که کشور عراق دارای سلاحهای کشتار جمعی و تکنولوژی غنی‌سازی اورانیوم است و همین امر بهانه‌ای شد تا به این کشور حمله نظامی شود و بسیاری از مردم بی‌دفاع این کشور کشته ‌شدند، در صورتی که هنوز هم که هنوز است، هیچ ردی از این سلاحها در این کشور پیدا نشده‌است.

نمونه بارز این مساله کشورمان ایران است که چقدر مورد اتهام قرار می‌گیرد و با وجود اینکه هر ساله بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از آن بازدید کرده و صلح آمیز بودن آن را تایید می‌کنند، ولی هر از چند گاهی این مطلب در سرتیتر روزنامه‌های غربی قرار می‌گیرد که ایران در پی دست یافتن به تکنولوژی سلاحهای اتمی است.
اورانیوم در خدمت نابودی نسل بشر
قدرتهای بزرگ و کشورهای پیشرفته دنیا با اینکه در استفاده درست از اورانیوم برای خدمت به مردم خود سرمایه‌گذاری می‌کنند، اما همواره از قدرت فوق‌العاده تخریبی و کشتار آن نیز غافل نیستند و تقریبا در جهت استفاده منفی از این عنصر طبیعی نیز گام بر می‌دارند. هرچند استفاده منفی و نادرست از اورانیوم عواقب بسیار دردناکی مانند حادثه هیروشیما و ناکازاکی برجای می‌گذارد، ولی بازهم هیچ حرکتی در جهت جلوگیری از این کار صورت نمی‌گیرد.

ضایعه بمباران هیروشیما

درست است که ظاهرا سازمانهای بین‌المللی مانند آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و توافقنامه‌های بین‌المللی مانند معاهده منع تولید و تکثیر سلاحهای کشتار جمعی بوجود آمده است، اما گویی تمام این موارد برای کشورهای دیگر است و قدرتهای بزرگ و حامیان آنها از تمام این موارد مستثنی هستند.

سخن آخر
به هر حال امید است که بالاخره روزی انسان به این رشد عقلی برسد که تمام آفریده‌های خداوند برای آسایش و راحتی او خلق شده‌اند و این خود انسان است که به واسطه برخی مسایل به استفاده‌های نادرست از این منابع سرشار خدادادی اقدام می‌کند و چه بسا در این کار اقدام به ساخت ابزار و وسایلی می‌کند که زندگی خود او را تهدید می‌کند.

[ghasem motamedi]

از عملیات آماده سازی زباله های اتمی برای انبار کردن در کشو ژاپن
تقریبآ تمام فعالیت های بشری ایجاد موادی می کند که دیگر مورد نیاز نیست و باید با مدیریت صحیح جمع آوری شوند و از محیط زندگی دور شوند. این موضوع شامل جمع آوری زباله های منزل و پسماندهای کارخانه جات شده و تا زباله های اتمی و ... ادامه دارد.


اما زباله های اتمی به دلیل تشعشعاتی که دارند باید بطور خاص تحت نظر باشند و طی مراحل پیچیده از محیط دور شده و دفن شوند. واقعیت آن است که هنوز دانشمندان در حال بررسی روشهایی هستند که توسط آنها بتوانند در پروسه از بین بردن زباله های اتمی کمترین آسیب را به طبیعت وارد آورده، ریسک استفاده از این انرژی را کاهش دهند.

زباله های اتمی یا رادیواکتیو عمومآ پس از استفاده از مواد رادیواکتیو در نیروگاه ها، مصارف پزشکی و صنعتی و ... بدست می آید که معمولآ آنها را با توجه به میزان تشعشع به سه دست سطح پایین، متوسط و بالا (Low, Intermediat & High Level) تقسیم می کنند. این تقسیم بندی بر اساس قوانین بین المللی صورت گرفته و برای هر کدام از این دسته ها شرایط خاص جمع آوری و دفن تدبیر شده است.

Low-Leve : زباله های سطح پایین از نوع بی خطرترین مواد رادیواکتیو هستند که مدت زمان بسیار کوتاهی توانایی تشعشع دارند. لباس کارکنان درگیر با این مواد، ابزار و تجهیزات کاری آنها، فیلترها و ... از این دسته مواد هستند. این نوع از زباله ها نیازی به محافظت های مخصوص (Shield کردن) ندارند، اما آنگونه هم نیستند که مانند زباله های عادی با آنها برخورد شود. آنها معمولآ سوزانده می شوند و در عمق کم دریا یا خشکی دفن می شوند.

Intermediate-Leve : این دسته از زباله ها شامل موادی مانند پسابهای شیمایی، روکش فلزی سوختها و بسیاری از مواد زائد نیروگاههای اتمی هستند. این نوع مواد دارای عمر کوتاه تشعشع هستند اما لازم است که توسط پوشش های مخصوص محافظت یا Shield شوند، چرا که در عمر محدود خود تشعشع قابل توجه دارند، لذا این مواد را معمولآ در میان بلوک های بتون قرار می دهند و در مکانهای مخصوص انبار می کنند.

High-Leve : از نمونه این نوع از زباله ها می توان دقیقآ به تفاله های سوخت هسته ای رآکتورها اشاره کرد، که شرایط نگهداری بسیار سخت تر و پر هزینه تری دارند. آنها باید با پوشش های مخصوص، محافظت یا Shield شوند و سپس در دماهای زیر صفر در انبارهایی در عمق حد اقل 1.5 کیلومتری زمین نگهداری شوند.

اما با وجود آنکه در نوشته های قبل کم و بیش راجع به موضوع تشعشع صحبت کردیم، بهتر است قبل از ادامه بحث، کمی بیشتر راجع به این موضوع صحبت کنیم.


برشی از یک انبار ذخیر زباله سوخت های هسته ای
تشعشع رادیواکتیو چیست؟
تشعشعات رادیواکتیو را در واقع می توان انتشار بی اختیار انرژی از برخی مواد یا بهتر بگوییم اتمهای ناپایدار دانست.


بسیاری از اتمهایی که در طبیعت وجود دارند و مواد اطراف ما را تشکیل می دهند از اتمهای با ثبات تشکیل شده اند، بگونه ای که چنانچه شرایط محیطی آنها تغییر نکند، آن مواد تا ابد به همان حالت می مانند. اما برخی از اتمها نیز وجود دارند که نمی توانند وضعیت خود را ثابت نگهدارند و به تاچار برای رسیدن به حالت تعادل شکسته می شوند و به اتمهای دیگری تبدیل می شوند.

این اتمها در مرحل شکست از خود انرژی آزاد می کنند (به صورت اشعه یا ذره)، به موادی که از اینگونه اتمها تشکیل می شود مواد رادیواکتیو گفته می شوند. تشعشعات آنها هم تشعشعات رادیواکتیو نامیده می شود.

اورانیوم، توریوم یا پتاسیوم از جمله این مواد هستند که به اتم های سبکتر تبدیل می شوند. انرژی آزاد شده طی این پروسه تبدیل شامل امواج پر انرژی و نیز ذراتی است که با سرعت زیاد حرکت می کنند، هیچکدام از این ذرات یا امواج قابل دید نیستند.

لازم به ذکر است که برخی از اتم های عادی مانند کربن یا رادون با وجود پایدار بودن، دارای ایزوتوپ های ناپایدار هستند. این مواد بالقوه می توانند تشعشعات رادیواکتیو داشته باشند.

تشعشع در مواد رادیواکتیو بصورت طبیعی رخ می دهد و مدت زمانی که لازم است تا نیمی از اتمهای بی ثبات تبدیل به اتمهای پایدار شوند را نیم عمر آن ماده رادیواکتیو گفته می شود. نیمه عمر مواد رادیو اکتیو می تواند از چند میلی ثانیه تا چند صد هزار سال باشد.

انرژی بسیار زیاد
همانطور که مشخص است ذخیر کردن و از بین بردن مواد رادیواکتیو سطح بالا نیاز به مدیریت و تکنولوژی بالا دارد، اما مشخص ترین و ساده ترین کار ایزوله کردن به منظور جلوگیری از انتشار تشعشع و نیز سرد کردن آنها است. از زمان دست یابی به روشهای صحیحی ذخیره و دفن اولین زباله های اتمی، بیش از 40 سال است که می گذرد و کشورها ناچار هستند که همچنان آنها را در شرایط خاص نگهداری کنند.

حدود 30 گرم از یک زباله اتمی سطح بالا می تواند حدود 8000 کیلووات ساعت انرژی تولید کند. این مقدار انرژی معادل چیزی حدود 8 تن ذعال سیاه با کیفیت بسیار بالا است. بنابراین مشاهده می کنید که حتی زباله های مواد رادیواکتیو تا چه حد می تواند حاوی انرژی باشند که اگر درست مهار نشود، خطر ساز خواهد بود.

دفن اورانیوم مصرف شده
پس از استفاده از اورانیوم برای تولید انرژی در رآکتور هسته ای، این سوخت دیگر قابل استفاده نیست و باید به روشی بازیافت یا دفن شود، که به دلیل تشعشع زیاد کار ساده ای نیست.

روش کار این است که معمولآ سوخت مصرف شده را در حوضچه هایی برای سرد شدن اولیه نگهداری می کنند، به این ترتیب علاوه بر سرد شدن تا حدی از شدت تشعشع آنها کاسته می شود. این حوضچه ها به گونه ای ساخته شده اند که اجازه وارد کردن آسیب به طبیعت را از این مواد می گیرند، درواقع می توان برای مدتهای طولانی این زباله ها را در این حوضچه ها نگهداری کرد اما به دلایل بسیاری از جمله موارد اقتصادی این کار ممکن نیست.

لذا باید روی سوخت فرآیندهایی انجام بگیرد تا بتوان آنرا در انبارهایی که از آنها نام بردیم ذخیره کرد. این فرآیندها شامل فعالیت هایی است که توسط آنها اورانیوم و پلوتونیوم (پلوتونیوم به دلیل سادگی عملیات fission بیشتر در ساخت سلاح های اتمی بکار برده می شود) از سایر مواد جدا می شوند. برای اینکار میله های سوختی را خرد کرده و آنها را در ظروف اسید قرار می دهند، اورانیوم و پلوتونیوم بازیافت شده به ابتدای چرخه سوخت باز می گردند تا قابل استفاده شوند و مازاد تفاله های سوختی را برای دفن آماده می کنند

[ghasem motamedi]

طي سال‌هاي گذشته و همزمان با پيشرفت‌هاي چشمگيري كه در زمينه استفاده از انرژي هسته‌اي به ويژه در كشورمان صورت گرفته است، مجموعه‌اي از مفاهيم و عبارات علمي نيز وارد زبان‌ها از جمله زبان فارسي مي‌شود كه اگرچه به صورت روزمره بارها و بارها در رسانه‌ها شنيده مي‌شوند اما برخي از آنها در اذهان مردم شفافيت چنداني ندارند. يكي از اين عبارات «سانتريفيوژ» است كه در سال‌هاي اخير در كشورمان نيز پيشرفت‌هاي خيره‌كننده‌اي در زمينه توليد و به كارگيري آن در استفاده صلح آميز از انرژي هسته‌اي صورت گرفته است. با اين حال بد نيست بدانيم كه سانتريفيوژ انواع و اقسام مختلفي داشته و استفاده از آن در بحث انرژي هسته‌اي تنها يكي از موارد كاربردي آن است. شايد ساده‌ترين نوع استفاده از اين تكنيك، ريختن سبزي‌هاي شسته شده در سبدي مخصوص و چرخاندن آن با استفاده از دستگيره و خارج نمودن آب اضافي از آنها باشد.
سانتريفيوژ به هر دستگاهي گفته مي‌شود كه با سرعت زيادي به دور خود چرخيده و در همين حال با استفاده از نيروي گريز از مركز ايجاد شده مواد درون خود را نيز به بيرون پرتاب مي‌كند. بررسي اين فرآيند در نوع خود كار ساده‌اي است. آزمايشي ساده مي‌تواند بسياري از علامت پرسش‌ها را از ميان بردارد. سطل آبي را برداشته و درحالي كه تا نيمه پر از آب است با سرعت به دور خود چرخانده و پس از چند دور پرتاب كنيد. به خوبي ديده مي‌شود كه به واسطه نيروي گريز از مركز ايجاد شده، آب درون سطل از آن بيرون نمي‌ريزد. اين پايه و اساس سيستم‌هاي سانتريفيوژ به حساب مي‌آيد.
در يك سانتريفيوژ واقعي نيز فرآيند مشابهي روي مي‌دهد. به واسطه چرخش بسيار سريع محفظه‌اي به دور خود، هر آنچه در درون آن وجود دارد به سمت بيرون تحت فشار قرار مي‌گيرد. اين دستگاه مي‌تواند در برگيرنده هر ماده‌اي باشد. از نمونه‌هاي خوني گرفته تا مواد شيميايي مختلف. از اين رو نمونه‌هاي آن بسيار متنوع است. به عنوان مثال ناسا داراي سانتريفيوژ عظيمي است كه از آن براي قرار دادن فضانوردان در معرض نيروهاي شديد استفاده مي‌شود. نيروي گريز از مركز توليد شده در اين سانتريفيوژ مي‌تواند شبيه‌سازي بسيار مناسبي از نيروي گرانشي باشد كه در زمان پرتاب فضاپيماها بر بدن فضانوردان وارد مي‌شود.

سانتريفيوژ، لازمه اصلي غني‌سازي اورانيوم
در فرآيند توليد سوخت هسته‌اي و استفاده از آن در نيروگاه‌ها كه با هدف توليد انرژي نظير الكتريسيته صورت مي‌گيرد، سانتريفيوژها نقش اساسي را در غني‌سازي اورانيوم ايفا مي‌كنند به طوري كه در صورت نبود آنها عملا مانع بزرگي بر سر راه غني‌سازي اورانيوم به وجود مي‌آيد. پس از آن‌كه سنگ معدن اورانيوم از معادن استخراج شد، آسياب شده و به شكل پودر درميآيد. براساس برآوردهاي صورت گرفته شده از هر تن سنگ معدن اورانيوم بالغ بر 140‌‌كيلوگرم اورانيوم طبيعي حاصل مي‌شود كه فقط مي‌توان حدود يك كيلوگرم اورانيوم خالص 235 به دست آورد يعني در مجموع يك كيلوگرم اورانيوم خالص از هر هزار كيلوگرم سنگ معدن اورانيوم. در ادامه اسيد سولفوريك به مواد افزوده شده و پس از طي‌شدن چند مرحله ديگر اكسيد اورانيوم با اسيد سولفوريك تركيب مي‌شود و در نهايت سولفات اورانيل حاصل مي‌شود و در آخر با افزودن حلال‌هاي مخصوصي به سولفات اورانيل، ماده جامدي به نام كيك زرد به وجود مي‌آيد كه شامل 70 درصد اورانيوم بوده و داراي خواص پرتوزايي مي‌باشد. براي غني‌سازي اورانيوم، بايد ابتدا كيك زرد را با اتم فلوئور تركيب كرده و به صورت گاز هگزا‌فلورايد اورانيوم درآورد. از اينجا به بعد است كه غني‌سازي اورانيوم به واسطه استفاده از فناوري سانتريفيوژي كامل مي‌شود. البته روش‌هاي مختلفي براي اين منظور وجود دارد اما بررسي‌ها نشان داده‌اند كه استفاده از سانتريفيوژ بهترين و مؤثرترين روش براي غني‌سازي اورانيوم به حساب مي‌آيد.
غني‌سازي اورانيوم با استفاده از فناوري سانتريفيوژ براي نخستين بار حدود 40 سال پيش به وسيله مهندس آلماني به نام زيپه صورت گرفت. البته از آن زمان تا به اكنون اين فناوري با تغييرات و پيشرفت‌هاي گوناگوني همراه بوده است. در كل 2 روش سانتريفيوژ و پخش گازي پايه صنعتي غني‌سازي در كل جهان وجود دارد. روش سانتريفيوژ در مقياس صنعتي ابتدا در هلند در دهه 60 ميلادي مورد استفاده قرار گرفت، براي اين منظور توسعه مواد با استقامت و خواص ويژه و ساخت ياطاقان‌هاي پيشرفته براي سانتريفيوژهايي با سرعت دوراني زياد لازم مي‌بود. در آلمان و انگلستان نيز اين روش توسعه يافت و در سال 1970 سه كشور آلمان، هلند و انگلستان شركتurenco را براي توسعه اين فرآيند و عرضه سرويس غني‌سازي به بازار بين‌المللي تشكيل دادند. اين فرآيند در دهه 80 در كشورهاي آمريكا، فرانسه، ژاپن، استراليا و چند كشور ديگر نيز به كار گرفته شده است. البته بايد يادآوري كرد كه استفاده از سانتريفيوژ براي جداسازي مواد با جرم‌هاي ويژه مختلف از صد سال پيش شروع شده است ولي در آن زمان بحث غني‌سازي به هيچ‌وجه مطرح نبود، به طوري كه از سال 1919 ميلادي اين روش براي جداسازي ايزوتوپ گازها مورد استفاده قرار گرفت؛ تا اين‌كه در جنگ جهاني دوم از دستگاه سانتريفيوژ براي غني‌سازي اورانيوم استفاده شد.
جداي از استفاده از اين فرآيند در غني‌سازي هسته‌اي، استفاده از آن براي دانشمندان علوم مختلف مزاياي قابل توجهي داشته است. دانشمندان مي‌توانند با استفاده از اين تكنيك به جداسازي مايعات و تفكيك آنها به ذرات سازنده آنها بپردازند و جالب اين است كه پس از توقف فرآيند سانتريفيوژ، ذرات جدا شده ديگر با يكديگر تركيب نمي‌شوند. يكي ديگر از موارد استفاده سانتريفيوژ در امور پزشكي و تجزيه و تحليل نمونه‌هاي خوني است. زماني كه نمونه خوني در دستگاه سانتريفيوژ قرار مي‌گيرد، دستگاه شروع به چرخش بسيار سريع كرده و در ادامه عناصر سازنده خون از يكديگر جدا مي‌شوند به طوري كه سلول‌هاي خوني در كف محفظه و سلول‌هاي پلاسما به بالاي محفظه مي‌روند. امروزه استفاده از اين تكنيك در فعاليت‌هاي هسته‌اي به دليل پيچيدگي‌ها و دشواري‌هايي كه دارد، فرآيندي سخت و پرهزينه به حساب مي‌آيد و از اين تكنيك تنها برخي كشورهاي جهان مي‌توانند از آن استفاده كنند و معمولا فناوري آن به جهت مزاياي قابل توجهي كه به همراه دارد در دسترس ساير كشورها قرار نمي‌گيرد. با اين حال در چند سال اخير بحث استفاده از سانتريفيوژها در غني‌سازي اورانيوم در داخل كشور به شدت دنبال شده و نتيجه تحقيقات به عمل آمده در اين زمينه خودكفايي كشور را به دنبال داشته است.

[ghasem motamedi]

هرچند کوير از آب محروم است، اما نام اين کوير (ساغند) از چشمه اي کم آب، اما بسيار گوارا، گرفته شده است. ساغند در اصل «ساقند» يا «سوقند» به معناي آب شيرين است. در حدود سه ساعت از فرودگاه يزد تا معدن سنگ اورانيوم ساغند را با خودرو طي مي کنيم. هواي کوير چند سالي است که آن گرماي هميشگي را ندارد و گرمايش در تيرماه کمتر از تهران است. تلفيق رنگ زرد و سفيد - رنگ کوير- بر دشت هاي مسطح و وسيع غلبه دارد. معدن ساغند با بيش از يک ميليون و صد تن ذخاير تثبيت شده که امروز به بيش از اين رقم افزايش يافته است، اولين معدن سنگ اورانيوم با بيشترين ظرفيت توليد در ايران است. فاز اول اين معدن در پايان سال 1388 به بهره برداري مي رسد.
در سفري يک روزه به يزد در بازديدي اختصاصي از مراحل کار در معدن سنگ اورانيوم ساغند بازديد کرديم. بازديد پنج ساعته مااز بخش هاي مختلف بزرگترين معدن سنگ اورانيوم ايران که تاکنون مورد اکتشاف قرار گرفته است در حالي انجام مي گيرد که ايران با بيش از هزار و سيصد دستگاه سانتريفيوژ پا به عرصه توليد صنعتي سوخت هسته اي گذاشته است.
معدن سنگ اورانيوم ساغند در 189 کيلومتري از فرودگاه يزد در جاده يزد - طبس قرار دارد. کوير ساغند با کوه هايي کم ارتفاع، آب و هوايي خشک، کم بارش و خالي از پوشش گياهي است.40 کيلومتري معدن از مسيري خاکي در سمت راست جاده به روستاي کويري و بسيار قديمي ساغند وارد مي شويم ناصر خسرو قبادياني روزگاري در اين روستا اطراق کرده است، روستايي با 20 خانوار. در حدود نيم ساعت در مسير کناره در جاده اي سنگلاخي که بي شباهت به مسير مسابقات رالي ماشين سواري در دل کوير نيست، عبور مي کنيم. معدن ساغند در دامنه کوهي کم ارتفاع از مجموعه کوه هايي که در اين منطقه به کوه هاي ساغند موسوم است قرار دارد. اين معدن در ارتفاع 1334 متري از سطح دريا قرار دارد. ماده معدني سنگ اورانيوم به مساحت 180 کيلومتر مربع است.
"ساغند" در اصطلاح محلي اش "ساقند" يا "سوقند" به معناي آب شيرين در زبان ترکي است; البته اين چشمه آنقدر کم آب است که تنها کفاف روستاي کوچک ساغند را مي دهد. اين که چرا "ساقند" را "ساغند" مي نويسند، سوالي است که جوابي براي آن نيافتيم.
در نزديکي معدن ساغند، منطقه اکتشافي "خشومي" قرار دارد. (به غير از خشومي در ناريگان نيز منابعي از سنگ اورانيوم کشف شده است.) به طور کلي منطقه ساغند يزد و بندرعباس دو نقطه بالايي و پاييني منطقه اورانيوم خيز کشور است.
در حاشيه منطقه اکتشافي "خشومي" باغچه اي نقلي که در آن درختان سيب، انار و انگور و... براي مصرف کارکنان معدن کاشته شده است، وجود دارد. ديدن اين باغچه کوچک در دل کوير خالي از لطف نيست.
آب مورد نياز معدن ساغند توسط چاهي در فاصله 70 کيلومتري از معدن تامين مي شود که درسال 84 حفر شده است و به وسيله تانکر به معدن حمل مي شود. در تمام مراحل کار به خصوص استخراج به منابع آب زيادي نياز است.
با توجه به هزينه بالا، دشوار و زمان بر بودن استخراج سنگ اورانيوم از معادن زير زميني که معدن ساغند نيز دراين زمره قرار دارد، طراحي اين معدن توسط روس ها به گونه اي صورت گرفته است که پرسنل معدن تا وقتي که کار حفر و احداث تونل ها تا محل اصلي ذخاير سنگ اورانيوم تمام نشده است، در معرض تشعشعات راديواکتيو و ديگر گازهاي سمي قرار نگيرند.
ماده معدني سنگ اورانيوم در پروسه اکتشاف از طريق نقشه هاي ژئوفيزيک و ژئوشيمي و زمين شناسي و حفر گمانه هاي متعدد از نظر سطح و عمق شناسايي شده است. اکتشاف و طراحي معدن ساغند يزد از سال 1373 در دولت هاشمي رفسنجاني با طراحي روسها و اجراي بخشي از پروژه توسط چيني ها آغاز شد، امروز بعداز سيزده سال اين معدن در مرحله تجهيز - ابزار و وسايل تا حفاري هاي مورد نظر براي نزديک شدن به محل اصلي ذخاير سنگ اورانيوم - قرار دارد. مرحله تجهيز پايان سال 88 پايان مي يابد و مرحله بهره برداري از فاز اول معدن سنگ اورانيوم ساغند، طبق برنامه تدوين شده در دولت محمد خاتمي در ابتداي سال 1389 آغاز خواهد شد. معدن ساغند در سه فاز به بهره برداري نهايي مي رسد که هر مرحله حدود يکسال به طول مي انجامد - چنانچه بهر ه برداري از اين معدن طبق برنامه تعيين شده پيش رود در پايان سال 1392 سه فاز بهره برداري پايان مي پذيرد.
اخيرا برخي از مسوولان سازمان انرژي اتمي کشورمان اعلام کرده بودند که معدن ساغند به زودي به بهره برداري خواهد رسيد، اما بر اساس ديده ها و شنيده هاي خبرنگار ايسنا از بخش هاي مختلف معدن و به گفته مسوولان اين معدن، امکان بهره برداري عملا تا پايان سال 88 وجود ندارد. مسولان معدن ساغند معتقدند که اگر اعتبارات کافي به معدن اختصاص داده شود امکان بهره برداري از فازهاي يک و دو را مي توانند داشته باشند.
ممکن است منظور مسوولان سازمان انرژي اتمي از" بهره برداري" پايان مرحله "تجهيز" معدن ساغند بوده باشد!
مهندس مهدي کبيرزاده، سرپرست معدن سنگ اورانيوم ساغند يزد، در پاسخ به اين پرسش که تاکنون محصول معدن ساغند به کارخانه اردکان يزد ارسال شده است؟ گفت: «امکان ارايه محصول براي تبديل به کيک زرد به کارخانه اردکان - که بر اساس معدن ساغند طراحي شده است - به طور خاص وجود دارد.»
وي افزود: «پيش از اين در حدود 50 تا 60 تن سنگ اورانيوم با عيار متوسط 300 PPM (صد گرم در تن) براي توليد کيک زرد و نهايتا توليد اورانيوم غني شده در سطح پايلوت (نطنز) به کارخانه اردکان يزد، ارسال شده است.»
به گفته وي،«ارسال سنگ اورانيوم براي توليد کيک زرد فقط در شرايط خاص و استفاده در مقياس آزمايشگاهي انجام گرفته; چرا که چنين کاري براي طولاني مدت در برنامه کاري اين معدن تا قبل از رسيدن به فاز يک بهره برداري وجود ندارد.»
کبيرزاده، درباره کيفيت کيک زرد توليدي از کارخانه اردکان و ارتباط آن با عيار سنگ اورانيوم ساغند، اظهارداشت: «هيچ ارتباطي بين کيفيت کيک زرد با عيار سنگ اورانيوم وجود ندارد، بلکه به کيفيت کار و تکنولوژي در کارخانه تبديل سنگ اورانيوم به کيک زرد - اردکان يزد - بستگي دارد.»
وي افزود:«کارخانه توليد کيک زرد اردکان بر اساس عيار 553 PPM تنظيم شده است.»
اين در حالي است که معدن سنگ اورانيوم بندرعباس به رغم آن که ظرفيتي کمتر از معدن ساغند دارد، اما از سنگ اورانيومي با عيار بسيار بالاتر برخوردار است.
دکتر قنادي، رييس پژوهشگاه علوم و فنون هسته اي کشور اخيرا در سخناني "ظرفيت معدن سنگ اورانيوم ساغند را 1100 تن اعلام کرد." اما اين ميزان اکنون به بيش از 1100تن افزايش يافته است که به دلايلي بيان ظرفيت کنوني معدن امکان پذير نيست.
در همين حال سرپرست معدن ساغند، اظهار داشت: «تعيين رقم نهايي ظرفيت معدن به طور دقيق امکان پذير نيست; چرا که پس از مرحله اکتشاف اوليه و تجهيز، در مرحله بهره برداري (استخراج) نيز اکتشاف هم صورت مي گيرد و امکان افزايش ظرفيت معدن تا 25 درصد از کل ظرفيت معدن نيز وجود دارد.»
سنگ اورانيوم در ساغند به رنگ زرد قناري با رگه هايي مايل به سبز و قهوه اي است. عيار متوسط سنگ اورانيوم ساغند PPM300 است که به گفته کارشناسان معدن تا عيار 1000 و بالاتر هم به دست آمده است.
کبيرزاده همچنين، در خصوص ظرفيت توليد سالانه معدن به خبرنگار ايسنا، گفت: «سالانه 120هزار تن سنگ اورانيوم در فاز 3 و نهايي بهره برداري، توليد خواهد شد.»
يکي از کارشناسان حاضر در معدن نيز در اين باره گفت:«اين معدن ظرفيت توليد سنگ اورانيوم براي حدودا 20 سال را دارد و ايران در حال حاضر تصميمي براي صادرات اين ماده معدني ارزشمند ندارد.»
هر کيلوگرم سنگ اورانيوم در بازار بين المللي 220 دلار به فروش مي رسد و روزانه تقاضا براي سنگ اورانيوم در دنيا بيشتر مي شود.
معدن ساغند، متشکل از دو چاه اصلي و فرعي به طول 346/5 متر و قطر 4 است. حفر اين چاه ها براي اولين باز در کشور بعد از انقلاب و در مجموعه معدن ساغند يزد انجام شده است. حفر اين دو چاه در سال 82 پايان يافته است.
طراحي چاه ها توسط روسها انجام شده و بعد از خروج آنها از اين پروژه چيني ها براي حفر چاه اول پا به کوير مرکزي ايران گذاشتند. حفر چاه اول 22ماه به طول انجاميد، اما چاه دوم که توسط نيروهاي متخصص ايراني و با نظارت چيني ها حفر شد 26 ماه به طول انجاميد.
از چاه اول (اصلي) به منظور تهويه هواي تازه و حمل و نقل ماده معدني در مرحله استخراج استفاده مي شود و چاه دوم (فرعي) براي حمل و نقل پرسنل و تجهيزات. در هر يک در اين دو چاه شش تونل به شکل افقي طراحي شده است که مجموعا دوازده تونل را تشکيل مي دهد. اين دو چاه در تمام افق ها يا لنز ها (تونل ها) به يکديگر مرتبط هستند. اين تونل ها از دو بخش بازکننده اصلي (مسير سبز) و بخش بازکننده توسعه اي (مسير زرد) که به تناسب وجود ذخاير سنگ اورانيوم در مسيرهاي کوتاه و بلند و پيچ در پيچ بر روي نقشه ديده مي شوند، تشکيل شده است. بخش بازکننده هاي اصلي هر دوازده افق (تونل) مشابه يکديگرند.
هر يک از دو افق (تونل) در چاه ها در بخشي که از آن با نام "کارگاه" ياد مي شود در قالب اتاقکي کوچک به يکديگر متصل مي شوند. در بازکننده توسعه اي (مسير زرد) چاه اصلي پنج کارگاه طراحي شده است، سنگ هاي اورانيوم استخراجي در مرحله بهره برداري در اين کارگاه ها که هر دو افق را به يکديگر متصل مي کند جمع مي شود و از آنجا به وسيله آسانسور به بيرون منتقل مي شود.
در حال حاضر تنها بخش بازکننده تونل شماره دو (مسير سبز) از چاه اصلي به طور کامل حفر و احداث شده است و انتهاي اين بخش که آغاز مرحله بازکننده توسعه اي مي باشد، فعلا مسدود است و هيچ معدن کاري در اين بخش ديده نمي شود.
در پايان مرحله تجهيز معدن که حفر بخش هاي بازکننده (مسير سبز) جزو آن محسوب مي شود، تنها فازهاي دو، سه و چهار حفر مي شوند.
سرپرست معدن ساغند معتقد است، «ايران در اکتشاف و استخراج معادن سنگ اورانيوم به استقلال کامل رسيده است.»
وي با اشاره به حفر و احداث چاه فرعي شماره دو معدن ساغند، گفت: «چاه دوم با طراحي روسها و نظارت چيني ها و اجراي صد در صد آن توسط نيروهاي ايراني حفر و احداث شد.»
کبيرزاده با اشاره به انجام عمليات استخراج در معدن روزميني توليد سنگ اورانيوم بندرعباس افزود: «تمامي مراحل اکتشاف و استخراج معدن بند رعباس توسط نيروهاي داخلي صورت گرفته است و به طور کلي هيچ وابستگي در کار معدن به دنياي خارج نداريم; چه در زمينه تجهيزات و چه تکنيک کار.»
سنگ هاي اورانيوم در مرحله استخراج پس از انتقال به بيرون در بخش (20 -7) طي عملياتي جداسازي مي شوند. سنگ هاي با عيار پايين تر از 300 PPM از سنگ هاي با عيار بالا جدا مي شوند. استخراج در معدن ساغند به سه روش جبهه کار طولانيWall Long، اتاق و پايه
Pilleir Anb Room ، سيستم معدن کاري اتاقيSystem Mining Room انجام مي گيرد.
9 تن از کارشناسان و مهندسان جوان کشورمان که بعضي از آنها بومي کوير نيستند، درباره بخش هاي مختلف مراحل کار در معدن توضيحاتي را از روي نقشه ارايه مي کنند. بعضي از نقشه ها به زبان روسي است.هرچند معدن ساغند نسبت به تاسيسات فرآوري اورانيوم اصفهان و نطنز از حساسيت کمتري برخوردار است، با اين حال کارشناسان حاضر در اين جلسه در بيان سخنانشان احتياط مي کنند. معدن ساغند از جمله مراکز هسته اي است که حساسيت بين المللي کمتري نسبت به آن وجود دارد. به گفته سرپرست معدن ساغند تاکنون دو بار بازرسان آژانس بين المللي انرژي اتمي از اين مرکز به طور معمول بازديد داشته اند. علاوه بر اين نظارت بر کار و ايمني معدن بر عهده کارشناسان و متخصصان ايراني است و هيچ نيازي به نظارت آژانس نيست. پس از آن در قالب يک تيم براي بازديد از بخش هاي مختلف معدن آماده مي شويم. با وجود آنکه پوشيدن لباس هاي معدن سخت و مردانه است، اما هيجان خاص خود را دارد و اين هيجان وقتي قرار است به عمق 350 متري زمين بروي بيشتر هم مي شود. لباس آبي رنگ دو تيکه، چکمه اي بزرگ به رنگ زرد، کلاه ايمني، دستکش و ماسک که استفاده از آنها براي وارد شدن به بخش زيرزميني معدن الزامي است; چکمه ها آنقدر بزرگ است که نمي توان به راحتي با آنها راه رفت و ناگزير پرسنل معدن چکمه اي با سايز کوچکتر برايم مي آورند. در حالي که تعدادي از همراهان چراغ کلاه ايمني شان را روشن کرده اند و براي برخي ديگر شارژ ندارد، از آسانسور چاه اصلي پايين مي رويم.
ايستگاه اول- تونل
شماره دو، 170 متري زمين
فضاي تونل با لامپ هاي فلورسنت روشن است، آنقدر که مي توانيم به راحتي جلوي پايمان را ببينيم. مهندس حسين علي بنار، کارشناس ايمني ساغند به همراه ديگر مهندسان در جريان بازديد علاوه بر توضيحات لازم به سوالات ما پاسخ مي دهند.
حفر و احداث بخش بازکننده اصلي تونل شماره دو به طور کامل پايان يافته است. مسير توسعه اي که بعد از بخش پذيرنده قرار دارد که بر روي نقشه به رنگ زرد نشان داده شده است. تا آغاز مرحله حفر بازکننده هاي توسعه اي که با پايان يافتن مرحله تجهيز آغاز مي شود از تونل بازکننده اصلي به لحاظ هرگونه ريزش و غيره نگهداري مي شود. تونل به طور کامل ريل گذاري شده است. در بخش هايي دهانه تونل به دليل ريل گذاري دو طرفه بزرگتر است. زير پايمان زمين خيس است. در کناره هاي تونل جوي بسيار باريکي است که آب هاي زيرزميني را به عمق 350 متري هدايت مي کند، تا از آنجا با فشار هوا به بالا منتقل شود. آب هاي زير زميني يکي از مهمترين دلايل ريزش تونل ها هستند که به گفته مهندسان معدن اين مساله به خوبي در معدن ساغند کنترل شده است.

ايستگاه دوم- تونل شماره سه، 210متري زمين
80 درصد از حفر و محکم سازي اين تونل در بخش بازکننده اصلي (مسير سبز) انجام شده است. سر کارگر معدن در اين بخش به تيم ما ملحق مي شود. در مسير خط ريل به سمت محلي که کارگران مشغول به کار هستند حرکت مي کنيم. فضاي تونل شماره سه تاريک تر از تونل شماره دو است، به گونه اي که در برخي نقاط نور کلاه هاي مسير را روشن مي کند. سر کارگر معدن درباره نحوه حفر تونل ها توضيح مي دهد که در هر بار عمليات انفجاري در حدود يک متر و 60 سانتي متر تونل حفر مي شود که با برداشتن سنگ هاي باطله يک متر و نيم پيشروي مي کنند. حفر تونل با کار گذاشتن مواد انفجاري در محوطه مورد نظر که با فرمولي خاص انجام مي شود، صورت مي گيرد.
سنگ هاي باطله اي که در اثر انفجار به وجود مي آيد توسط ماشيني که در اصطلاح به "خاک بر سر" معروف است و با کاربري خرد کردن سنگ هاي بزرگ و انتقال آنها به داخل واگن حمل سنگ که در پشت اين ماشين قرار گرفته است به سمت آسانسور براي انتقال به بيرون هدايت مي شود. حمل واگن ها تا آسانسور توسط کارگران صورت مي گيرد. يکي از مهمترين مراحل کار محکم سازي ديواره ها و سقف تونل پس از حفر است. اين کار به چند روش از جمله مش گذاري بر روي سقف و ديواره ها و نصب ميله هاي منحني شکل (قاب) با فاصله هايي نزديک به يکديگر انجام مي شود. در هر دو روش فوق ديواره و سقف با بتن در برابر ريزش هاي احتمالي مقاوم سازي مي شود.
کارگران معدن با اندام هاي لاغر اما قوي و نگاه هايي که انگار تمام سکوت، تاريکي و بکر بودن اعماق زمين را در خود دارد، بي تفاوت از حضور ما به کار خود ادامه مي دهند. مرداني به سختي سنگ هاي عمق 210 متري و نرمي عمق 350 متري. فرصتي براي صحبت با آنها نيست، اما حرفهايشان را مي توان از روي ديوار نوشته هاي تونل شماره سه فهميد; يا علي مدد، عروس کوير و...
آب هاي زيرزميني و گل آلود بودن خاک در اين تونل بيشتر است. تاريکي اين پايين ذهن را براي تمام تصورات و توهم هاي ترسناک فراهم مي کند. از سر کارگر معدن درباره اين بعد رواني از کار در معدن مي پرسم، با خنده پاسخ مي دهد که" کار ما از جن و پري گذشته است..." ، به هر حال تاريکي است و هزار فکر و خيال و توهم...!؟ با وجود ضرورت رعايت ايمني کار از سوي کارگران چه به لحاظ ماهيت کار معدن و چه حساسيت هاي مربوط به معادن سنگ اوارنيوم به دليل وجود تشعشعات راديواکتيويته به نظر نمي آيد خيلي به ايمني خود اهميت دهند. يکي از آسيب ها و خطرات جدي در معادن سنگ اورانيوم تشعشعات شديد راديو اکتيويته حاصل از سنگ اورانيوم است. با وجود آنکه در مرحله بهره برداري کارگران از مسير هاي ويژه و استاندارد و با لباس هايي مخصوص تردد مي کنند، اما مساله هواي داخل چاه و تونل ها در حالي که در قلب ذخاير سنگ اورانيوم قرار دارند، نگران کننده است. تهويه هاي موجود در تونل اکسيژن لازم در مرحله فعلي به داخل تونل و چاه وارد مي کند. ورود هواي تازه به داخل همچنين، گازهاي سمي را پراکنده مي سازد، با وارد شدن به منطقه ذخاير سنگ اورانيوم در مرحله بهره برداري تهويه اي بسيار قوي خريداري و در ديواره ورودي چاه اصلي نصب شده است. کارگران که اغلب از شهرهاي اطراف براي کار به معدن مي آيند در روز شش ساعت و نيم کار مي کنند و متقابلا چهارده ساعت استراحت. متاسفانه حقوق ماهيانه کارگران نسبت به فعاليت سخت و زيان آورشان ناچيز است، طوري که به سختي به 400 هزار تومان مي رسد. سرگرمي کارگران تنها غذا خوردن و دو ساعت استراحت ميان روز است.
ايستگاه سوم - تونل شماره شش- 340 متري زمين
از تونل شماره چهار در عمق 250متري عبور مي کنيم، اين تونل سومين تونلي است که بايد تا پايان مرحله تجهيز پايان يابد. در حال حاضر 20 درصد از کار حفر تونل شماره چهار انجام شده است. کار حفر و احداث افق هاي يک، پنج و شش در حين بهره برداري انجام مي شود.
عمق 340 متري ايستگاه آخر است. ديگر از خيسي زمين خبري نيست; زمين کاملا گل آلود است و هواي تونل سرد و تاريک. کار حفاري در تونل شماره شش در مراحل آغازين است. در 10 متري پاياني چاه اصلي آب هاي زيرزميني که از دو چاه جمع شده در آنجا جمع و از طريق لوله کشي و با فشار هوا به بيرون منتقل مي شود. در اين عمق سنگ ها از جنسي هستند که به راحتي در دست پودر مي شوند، به همين دليل کار حفاري و مقاوم سازي تونل بسيار دقيق و حساس است. پس از اتمام بازديدمان از مراحل حفر تونل ها در چاه اصلي از بخش هاي مختلف خدماتي، فني و پشتيباني معدن بازديد مي کنيم. در محوطه معدن آلاچيقي که به گفته حاضران نمادي از معدن است، قرار دارد که در ساعاتي از روز کارکنان در زير آن سايه مي گيرند. واحد برق و خدمات فني، کمپرسور خانه، تعميرگاه سنگين (دراين بخش مش ها و قاب ها و غيره که ابزار مقام سازي تونل هاست ساخته مي شود)، آزمايشگاه، درمانگاه، اتاق هاي ورود و خروج کارگران که - در آينده در مرحله شروع بهره برداري از معدن راه اندازي خواهد شد-; اين بخش کاملا مطابق با استاندارهاي جهاني طراحي و آماده سازي مي شود. همچنين بخش تهويه اصلي معدن که بر ديواره ورودي چاه اصلي نصب شده است. اين فن بزرگترين فن حال حاضر ايران است که از چين خريداري شده است. سيستم آن بر فعاليت دهشي تنظيم شده است در عين حال که قابليت فعاليت همزمان دهشي و مکشي را هم دارد. موتور آن در دقيقه 740 دور مي چرخد و از 30 تا حداکثر 110 متر مکعب بر ثانيه قابليت توليد هوا دارد.
به گزارش ايسنا، سنگ اورانيوم در بخش هايي ديگر از معدن ساغند به شکل رو زميني کشف شده است. در اين بخش ها که آنامالي نيز گفته مي شود تا عمق 60 متري امکان استخراج سنگ اورانيوم وجود دارد که بر اين اساس رو زميني محسوب مي شود. در ساغند 9 آنامالي کشف شده است که از اين تعداد دو آنامالي در مرحله اکتشاف تفضيلي قرار دارد. البته ذخاير اين آنامالي ها به طور دقيق مشخص نيست. بر اساس تخميني در اين خصوص براي مجموع 9 آنامالي در حدود پنج هزار تن و حتي بيشتر زده مي شود. براي حفر آنامالي ها نياز به چال زني يا تونل زني مثل دو چاه اصلي و فرعي نيست. بازديد از معدن ساغند، در حالي انجام شد که چند روز قبل از آن مهندس کلانتري، رييس شرکت اکتشاف و تامين مواد اوليه و سوخت (امکا)، در راس هياتي براي بازديد از مراحل کار معدن به کوير آمده بودند. کلانتري از ابتداي سال 1386 با پايان دوران تصدي مهندس قاسم سليماني به عنوان معاون اکتشاف سازمان انرژي اتمي، مديريت شرکت تازه تاسيس (امکا) را بر عهده گرفت. وي پيش از اين مجري طرح کارخانه اردکان يزد بوده است. متاسفانه، مهندس کلانتري حاضر نشد به سوالات ما در خصوص معدن ساغند در تهران پاسخ دهد.

[ghasem motamedi]

ژاپن مدارگرد ماه خود را در سال 2007 به فضا پرتاب كرده است. این كاوشگر با استفاده از اشعه گاما موفق به شناسایی اورانیوم موجود در سطح ماه شده است.
تصاویری كه كاوشگر ماه گرفته نشان می‌دهد كه در ماه عنصر اورانیوم وجود دارد.
كاوشگر ژاپن كه هم اكنون در مدار تنها قمر زمین( ماه) قرار دارد تصاویری از سطح ماه تهیه كرده كه در این تصاویر نشانه‌هایی از وجود رادیو اكتیو دیده می‌شود.
این كشفیات جدید در كارگاه علمی اشعه كیهانی كه در حاشیه چهلمین كنفرانس ماه برگزار شده بود، ارائه شد.
محققان بر این باورند كه می‌توان بر روی ماه یك نیروگاه اتمی ساخت یا ماهواره زمینی از منبع اورانیوم موجود در سطح ماه استفاده كند.
ژاپن مدارگرد ماه خود را در سال 2007 به فضا پرتاب كرده است. این كاوشگر با استفاده از اشعه گاما موفق به شناسایی اورانیوم موجود در سطح ماه شده است.
دانشمندان با استفاده از ابزارهای مختلف توانستند نقشه‌ای از سطح ماه تهیه كنند كه در آن وجود توریم، پتاسیم، اكسیژن، سیلیكون، منیزیوم، كلسیم، تیتانیوم و آهن در حال حاضر را تأئید می‌كند.
رابرت ردی یكی از دانشمندان ژاپن گفت: تا قبل از این، گزارشی مبنی بر وجود اورانیوم در سطح ماه ارائه نشده بود و این برای اولین بار است كه توانستیم وجود اورانیوم در این قمر را اثبات كنیم.

[ghasem motamedi]

رییس سازمان انرژی اتمی درباره مکان‌یابی10 سایت غنی‌سازی که پنج سایت آن به دستور رئیس جمهور باید در دو ماه پس از اعلام این تصمیم مشخص می‌شد، اظهار داشت:« نزدیک به 20 مکان را مکان‌یابی کرده‌ایم و گزارش آن را به رئیس‌جمهور ارائه داده‌ایم، اما این مکان‌ها، مکان‌هایی بالقوه هستند.» صالحی گفت:« این مکان‌های بالقوه را براساس 16 الی 20 شاخص‌ تعیین شده ارزیابی می‌کنیم تا نهایتا 10 مکان را مشخص کنیم و انشاالله سال آینده (شمسی) بنا به دستور رییس‌جمهور ممکن است کار ساخت دو سایت جدید غنی‌سازی را آغاز می‌کنیم.»
رییس سازمان انرژی اتمی ادامه داد:« هر کدام از این سایت‌ها به لحاظ قدرت تولید، نه وسعت مکان، در حد و اندازه سایت غنی‌سازی نطنز هستند.»
صالحی گفت: «در این دو سایت جدید بنا داریم از سانتریفیوژهای جدید استفاده کنیم.»
رئیس سازمان انرژی اتمی هم‌چنین از اعلام اخبار خوش در 20 فروردین سال آینده توسط رییس‌جمهور درباره نوع سانتریفیوژ‌ها خبر داد و گفت:« آنجا مشخص می‌شود که ما از چه نوع سانتریفیوژهایی در سایت‌های جدید استفاده خواهیم کرد.»
درجلسه هیات وزیران در اوایل دی ماه مقرر شد، سازمان انرژی اتمی تا دو ماه پس از آن کار احداث پنج سایت جدید را که مکان آنها در سراسر کشور پیش‌بینی شده است آغاز و برای پنج سایت جدید نیز مکان مناسب پیشنهاد کند.
براساس برنامه پیش‌بینی‌شده، دولت باید برای 20 هزار مگاوات برق مورد نیاز نیروگاه‌های کشور سوخت تولید کند که گام مهم در این مسیر احداث 10 سایت غنی‌سازی در مقیاس نطنز است.
محمود احمدی‌نژاد رییس‌جمهور در زمان اعلام تصمیم ایران برای ساخت 10 سایت جدید غنی‌سازی با این که برای تأمین 20 هزار مگاوات برق به 500 هزار سانتریفیوژ در مقیاس فعلی آن نیازمند هستیم، گفت: البته سانتریفیوژهای جدیدی که در جمهوری اسلامی ایران طراحی شده است با ظرفیت بالاتر و با تعداد کمتر از این کار را انجام می‌دهند که به محض به بهره‌برداری رسیدن آن‌ها از این سانتریفیوژهای جدید استفاده خواهیم کرد.
احمدی‌نژاد تاکید کرد: باید به جایگاهی برسیم که بتوانیم 250 تا 300 تن سوخت در ساخت تولید کنیم و برای این کار از سانتریفیوژهای جدید و با سرعت بالاتر بهره بگیریم.
هم‌چنین علی‌اکبر صالحی معاون رییس جمهور در این‌باره گفته بود: به جز پنج سایتی که شناسایی شده است، پنج سایت دیگر را هم درصدد شناسایی هستیم که در اکناف و اطراف ایران منتشر خواهد بود و در یک جا جمع نخواهد بود و در دل کوه ساخته می‌شود.
صالحی خاطرنشان کرد: این سایت‌ها طوری ساخته خواهند شد که از هر نوع حمله‌ای، ایمن باشند و پدافند غیر‌عامل را به عنوان عامل اصلی در تاسیس این سایت‌ها در نظر خواهیم گرفت.
وی گفت: از این به بعد سایت‌های غنی سازی ما سایت‌های بازی نخواهند بود، بلکه در دل کوه ساخته می‌شوند

[ghasem motamedi]

توليد نيروي اتمي

سوختن سوخت هاي فسيلي (زغال ،نفت وگاز) براي توليد الكتريسيته از قبل از قرن بيست ويكم استفاده مي شد.براي بيشتر از 3 دهه يك سوخت غير فسيلي ،اورانيوم ،براي تولآيد الكتريسيته استفاده مي شود اولين دستگاه نيروي اتمي در سال 1957 در شيپينگپورت ،پنسيلوانيا بصورت تجاري بكار افتاد .از آن به بعد ،استفاده الكتريسيته توليدي اتم در برخی کشورها رشد داشته است .
صنعت نيروي اتمي آمريكا ،به ركورد چهارمين سال متوالي سطوح توليد نيرو در طول سال 2002 رسيد .كل نيروي هسته اي 1/780بيليون كيلو وات ساعت بود ،حدود 5/1 درصد ركورد قبلي از ثابت 8/768 كيلو وات ساعت در 2001 بالا رفت .اين رشد مدام در يك صنعت را نشان مي دهد كه كمتر از 600 بيليون كيلووات ساعت در سال پيش از 1991 را توليد كرده بود .اين ركورد يا ثبت علاوه بر اين حقايقي را كب كرده بود كه رقم هاي كلي واكنش گر هاي تجاري از 111 واكنش گر در سال 1990 هم اكنون به 104 واكنش گر كاهش يافته اند ركورد از ميان استفاده زياد ظرفيت هسته اي موجود بدست آمده است .فاكتورضريب ظرفيت شبكه ساليانه تخميني 7/90 درصد در طول سال 2002 در مقايسه با 4/89 درصد در سال 2001و 66 در صد در سال 1990 بود.

توليد الكتريسيته اتمي 2003-1976

دستگاههاي نيروي اتمي ، به فرايند شكافت اتمي اعتماد دارند . در اين فرايند، هسته اتم سنگين ، نظير اورانيوم . زمانيكه كه توسط نوترون هاي آزاد در راكتور اتمي بمباران مي شود ، شكافته مي شود . (1) فرايند شكافت اتمهاي اورانيوم ، دو اتم كوچكتر آزاد مي كند ، 1 تا 3 نوترون آزاد به علاوه مقداري انرژي . زيرا نوترون هاي آزاد بيشتري از يك شكافت اورانيوم نسبت به آنهايي كه براي شكافت هستند ، آزادي مي شوند و آهنش مي تواند خود نگه دار باشد . يك واكنش زنجيري تحت شرايط كنترل شده ، بنابراين مقدار خيل زياد انرژي انرژي توليد مي كند . اورانيوم به صورت تركيبي با مقادير كم كم عناصر ديگر وجود دارد . از لحاظ اقتصادي نشتهاي اورانيوم قابل بازيافت اساسا در غرب ايالت متحده ، استراليا ، كانادا ، آفريقا و آمريكاي جنوبي كشف شده اند ، يك تن كانسار اورانيوم در ايالات متحده در حدود 7 پوند اكيد اورانيوم ))
آزاد مي كند . كانسار اورانيوم ابتدا از لحاظ شيميايي بايد فرآوري ، غني و به صورت ساچمه هايي در آيد تا قابل استفاده به صورت سوخت باشد .
ساچمه هاي سوختي اورانيوم در ميله هاي خالي كه ميله سوختي ناميده مي شود ، بار زده مي شوند . صدها ميله سوختي تجمعات سوخت تشكيل مي دهند كه با ميله هاي كنترل در داخل هسته راكتور اتمي جاي داده ميشوند و سپس به صورت نصفه با آب تركيب مي شود . نظير سوختهاي فسيلي ، نتيجه سوخت اورانيوم توليد گر ما مي باشد كه آب را به بخار تبديل مي كند . بخار ، پروانه ها را در توربين مرتبط با يك ژنراتور الكتريكي مي گرداند . بنابراين ، گرما به طور متفاوت در يك راكتور اتمي نسبت به دستگاه نيروي سوخت فسيلي توليد مي شود .
هسته اتم شامل تركيبي از پروتون و نوترون مي باشد كه داراي وزن مشابه مي باشند . انرژي در يك راكتور هسته اي از فرايندي كه شكافت هسته اي ناميده مي شود ، ناشي مي شود ، به اين ترتيب كه يك نوترون با هسته يك اتم اورانيم تصارم مي كند و جذب ميشود . جذب نوترون باعث ناپايداري هسته مي شود ، و باعث مي شود تا به دو اتم با عناصر سبك تر شكسته شود و گرما و نوترون هاي جديد آزاد كند . گرما براي توليد الكتريسيته استفاده مي شود ، هنگاميكه نوترون احتمالا توسط اتم هاي ديگر اورانيوم جذب ميشود ، نتيجه آن شكافت بيشتر هسته اي مي باشد . اين فرايند متوالي شكافت واكنش زنجيري ناميده مي شود . اين فرايند متوالي و پي در پي مي باشد ، زيرا براي هر اتم اورانيوم شكافت شده توسط يك نوترون ، نوترون هاي جديد آزاد مي شود كه فرايند را ادامه مي دهند

انرژي اتمي (اورانيوم)انرژي ناشي شده از اتم ها:

نيروي اتمي شامل 20 درصد از مجموع الكتريسيته توليد شده در آمريكا مي شود ،يك مقدار قابل مقايسه باهم الكتريسيته استفاده شده،در كاليفر نيا،تكزاس ونيويورك كه سه ايالت پر جمعيت مي باشند .در سال 2001 ، 66 دستگاه نيروي اتمي (متشكل از 104 راكتور اتمي پر وانه دار )در سر تا سر ايالات متحده وجود داشت كه اكثراًَ در ساحل شرقي ودر غرب ميانه وجود داشت .يك دستگاه نيروي اتمي اساساً روش مشابه اي نظير دستگاه سوخت فيل ،بايك تفاوت مي باشد ،منبع گرما .فرايندي كه گرما براي راكتور اتمي توليد مي كند ،شكافت يا واپاشي اتمهاي اورانيوم مي باشد .اين گرما آب را به جوش مي آورد تا بخار براي گرداندن ژنراتور تور بين بسازد ،نظير دستگاه سوخت فيلي .بخشي كه گرما توليد مي شود هسته راكتور ناميده مي شود.

سوخت اتمي

اتم ها از سه جزءاصلي تشكيل شده اند .پروتون ،نرترونوالكترونؤمعمولي ترين اتم قابل شكافت ايزوتوپ (عضو ويژه خانواده اتمي)اورانيوم كه تحت عنوان اورانيوم 235(235-U )معروف است و سوخت مورد استفاده در بيشتر انواع راكتور هاي اتمي ميباشد.
اگر چه كاملاً معمولي مي باشد ،در حدود 100 برابر معمولتر از نقره ،235-U نسبتاً كمياب مي باشد.بيشتر اورانيوم آمريكا ايالات متحده غربي استخراج شدهاند .چون اورانيوم بصورت 235-U استخراج مي شود ،ابتدا بايد كوچكتر و فر آوري شود قبل از اينكه بصورت سوخت قابل استفاده باشد .در حالت نهايي قابل استفاده سوخت اتمي بشكل ساچمه هاي سفتي با يك اينچ طول خواهد بود كه مي تواند تقريباً مقدار مساوي الكتريسيته معادل يك تن زغال توليد كند .


انواع راكتورها

همان طور كه راههاي زيادي براي طراحي وساخت هواپيما ها و اتو مبيل ها وجود دارد، مهندسان انواع مختلفي از دستگاههاي نيروي اتمي را گسترش داده اند:دو نوعي كه در آمريكا استفاده مي شود ،راكتورآ-جوشان(BWRS)،وراكتور آب تحت فشار ،PWRS)درBWR،آب گرم شده توسط هسته راكتور مستقيماً به بخار در ظرف راكتور تبديل مي شود وسپس باعث نيروي ژنراتور تور بين مي شود .در PWR،آب در حال گذر از هسته راكتور تحت فشار قرار مي گيرد ،به همين خاطر نمي تواند به بخار تبديل شود .يك ژنراتور بخاري يك استوانه بزرگي با هزاران لولآه در آن مي باشد كه از اين طريق آب راديو اكتيو داغ مي تواند جاري شود .خارج از لوله ها در ژنراتوربخار آب راديو اكتيو نشده (يا آب تميز )مي جوشد ودر نهايت به بخار تبديل مي شود .آب تميز از يكي از چندين منابع سر چشمه بگيرد ،اقيانوس ها ،در يا چه ها يا رودخانه ها ،آب راديو اكتيو به هسته راكتور بر مي گردد تا دوباره گرم شود تقريباً چندين درصد راكتور هاي كار كنننده در آمريكا از نوع PWRهستند.

راكتورهاي اتمي اساساًماشين هايي هستند كه شامل زنجيره واكنش ها وآنها را كنترل مي كنند،زماني كه گرما در يك نرخ كنترل شده آزاد مي شود .در دستگاههاي نيروي الكتريكي ،راكتورها گرما براي تبديل آب به وبخار تهيه مي كنند كه باعث گرداندن توربين هاي بخار مي شود .الكتريسيته از طريق خطوط انتقال به مدارس ،بيمارستانها ،كار خانه ها ،ساختمان هاي اداري ،سيستم هاي ريلي وديگر مشتريان حمل يا پخش مي شود.
هسته راكتور از چهار عامل اصلي تشكيل شده است:
سوخت :سوخت اتمي شامل ساچمه هايدي اكسيد اورانيوم غني شده به فرم لوله هاي فلزي مدادي ضخيم و12 فوت طول مي باشدكه ميله هاي سوختي ناميده مي شود اين ميله هاي سوختي براي تشكيل اجتماعات سوختي بهم متصل مي شوند .يك دستگاه اتمي مي تواند بطور مداوم براي بيشتر از 2 سال كار كند .براي زياد كردن اين مدت ،يك راكتور بايد يك تجمع 100 تا 300 تايي داشته باشد .
ميله هاي كنترل:ميله هاي كنترل شامل موادي هستند كه سرعت واكنش وغيري را تنظيم مي كند .اگر آنها از هسته بهبيرون كشيده شوند ،سرعت واكنش افزايش مي يابد .اگر داخل شوند سرعت واكنش كاهش مي يابد .
سرد كننده:يك سرد كننده كه معمولاًآب مي باشد ،به داخل راكتور پمپ مي شود تا گرماي توليد شده توسط شكافت سوختي از بين ببرد .اين موضوع قابل مقايسه با آب سيستم 5 سرد كننده ماشين ،كه گرماي توليد شده در موتور رااز بين ميبرد باشد .در يك راكتور ،به اندازه 330000 گالن آب در هسته راكتور در هر دقيقه جاري ميشود تا گرما را از بين ببرد.
تعديل كننده :يك تعديل كننده ،آب ،سرعت اتم را زماني كه حركت مي كند ،كند ميكند .
اين كاهش سرعت بطور واقعي فرصت شكافت را زياد مي كند ،بنابر اين انرژي آزاد مي كند .
اگر چه طراحي هاي مهندسي كاملاًپيچيده هستند ،اما اين چهار عامل سوخت ،ميله كنترل ،سرد كننده و تعديل كننده ،اجزاي اساسي راكتور هستهاي مي باشند .

محيط زيست:

نظیر همه فرايند هاي زيست محيطي ،توليد نيروي اتمي ،مواد زائد فرعي نيز دارد :زبا له هاي راديو اكتيو وآب
داغ: زيرا الكتريسيته توليد شده اتمي دي اكسيد كربن وارد اتمسفر نمي كند .دستگاههاي نيروي اتمي در آمريكا ،از انتشار گاز هاي گلخانه اي به علت وجود 5 ميليون ماشين در خيابان ها و بزرگراه ها جلو گيري مي كنند .

زباله هاي راديو اكتيو ،نگراني اصلي زيست محيطي براي نيروي اتمي هستند ،بيشترين زباله هاي راديو اكتيو زباله هاي اتمي در سطح پايين مي باشند كه معمولاً اشغال ،ابزار الات ،لباسهاي محافظ كننده ،لباسهاي خشك كننده و مواد دور ريختني كه با مقادير كمي از مواد معلق و غبار هاي راديو اكتيو آغشته شده اند .اين مواد تابع نظم ويژه اي هستند كه ذخيره آنها را تحت كنترل دارد بنا بر اين در تماس با محيط بيروني نخواهند بود .

از طرف ديگر ،تجمعات سوختي غير راديو اكتيو بطور زيادي راديواكتيو هستندو بايد در استخر هاي طراحي شده مخصوصي شبيه به استخر هاي شنا (آب به سوخت را سرد و به عنوان يك صفحه پر تو افكن عمل مي كند )

يا در ظرف هاي ذخيره خشك طراحي شده مخصوص نگهداري شوند.سوخت قديمي تر وكم راديو اكتيو در وسايل ذخيره خشك نگهداري مي شود ،كه ما بتون مخصوص كه باعث تقويت ظرف مي شود ،بسته مي شود .برنامه دراز مدت بخش انرژي آمريكا،براي اين سوخت معرف شده ،به اين صورت است كه در اعماق زمين در يك مخزن زمين شناسي ،در كوههاي يو كا .نووادا نگه داشته شود.

[ghasem motamedi]

۱ - مرکز تحقیقات کشاورزی و پزشکی هسته ای کرج

این مرکز با استفاده از شتاب دهندۀ سیکلوترون، توانایی تولید رادیوایزوتوپ های گوناگون جهت کاربردهای پزشکی، کشاورزی و صنعتی را دارد. فعالیت های پژوهشی کشاورزی هسته ای در راستای استفادۀ صلح جویانه از انرژی هسته ای جهت کمک به حل مشکلات کشاورزی با امکانات آزمایشگاهی مجهز و پیشرفته در مرکز تحقیقات کشاورزی و پزشکی هسته ای کرج انجام می شوند.

۲ - مرکز تحقیقات هسته ای تهران

این مرکز به سبب سابقۀ طولانی و توان علمی و فنی حاصل از کادر مجرب خود، همواره پیشاهنگ فعالیت های علمی و پژوهشی فناوری هسته ای در ایران بوده است. مرکز تحقیقات هسته ای با داشتن رآکتور هسته ای تحقیقاتی با قدرت 5 مگاوات، آزمایشگاه های مجهز و تأسیسات لازم، نقش اصلی را در توسعۀ دانش فنی تولید و کاربرد رادیوداروها و چشمه های صنعتی در ایران داشته است. اهم این رادیوایزوتوپ ها عبارتند از: تهیه و تولید رادیوداروها و کیت های رادیودارویی،، تهیه و تولید رادیوایزوتوپ برای کاربردهای صنعتی، تهیه و تولید کیت های رادیوایمونواسی جهت نشان گذاری هورمون ها و آنتی بادی ها و غربال گری کم کاری تیروئید نوزادان، فعالیت های پژوهشی رادیوداروها و رادیوایزوتوپ های صنعتی. لازم به توضيح است كه در سال 1335، انستيتو علوم هسته‌اي كه تحت نظارت سازمان مركزي پيمان سنتو بود از بغداد به تهران منتقل شد و دانشگاه تهران، مركزي را تحت عنوان مركز اتمي دانشگاه تهران براي آموزش و پژوهش هسته‌اي پايه گذاري نمود. چندي بعد در سال 1337 به پيشنهاد دانشگاه تهران، ساخت يك رآكتور اتمي در دستوركار دولت قرار گرفت و تصويب گرديد. در همين راستا آيزنهاور، رئيس جمهور آمريكا، جهت تبليغ طرح خود (اتم براي صلح) يك رآكتور اتمي به ايران داد. عمليات ساختماني رآكتور دانشگاه تهران در 1340 آغاز و در آبان ماه 1346 آمادۀ كار گرديد و عملاً مورد بهره‌برداري قرار گرفت. ظرفيت اين رآكتور 5 مگاوات و از نوع آب سبك بوده و تا سال 1372 با سوخت اورانيوم با غناي بالا (93 درصد) كار مي كرد. سوخت رآکتور در سال 1372 از درجۀ غنای بالا (93 درصد) به درجۀ غنای پایین (حدود 20 درصد) تبدیل شد.

۳ - كارخانه غني سازي نيمه صنعتي فردو

در مورخ 30/6/1388 برابر با 21/9/2009، جمهوري اسلامي ايران كارخانه غني سازي نيمه صنعتي فردو را به آژانس اظهار نمود. سازمان انرژي اتمي با صدور بيانيه اي اظهار داشت: "جمهوري اسلامي ايران در راستاي حفظ و برخورداري از حقوق مسلم خود در بهره برداري صلح آميز از انرژي هسته اي، طي يك گام موفق جديد نسبت به ايجاد كارخانه نيمه صنعتي غني سازي سوخت هسته اي ديگري اقدام نموده است. ايران اكنون با رعايت تمام جوانب از جمله پدافند غير عامل در حال ساخت اين تاسيسات مي باشد. فعاليت هاي اين تاسيسات همانند ساير تاسيسات هسته اي ايران، در چارچوب مقررات آژانس خواهد بود". آژانس بین المللی انرژی اتمی نيز با ارسال نامه اي به ايران در مورخ 25 سپتامبر (3 مهرماه)، از اقدام جمهوري اسلامي ايران براي ارائه اطلاعات مربوط به اين سايت جديد زودتر از تعهد قانوني خود قدرداني نمود. برابر اعلام رئيس سازمان انرژي اتمي "ايجاد تأسيسات جديد هسته‌اي اقدامي احتياط آميز بوده و هدف آن، تقويت مقابله با هرگونه تهديد نسبت به تأسيسات اتمي ايران است تا دشمن بداند جمهوري اسلامي ايران با اراده‌اي كه دارد، اجازة توقف فعاليت هاي هسته‌اي اش را ولو براي يك لحظه هم نخواهد داد. ميزان غني‌سازي در اين تاسيسات مانند تأسيسات نطنز تا ‪ ۵ درصد خواهد بود. احداث تأسيسات جديد حدود يك سال و اندي پيش آغاز شد و تاكنون هيچگونه ماشين و مواد راديواكتيوي در آن وارد نشده است. طبق مقررات آژانس، هيچ ضرورتي به اعلام خبر مربوط به اين تأسيسات وجود نداشت و ما مي‌توانستيم آن را اعلام نكنيم، اما ما به خاطر بحث اعتمادسازي و شفاف‌سازي اين را بسيار زودتر از زمان مقرر اعلام كرديم". لازم به توضيح است كه برابر تفاهم ايران و آژانس، بازرسان آژانس در 3 آبان 1388 (25 نوامبر 2009) از اين تاسيسات بازديد و اجراي تعهدات مربوطه ايران را تاييد كردند

۴ - اراک

رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک
با افزایش طول عمر رآکتور تحقیقاتی تهران و مستعمل شدن تجهیزات و سیستم های مختلف آن، همانند سایر رآکتورهای مشابه در جهان، می بایست به فکر جایگزینی برای آن بود. از طرف دیگر، نیازمندی های روزافزون ایران به رادیوداروهای مختلف جهت مصارف تشخیص و درمان پزشکی و رادیوایزوتوپ های گوناگون برای کاربردهای صنعتی و تحقیقاتی و محدودیت های مختلفی که ایران حتی در ارتباط با تهیه و تأمین این قبیل رادیوایزوتوپ ها از منابع خارج از کشور روبرو بوده است، سازمان انرژی اتمی را مصمم به احداث یک رآکتور تحقیقاتی جدید به منظور جایگزینی رآکتور تهران نمود. رآکتور تحقیقاتی جدید از نوع آب سنگین و با قدرت 40 مگاوات بوده و موسوم به IR40 می باشد. طراحی پایۀ این پروژه در سال 2002 کامل شد و عملیات اجرایی ساخت آن که هنوز ادامه دارد، از سال 2004 آغاز گردید.

مجتمع توليد آب سنگين اراك
مجتمع توليد آب سنگين اراك در 4 شهريور ماه 1385 توسط دكتر احمدي نژاد افتتاح شد. بنا به اظهار رئيس وقت سازمان انرژي اتمي ظرفيت توليد اين مجتمع ابتدا هشت تن بود و در زمان افتتاح، ظرفيت آن به ۱۶ تن آب سنگين با غناي 8/99درصد رسيد. پروژۀ توليد آبسنگين اراك به عنوان يكي از شاخصه هاي دانش هسته‌اي، در پزشكي و به خصوص كنترلسرطان و كنترل بيماري ايدز نقش تعيين كننده اي دارد و به عنوان خنك كننده وكند كننده رآكتورهاي آب سنگين نیز به كار مي رود. با گشايش اين واحد صنعتي، ايران بهعنوان نهمين كشور داراي تجهيزات توليد آب سنگين جهان مطرح مي شود. كشورهاي آرژانتين،كانادا، هند و نروژ نيز بزرگ ترين صادركنندگان آب سنگين جهان هستند. شايان ذکر است که از هر ۶۵۰۰ ليتر آب معمولي، تنها يكليتر آب سنگين به دست مي آيد. آب سنگين در پژوهش هاي علمي در حوزه هاي مختلفاز جمله زيست شناسي، پزشكي، فيزيك و... كاربردهاي فراواني دارد. برخي از كاربردهاي آن عبارتنداز: طيف سنجي تشديد مغناطيسي هسته، كند كننده نوترون، آشكارسازي نوترينو، آزمون هاي سوخت و ساز در بدن، توليد تريتيم.
۵ - كارخانه غني سازي صنعتي نطنز

UF6 خوراک اصلی کارخانه غنی سازی می باشد. اين ماده در كارخانه نطنز براي توليد سوخت غني سازي مي شود.

۶ - اصفهان

كارخانه UCF اصفهان
آنچه در اصفهان تحت عنوان پروژۀ UCF انجام می گیرد، تبدیل کیک زرد به هگزافلوراید اورانیوم (UF6)، اورانیوم فلزی و اکسید اورانیوم است.

كارخانه توليد ميله سوخت (ZPP) اصفهان
در اين كارخانه با استفاده از فلز مخصوص زيركونيوم، ميله هاي سوخت توليد مي شوند.

كارخانه توليد سوخت (FMP) اصفهان
آخرين و حساس ترين حلقه مربوط به چرخه توليد سوخت هسته‌اي، برعهده اين كارخانه قرار گرفته است. در اين بخش، توليد انواع مجتمع‌هاي سوخت مورد نياز رآكتورهاي تحقيقاتي و نيروگاه‌هاي توليد برق هسته‌اي در دستوركار قرار گرفته است. براساس برنامه‌‌ريزي انجام شده، كارخانه FMP سالانه قادر خواهد بود 10 تن سوخت طبيعي براي به كارگيري در رآكتور تحقيقاتي آب سنگين 40 مگاواتي اراك و سي تن سوخت غني شده با غناي حداكثر 5 درصد براي استفاده در رآكتورهاي هسته‌اي آب سبك تحت فشار از قبيل نيروگاه 360 مگاواتي دارخوين يا نيروگاه‌هاي قدرت ديگر توليد كند. همچنين اين كارخانه قابليت افزايش ظرفيت براي توليد سوخت مورد نياز 2 هزار و 360 مگاوات برق هسته‌اي را طي برنامه پنجم توسعه دارا است.

۷ - كارخانه كيك زرد اردكان

اورانيوم استخراجي از معدن ساغند، در منطقۀ اردکان یزد پس از اعمال فرایندهای مختلف شیمیایی و فیزیکی به کیک زرد تبدیل می شود.

۸ - معدن اورانيوم ساغند

پروژۀ ساغند یزد، نمود عینی فعالیت در زمینه استحصال اورانیوم از منابع طبیعی است. تأسیسات موجود در این کارخانه، اورانیوم را از عمق 350 متری استخراج مي كند.

۹ - نيروگاه اتمي درحال ساخت دارخوين

رئيس وقت سازمان انرژي اتمي در روز بيست فروردين 1386 (روز ملي فناوري هسته‌اي و ورود ایران به مرحلۀ غني‌سازي صنعتي براي توليد سوخت هسته‌اي) اظهار داشت مراحل طراحي و ساخت نيروگاه بومی 360 مگاواتي آب سبك با استفاده از امكانات بومي در دارخوین با شتاب پيگيري مي شود.
۱۰ - نيروگاه اتمي بوشهر




در سال 1353 قرارداد اولیۀ طراحی و ساخت دو واحد نیروگاهی در بوشهر با قدرت هر واحد 1300 مگاوات بین سازمان انرژی اتمی و شرکت KWU آلمان منعقد گردید. با پیروزی انقلاب اسلامی، اجرای این پروژه متوقف گردید. در دی ماه 1373 قرارداد تکمیل واحد یک نیروگاه اتمی بوشهر به صورت مشارکتی بین ایران و روسیه منعقد گردید و در سال 1377 بار دیگر قرارداد مورد بازبینی کلی قرار گرفت که طی آن تکمیل نیروگاه به صورت کلید در دست به شرکت اتم استروی اکسپورت روسیه محول شد. رآکتور مورد توافق با شرکت روسی از نوع رآکتورهای آب سبک تحت فشار با قدرت 1000 مگاوات می باشد. راه اندازي نيروگاه اتمي بوشهر، بارها به دليل فشارهاي سياسي آمريكا و برخي كشورهاي غربي به تأخير افتاد. با شروع بحران در موضوع هسته‌اي ايران با نيات سياسي چند كشور، تحقق اين هدف در هاله اي از ابهام فرو رفت و موج جديدي از فشارها بر روسيه وارد شد. با اتخاذ سياست‌هاي درست كه نتايج آن چيزي جز اثبات صلح‌آميز بودن برنامه هسته‌اي ايران بر همگان نبود، مباني اقدامات سياسي اين كشورها براي اعمال فشار بر ايران فروريخت. روسيه، بالأخره تصميم به حمل سوخت هسته‌اي به نيروگاه بوشهر و راه اندازي آن گرفت. حمل سوخت بوشهر در تاريخ 9 بهمن ماه 1386 كامل شد و بنابر اعلام مقامات روسي و مقامات سازمان انرژي اتمي كشورمان، اين نيروگاه به زودي راه اندازي می شود و خواهد توانست برق هسته‌اي وارد مدار برق كشور نمايد. از اينرو، كشورمان سي و يكمين كشوري خواهد بود كه به توليد برق هسته‌اي مي پردازد.

[ghasem motamedi]

مقدمه

از مهمترین منابع استفاده صلح آمیز ازانرژی اتمی، ساختراکتورهایهسته‌ای جهت تولید برق می‌باشد. راکتور هسته‌ای وسیله‌ای است که در آن فرآیندشکافتهسته‌ای بصورتکنترل شدهانجام می‌گیرد. در طی این فرآیندانرژی زیاد آزاد می‌گردد به نحوی که مثلا در اثر شکافت نیم کیلوگرماورانیوم انرژی معادل بیش از 1500 تن زغال سنگ بدست می‌آید. هم اکنون در سراسر جهان ،راکتورهای متعددی در حال کار وجود دارند که بسیاری از آنها برای تولید قدرت و بهمنظور تبدیل آن بهانرژیالکتریکی ، پاره‌ای برای راندنکشتیهاوزیردریائیها، برخی برایتولید رادیو ایزوتوپوپهاو تحقیقات علمی وگونه‌هایی نیز برای مقاصد آزمایشی و آموزشی مورد استفاده قرار می‌گیرند. درراکتورهای هسته‌ای که براینیروگاههایاتمی طراحی شده‌اند (راکتورهای قدرت) ، اتمهای اورانیوم وپلوتونیم توسطنوترونها شکافته می‌شوند و انرژی آزاد شده گرمای لازم را برای تولید بخار ایجاد کرده و بخارحاصله برای چرخاندن توربینهای مولد برق بکار گرفته می‌شوند.

<H1 dir=rtl style="MARGIN: auto 0in; DIRECTION: rtl; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right" align=right>انواع راکتور اتمی

راکتورهای اتمیرا معمولا برحسب خنک کننده ،کند کننده ، نوع و درجه غنای سوخت در آن طبقه بندی می‌کنند. معروفترین راکتورهایاتمی ، راکتورهایی هستند که ازآب سبکبه عنوان خنک کننده و کند کننده واورانیومغنی شده (2 تا 4 درصد235U) به عنوان سوخت استفاده می‌کنند. این راکتورها عموما تحت عنوان راکتورهای آب سبک (LWR) شناخته می‌شوند. راکتورهای PWR، BWRو WWERاز این دسته‌اند. نوع دیگر ،راکتورهایی هستند که از گاز به عنوان خنک کننده ، گرافیت به عنوان کند کننده واورانیوم طبیعی یا کم غنی شده به عنوان سوخت استفاده می‌کنند. این راکتورها به گاز- گرافیت معروفند. راکتورهای GCR، AGRو HTGRاز این نوعمی‌باشند.

راکتور PHWRراکتوری است که ازآب سنگینبه عنوان کند کننده و خنک کننده واز اورانیوم طبیعی به عنوان سوخت استفاده می‌کند. نوع کانادایی این راکتور به CANDUموسوم بوده و از کارایی خوبی برخوردار می‌باشد. مابقی راکتورها مثل FBR (راکتوری که از مخلوط اورانیوم و پلوتونیوم به عنوان سوخت و سدیم مایعبه عنوان خنک کننده استفاده کرده و فاقد کند کننده می‌باشد) LWGR (راکتوریکه از آب سبک به عنوان خنک کننده و از گرافیت به عنوان کند کننده استفاده می‌کند) از فراوانی کمتری برخوردار می‌باشند. در حال حاضر ، راکتورهای PWRو پس ازآن به ترتیب PHWR، WWER، BWRفراوانترین راکتورهای قدرت درحال کار جهان می‌باشند.

<H1 dir=rtl style="MARGIN: auto 0in; DIRECTION: rtl; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right" align=right>تاریخچه

به لحاظ تاریخی اولین راکتور اتمی در آمریکا بوسیله شرکت"وستینگهاوس" و به منظور استفاده در زیر دریائیها ساخته شد. ساخت این راکتور پایهاصلی و استخوان بندی تکنولوژی فعلی نیروگاههای اتمی PWRرا تشکیل داد. سپسشرکت جنرال الکتریک موفق به ساخت راکتورهایی از نوع BWRگردید. اما اولینراکتوری که اختصاصا جهت تولید برق طراحی شده ، توسط شوروی و در ژوئن 1954در"آبنینسک" نزدیک مسکو احداث گردید که بیشتر جنبه نمایشی داشت. تولید الکتریسیته ازراکتورهای اتمی در مقیاس صنعتی در سال 1956 در انگلستان آغاز گردید.

تا سال1965 روند ساخت نیروگاههای اتمی از رشد محدودی برخوردار بود، اما طی دو دهه 1966 تا1985 جهش زیادی در ساخت نیروگاههای اتمی بوجود آمده است. این جهش طی سالهای 1972 تا1976 که بطور متوسط هر سال 30 نیروگاه شروع به ساخت می‌کردند بسیار زیاد و قابلتوجه است. یک دلیل آن شوک نفتی اوایل دهه 1970 می‌باشد که کشورهای مختلف را بر آنداشت تا جهت تأمین انرژی مورد نیاز خود بطور زاید الوصفی بهانرژیهسته‌ای روی آورند. پس از دوره جهش فوق یعنی از سال 1986 تا کنون روند ساختنیروگاهها به شدت کاهش یافته ، بطوریکه بطور متوسط سالیانه 4 راکتور اتمی شروع بهساخت می‌شوند.

<H1 dir=rtl style="MARGIN: auto 0in; DIRECTION: rtl; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right" align=right>سهم برق هسته‌ای در تولید برق کشورها

کشورهای مختلف در تولید برق هسته‌ایروند گوناگونی داشته‌اند. به عنوان مثال کشور انگلستان که تا سال 1965 پیشرو درساخت نیروگاه اتمی بود، پس از آن تاریخ ، ساخت نیروگاه اتمی در این کشور کاهش یافت،اما برعکس در آمریکا به اوج خود رسید. کشور آمریکا که تا اواخر دهه 1960 تنها 17نیروگاه اتمی داشت، در طول دهه های 1970و 1980 بیش از 90 نیروگاه اتمی دیگر ساخت. این مسئله نشان دهنده افزایش شدید تقاضای انرژی در آمریکاست. هزینه تولید برقهسته‌ای در مقایسه با تولید برق از منابع دیگر انرژی در آمریکا کاملا قابل رقابتمی‌باشد.

هم اکنون فرانسه با داشتن سهم 75 درصدی برق هسته‌ای از کل تولیدبرق خود در صدر کشورهای جهان قرار دارد. پس از آن به ترتیب لیتوانی (73 درصد) ،بلژیک (57 درصد) ، بلغارستان و اسلواکی (47 درصد) و سوئد (48.6 درصد) می‌باشند. آمریکا نیز حدود 20 درصد از تولید برق خود را به برق هسته‌ای اختصاص داده است. گرچهساخت نیروگاههای هسته‌ای و تولید برق هسته‌ای در جهان از رشد انفجاری اواخر دهه1960 تا اواسط 1980 برخوردار نیست، اما کشورهای مختلف همچنان درصدد تأمین انرژیمورد نیاز خود از طریق انرژی هسته‌ای می‌باشند.

طبق پیش بینیهای به عمل آمدهروند استفاده از برق هسته‌ای تا دهه‌های آینده همچنان روند صعودی خواهد داشت. دراین زمینه ، منطقه آسیا و اروپای شرقی به ترتیب مناطق اصلی جهان در ساختنیروگاه هسته‌ایخواهند بود. در این راستا ،ژاپن با ساخت نیروگاههای اتمی با ظرفیت بیش از 25000 مگا وات در صدر کشورها قراردارد. پس از آن چین ، کره جنوبی ، قزاقستان ، رومانی ، هند و روسیه جای دارند. استفاده از انرژی هسته‌ای در کشورهای کاندا ، آرژانتین ، فرانسه ، آلمان ، آفریقایجنوبی ، سوئیس و آمریکا تقریبا روند ثابتی را طی دو دهه آینده طی خواهد کرد.

<H1 dir=rtl style="MARGIN: auto 0in; DIRECTION: rtl; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right" align=right>دیدگاههای اقتصادی و زیست محیطی برق هسته‌ای

جمهوری اسلامی ایران درفرآیند توسعه پایدار خود به تکنولوژی هسته‌ای چه از لحاظ تأمین نیرو و ایجادجایگزینی مناسب در عرصه انرژی و چه از نظر دیگر بهره برداریهای صلح آمیز آن درزمینه‌های صنعت ، کشاورزی ، پزشکی و خدمات نیاز مبرم دارد که تحقق این رسالت مهم بهعهده سازمان انرژی اتمی ایران می‌باشد. بدیهی است در زمینهکاربرد انرژی هسته‌ایبه منظور تأمین قسمتیاز برق مورد نیاز کشور قیود و فاکتورهای بسیار مهمی از جمله مسایل اقتصادی و زیستمحیطی مطرح می‌گردند.

<H1 dir=rtl style="MARGIN: auto 0in; DIRECTION: rtl; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right" align=right>دیدگاه اقتصادی استفاده از برق هسته‌ای

امروزه کشورهای بسیاری بویژهکشورهای اروپایی سهم قابل توجهی از برق مورد نیاز خود را از انرژی هسته‌ای تأمینمی‌نمایند. بطوری که آمار نشان می‌دهد از مجموع نیروگاههای هسته‌ای نصب شده جهتتأمین برق در جهان به ترتیب 35 درصد به اروپای غربی ، 33 درصد به آمریکای شمالی ،16.5 درصد به خاور دور ، 13درصد به اروپای شرقی و نهایتا فقط 0.74 درصد به آسیایمیانه اختصاص دارد. بدون شک در توجیه ضرورت ایجاد تنوع در سیستم عرضه انرژی کشورهایمذکور ، انرژی هسته‌ای به عنوان یک گزینه مطمئن اقتصادی مطرح است.

بنابراینابعاد اقتصادی جایگزینی نیروگاههای هسته‌ای با توجه به تحلیل هزینه تولید (قیمتتمام شده) برق در سیستمهای مختلف نیرو قابل تأمل و بررسی است. از اینرو در اغلبکشورها ، نیروگاههای هسته‌ای با عملکرد مناسب اقتصادی خود از هر لحاظ بانیروگاههای سوخت فسیلیقابل رقابت می‌باشند. بهرحال طی چند دهه گذشته کاهش قیمت سوختهای فسیلی در بازارهای جهانی ، سبب افزایشهزینه‌های ساخت نیروگاههای هسته‌ای به دلیل تشدید مقررات و ضوابط ایمنی ، طولانیترشدن مدت ساخت و بالاخره باعث ایجاد مشکلات تأمین مالی لازم و بالا رفتن قیمت تمامشده هر واحد الکتریسیته در این نیروگاهها شده است.

از یک طرف مشاهده می‌شودکه طی این مدت حدود 40 درصد از هزینه‌های چرخهسوخت هسته‌ایکاهش یافته است و از سویی دیگربا توجه به پیشرفتهای فنی و تکنولوژی حاصل از طرحهای استاندارد و برنامه ریزیهایدقیق به منظور تأمین سرمایه اولیه مورد نیاز مطمئن و به هنگام احداث چند واحد در یکسایت برای صرفه‌ جوییهای ناشی از مقیاس مربوط به تأسیسات و تسهیلات مشترک مورد نیازدر هر نیروگاه ، همچنان مزیت نیروگاههای اتمی از دیدگاه اقتصادی نسبت به نیروگاههایبا سوخت فسیلی در اغلب کشورها حفظ شده است.

<H1 dir=rtl style="MARGIN: auto 0in; DIRECTION: rtl; unicode-bidi: embed; TEXT-ALIGN: right" align=right>دیدگاه زیست محیطی استفاده از برق هسته‌ای

افزایش روند روزافزون مصرفسوختهای فسیلی طی دو دهه اخیر و ایجاد انواع آلاینده‌های خطرناک و سمی و انتشار آندر محیط زیست انسان ، نگرانیهای جدی و مهمی برای بشر در حال و آینده به دنبال دارد. بدیهی است که این روند به دلیل اثرات مخرب و مرگبار آن در آینده تداوم چندانینخواهد داشت. از اینرو به جهت افزایش خطرات و نگرانیها تدریجی در مورد اثرات مخربانتشارگازهای گلخانه‌ایناشی از کاربرد فرآیندانرژیهای فسیلی، واضح است که از کاربردانرژی هسته‌ای بعنوان یکی از رهیافتهای زیست محیطی برای مقابله با افزایش دمای کرهزمین و کاهشآلودگیمحیط زیست یاد می‌شود. همچنانکه آمار نشان می‌دهد، در حال حاضر نیروگاههایهسته‌ای جهان با ظرفیت نصب شده فعلی توانسته‌اند سالانه از انتشار 8 درصد از گازهایدی اکسید کربندر فضا جلوگیری کنند که دراین راستا تقریبا مشابه نقشنیروگاههای آبی

</H1></H1></H1></H1></H1></H1>

[ghasem motamedi]

ماري کوري در سال 1867 با نام ماريا اسکلو دووسکا در ورشو پايتخت لهستان متولد شد او در سن 19 سالگي به پاريس رفت تا در آنجا به تحصيل در رشته شيمي بپردازد . در آنجا با فيزيکدان جوان فرانسوي به نام پير کوري آشنا شد و اين آشنايي به ازدواج انجاميد. او به پير کوري در انجام آزمايشهاي عملي اش درباره الکتريسيته کمک مي کرد زماني که او در سال 1895 در انباري چوبي کوچک که آزمايشگاه او بود شروع به کار کرد نه او و نه هيچ کس ديگر چيزي درباره عنصر شيميايي راديم نمي دانست اين عنصر هنوز کشف نشده بود البته يکي از همکاران پژوهشگر پاريسي فيزيکدان فرانسوي «هانري بکرل» در آن زمان تشخيص داده بود که عنصر شيميايي اورانيوم پرتوهايي اسراسر آميز نامرئي از خود مي افشاند او به طور اتفاقي يک قطعه کوچک از فلز اورانيوم را بر روي يک صفحه فيلم نور نديده که در کاغذ سياه پيچيده شده بود گذاشته بود صبح روز بعد مشاهده کرد که صفحه فيلم درست مثل اين که نور ديده باشد سياه شده است بديهي بود که عنصر اورانيوم پرتوهايي را از خود ساطع کرده بود که از کاغذ سياه گذشته و برصفحه فيلم اثر کرده بود. بکرل اين فرايند را دوباره با سنگ معدني موسوم به (Pitch-blende) که سنگي سخت و سياه قيرگون است که از آن اورانيوم به دست مي آيد- تکرار کرد اين بار اثري که سنگ بر روي صفحه فيلم گذاشته بود حتي از دفعه قبلي هم قوي تر بود بنابراين مي بايست به غير از عنصر اورانيوم يک عنصر پرتوزاي ديگر هم در سنگ وجود مي داشت او فرضيه خود را با خانواده کوري که با او دوست بودند مطرح کرد آنها نيز اين راز را هيجان انگيز يافتند اين چه پرتوهاي نادري بودند که در اشيايي که پرتوهاي نوري معمولي از آنها عبور نمي کرد نفوذ مي کردند و از ميان آنها مي گذشتند؟ در آن زمان پير کوري در مدرسه فيزيک تدريس مي کرد ولي او تمام وقت آزاد خود را به کار مي برد تا به همسرش در آزمايشهايي که انجام مي داد کمک کند رئيس مدرسه فيزيک يک انباري مضروبه کنار حياط مدرسه را در اختيار آنها گذاشت اين انبار فضايي بود که آنها مي توانستند بدون هزينه اي دريافت کنند و بنابراين آن را قبول کردند قدم بعدي اين بود که سنگ معدني سياه را تهيه کنند. اگر مي خواستند اقدام به خريد آن کنند خيلي گران تمام مي شد آنها به طورکلي اندگي اطلاع يافتند که دولت اتريش هزاران کيلو از اين سنگها دارد که چون اورانيومش را جدا کرده اند آنها را بي ارزش مي دانند چون خانواده کوري دنبال اورانيوم نبودند بلکه عنصر ناشناخته جديدي را جستجو مي کردند اين زباله ها را درست همان چيزي يافتند که به آن نياز داشتند ماري و پير کوري اين توده هاي کثيف را با بيل درون ديگهاي بزرگي مي ريختند آنها را با مواد شيميايي مخلوط مي کردند و بر روي يک اجاق قديمي چدني حرارت مي دادند. دود سياه، خفه کننده و بدبوي غليظي که از ديگها برمي خواست نفس آنها را تقريباً بند مي آورد و اشک چشمانشان را سرازير مي کرد. (با مراجعه به يادداشتهاي قطور آزمايشگاهي ماري و پيکر کوري معلوم مي شود که آن دو نفر از شانزدهم دسامبر 1897 به مطالعه در باره پرتو بکرل يا پرتو اورانيوم پرداختند در آغاز ماري فقط به اين کار مشغول شد ولي از پنجم فوريه سال 1898 پير هم به او ملحق شد پير به اندازه گيري ها و بررسي نتايج پرداخت آن دو نفر عمدتاً شدت پرتوهاي کاني ها و نمکهاي مختلف اورانيوم و اورانيوم فلزي را اندازه گيري مي کردند در نتيجه تجربه هاي زياد آنها اين بود که ترکيبات اورانيوم کمترين راديواکتيويته را داشتند. راديواکتيويته اورانيوم فلزي از آنها بيشتر بود و کاني اورانيوم که معروف به پشبلند بود بيشترين راديواکتيويته را داشت اين نتايج نشان مي داد که احتمالاً پشبلند محتوي عنصري است که راديواکتيويته اش خيلي بيشتر از راديواکتيويته اورانيوم است در دوازدهم آوريل 1898 کوري ها نظريه خود را به آکادمي علوم پاريس گزارش کردند در چهاردهم آوريل کوريها با همکاري لمون شيميدان فرانسوي به جستجوي عنصر ناشناخته مزبور پرداختند.


نتيجه گرانبهاي اين کار پرزحمت و طاقت فرسا تنها چند قطره ازماده اي بود که آنها اين ماده را در لوله هاي آزمايشگاهي نگهداري مي کردند بر اثر اين کارهاي طاقت فرسا در نخستين زمستان ماري کوري دچار نوعي عفون و التهاب ريوي شد تمام فصل را مريض بود ولي پس ازبهبودي کار پختن مواد در ديگها را در آزمايشگاه از سر گرفت سال پس از آن نخستين دخترش به نام ايرنه متولد شد پير و ماري کوري در ماه جولاي (مرداد ماه) همان سال توانستند اين مسئله را انتشار دهند که سنگ معدن (Pitch-blende) به غير از عنصر اورانيوم دو عنصر پرتوزاي ديگر را نيز در خود دارد نخستين عنصر را به ياد محل تولد و بزرگ شدن ماري کوري که لهستان (Poland) بوده است، پولونيوم (Polonium) ناميدند و دومين عنصر را که اهميت زيادي داشت راديوم ناميدند که از واژه لاتين radius به معني پرتو الهام مي گرفت. در بيست و ششم دسامبر سال 1898 (پنجم دي ماه 1277) اعضاي آکادمي علوم پاريس گزارشي تحت عنوان «درباره ماده شديداً راديواکتيوي که در پشبلند وجود دارد» آگاه شدند و اين روز تاريخ تولد راديوم است. پيدايش راديوم در ميان عناصر راديواکتيو طبيعي تقريباً به فوريت ثابت کرد که اين عنصر مناسبترين عنصر راديواکتيو براي بسياري کارهاست به زودي معلوم شد که نيمه عمر راديوم نسبتاً زياد است (1600 سال) کشف راديوم يکي از پيروزيهاي بنيادي علم است بررسي هاي انجام شده روي راديم موجب دگرگوني هاي اساسي در دانش بشر درباره خواص و ساخت ماده شد و منجر به شناخت و دستيابي به انرژي اتمي شد خانواده کوري به همراه بکرل به خاطر کشفي که پس از آن همه کارطاقت فرسا به آن نائل شدند در سال 1903 جايزه نوبل (فيزيک) را از آن خود کردند و به اين ترتيب توانستند وامهايي را که براي کارهاي پژوهشي طولاني خود گرفته بودند، پرداخت کنند.


پير کوري در سال 1906 در 47 سالگي به علت تصادف با اتومبيل درگذشت مادام کوري پس از مرگ شوهرش به مطالعات خود ادامه داد و در سال 1910 موفق به تهيه راديوم خالص گرديد در اين هنگام استاد سوربون و عضو آکادمي طب شد و در سال1911 براي دومين بار به دريافت جايزه نوبل نائل شد (ماري کوري به غير از لينوس پاولينگ (برنده جايزه نوبل در شيمي در سال 1954، برنده جايزه صلح نوبل در سال 1962) تنها انساني است که دوباره اين جايزه ارزشمند را از آن خود کرده است.) مادام کوري در چهارم ژوئيه 1934 يعني بيست و هشت سال بعد از مرگ شوهرش و در سن 67 سالگي درگذشت.


اين واقعيت که پرتوهاي راديوم مي توانند بافتهاي زنده اندامها را از بين ببرند به عنوان مهمترين دستاورد کشف کوريها مشخص گرديد پزشکان و پژوهشگران علوم پزشکي به زودي دريافتند که به اين وسيله مي توانند غده ها و بافتهاي بدخيم را که در سرطان و همچنين بيماريهاي پوستي و غدد ترشحي بروز مي کنند، از بين ببرند بسياري از بيماران سرطاني که توانسته اند با موفقيت معالجه شوند و از مرگ نجات يابند عمر دوباره و سلامتي خود را مرهون تلاشهاي ايثارگرانه و خستگي ناپذير و انگيزه والاي اين زن بي همتا هستند.