گزارشي از آخرين وضعيت .IR

صدهزارمين دامنه اينترنتى باپسوند.IR تا پايان هفته اول آبان ماه به ثبت مى رسد.
اين خبرى بود كه دكتر سياوش شهشهانى رئيس مركز ثبت دامنه ‎/IR با سر بلندى به مطبوعات وجامعه گسترده كاربران اينترنتى سپرد.
فروردين ماه سال ۱۳۷۳ با وجود مخالفت هاى بعضى مراجع امريكا و به پشتيبانى اينترنت سوسايتى (Internet Society) پژوهشگاه دانش هاى بنيادى، مجوز دامنه كشورى ايران ‎/IR ، را از جاناتان پاستل «استاد كامپيوتر در دانشگاه كاليفرنياى جنوبى و از بنيان گذاران اينترنت وسرپرست گروه اينترنيك كه توزيع كل دامنه هاى اينترنتى را از اوايل دهه ۱۹۹۰ آغاز كرده بود» دريافت كرد.
در آن زمان نحوه برخورد دولت با اينترنت كاملاً نامعلوم بود، وزارت پست هم تقريباً همكارى خاصى در اين زمينه نمى كرد و تنها دانشگاه ها اطلاع نسبى از اين موضوع داشتند. به همين دليل، توزيع دامنه هاى ‎/IR هم به دليل نامشخص بودن فضا بسيار محدود آغاز شد. در ابتدا ‎/IR تنها به يك سرى دانشگاه ها و پژوهشگاه ها سپرده شد، بعد به وزارتخانه ها و سازمان هاى دولتى. در ابتدا همه دامنه ها زير يكى از چهار پسوند به ثبت مى رسيد، AC.IRبراى دانشگاه ها CO.IRبراى شركت ها و or.IR هم براى بخش دولتى كه در اين مورد هم از پسوند gov استفاده نمى شد، چون بنا به مشكلات ايران و امريكا، همواره ترس از نفوذ به اين سايت ها وجود داشت. براى شركت هاى خدمات اينترنتى همNET.IR در نظر گرفته شد.
قبل از سال ۱۳۸۰ ثبت مستقيم زير IR. نيز آغاز شد ولى همراه با محدوديت هايى بود. تا شهريور ۱۳۸۰ كه تجديد سازمانى در ثبت دامنه صورت گرفت تعداد كل دامنه ها حدوداً ۶۷۰ بود.
گر چه در اين زمان رشد دامنه با كندى پيش مى رفت ولى در دى ماه ۸۲ كه پياده سازى نظام جديد آغاز شد، تعداد دامنه ها به ۲ هزار و در مرداد ماه ۸۳ زمانى كه مجوز توزيع وفروش دامنه به كارگزارها داده شد ، تعداد دامنه ها به ۸ هزار رسيده بود. در مهر ماه سال ۸۴ ثبت دامنه هاى فارسى آغاز شد.
اين تاريخچه زندگى كودكى بودكه حالا در هفته اول آبان ماه دامنه بزرگى اش به ۱۰۰ هزار مى رسد.
ثبت دامنه اينترنتى به زبان فارسى در ايران از اول مهرماه ۸۴ با ثبت دامنه براى نهادهاى دولتى پا به دنياى پهناور ديجيتالى گذاشت. نو ظهورى كه به كاربران ايرانى اجازه داد دامنه اينترنتى را به شكل «نام.ايران» به فارسى ثبت كنند.

تهران بيشترين، ايلام كمترين
بنا به آمار حدود ۱۷۰ ميليون دامنه اينترنتى در دنيا وجود دارد كه ۶۵ ميليون آن در كشور امريكا ثبت شده است.در بين دامنه هاى كشورى به ترتيب دامنه كشورى آلمانDE. ، چينCN.، انگليسUK.، هلند NL. و ايتاليا IT. بالاترين رتبه ها را به خود اختصاص داده اند. و اين در حالى است كه ايران نيز در اين ميان حرفى براى گفتن دارد ‎/
به گفته شهشهانى ايران از نظر رتبه بين نام دامنه هاى كشورى كه بيش از ۲۴۰ رتبه است، در جايگاه ۴۰ ايستاده است و در زمينه رتبه دامنه هاى عمومى هم حدوداً به همين شكل است.
از نظر رشد دامنه ها هم ايران رشد قابل توجهى داشته است و در حال حاضر در جدول رشد، ايران مقامدار رتبه چهارم بعد از كشورهاى چين، اسپانيا و ويتنام است.
طى پنج سال اخير ثبت دامنه ‎/IR با روند روبه رشد مواجه بوده است به طورى كه در آغاز اين دوره نسبت تعداد دامنه هاى عمومى فعال در كشور به دامنه IR. بيش از ۱۰ بود ولى اكنون مجموع تعداد دامنه هاى عمومى كه (معمول ترين دامنه هاى عمومى كشور عبارتند از: COM ،NET ، ORG ، INFO و.BIZ ) در ايران مورد استفاده است، كمتر از تعداد دامنه هاى ‎/IR است.
اين در حالى است كه تهران با بيش از ۵۰ درصد و ايلام با كمتر از نيم درصد بيشترين و كمترين سهم در ثبت دامنه ‎/IR را به خود اختصاص داده اند.
طبق آمار در دسترس، ايران از نظر تعداد دامنه كشورى در رتبه ۴۰ جهان و نهم آسيا قرار دارد و از نظر تعداد دامنه هاى عمومى، رتبه ۴۲ در جهان و رتبه يازدهم آسيا را دارا است.
به اعتقاد شهشهانى عوامل زيادى در رشد دامنه هاى كشور مؤثر هستند كه از جمله مى توان از نفوذ اينترنت، افزايش تعداد فعالان در حوزه آى تى، رونق تجارت الكترونيك و غيره نام برد.
رويش اينترنت در ايران هنوز سير تكاملى خود را پشت سر نگذاشته اما به اعتقاد رئيس مركز ثبت دامنه ‎/IR ،دو دسته عامل را مى توان به عنوان عوامل رشد تعداد دامنه در نظر گرفت.
يك دسته عوامل فراگير راهبردى هستند كه به طور كلى مى توانند موجب رشد تعداد دامنه اعم از كشورى و عمومى شوند،عمده اينها عبارتند از ميزان جمعيت با سواد ،ضريب نفوذ اينترنت ،توسعه تجارت الكترونيك ،امكان وسهولت ثبت دامنه وسهولت تراكنش هاى بانكى بر خط و بالاخره ميزان آگاهى نسبت به جامعه اطلاعاتى و درجه اميد به رشد و گسترش آن.
در اكثركشور هاى پيشرفته صنعتى نسبت تعداد دامنه اينترنتى ،اعم از عمومى وكشورى ،به جمعيت رقم قابل ملاحظه اى است.در هلند ودانمارك به ازاى هر چهار نفر شهروند يك دامنه اينترنتى موجود است.در سنگاپور براى هر ۲۴ نفر يك دامنه ،در برزيل يك دامنه براى ۱۰۴ شهروند ،در ايران يك دامنه براى هر ۳۶۶ نفر و در مصر براى هر ۱۴۵۵ نفر يك دامنه اينترنتى ثبت شده است.
شايد توسعه تجارت الكترونيك را بتوان مهمترين عامل رشدثبت دامنه دانست و در كشور ما كه عملاً اين امر تحقق نيافته و ميزان استفاده از معاملات بانكى بر خط نيز بسيار محدود است،آگاهى به نسبت خوب قشر جوان از پتانسيل اينترنت در حال حاضر جايگزينى براى اين عامل است.
ثبت دامنه در ايران، بخصوص ثبت دامنه كشورى،براى بعضى جنبه نوعى سرمايه گذارى در جامعه اطلاعاتى آينده دارد.علاوه بر اين عوامل كلى ،ويژگى هاى خاص كشور مانند رژيم حقوقى ناظر بر اينترنت، سياست ها و روش هاى حل اختلاف در زمينه دامنه كشورى ،اعتماد فنى ،ادارى و حقوقى نسبت به عوامل ثبت كننده دامنه سهولت مراحل ثبت و خدمات جانبى را مى توان ازعوامل اثر گذار ديگر تلقى كرد.
شهشهانى با اشاره به مشكلات پشت سر گذاشته عنوان مى كند: محافظه كارى مركز ثبت به سبب نبود اطمينان از جايگاه قانونى اينترنت در كشور ازدلايل كندى رشد شمار دامنه هاى «دات آى آر» تا سال ۱۳۸۲ ، بود.
مسئول ثبت نام دامنه هاى ‎/IR در خصوص مزاياى استفاده از دامنه هاى «دات آى آر» مى گويد: از مزاياى اين دامنه ها مى توان به ملى بودن آن اشاره مى كرد. با ثبت ‎/IR ارزى از كشور خارج نمى شود به طورى كه در حالت عادى به ازاى هر دامنه دات كام و دات نت حدود شش دلار و نيم به يك شركت امريكايى داده مى شود.
دامنه ها به دو نوع دامنه هاى عمومى و كشورى تقسيم مى شوند. حدود ۲۰ دامنه عمومى وجود دارد. شمار دامنه هاى كشورى نزديك به ۲۵۰ عدد است كه مطابق فهرست كدهاى دو حرفى سازمان استاندارد جهانى تخصيص داده شده اند.

دامنه هاى محدود
محدوديت نرم افزارها در ايران به دلايل تحريم از جمله دلايل محدوديت دامنه هاى فارسى است.
اين را هم دكتر سياوش شهشهانى مسئول ثبت دامنه ‎/IR مى گويد: در حال حاضر تعداد دامنه هاى ‎/IR بيش از دامنه هاى عمومى در كشور است؛ فعلاً كمتر از ۵ هزار دامنه فارسى موجود است و دلايل متعددى براى اين نبود استقبال وجود دارد.
در اكثر كشورهاى پيشرفته و بزرگ دنيا تجارت الكترونيك موتور محركه رشد تعداد دامنه هاى اينترنتى است،اين در حالى است كه هنوز تجارت الكترونيك در ايران پا نگرفته است.
به گفته وى كار فنى كارشناسان مركز ثبت دامنه ‎/IR بخصوص در زمينه فارسى سازى از اعتبار بالايى در دنيا برخوردار است، تا آنجا كه از اين دامنه ها به عنوان يكى از دقيق ترين و كاربردى ترين دامنه ها ياد مى شود. سرورهاى مادر دامنه ‎/IR در داخل كشور قرار دارد، ولى بديل آنها درچند كشور خارجى موجود است كه شش ساعت يك بار باز خوانى مى شوند.
به گفته شهشهانى، ضوابط جديد مبتنى بر آزادسازى ثبت دامنه مستقيماً زير ‎/IR با شرط پذيرش سياست نامه و آئين نامه حل اختلاف در دى ماه سال ۱۳۸۲ ، از جمله تمهيداتى بود كه موجب رشد ثبت دامنه ‎/IR شد.
وى مى افزايد از اين زمان سازمان جهانى مالكيت فكرى داورى موارد اختلاف را پذيرفت. مراجع داخل كشور نيز فعال شدند ولى با اين حال مرجع كاملاً تخصصى وجود ندارد.
شهشهانى با تأكيد بر اين كه تاكنون حتى يك مورد حمله به پايگاه داده هاى «دات آى آر» موفق نبوده است، امنيت حقوقى و امنيت فنى دامنه كشورى نسبت به دامنه عمومى را از جمله دلايلى خواند كه به رشد ثبت اين دامنه كمك كرده است.
وى مى افزايد: بعضى دشوارى هاى مربوط به ثبت دامنه عمومى در ايران نيز به رشد دامنه كشورى كمك كرده است.

كارگزاران دامنه
درحال حاضر بيش از ۵۰ كارگزار شامل ۵ كارگزار خارجى بيش از ۸۷ درصد دامنه ها را ثبت كرده اند.
ارزانتر بودن و ارائه خدمات جانبى نظير ميزبانى دامنه در كنار تخفيف ۲۵ تا ۷۵ درصدى علت رشد فعاليت كارگزاران است. كارگزارها موظفند حقوق ثبت كننده ها را به طور شفاف به آنها اطلاع دهند.
شهشهانى هدف بعدى را تبديل كارگزاران بزرگ و با كيفيت به عاملان ثبت (registrar) بيان مى كند.
وى همچنين خبر مى دهد: در اواخر سال «۲۰۰۸» يا اوايل سال «۲۰۰۹» فراخوان جديدى براى دامنه هاى عمومى جديد داده خواهد شد.

منبع : ايران