کسانی که تهمت می زنند

[MR_Jentelman]

شاید یکی از جرایمی که امروزه بسیار دیده می شود همین تهمت است که به اصطلاح حقوقی افترا نمایده می شود.


افترا در لغت به معنی دروغ‌بستن، و بهتان‌زدن، و در اصطلاح حقوقی عبارت است از نسبت دادن صریح عمل مجرمانه برخلاف حقیقت و واقع به شخص یا اشخاص معین به یكی از طرق مذكور در قانون، مشروط بر این‌كه صحت عمل مجرمانه نسبت داده شده، در نزد مراجع قضایی ثابت نشود.
افترا انواع گوناگونی دارد،افترای بوجود آمده توسط جملات بیان شده یا اشارات بدنی ،افترای شفاهی نامیده می شود.
افترا در نوشتار یا به اشكال پایدار دیگر ،مانند نامه ها ،مقالات روزنامه ،تصویرهای گرافیكی ،اصوات ضبط شده ،پخش رادیووتلویزیون ،ایمیل وموارد مشابه ؛افترای رسانه ای نامیده می شود.
یك تفاوت اساسی كه وجود دارد این است كه در مورد افترای شفاهی شاكی باید آسیبهایی كه به اعتبار وآبروی او وارد شده را اثبات كند،زیرا این آسیبها پایدار ومستدل نیست .اما هنگامی كه شخص مورد افترای رسانه ای قرار می گیرد،آسیبهای وارد شده به اعتبار او مفروض هستند؛ودادگاه باید حكم آنها را صادر كند،بدون اینكه به اثبات این آسیبها احتیاجی باشد .
افترا در نوشتار یا به اشكال پایدار دیگر ،مانند نامه ها ،مقالات روزنامه ،تصویرهای گرافیكی ،اصوات ضبط شده ،پخش رادیووتلویزیون ،ایمیل وموارد مشابه ؛افترای رسانه ای نامیده می شود


جلسات دادرسی كه به منظور رسیدگی به افترا تشكیل می شوند هم می تواند به تنهایی باحضور قاضی ویا با حضور قاضی به همراه هیات منصفه تشكیل شوند.هرجرمی كه از طرف مطبوعات رخ می دهد می بایست از طرف هیات منصفه مورد رسیدگی قرار گیرد.
در هیات منصفه مطبوعات كاملا افكار عمومی باید حضور داشته باشد .چنانچه قشری خاص وافراد دارای دیدگاه های سیاسی را در هیات منصفه مطبوعات وارد كنیم ،این عمل مناسب نیست.
هیات منصفه مطبوعات باید بیشتر متشكل از خود اهالی مطبوعات وحقوق دانان باشد .هیات منصفه بیانگر افكار وخواسته های عمومی حاكم بر جامعه است وقانون با در نظر گرفتن هیات منصفه ،مساله مطبوعات را از نگاه صرف قضایی جدا كرده است؛لذا هیات منصفه در واقع برای آن است كه جرم مطبوعاتی به قضاوت افكارو آرای عمومی جامعه گذاشته شود.

آنچه شاکی باید ثابت کند

* بیاناتی كه مورد اعتراض قرار گرفته است ،باید حامل یك اتهام افترا باشد.

دادگاه معتقد است كه جمله توهین آمیز ،جمله ای است كه موجب بد نامی یا بی اعتباری شود.یا عموما از دیدگاه اعضای یك جامعه به این صورت جلوه كند ؛ویا در غیر این صورت جمله ای باشد كه نشان دهنده دشمنی ،تحقیر واهانت یا استهزا باشد وباعث آسیب رساندن به اعتبار شخص در محل كار وتجارت وحرفه او باشد.
* گفته ای كه مورد اعتراض قرار گرفته است باید به شاكی نسبت داده شده باشد.
این بدان معنی نیست كه در هر جمله از شاكی نام برده شود،بلكه كافی است ثابت شود كه جملات به كاربرده شده ،طبق استنباط یك شخص منطقی ،به شاكی نسبت داده شده است.خواه متهم چنین مقصودی داشته باشد یا خیر.
* گفته ای كه مورد اعتراض قرار گرفته است باید منتشر شده باشد.
برای پیگیری در دادگاه ،جملات توهین آمیز باید به شخصی غیر از شاكی منتقل شده باشد . هر شخصی كه این جملات توهین آمیز را به شخص دیگر بگوید ،آن را انتشار داده است ومسئول این اتهام افترای رسانه ای می باشد.
* گفته ای كه مورد اعتراض قرار گرفته است باید به آبرو واعتبار شاكی خسارت وارد كرده باشد.
فرض می كنیم كه موضوع آسیب به اعتبار وآبروی یك فرد در مورد افترای رسانه ای موجود باشد شاكی باید با یك مدرك یا شاهد ثابت كند كه به خاطر این گفته های افترا آمیز منتشر شده متحمل خسارت وزیان شده است.
افترا انواع گوناگونی دارد،افترای بوجود آمده توسط جملات بیان شده یا اشارات بدنی ،افترای شفاهی نامیده می شود


دفاع در برابر اتهام افترا

حتی اگرثابت شود كه متهم به شخصی غیر از شاكی جملاتی توهین آمیز درباره او گفته است ،متهم می تواند با یكی از روش های دفاعی متعدد قانونی وشناخته شده از این اتهام تبرئه شود؛این روشها عبارتند از:
* حقیقت

اتهام افترا تحت پیگیری قرار نمی گیرد ،اگر ثابت شود كه چنین موضوعی حقیقت دارد.
* رضایت

وقتی بتوان ثابت كرد كه شاكی از انتشار افترا یا جملاتی كه به او نسبت داده شده رضایت دارد ؛ویا اینكه این جملات به تحریك خود شاكی منتشر شده باشد لذا در این صورت متهم می تواند از اتهام افترا تبرئه شود .
* برتری
هنگامیكه موضوع صداقت و جریان آزاد اطلاعات در مسائل مهم با مصلحت افراد برای حفظ آبرویشان در موازنه قرار می گیرد ،جریان آزاداطلاعات وصداقت بر حفظ آبروی فرد برتری دارد.
* تفسیر منصفانه

تفسیر منصفانه معمولا از روی رسانه ها یا سخنان افرادی كه گفته هایشان در رسانه انعكاس می یابد استنباط می شود.افرادی كه مسائل مربوط به منافع عمومی را از روی صداقت وبدون سونیت وبه طور منصفانه تفسیر می كنند نسبت به افترای رسانه ای مصونیت دارند حتی اگر تفسیر آنها توهین آمیز باشد.
اگرچه برای چنین مصونیتی فرد باید ثابت كند كه گفته هایش به عنوان یك تفسیر بوده و این تفاسیر یك اظهار نظر صادقانه در مورد حقایق آشكاری است كه وجود دارد.
مجازات جرم افترا

در مادۀ 697 قانون مجازات اسلامی؛ مقنن دو نحوه اِعمال مجازات پیش‌بینی كرده است و دادرس دادگاه را مخیر نموده است كه مرتكب را به یك ماه تا یك‌سال حبس و تا 74 ضربه شلاق محكوم كند. یا این‌كه اگر شخصیت مرتكب به نحوی بود كه می‌بایست دربارۀ او مجازات مناسبی تعیین شود بر حسب مورد حبس تعزیری و یا شلاق تا 74 ضربه را مورد حكم قرار دهد.
در افترا به وسیله نشر اكاذیب، اعم از این كه از طریق مزبور به نحوی از انحاء، ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شده باشد یا نه، مقنن علاوه بر این‌كه اعاده حیثیت شخص مورد افترا را در صورت امكان لازم دانسته، بلكه مرتكب را مستحق حبس تغزیری از دو ماه تا دو سال و یا شلاق تا 74 ضربه شناخته است (ماده 698 قانون مجازات اسلامی).


ندا پاکنهاد / وکیل پایه یک دادگستری