بی‌تردید عامل سازنده شخصیت انسان ـ بعد از اراده و خواست او ـ امور مختلفی است که مهم ترین آنها همنشین و دوست می‌باشد، خداوند دربارة عاقبت دوستی با افراد گمراه و ناباب می‌فرماید: «وَ یوْم‌َ یعَض‌ُّ الظَّالِم‌ُ عَلَی‌َ یدَیه‌ِ یقُول‌ُ یـَـلَیتَنِی اتَّخَذْت‌ُ مَع‌َ الرَّسُول‌ِ سَبِیلاً یـَاوَیلَتَی‌َ لَیتَنِی لَم‌ْ أَتَّخِذْ فُلاَ نًا خَلِیلاً لَّقَدْ أَضَلَّنِی عَن‌ِ الذِّکرِ بَعْدَ إِذْ جَآءَنِی وَ کان‌َ الشَّیطَان‌ُ لِلاْنسَان‌ِ خَذُولاً؛(1) و به خاطر بیاور روزی را که ظالم دست خویش را از شدت حسرت به دندان می‌گزد و می‌گوید: ای کاش با رسول خدا راهی برگزیده بودم‌، ای وای بر من‌! کاش فلان [شخص گمراه‌] را دوست خود انتخاب نکرده بودم‌! او مرا از یاد حق گمراه ساخت‌، بعد از آن که آگاهی به سراغ من آمده بود، و شیطان همیشه مخذول کننده انسان بوده است».
بر اساس آیات مذکور، انسان باید از دوستی با افراد گمراه‌، غافل و شیطان صفت بپرهیزد.
قرآن کریم‌، می‌فرماید: در روز قیامت دوستان (ناباب‌) دشمن انسان خواهند شد: «الاْخِلآ ّءُ یوْمَئذٍ بَعْضُهُم‌ْ لِبَعْض‌ٍ عَدُوُّ إِلآ الْمُتَّقِین‌َ؛(2) دوستان در آن روز دشمن یک دیگرند مگر پرهیزکاران».
انسان موجودی تأثیرپذیر است و خواه ناخواه در طرز صحبت کردن، راه رفتن لباس پوشیدن، خندیدن و غیره متأثر از دیگران می‌گردد. این مطلب هم از نظر دین و هم از منظر روان‌شناسی اثبات شده است و نمی‌توان آن را منکر شد. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «آدمی بر دین دوستش می‌باشد، پس هر کدام از شما باید توجه کند که با چه کسی دوستی می‌کند»!

تو اوّل بگو با کیان دوستی که تامن بگویم که تو کیستی
سعدی در تأثیر همنشینی می‌گوید:
گلی خوشبوی در حمام روزی رسید از دست محبوبی به دستم
بدو گفتم که مشکی یا عبیری که از بوی دل‌آویز تو مستم
بگفتا من گلی ناچیز بودم و لیکن مدتی با گل نشستم
کمال همنشینی در من اثر کرد و گر نه من همان خاکم که هستم
تأثیرپذیری انسان‌ها به همدیگر به تدریج و در طی دوران اتفاق می‌افتد، نه یک باره تا انسان متوجه شود و جلوی آن را بگیرد. چه بسا انسان اصلاً متوجه تأثیر در خود نشود چون به تدریج صورت گرفته است.
حضرت امام جواد(ع) می‌فرماید: «از دوستی و همنشینی بدان بپرهیز که همچو شمشیر برهنه‌اند، ظاهرش زیبا و اثرش بسیار زشت است‌».(3)
برخی از اثرات منفی دوستی با نابابان عبارت است از:
1. گمراه شدن؛ 2. آسیب رساندن به افراد و جامعه؛ 3. تبدیل شدن دوستی‌ها به دشمنی‌ها؛ 4. پشیمانی؛ 5. غافل شدن از یاد خدا و توجه به امور بیهوده و باطل؛ 6. تغییر سرنوشت پسندیده به ناپسند؛ 7. جهنمی شدن‌؛ 8. حسرت در قیامت؛ 9. دل‌مردگی؛ 10. خسارت سنگین؛ 11. خشم خداوند و...
پیامبر اکرم ‌می‌فرماید: «چهار چیز است که قلب انسان را می‌میراند که یکی از آنها هم‌نشینی با مردگان ‌است. کسی پرسید: ای رسول خدا، مردگان کیان‌اند؟! فرمود: ثروت‌مندانی که مست ثروت‌اند».(4)
امام صادق (ع)‌می‌فرماید: «بدانید هر دوستی که در دنیا برای خاطر خدا نباشد، در قیامت تبدیل به عداوت و دشمنی می‌شود».(5)
امیرمؤمنان(ع) فرمود: «از دوستی با بدکار حذر کنید، زیرا او دوست خود را به هر چیز پوچ و ناچیز می‏فروشد».(6)
نیز فرمود: «با شخص شریر (بدکار) همیار و درنیامیز، زیرا سرشت تو، شر و بدی را از سرشت او می‏دزدد و تو نمی‏دانی».(7)
امام صادق(ع) فرمود: «هر کسی با رفیق بد دوستی کند، سالم نمی‏ماند».(8)

پی‏نوشت‏ها:
1. فرقان (25) آیه 27 ـ 29.
2. زخرف‌ (43) آیه 67.
3. بحار الانوار، علامه مجلسی، ج 71، ص 198، چاپ بیروت‌.
4. وسائل الشیعه‌، ج 20، ص 197.
5. بحارالانوار، ج 16، ص 227، چاپ بیروت؛ تفسیر نمونه‌، آیت الله مکارم شیرازی‌، ج 15، ص 71ـ74، دارالکتب الاسلامیه‌، ج 21، ص 110ـ112.
6. صادق احسان‌بخش، آثارالصادقین، ج 10، ص 520، حدیث 7، به نقل از غررالحکم، ج 1، ص 159.
7. همان، ص 369، حدیث 29.
8. بحارالانوار، ج 75، ص 216، چاپ ایران.