معدن طلای زرشوران به عنوان بزرگترین معدن طلای ایران در ۳۵ کیلومتری شهرستان تکاب و ۱۵ کیلومتری مجموعه میراث فرهنگی و گردشگری تخت سلیمان واقع شده است.
تاریخچه معدن کاری کانسار زرشوران
معدن کاری در زرشوران گذشته ای طولانی دارد. کانسار قدیمی طلا و آثار باستانی طلا شویی در نهشته های این ناحیه بازگو کننده میزان قدمت و فعالیت بهره برداری طلا در این ناحیه است. چنانچه شواهد تاریخی وجود دارد که استخراج طلا و زرنیخ آن را به مادها،‌ اشکانیان،‌ هخامنشیان و ساسانیان نسبت می دهد.
بررسی ها در منطقه معدنی زرشوران نشان از عملیات طلاشویی در نزدیکی معدن زرشوران در رودخانه زرشوران و بالدرغانی دارد. در این نقاط پشته هایی از قلوه سنگ های کارگاه طلاشویی باستانی وجود دارد. همچنین در منطقه حفره هایی در طبقات کربناتی، در نزدیکی کنتاکت کربنات و شیست زیر آن وجود دارد که بقایای کارهای استخراج قدیمی است که به نظر نمی رسد برای استخراج زرنیخ بوده و احتمالا جهت استخراج طلا می باشد.
نخستین شرح زمین شناسی در این منطقه توسط ریتلر در سال ۱۲۱۹ و اولین مقاله زمین شناسی راجع به وجود کانی ها به وسیله تیلز در ۱۲۵۸به رشته تحریر درآمده است. در سال ۱۲۶۰ شیندلر زمین شناس اتریشی مطالعاتی در نواحی زنجان در شمال باختری ایران انجام داده است. در سال ۱۲۸۶ اشتال یک مقاله در باره زمین شناسی ترشیر شمال تکاب به چاپ رسانده است. در سال ۱۳۴۳ دام زمین شناس آلمانی مطالعاتی در ناحیه جنوب خاوری کوه بلقیس و زندان سلیمان انجام داد. همچنین مطالعات زمین شناسی دیگری توسط قاسمی پور، لادام ۱۳۲۴ و باریان۱۳۴۱ به صورت مجزا انجام شده است.
محدوده معدنی زرشوران تا قبل از سال۱۳۷۰ به عنوان معدن زرنیخ مورد توجه و بهره برداری بود. از سال ۱۳۷۰ این کانسار به عنوان یک پتانسیل طلا مورد توجه قرار گرفته است و مطالعات اکتشافی تا مرحله نیمه تفصیلی بر روی آن در چارچوب طرح اکتشاف سراسری طلا انجام گرفته است. در سال۱۳۷۵ شرکت مینرال اکسپرت و شرکت ماینرکو از کشور آفریقای جنوبی عملیات اکتشافی معدن را ادامه داد و شرکت کالسیمین به عنوان مشاور در این پروژه همکاری داشت. امتیاز اکتشاف تفصیلی کانسار در سال ۱۳۷۸ به شرکت آنگلوآمریکن واگذار شد و فعالیت های اکتشافی بر روی این کانسار را ادامه داد. در این زمان بهره برداری معدن بر عهده شرکت سهامی کل معادن ایران قرار داشت که مدت کوتاهی به شرکت اوج پژوهش صنعت و معدن خراسان بصورت پیمان مدیریتی واگذار گردید.
این معدن در اوایل دهه ۸۰ به شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران و پس از آن به سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران واگذار شده است.
قرارداد کلید در دست ساخت کارخانه استحصال طلا و انجام اکتشافات تفصیلی در سال ۱۳۸۷ منعقد و سرانجام با تولید طلا ۲۴عیار در ۱۳ شهریور ۱۳۹۳ مجتمع معدنی و صنعتی طلای زرشوران آماده افتتاح گردیده است. سرانجام این مجتمع در تاریخ ۲۴/۸/۹۳ بدست جناب آقای دکتر اسحاق جهانگیری معاون اول محترم ریاست جمهوری افتتاح شد.