معدن طلای زرشوران

[فاطمه قطب تحریری]

معدن طلای زرشوران به عنوان بزرگترین معدن طلای ایران در ۳۵ کیلومتری شهرستان تکاب و ۱۵ کیلومتری مجموعه میراث فرهنگی و گردشگری تخت سلیمان واقع شده است.
تاریخچه معدن کاری کانسار زرشوران
معدن کاری در زرشوران گذشته ای طولانی دارد. کانسار قدیمی طلا و آثار باستانی طلا شویی در نهشته های این ناحیه بازگو کننده میزان قدمت و فعالیت بهره برداری طلا در این ناحیه است. چنانچه شواهد تاریخی وجود دارد که استخراج طلا و زرنیخ آن را به مادها،‌ اشکانیان،‌ هخامنشیان و ساسانیان نسبت می دهد.
بررسی ها در منطقه معدنی زرشوران نشان از عملیات طلاشویی در نزدیکی معدن زرشوران در رودخانه زرشوران و بالدرغانی دارد. در این نقاط پشته هایی از قلوه سنگ های کارگاه طلاشویی باستانی وجود دارد. همچنین در منطقه حفره هایی در طبقات کربناتی، در نزدیکی کنتاکت کربنات و شیست زیر آن وجود دارد که بقایای کارهای استخراج قدیمی است که به نظر نمی رسد برای استخراج زرنیخ بوده و احتمالا جهت استخراج طلا می باشد.
نخستین شرح زمین شناسی در این منطقه توسط ریتلر در سال ۱۲۱۹ و اولین مقاله زمین شناسی راجع به وجود کانی ها به وسیله تیلز در ۱۲۵۸به رشته تحریر درآمده است. در سال ۱۲۶۰ شیندلر زمین شناس اتریشی مطالعاتی در نواحی زنجان در شمال باختری ایران انجام داده است. در سال ۱۲۸۶ اشتال یک مقاله در باره زمین شناسی ترشیر شمال تکاب به چاپ رسانده است. در سال ۱۳۴۳ دام زمین شناس آلمانی مطالعاتی در ناحیه جنوب خاوری کوه بلقیس و زندان سلیمان انجام داد. همچنین مطالعات زمین شناسی دیگری توسط قاسمی پور، لادام ۱۳۲۴ و باریان۱۳۴۱ به صورت مجزا انجام شده است.
محدوده معدنی زرشوران تا قبل از سال۱۳۷۰ به عنوان معدن زرنیخ مورد توجه و بهره برداری بود. از سال ۱۳۷۰ این کانسار به عنوان یک پتانسیل طلا مورد توجه قرار گرفته است و مطالعات اکتشافی تا مرحله نیمه تفصیلی بر روی آن در چارچوب طرح اکتشاف سراسری طلا انجام گرفته است. در سال۱۳۷۵ شرکت مینرال اکسپرت و شرکت ماینرکو از کشور آفریقای جنوبی عملیات اکتشافی معدن را ادامه داد و شرکت کالسیمین به عنوان مشاور در این پروژه همکاری داشت. امتیاز اکتشاف تفصیلی کانسار در سال ۱۳۷۸ به شرکت آنگلوآمریکن واگذار شد و فعالیت های اکتشافی بر روی این کانسار را ادامه داد. در این زمان بهره برداری معدن بر عهده شرکت سهامی کل معادن ایران قرار داشت که مدت کوتاهی به شرکت اوج پژوهش صنعت و معدن خراسان بصورت پیمان مدیریتی واگذار گردید.
این معدن در اوایل دهه ۸۰ به شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران و پس از آن به سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران واگذار شده است.
قرارداد کلید در دست ساخت کارخانه استحصال طلا و انجام اکتشافات تفصیلی در سال ۱۳۸۷ منعقد و سرانجام با تولید طلا ۲۴عیار در ۱۳ شهریور ۱۳۹۳ مجتمع معدنی و صنعتی طلای زرشوران آماده افتتاح گردیده است. سرانجام این مجتمع در تاریخ ۲۴/۸/۹۳ بدست جناب آقای دکتر اسحاق جهانگیری معاون اول محترم ریاست جمهوری افتتاح شد.

[فاطمه قطب تحریری]

از نظر زمين‌شناسي منطقه مورد مطالعه از پي‌سنگ پر كامبرين – كامبرين زيرين و پوشش ترسيری جوان و رسوبات عهد حاضر مي‌باشد كه به صورت سازندهاي مختلف منطقه را پوشش داده است.
در دوران اول و دوم و پالئوژن، نبود واحدهاي زمين‌شناسي در منطقه مشاهده مي‌شود و پي‌سنگ پرکامبرين بالايي و كامبرين زيرين در مناطق محدودي رخنمودن داشته و شامل شيست‌هاي دگرگون شده سبز، آمفيبوليت، اپيدونيت و سرپانتين شيست مي‌باشد كه سنگ‌هاي آهكي و دولوميتي متبلور آن‌ها را همراهي مي‌كند. رسوب‌گذاري نهشته‌هاي ترسيری از اليگوسن شروع شده و در ناحيه مورد مطالعه تا رسوبات عهد حاضر ادامه دارد. اين رسوبات شامل سنگ‌هاي آهكي، دولوميتي، ماسه‌سنگ‌هاي كوارتزيتي، مارن، توف و كنگلومراست كه در نهايت توسط تراورتن و آبرفت‌ها پوشانده شده است.
سنگ‌هاي آذرين منطقه اكثراً آندزيت، ريوليت و توف لاتيتي است كه بر روي سنگ‌هاي رسوبي اليگوميوسن قرار گرفته و سن آن‌ها ميوسن مياني مي‌باشد.
واحدهاي چينه‌شناسي محدوده معدن زرشوران عبارت از ايمان‌خان، چالداغ زرشوران، سازند قره‌داش، سازندهاي سلطانيه، باروب، زاگون و لالون، سازند اليگوميوسن معادل سازند قم، تشكيلات قرمز بالايي، ميوسن فوقاني urf و رسوبات تراورتن مي‌باشد.
كانه‌زايي بر اساس مدل‌هاي اکاواکرمال به دو مدل اسيد سولفات و ادولارياسرسيت تقسيم مي‌گردد. با توجه به تحليل‌هاي ژئوفيزيك هوايي و همچنين وجود تعداد قابل توجهي چشمه‌هاي آب گرم به نظر مي‌رسد الگوي اکاواکرمال آدولاريا در منطقه حكمفرما باشد.
در زرشوران چهارتيپ کاني‌سازي مجزا اما مرتبط با هم وجود دارد كه مي‌توان آن‌ها را به دو گروه اصلي پرشيب‌ و متوسط‌‌شيب تقسيم كرد.
كاني‌سازي پرشيب‌ (با شيب مساوي يا بيش از 70 درجه) شامل گوژسياه به همراه ذرات ارپيمنت و ژاسپيروييد (bg) و ژاسپيروييد و ارپيمنت توده‌اي (jas) است.
همچنين كاني‌سازي متوسط‌‌شيب (شيب مساوي يا كمتر از 45 درجه) شامل برش‌ها و تكتونيت‌هاي كاني‌سازي شده (tb) و مرمر ماسه‌اي چالداغ (csm) مي‌باشد.
✔️در اينجا به صورت مختصر ويژگي‌هاي هر يك از اين واحدها شرح داده مي شود.
گوژ سياه (bg)
اين واحدها عموماً در داخل آهك چالداغي وجود دارد و مهمترين كانسنگ در كانسار زرشوران است. ضخامت واقعي آن بالغ بر 32 متر مي‌باشد و در اصل يك سنگ كوارتز – مسكويت (سرسيت) – گرافيت همراه با مقدار كمتري ارپيمنت، پيريت و اسفالريت است. مطالعه مقاطع صيقلي نشان داده است كه مقداري از كاني‌سازي اسفالريت در مرحله بعد از ارپيمنت انجام شده است. همچنين گوژسياه، به صورت محلي شامل بخش‌هاي حجيمي از ارپيمنت و ژاسپيروييد است. اين واحد داراي مقدار طلاي بالايي است به طوري كه عيار طلا در آن گاهي به 70 گرم بر تن نيز رسيده است. همچنين آرسنيك (بالغ بر 27 درصد) و سرب و روي بيش از چند درصد در آن مشاهده شده است.
ژاسپيروييد (jas)
در محدوده معدن، ژاسپيروييد و آهک‌هاي سيليسي‌شده به وفور يافت مي‌شود و اغلب تنها نشانه مشهود از مينراليزاسيون در طول ساختارهاي پرشيب‌ است. اين شواهد در طول ساختارهاي گسلي شيب‌دار، در بالا يا زير گوژسياه قرار دارند. ژاسپيروييد در طول ساختارهاي عرضي نيز وجود دارد. عيار طلا به صورت موضعي است و گاهي تا چندين گرم بر تن در بخش‌هاي مركزي محوطه و در نزديكي سطح مشاهده شده است. از نظر شكل ظاهري ژاسپيروييد، از مواد سيليسي با ساختار كندويي با حفره‌هاي فراوان تا سيليكات سياه توده‌اي در تغيير است.
برش‌ها و تكتونيت‌هاي كانه‌دار
تكتونيت‌ها و برش‌هاي كانه‌دار در بسياري از حفاري‌هاي انجام شده وجود دارد. برش‌ها به صورت نامنظم قرار دارند و در آن‌ها قطعات زاويه‌داري از آهك سيليسي، شيست سياه، كلسيت، توف و فلوريت مشاهده مي‌شود. از اين واحد تحت عنوان زون كاني‌سازي شده بالايي در زرشوان نام برده مي‌شود. با توجه به مقاطع چاه‌هاي حفاري و رخنمون‌هاي سطحي، اين واحد با شيبي بين 45-40 درجه به سمت جنوب شرقي قرار دارد و بالغ بر 2-1 درصد و به طور محلي 10 در صد آرسنوپيريت افشان در آن وجود دارد. قطعات فلوريت ارغواني با ابعاد بيش از 2 سانتي‌متر به صورت محلي در شيارها يافت مي‌شود. ماتريكس حاوي پيريت، آهك و شيست خرده شده، گاهاً با مقداري گوژسياه همراه مي‌باشد و گاهي به صورت محلي سريسيتي شده و داراي اسفالريت افشان است. اگر چه مقدار فلزات پايه در برش‌هاي حاصل از مغزه‌ها بيش از 2 در صد روي، يك درصد سرب و 6 در صد آنتيموان مي‌باشد، اما مقدار طلا در آن‌ها فقط در حد آنومالي‌هاي متوسط است.

[ابراهیم ناظمی]

معدن طلای زرشوران به عنوان بزرگترین معدن طلای ایران در ۳۵ کیلومتری شهرستان تکاب و ۱۵ کیلومتری مجموعه میراث فرهنگی و گردشگری تخت سلیمان واقع شده است.
تاریخچه معدن کاری کانسار زرشوران
معدن کاری در زرشوران گذشته ای طولانی دارد. کانسار قدیمی طلا و آثار باستانی طلا شویی در نهشته های این ناحیه بازگو کننده میزان قدمت و فعالیت بهره برداری طلا در این ناحیه است. چنانچه شواهد تاریخی وجود دارد که استخراج طلا و زرنیخ آن را به مادها،‌ اشکانیان،‌ هخامنشیان و ساسانیان نسبت می دهد.
بررسی ها در منطقه معدنی زرشوران نشان از عملیات طلاشویی در نزدیکی معدن زرشوران در رودخانه زرشوران و بالدرغانی دارد. در این نقاط پشته هایی از قلوه سنگ های کارگاه طلاشویی باستانی وجود دارد. همچنین در منطقه حفره هایی در طبقات کربناتی، در نزدیکی کنتاکت کربنات و شیست زیر آن وجود دارد که بقایای کارهای استخراج قدیمی است که به نظر نمی رسد برای استخراج زرنیخ بوده و احتمالا جهت استخراج طلا می باشد.
نخستین شرح زمین شناسی در این منطقه توسط ریتلر در سال ۱۲۱۹ و اولین مقاله زمین شناسی راجع به وجود کانی ها به وسیله تیلز در ۱۲۵۸به رشته تحریر درآمده است. در سال ۱۲۶۰ شیندلر زمین شناس اتریشی مطالعاتی در نواحی زنجان در شمال باختری ایران انجام داده است. در سال ۱۲۸۶ اشتال یک مقاله در باره زمین شناسی ترشیر شمال تکاب به چاپ رسانده است. در سال ۱۳۴۳ دام زمین شناس آلمانی مطالعاتی در ناحیه جنوب خاوری کوه بلقیس و زندان سلیمان انجام داد. همچنین مطالعات زمین شناسی دیگری توسط قاسمی پور، لادام ۱۳۲۴ و باریان۱۳۴۱ به صورت مجزا انجام شده است.
محدوده معدنی زرشوران تا قبل از سال۱۳۷۰ به عنوان معدن زرنیخ مورد توجه و بهره برداری بود. از سال ۱۳۷۰ این کانسار به عنوان یک پتانسیل طلا مورد توجه قرار گرفته است و مطالعات اکتشافی تا مرحله نیمه تفصیلی بر روی آن در چارچوب طرح اکتشاف سراسری طلا انجام گرفته است. در سال۱۳۷۵ شرکت مینرال اکسپرت و شرکت ماینرکو از کشور آفریقای جنوبی عملیات اکتشافی معدن را ادامه داد و شرکت کالسیمین به عنوان مشاور در این پروژه همکاری داشت. امتیاز اکتشاف تفصیلی کانسار در سال ۱۳۷۸ به شرکت آنگلوآمریکن واگذار شد و فعالیت های اکتشافی بر روی این کانسار را ادامه داد. در این زمان بهره برداری معدن بر عهده شرکت سهامی کل معادن ایران قرار داشت که مدت کوتاهی به شرکت اوج پژوهش صنعت و معدن خراسان بصورت پیمان مدیریتی واگذار گردید.
این معدن در اوایل دهه ۸۰ به شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران و پس از آن به سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران واگذار شده است.
قرارداد کلید در دست ساخت کارخانه استحصال طلا و انجام اکتشافات تفصیلی در سال ۱۳۸۷ منعقد و سرانجام با تولید طلا ۲۴عیار در ۱۳ شهریور ۱۳۹۳ مجتمع معدنی و صنعتی طلای زرشوران آماده افتتاح گردیده است. سرانجام این مجتمع در تاریخ ۲۴/۸/۹۳ بدست جناب آقای دکتر اسحاق جهانگیری معاون اول محترم ریاست جمهوری افتتاح شد.

سلام
یه ابهامی که پیش اومده ؛!!!!
که طلاء زرشوران چه ارتباطی با چینه فسیل داره؟؟؟؟ که در بخش چینه فسیل قرار دادید

- - - به روز رسانی شده - - -

از نظر زمين‌شناسي منطقه مورد مطالعه از پي‌سنگ پر كامبرين – كامبرين زيرين و پوشش ترسيری جوان و رسوبات عهد حاضر مي‌باشد كه به صورت سازندهاي مختلف منطقه را پوشش داده است.
در دوران اول و دوم و پالئوژن، نبود واحدهاي زمين‌شناسي در منطقه مشاهده مي‌شود و پي‌سنگ پرکامبرين بالايي و كامبرين زيرين در مناطق محدودي رخنمودن داشته و شامل شيست‌هاي دگرگون شده سبز، آمفيبوليت، اپيدونيت و سرپانتين شيست مي‌باشد كه سنگ‌هاي آهكي و دولوميتي متبلور آن‌ها را همراهي مي‌كند. رسوب‌گذاري نهشته‌هاي ترسيری از اليگوسن شروع شده و در ناحيه مورد مطالعه تا رسوبات عهد حاضر ادامه دارد. اين رسوبات شامل سنگ‌هاي آهكي، دولوميتي، ماسه‌سنگ‌هاي كوارتزيتي، مارن، توف و كنگلومراست كه در نهايت توسط تراورتن و آبرفت‌ها پوشانده شده است.
سنگ‌هاي آذرين منطقه اكثراً آندزيت، ريوليت و توف لاتيتي است كه بر روي سنگ‌هاي رسوبي اليگوميوسن قرار گرفته و سن آن‌ها ميوسن مياني مي‌باشد.
واحدهاي چينه‌شناسي محدوده معدن زرشوران عبارت از ايمان‌خان، چالداغ زرشوران، سازند قره‌داش، سازندهاي سلطانيه، باروب، زاگون و لالون، سازند اليگوميوسن معادل سازند قم، تشكيلات قرمز بالايي، ميوسن فوقاني urf و رسوبات تراورتن مي‌باشد.
كانه‌زايي بر اساس مدل‌هاي اکاواکرمال به دو مدل اسيد سولفات و ادولارياسرسيت تقسيم مي‌گردد. با توجه به تحليل‌هاي ژئوفيزيك هوايي و همچنين وجود تعداد قابل توجهي چشمه‌هاي آب گرم به نظر مي‌رسد الگوي اکاواکرمال آدولاريا در منطقه حكمفرما باشد.
در زرشوران چهارتيپ کاني‌سازي مجزا اما مرتبط با هم وجود دارد كه مي‌توان آن‌ها را به دو گروه اصلي پرشيب‌ و متوسط‌‌شيب تقسيم كرد.
كاني‌سازي پرشيب‌ (با شيب مساوي يا بيش از 70 درجه) شامل گوژسياه به همراه ذرات ارپيمنت و ژاسپيروييد (bg) و ژاسپيروييد و ارپيمنت توده‌اي (jas) است.
همچنين كاني‌سازي متوسط‌‌شيب (شيب مساوي يا كمتر از 45 درجه) شامل برش‌ها و تكتونيت‌هاي كاني‌سازي شده (tb) و مرمر ماسه‌اي چالداغ (csm) مي‌باشد.
✔️در اينجا به صورت مختصر ويژگي‌هاي هر يك از اين واحدها شرح داده مي شود.
گوژ سياه (bg)
اين واحدها عموماً در داخل آهك چالداغي وجود دارد و مهمترين كانسنگ در كانسار زرشوران است. ضخامت واقعي آن بالغ بر 32 متر مي‌باشد و در اصل يك سنگ كوارتز – مسكويت (سرسيت) – گرافيت همراه با مقدار كمتري ارپيمنت، پيريت و اسفالريت است. مطالعه مقاطع صيقلي نشان داده است كه مقداري از كاني‌سازي اسفالريت در مرحله بعد از ارپيمنت انجام شده است. همچنين گوژسياه، به صورت محلي شامل بخش‌هاي حجيمي از ارپيمنت و ژاسپيروييد است. اين واحد داراي مقدار طلاي بالايي است به طوري كه عيار طلا در آن گاهي به 70 گرم بر تن نيز رسيده است. همچنين آرسنيك (بالغ بر 27 درصد) و سرب و روي بيش از چند درصد در آن مشاهده شده است.
ژاسپيروييد (jas)
در محدوده معدن، ژاسپيروييد و آهک‌هاي سيليسي‌شده به وفور يافت مي‌شود و اغلب تنها نشانه مشهود از مينراليزاسيون در طول ساختارهاي پرشيب‌ است. اين شواهد در طول ساختارهاي گسلي شيب‌دار، در بالا يا زير گوژسياه قرار دارند. ژاسپيروييد در طول ساختارهاي عرضي نيز وجود دارد. عيار طلا به صورت موضعي است و گاهي تا چندين گرم بر تن در بخش‌هاي مركزي محوطه و در نزديكي سطح مشاهده شده است. از نظر شكل ظاهري ژاسپيروييد، از مواد سيليسي با ساختار كندويي با حفره‌هاي فراوان تا سيليكات سياه توده‌اي در تغيير است.
برش‌ها و تكتونيت‌هاي كانه‌دار
تكتونيت‌ها و برش‌هاي كانه‌دار در بسياري از حفاري‌هاي انجام شده وجود دارد. برش‌ها به صورت نامنظم قرار دارند و در آن‌ها قطعات زاويه‌داري از آهك سيليسي، شيست سياه، كلسيت، توف و فلوريت مشاهده مي‌شود. از اين واحد تحت عنوان زون كاني‌سازي شده بالايي در زرشوان نام برده مي‌شود. با توجه به مقاطع چاه‌هاي حفاري و رخنمون‌هاي سطحي، اين واحد با شيبي بين 45-40 درجه به سمت جنوب شرقي قرار دارد و بالغ بر 2-1 درصد و به طور محلي 10 در صد آرسنوپيريت افشان در آن وجود دارد. قطعات فلوريت ارغواني با ابعاد بيش از 2 سانتي‌متر به صورت محلي در شيارها يافت مي‌شود. ماتريكس حاوي پيريت، آهك و شيست خرده شده، گاهاً با مقداري گوژسياه همراه مي‌باشد و گاهي به صورت محلي سريسيتي شده و داراي اسفالريت افشان است. اگر چه مقدار فلزات پايه در برش‌هاي حاصل از مغزه‌ها بيش از 2 در صد روي، يك درصد سرب و 6 در صد آنتيموان مي‌باشد، اما مقدار طلا در آن‌ها فقط در حد آنومالي‌هاي متوسط است.

این موضوع باید در بخش اقتصادی آورده شه

[ابراهیم ناظمی]

سلام
یه ابهامی که پیش اومده ؛!!!!
که طلاء زرشوران چه ارتباطی با چینه فسیل داره؟؟؟؟ که در بخش چینه فسیل قرار دادید

- - - به روز رسانی شده - - -




این موضوع باید در بخش اقتصادی آورده شه

این بخشی که از زمان زمین شناسی یعنی پرکامبرین و کامبرین گفته شده و در حقیقت لیتولوژی رو توضیح میده! و بیشتر به رسوب شناسی و سنگ رسوب مرتبط هست

[فاطمه قطب تحریری]

این بخشی که از زمان زمین شناسی یعنی پرکامبرین و کامبرین گفته شده و در حقیقت لیتولوژی رو توضیح میده! و بیشتر به رسوب شناسی و سنگ رسوب مرتبط هست

سلام
شما درست می فرمائید؛
اما به نظر من چون به طور کلی از معدن صحبت شده، اگر در بخش اقتصادی قرار بگیره بهتر باشه؛
از توجه شما ممنونم

[ابراهیم ناظمی]

سلام
شما درست می فرمائید؛
اما به نظر من چون به طور کلی از معدن صحبت شده، اگر در بخش اقتصادی قرار بگیره بهتر باشه؛
از توجه شما ممنونم

با سلام مجدد

درسته که از معدن صحبت شده ولی چون از دو تیپ از دوتیپ کانی تفسیر کرده که در واحدهای رسوبی قرار گرفته و بیشتر تو این قسمت از بررسی واحدها با سن مطلق تفسیر شده ؛ این موضوع بیشتر به سمت رسوب گرایش پیدا کرده ولی حقیقت موضوع سنگ رسوب و اقتصادی هست