سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در سال ۱۳۴۱ (برابر ۱۹۶۲ میلادی) با مدیریت نصرالله خادم و کمک سازمان ملل متحد به منظور بررسی‌های زمین‌شناسی و معدنی، برنامه‌ریزی و جمع‌آوری نتایج فعالیت‌های زمین‌شناسی، و تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی ایران بنیان نهاده شد. از سال ۱۳۷۸ تمامی وظایف اکتشافی وزارت معادن و فلزات به سازمان زمین‌شناسی ایران واگذار شده است



گروه‌های تخصصی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی عبارتند از: زمین‌شناسی مهندسی، زمین‌شناسی زیست محیطی، ژئوتکنیک، زمین‌شناسی دریایی، فسیل‌شناسی، سنگ‌شناسی، لرزه‌زمین‌ساخت، چینه‌شناسی، زمین‌ساخت، زمین‌شناسی پزشکی، ژئوشیمی، ژئوفیزیک، اکتشافات فلزی، اکتشافات غیرفلزی، اکتشافات ناحیه‌ای، نقشه‌برداری، حفاری‌های اکتشافی، کارتوگرافی، اطلاعات زمین‌مرجع (GIS)، دورسنجی، ژئوفیزیک هوایی، ژئودینامیک، آزمایشگاه تجزیه شیمیایی، آزمایشگاه ژئوشیمی، تحقیقات ایزوتوپی، کانه‌آرایی، فراوری مواد معدنی.



دفاتر سازمان زمین‌شناسی ایران عبارتند از: دفتر مرکزی (تهران)، دفتر شمال غربی (تبریز)، دفتر شمال شرقی (مشهد)، دفتر جنوب (شیراز)، دفتر جنوب غربی (اهواز)، دفتر جنوب شرقی (کرمان).