جنگهایی که از ادوات نظامی در آن استفاده میشود، به جنگ سخت یاHard War مشهور است. ولی اگر در این جنگ از وسایل و کالاهای فکری و فرهنگی استفاده شود، اصطلاحاً به آن Soft War یا جنگ نرم اطلاق میشود.
مفهوم قدرت نرم (soft power)
تئوریسین قدرت نرم، جوزف نای یک نئولیبرال آمریکایی است. نای قدرت نرم را به عنوان بخش مهمی از منابع قدرت ملی آمریکا تلقی و بر ضرورت بهره گیری از آن در سیاست خارجی آمریکا اصرار می کند.
«نای» قدرت را دارای دو لایه سخت و نرم میداند. قدرت نظامی و اقتصادی به مثابه قدرت سخت میتوانند دیگران را به تغییر مواضع خود سوق دهند. این نوع قدرت بر پاداشها ( هویج ) یا تهدیدها ( چماق ) مبتنی است. اما گاهی نیز میتوان نتایج دلخواه را بدون تهدید یا پاداش ملموس کسب کرد، این شیوه رسیدن غیرمستقیم به نتایج مطلوب، «چهره دوم قدرت» نامیده می شود. بر این پایه، یک کشور میتواند به مقاصد مورد نظر خود در سیاست جهانی نائل آید، چون کشورهای دیگر، ارزش های آن را میپذیرند، از آن تبعیت میکنند، تحت تأثیر پیشرفت و آزاداندیشی آن قرار میگیرند و در نتیجه خواهان پیروی از آن میشوند. در این مفهوم آنچه مهم تلقی میشود، تنظیم دستورالعملی است که دیگران را جذب کند. بنابراین، قدرت نرم عبارتست از توانایی کسب آنچه می خواهید، از طریق جذب کردن نه از طریق اجبار و یا پاداش.(1)
نکته قابل تامل این است که آنچه امروز در سیاستهای جهانی در حال وقوع است، فراتر از بهکارگیری قدرت نرم بوده و با هجمه و حمله گسترده بر فرهنگ و عقاید جامعه هدف خود، به استحاله از درون آن پرداخته و به تعبیری چهره جنگ و تنازع به خود گرفته است؛ از این رو بسیاری از صاحبنظران از آن به «جنگ نرم» تعبیر میکنند.
باید گفت جنگ نرم با پشتوانه قدرت نرم صورت میپذیرد از این رو بايد تمامي ابزارهاي حامل قدرت نرم را به عنوان ابزارهاي جنگ نرم توجه و آن¬ها را شناسايي كرد. اين ابزارها، انتقالدهنده پيامهایی با اهداف خاص هستند که قالبا به طور غیر مستقیم بوده و در ناخودآگاه مغز انسان می نشینند.(2)
با توجه به مطالب فوق، میتوان جنگ نرم را به صورت زیر تعریف کرد:
هرگونه اقدام نرم، رواني و تبليغات رسانه¬اي كه جامعه هدف را نشانه گرفته و بدون درگيري و استفاده از زور و اجبار به انفعال و شكست وا مي¬دارد، جنگ نرم نامید. جنگ رواني، جنگ سفيد، جنگ رسانه¬اي، براندازي نرم، انقلاب نرم، انقلاب مخملي، رنگي و... از اشكال آن است.
ابزارها و ادوات مبارزه در جنگ نرم را میتوان به صورت زیر تقسیم بندی کرد:
• رسانه¬ اعم از راديو، تلويزيون، مطبوعات، ماهواره ، اینترنت و شبکههای اجتماعی ؛
• عرصههاي هنری از جمله گروههای تئاتر، موسیقی
• انواع سازمانهاي مردمنهاد و شبكههاي انساني که با هدف خاص تشکیل شده و عموما در صدد تغییر فرهنگی جامعه هدف هستند..
باید گفت ابزارهای دیگری نیز مورد استفاده برنامهریزان جنگ نرم قرار میگیرند که بنا بر موقعیت و بستر فرهنگی جامعه هدف متفاوت میباشد اما همگی یک هدف را دنبال کرده و آن استحاله فرهنگی جامعه مورد نظر است.
لازم به ذکر است که منظور از جامعه هدف در جنگ نرم، عموما جوانان و بالاخص دانشجویان، فعالان اجتماعی، زنان ( به عنوان عضو تاثیر گذار در خانواده و جامعه) سياستمداران، نخبگان علمی و فرهنگی و اساتید دانشگاه میباشند که بنا بر تمایلات و دغدغههای هر کدام از این گروههای، ابزاری خاصی برای تاثیرگذاری فرهنگی و فکری بر آنان، به کار گرفتهمیشود.
نکته قابل تامل که تفاوت اصلی و ماهوی میان جنگ سخت و جنگ نرم نشان میدهد این است که در جنگ سخت ادوات نظامی به عنوان اصلیترین ابزار برپایی جنگ بهشمار رفته و جامعه هدف نیز گروههاي نظامي (و در مواردی غيرنظاميان) میباشند اما جنگ نرم فکر و عقیده و فرهنگ افراد، مورد هدف قرار گرفته و سعی بر آن دارد که با حمله به فرهنگ عمومی یک جامعه، به اصلیترین عامل قدرت ملی یعنی حمایت مردم از حکومت خدشه وارد کرده و اراده ملت را از بين ميبرد.
نتیجه تمامی سیاستهای فوق، در بلند مدت این است که به تدریج و حتی نامحسوس دغدغه مقاومت و دفاع از آرمان و سياست¬هاي حاکمیت و حتی تمامیت ارضی در میان مردم از بین رفته و با استحاله از درون، مقدمه¬ فروپاشي سياسي ـ امنيتي و ساختاري یک حکومت پدید آید.
بررسیها نشان میدهد یکی از اصلیترین نتایج به کارگیری جنگ نرم، در عرصه بینالملل نمودار میگردد؛ بدین معنا که به تدریج و با همهگیر شدن فرهنگ یک کشور در عرصه جهانی، لاجرم افکار عمومی مردم دنیا با سیاستهای اتخاذ شده از سوی آن حکومت همراه بوده تا جایی که به وضوح موافقت خود را با آن اعلام میدارند حتی اگر این سیاستها با آنچه به عنوان منافع ملی هر کشور یاد میشود در تناقض باشد.
نتیجه این اقدام تشکیل یک کلونی جهانی و مردمی از حامیان سرسخت یک فرهنگ بیگانه است که میتواند عرصه سیاست بین الملل و معادلات جهانی را تحت تاثیر قرار دهد.
مقاله در یک نگاه
منابع
1- Joseph S. Nye, Soft Power: The Means To Success in World Politics, (New York: Public Affairs,2004), pp
2- حسيني، سيده صديقه، ۱۳61، اهداف فرهنگي در جنگ نرم رسانهاي (رسانه ملي و الگوها)، قم، صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، مرکز پژوهش¬هاي اسلامي، ۱۳۹۲.
http://www.masaf.ir/View/Contents/25...-shia%20muslim
علاقه مندی ها (Bookmarks)