قطب جنوب بدون یخ

[فاطمه قطب تحریری]

قطب جنوب بدون یخ چه شکلی است؟

اگرچه در زیر کیلومترها یخ دفن شده‌اند، اما به لطف جدیدترین نقشه‌برداری انجام شده دانشمندان توانسته‌اند تا واضح‌ترین نقشه موجود از رشته کوه‌های مرموز قطب جنوب را به دست آورند.

محمود حاج‌زمان: نقشه Bedmap2 که توسط سازمان نقشه برداری جنوبگان انگلستان از بستر قطب جنوب تهیه شده است؛ با استفاده از میلیون‌ها اندازه‌گیری انجام شده از ارتفاعات سطح یخ‌زده قاره، ضخامت یخ، و توپوگرافی سنگ بستر به دست آمده که توسط طیف گسترده‌ای از منابع و طی دهه‌ها جمع‌آوری شده‌اند.

به گفته چارلز وب به عنوان دانشمند قائم مقام برنامه علوم زمسپهر در دفتر مرکزی ناسا، نقشه Bedmap2 به لطف پیشرفت‌های فناورانه باتفکیک‌ترین و دقیق‌ترین نقشه تهیه شده و در مقایسه با نقشه اولیه Bedmap که حدود یک دهه پیش منتشر شده است، بخش بیشتری از قاره جنوبگان را پوشش می‌دهد. نواحی پوشیده از یخ زمین در مجموع با نام زمسپهر یا یخ‌پوسته (Cryosphere) شناخته می‌شود.
نقشه اولیه Bedmap بیشتر بر اندازه‌گیری‌های زمینی متکی بود؛ که باعث می‌شد دانشمندان در خصوص میزان زمینی که می‌توانستد پوشش دهند، با محدودیت‌هایی مواجه باشند. اما ناسا طی برنامه‌ای موسوم به عملیات پل‌یخی، هواپیماهایی را به منطقه اعزام کرد که اقدام به پرواز بر فراز کل قاره نمودند. این هواپیماها به لیزرهایی مجهز بودند که ارتفاعات کوه‌ها و سایر عوارض سطحی را اندازه‌گیری می‌کرد، و همچنین رادارهایی با توانایی نفوذ در یخ داشتند که نقشه سنگ بستر زیر توده‌های یخی را تهیه می‌کرد.

به گفته وب، به کمک این اندازه‌گیری‌ها دانشمندان توانستند تصویری سه‌بعدی‌تر از «پوسته یخی» به دست آورند. علاوه بر آن، داده‌های جدید چندین عارضه کوچک‌تر تازه را -هم در سطح قاره و هم زیر یخ- آشکار کرد که در نقشه‌برداری قبلی جا افتاده بودند. وب در خصوص نقشه جدید می‌گوید: «نکته هیجان‌آور افزایش تفکیک نقشه است که درک بهتری از نیروی محرک جریان یخ در اختیار ما قرار می‌دهد.»
برای مثال، دانشمندان به شکل کوه‌ها و صخره‌ها نیاز دارند تا بتوانند سرعت حرکت یخ در میان این عارضه‌ها به سوی اقیانوس را مدل‌سازی کنند؛ جایی‌که ذوب یخ باعث افزایش سطح آب دریاها می‌شود. در مجموع، از دست دادن پوشش یخ‌های قطبی باعث شده است تا سطح آب دریاها از سال 1992 / 1371 تا کنون به میزان 11.1 میلی‌متر بالا بیاید. در حال حاضر نیز سطح آب دریاها با نرخ 3.2 میلی‌متر در سال در حال بالا آمدن است.