رِفاعَة بن شَدّاد بَجَلی فِتیانی، (درگذشته ۶۶ق) از یاران حضرت علی(ع)، مختار و از رهبران توابین. او در جنگ‌های جمل و صفین شرکت کرد و در حکومت حضرت علی(ع)، قاضی اهواز بود.رفاعه، در جریان قیام امام حسین از نخستین کسانی بود که برای آن حضرت نامه نوشت. پس از واقعه عاشورا، در کنار سلیمان بن صرد خزاعی از سران نهضت توابین به شمار می‌رفت. او پس از قیام توابین، در شمار یاران مختار قرار گرفت. منابع تاریخی از جدایی وی از مختار در مدت زمان کوتاهی سخن گفته‌اند. او سرانجام در قیام مختار کشته شد.نسبنسب رفاعه، به قبیله بجیله می‌رسد بسیاری از افراد این قبیله در زمان خلافت حضرت علی(ع) جانب ایشان را گرفتند و در جنگ صفّین، جز اندکی، در سپاه آن حضرت بودند[۱] در زمان امام پنجم و ششم، بسیاری از آنان در شمار شاگردان و یاران آن دو امام و امامان بعدی درآمدند. نجاشی، در رجالش بیش از پنجاه نفر را نام می‌برد، که نسبت بجلی دارند.[۲]دوران امام علی(ع)رفاعه همراه مالک اشتر در تشییع ابوذر در ربذه حضور یافت.[۳] او در حکومت امام علی(ع) منصب قضاوت را در اهواز به عهده داشت. در منابع از نامه‌ای از آن حضرت، خطاب به او یاد شده است، بخش‌هایی از آن در دعائم الاسلام آمده است.[۴] این نامه اخیراً به صورت جداگانه به چاپ رسیده است.[۵]رفاعة در جنگ جمل فرماندهی پیادگان را به عهده داشت.[۶] در جنگ صفین به فرمان علی(ع) پرچمدار قبیله بجیله شد[۷] و در زمان معاویه همراه عمرو بن حمق به موصل گریخت[۸] وی پس از مرگ معاویه، از نخستین کسانی بود که برای امام حسین(ع) نامه نوشتند و آن حضرت را به کوفه دعوت کردند[۹] همچنین یکی از سران پنجگانة توابین بود که به خونخواهی امام حسین(ع) خروج کردند و در عین الوردة به جنگ با لشکر شام پرداختند.[۱۰]پس از امام علی(ع)شیخ طوسی از وی در شمار یاران امام حسن(ع) نام برده است.[۱۱] هنگامی که زیاد بن ابیه یاران حجر بن عدی را فراخواند، او با عمرو بن حمق خزایی به مدائن گریختند سپس در مسیر موصل، عمرو مریض شد و به رفاعه گفت: تو خودت را نجات بده، او به موصل رفت.[۱۲]واقعه کربلارفاعه، از نخستین کسانی بود که برای امام حسین(ع) نامه نوشت.[۱۳] او در کنار سلیمان بن صرد یکی از سران توابین بود[۱۴]؛ پس از کشته شدن سلیمان بن صرد، سپاه را جمع کرد و به عراق بازگشت.وی در قیام مختار حضور داشت[۱۵] اما هنگامی که احساس کرد مختار افکاری دارد که آنها را پنهان می‌کند، از مختار جدا شد و در صف مخالفان او قرار گرفت[۱۶] او هنگامی که صدای «یا لثارات عثمان» را از مخالفان مختار شنید غضبناک شد و به سپاه مختار پیوست. وی سرانجام در سال ۶۶ق در قیام مختار کشته شد.[۱۷]روایتوی از عمرو بن حمق خزاعی روایت کرده است.[۱۸] عبدالملک بن عمیر از او روایت کرده است.[۱۹]مختارنامهانوشیروان ارجمند در مجموعه تلویزیونی مختارنامه نقش رفاعة بن شداد را بازی کرده است.[۲۰]پانویسنصربن مزاحم، ص۶۰،۲۰۵ ،۲۲۸ـ۲۲۹نجاشی، ص۷۱، ۱۱۹،۲۱۵،۴۱۲، ۴۱۳، ۴۴۶، ۲۳۸، ۳۰۲کشی، ص۶۵دعائم الاسلام، ج۱، ص۲۲۷؛ ج۲، ص۳۶، ۳۸، ۱۷۶، ۲۵۸، ۴۰۴، ۴۴۲، ۴۴۵، ۴۵۹، ۴۸۷، ۴۹۹، ۵۳۰، ۵۳۴؛ مستدرک ج۲، ص۴۵۰، ج۱۳، ص۳۹۳؛ بحارالانوار، ج۷۹، ص۱۰۱نامه امام علی به رفاعه بن شداد بجلیالفتوح، ج۲، ص۴۶۸نصربن مزاحم، ص۲۰۵طبری، ج۶، ص۸۱طبری، ج۶، ص۲۷۲؛ ابن اثیر،الکامل، ج۴، ص۲۰طبری، ج۶، ص۴۸۸؛ ابن اثیر،الکامل، ج۴، ص۱۵۸ـ۱۵۹شیخ طوسی، رجال، ص۹۴اسدالغابه، ج۳، ص۷۱۵؛ انساب الاشراف، ج۵، ص۲۷۲؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۴، ص۸۸؛ طبری، ج۵، ص۲۶۵الامامه و سیاسة، ج۲، ص۷؛انساب الاشراف، ج۳، ۱۵۷؛ ابن خلدون، ج۳، ص۲۷؛ طبری، ج۵، ص۳۵۲انساب الاشراف، ج۶، ص۳۶۴البدایة و النهایة، ج۸، ص۲۶۴البدایة و النهایة، ج۸، ص۲۹۱زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۲۹؛ طبری، ج۶، ص۶۱۶؛ ابن اثیر، الکامل، ج۴، ص۲۳۵؛البدایة و النهایة، ج۸، ص۲۶۷؛ طبری، ج۶، ص۵۰ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۴، ص۸۷ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۵، ص۲۲۷منبعhttp://fa.mobile.wikishia.net/index....ac%d9%84%db%8c