همواره این پرسش در ذهن خوانندگان و علاقه مندان به علوم نظامی به خصوص طرفداران سلاح های کالیبر کوچک وجود داشته و دارد که چگونه میشود دو سلاح را مقایسه کرد ؟ کدام سلاح در ماموریت های متفاوت کارایی بهتری دارد ؟ چگونه و با چه معیارهایی میتوان سلاح مناسب یک ماموریت خاص را انتخاب کرد و چندین پرسش دیگر نظیر نوع مهمات , کالیبر , طول , وزن , قدرت آتش , انرژی مناسب گلوله و....... ازین قبیل پرسش ها .
نمنه هایی از این پرسش ها چنین است که آیا AK47 بهتر است یا G3 , M4 بهتر است یا MP 5 و چندین نمونه دیگر .
پرسشهای دیگری نیز مربوط به نوع مهمات مصرفی میشود که آیا در یک ماموریت شهری مهمات 62/7*51 بهتر است یا ACP45 یا در یک عملیات مخصوص کماندویی مهمات 39*62/7 بهتر است یا 19*9 در عملیات کوهستانی یا یک جنگ کلاسیک میدانی چه نوع مهماتی باید استفاده شود و پرسش هایی دیگر نظیر نوع سلاح و یا طبقه بندی مخصوص آن است که چگونه و به چه اساسی طبقه بندی و انتخواب میشوند .
البته این قبیل پرسشها و پاسخ دادن به آن یکی از دغدغه های واحدهای نظامی و فرماندهان و برنامه ریزان آن میباشد .

در ابتدا برای روشن شدن شیوه و روش انتخاب سلاح ها با یکدیگر باید به مهمترین نکته یعنی گروه بندی سلاح های کالیبر کوچک اشاره داشته باشیم . در حقیقت بدون توجه به این گروه بندی و تعاریف آن در انتخاب و مقایسه های خود دچار اشتباه میشویم . ضمن آنکه مختصری نیز به نوع ماموریت هر گروه از سلاح ها و تعاریف ارگونومی آن نیز خواهیم پرداخت .

بطور کلی سلاح های گرم از نظر وزن و کالیبر و عملکرد به دو گروه کلی تقسیم میشوند :

1 ) سلاح های کالیبر کوچک ( زیر 23 میلیمتر )
2 ) توپ ها ( بالای 23 میلیمتر )

سلاح های کالیبر کوچک از نظر وزنی به سلاح های سبک که بطور کلی توسط یک نفر حمل و مورد استفاده قرار میگیرند اطلاق میشود و تنها در کالیبرهای بالای 20 میلیمتر در مرز بین توپ ها و گروه خود قرار میگیرند .
سلاح های کالیبر کوچک به چند گروه تقسیم میشوند که خود تا حد زیادی نیز بیانگر کاربرد عمومی آنها میشود .

1 ) سلاح های کمری شامل :
• سلاح های تدافعی
• رولرها
• سلاح های نیمه خودکار
• سلاح های کمری هجومی

2 ) مسلسل های دستی شامل
• کمری خودکار
• مسلسل های تدافعی
• مسلسل های هجومی

3 ) تفنگ شامل
• تفنگ های میدانی ( بلند )
• تفنگ های هجومی ( کوتاه )
• کارابین

4 ) تفنگ های هجومی
• مسلسل های خودکار
• مسلسلهای میدانی
• ( لازم به توضیح است که بعضی کارشناسان سلاح های میدانی را در یک گروه جداگانه قرار میدهند )

5 ) تیربارها شامل :
• تیربارهای هجومی ( سبک )
• تیربارهای تدافعی ( نیمه سنگین )
• تیربارهای سنگین
• تیربارهای ضد هوایی


اینک که با گروه بندی سلاح های کالیبر کوچک آشنا شدیم میخواهیم به معرفی و مقایسه کامل سه نمونه از پرکاربرد ترین مسلسل های دستی هجومی معروف و در حال خدمت جهان MP5 یوزی و برتا 12 بپردازیم .

• مقایسه صورت گرفته شده به این در چند بخش انجام خواهد شد :
1 ) تاریخچه پیدایش و تکامل
2 ) مهمات
3 ) ارگونومی
4 ) ماموریت

تاریخچه پیدایش آنها

مسلسل MP5

این مسلسل که جزو پرکاربرد ترین مسلسلهای جهان است توست شرکت آلمانی هکلر و کخ در سال 1961 – 1965 طراحی و تولید و معرفیگردید . MP5 را در حقیقت میتوان پاسخ به نیاز نیروهای مسلح جهان دانست که مکانیزم کارکرد خود را از سلاح معروف G3 موسوم به قفب غلطکی تاخیری به رعایت گرفته است . که مکانیزمی دقیق و کارامد جهت استفاده از مهمات 19*9 لوگر یا پارابلوم نیز میباشد . مسلسل MP5 نیز مانند سایر سلاح های گرم تغیر و تحول بسیاری را پشت سر گذاشته است این سلاح در ابتدا با قبضه و قنداق ثابت و روپوش لوله پلیمری در نمونه آزمایشی با خشاب صافبه ظرفیت 30 گلوله عرضه شد . سپس در سال 1968 اصلاحاتی موازی و به یکباره بر روی آن انجام گرفت ابتدا قنداق کشویی و مناسبی برای آن طراحی و نصب شد و سپس خشاب مورب نیز به آن اضافه شد تقریبا تمامی مدل های عرضه تا سال 1980 اینگونه بودند . در اوایل دهه 80 بازنگری هایی بر روی آن انجام گرفت که تقریبا بیشتر از لحاظ ارگونومی ارزش داشتند , میتوان به طراحی روپوش لوله قطورتر قبضه و کفی قنداق کشویی آن اشاره کرد .

مسلسل UZI

با توجه به نیزهای روز افزون اسرائیل و تامین سلاح کافی و خود کفایی نیروهای مسلح آن , طرح مسلسل یوزی با در نظر داشتن مسلسل ساموپال SA-23 ساخت اسلواکی توسط سرگرد ارتش آن کشور به نام یوزی ئل گال در سای 1961 میلادی ارائه گردید . گرچه مسلسل جدید با نمونه الهام گرفته شده آن تفاوت بسیاری داشت به گونه ای که میتوان آن را طرحی کاملا جدید و متفاوت نامید مسلسل یوزی که نام خود را از طراح خود گرفته است نیز مانند بسیاری از سلاح های گرم سیر تکاملی خود را طی کرد . مدل های اولیه این سلاح که خشاب آن درون قبضه قرار دارد و یک مسلسل T شکی محسوب میشود . با مهمات 19*9 تغذیه میشود .
یوزی تغییر چندانی پیدا نکرد . بعد از گذشت نزدیک به یک دهه قنداق های چوبی ثابت جای خود را به یک قنداق فلزی تاشو دادند . مسلسل یوزی همانند بسیاری از سلاح های اتوماتیک دستی اولیه از الات متحرک ساده و گلنگدن باز بهره میبرد .
( بعدها نمونه ای با گلنگدن بسته عرضه شد . نویسنده )

برتا

برتا و نام برتا همانند فیات در کشور ایتالیا شناخته شده است این شرکت تقریبا تمام نیازهای سلاح سبک نیروهای مسلح خود را در طیف متنوعی از محصولات بر طرف میکند . مسلسل برتا برای اولین بار در سال 1959 به نام مدل 12 توسط این شرکت معرفی و عرضه شد . نمونه مسلسل برتا 12 اس در سال 1978 با طرحی نو در شکل ساختمان و ارگونومی پا به عرصه گذاشت و بر خلاف سایر مدل های قبل این کارخانه بسیار مورد توجه و استقبال قرار گرفت . این مسلسل با کالیبر 19*9 لوگر یا پارابلوم با خشاب صاف 30 تیر بدنه , بدنه لوله ای شکل , دوقبضه یکی در عقب خشاب ( قبضه دستی ) یکی در جلوی خشاب ( محل روپوش لوله ) و قنداق ثابت چوبی تولید شد . البته در فاصله زمانی کوتاهی کمتر از 6 ماه نمونه هایی با قنداق تاشو آن تولید شد . به توری که کمتر تصویری از نمونه های با قنداق ثابت چوبی در دست است . همچنین در دهه میلادی تغییر اندکی در شکل ناظم آتش و قنداق تاشو فلزی آن داده شد که بیشتر در جهت بهبود ارگونومی سلاح بوده است . مسلسل برتا مانند تولیدات گذشته خود از یک مکانیزم ساده آلات متحرک با گلنگدن باز استفاده میکند ( در نمونه های اولیه برتا 12 اس 2 دستگیره مسلح کننده در هنگام شلیک بسته می ماند . نویسنده )

مقایسه عملیاتی

در یک نبرد تعریف شده برای مسلسل های دستی که عموما فواصل درگیری کمتر از 200 متر و در محیط های بسته شهری و یا مناطق جنگلی اتفاق می افتد , طول سلاح با توجه به شرایط خاص اهمیت بسیاری پیدا میکند زیرا طول مناسب قدرت تحرک بیشتری را به کاربر میدهد . هر سه سلاح مورد نظر از طول در اندازه قابل قبولی برخوردارند .
مضوع دیگر نواخت تیر در حالت خودکار در این گروه از مسلسل ها میباشد به دلیل آن که در گیری های شهری و نزدیک تنها در یک مرحله عملیاتی 60 دقیقه ای انجام میشود و سپس وضعیت درگیری در حالت زرد یا سبز قرار میگیرد میزان مهمات قابل حمل مسئله نگران کننده ای نمی باشد . یکی خصوصیات دیگر این نوع درگیری مدت زمان اندک رویت هدف و یا اهداف میباشد . در یک درگیری شهری به طور متوسط زمان رویت هدف به 3 الی 6 ثانیه محدود میشود . با توجه به موارد ذکر شده میتوان مسلسلی را از این نظر مطلوب تر دانست که نواخت تیری بیشتر داشته باشد . مسلسل MP5 با نواخت تیر 800 تا 850 تیر در دقیقه نسبت به یوزی و برتا با نواخت 550 تا 600 تیر دارای برتری نسبی بیشتری است .فاکتور مهم دیگر در این مقایسه بحث میزان کنترل پزیری سلاح در حالت شلیک خودکار است . به هر مقدار کنترل پذیری سلاح بیشتر باشد امکان اصابت به هدف هم بیشتر خواهد بود . در این گروه مسلسل برتا با وجود یک قبضه در زیر لوله حتی با وجود استفاده از مکانیزم گلنگدن باز و جابجایی آلات متحرک تقریبا سنگین آن که در هنگام شلیک موجب بر هم خوردن سلاح میشود کنترل پذیری بهتری نسبت به دو سلاح دیگر دارد .
در بین مسلسل یوزی و MP5 مسلسل MP5 مقام دوم را در از این نظر در هنگام شلیک دارد . این امر مدیون طراحی خوب قبضه , وزن سبک تر گلنگدن و استفاده از مکانیزم گلنگدن بسته آن میباشد . در این گروه مسلسل یوزی با گلنگدن سنگین خود و شکل نا مناشب زاویه قرار گیری قبضه به بدنه کمترین میزان کنترل پزیری را دارد و پایداری را در هنگام شلیک را دارد .

مقایسه ساختمان سلاح

گفتیم که در یک عملیات هجومی یا تدافعی جنگ شهری با توجه به زمان اندک درگیری در وضعیت آتش و با توجه به به آموزش نیروهای استفاده کننده از این سلاح ها به طور عام شیوه زمان باز و بست و نظافت سلاح چندان اهمیت ندارد اما به منظور مقایسه کامل هر سه سلاح این مبحث نیز باید مورد بررسی قرار گیرد در این مرحله مسلسل یوزی بالاترین رتبه را می آورد . در زمان باز و بست مسلسل یوزی میتوان تنها با 4 عمل سلاح را باز و با 4 عمل آنرا بست . در مسلسل یوزی تقدم و تاخیری در باز کردن قطعات و بستن آن وجود ندارد مگر درب جعبه خزانه سلاح . زمن آنکه قابلیت جدا کردن لوله , کار نظافت لوله و خزانه را بسیار آسان کرده است .
در مرحله بعد برتا قرار میگیرد که عملیات باز و بست آن مانند یوزی بسیار آسان و سریع انجام میشود . اما نکته ای را که نباید فراموش کرد بد قلق بودن آلات متحرک و فنر ارتجاع بخصوص آنکه معمولا هنگام جا زدن فنر ارتجاع قطعه پوکه پران گیر میکند . و در آخر مسلسل MP5 قرار دارد . برای آشنایی بیشتر زمان باز کردن سلاح بر حسب زمان ذکر میشود :
یوزی : 5 الی 7 ثانیه , برتا : 9 الی 12 , MP5 10 الی 13 ثانیه

مبحث ارگونومی

شکی وجود ندارد که در طراحی سلاح مبحث ارگونومی اهمیت بسیار زیاد و مستقیم در کاربری سلاح دارد .
در این بخش ارگونمی هر سه سلاح را به طور خلاصه مورد بررسی قرار میدهیم .

عوامل موئثر مورد بحث عبارتند از :

1 ) شکل و فرم قبضه
2 ) شکل و محل قرار گیری بدنه
3 ) شکل و محل قرار گیری دستگیره مسلح کننده
4 ) نحوه باز و بست قنداق
5 ) تعویض خشاب

1 ) شکل و فرم قبضه

در این بخش مسلسل MP5 و برتا در یک رتبه قرار میگیرند . زاویه مناسب قبضه در هنگام کاربری و شلیک به گونه ای انتخاب شده تا بدنه سلاح در امتداد ساعد قرار بگیرد اما در مسلسل یوزی زاویه عمود قبضه به بدنه موجب میشود تا بدنه سلاح و لوله آن قدری به بالا متمایل شود . ضمن آنکه دلیل استفاده از مکانیزم گلنگدن باز و سنگین آن و تغییر مرکز ثقل در هنگام شلیک امکان هدفگیری دقیق را به صورت محسوس کم میکند

2 ) شکل و فرم برگه ناظم آتش

در این بخش MP5 و برتا در یک رتبه قرار میگیرند انتخاب برگه ناظم آتش که حول محور خود میچرخد امکان راحت تری را برای کاربر برای تغییر وضعیت شلیک از زامن به تکتیر و رگبار و بلعکس فراهم میکند اما در مسلسل یوزی به دلیل حرکت به صورت خطی برگه ناظم آتش تیرانداز در عمل مقداری با مشکل روبه رو خواهد بود هر چند که محل آن نیز مناسب باشد .

3 ) شکل و محل قرار گیری دستگیره مسلح کننده

در این بخش دو سلاح یوزی و MP5 در یک رتبه قرار میگیرند . هر دو سلاح دارای دستگیره مسلح کننده ای میبهشند که در هنگام شلیک ثابت قرار میگیرد و هیچگاه هرکتی به عقب و جلو ندارد . در مسلسل برتا دستگیره مسلح کننده مستقیما به آلات متحرک وصل میباشد و در هنگام شلیک به عقب و جلو حرکت میکند هر چند برای تیرانداز هنگام شلیک مشکل حادی بوجود نمی آید , اما با توجه به نوع ماموریت این سلاح ها که در بعضی مواقع باید از پهلو و دستان نزدیک به بدن تیرانداز عمل شلیک انجام شود , امکان برخورد آن به لباس و تجهیزات تیرانداز وجود دارد

4 ) نحوه باز و بست قنداق

در این مرحله مسلسل MP5 امتیاز بیشتری را به دست می آورد عمل باز کردن قنداق این سلاح در هنگام شلیک تنها له یک ثانیه زمان نیاز دارد . ضمن آن قنداق آن کاملا در راستای لوله و آلات متحرک قرار دارد و این امر در هنگام شلیک کنترل پذیری بیشتری به سلاح میدهد .
در مرحله بعد مسلسل یوزی قرار دارد . عمل باز کردن قنداق این سلاح به 2 الی 3 ثانیه زمان نیاز دارد ضمن آن که عمل بستن آن به 4 الی 6 ثانیه زمان نیاز دارد قنداق این سلاح برخلاف MP5 در راستای لوله و آلات متحرک قرار نمیگیرد و کمی پایین تر از خط طولی بدنه سلاح قرار میگیرد .
در مرحله آخر برتا قرار دارد قنداق این سلاح در دو مرحله باز و آماده شلیک میشود . در یک مرحله کفی قنداق باید باز شود و مرحله بعدی میله قنداق , زمان باز شدن یا بستن قنداق 4 ثانیه میباشد

5 ) تعویض خشاب

در بحث تاویض خشاب هر سه سلاح در یک سح هستند



مشخصات فنی : یوزی برتا MP5
کالیبر 9 9 9

وزن خالی 7/3 2/3 55/2

طول با قنداق باز 650 660 660

طول با قنداق بسته 470 418 490

طول لوله 26 20 5/22

نواخت تیر 600 550 800

ظرفیت خشاب 25-32-40 20-32-40 15-30

ماهنامه جنگ افزار شماره 62

http://www.arteshi.com/showthread.php?t=12967