تعاریف و مفاهیم بهره وری
2.1. تعاریف و مفاهیم
ü بهره وری: بهره وري عبارتست از نسبت ارزش کالاها و خدمات تولید شده به نهاده يا مجموع نهاده هاي مصرف شده جهت توليد آن. بهره وري از حاصل تجميع اثربخشي و كارايي حاصل مي گردد.
ü ارزش افزوده: عبارتست از ارزش ايجاد شده توسط عوامل توليد (كار و سرمايه) به واسطه تغيير شكل نهاده‌هاي واسطه اي به محصول نهايي قابل عرضه به مشتري نهايي.
ü بهره وری نیروی کار: بهره وري نيروي كار عبارت است از نسبت ارزش افزوده به تعداد شاغلین یا نفر ساعت نیروی کار مورد استفاده. این شاخص بیان گر متوسط سهم هر یک از شاغلین در ارزش افزوده تولید شده در سازمان ها یا بنگاه های اقتصادی است.
ü بهره وری سرمایه:بهره وری سرمایه عبارتست از نسبت ارزش افزوده به ارزش موجودی سرمایه (به قیمت ثابت). بهره وری سرمایه نشان می دهد که در قبال هر واحد سرمایه ثابت چه میزان ارزش افزوده ایجاد می گردد. محاسبه این شاخص از نسبت ارزش افزوده به ارزش دارایی های ثابت، متشکل از ارزش دفتري دارايي هاي ثابت شامل ساختمان، ماشين آلات متحرك و ثابت، وسايط نقليه، اثاثيه و منصوبات، انواع كارخانه، تجهیزات، سيستمهاي مخابراتي و ... به قیمت ثابت حاصل مي گردد.
ü بهره وری کل عوامل تولید: بهره وري كل عوامل توليد، عبارتست از نسبت ارزش افزوده به جمع وزنی عوامل تولید. اين شاخص مهمترين شاخص ارزیابی بهره وری است. مبتنی بر ادبیات توسعه، رشد درونزا، هنگامي ميسر مي شود كه رشد شاخص بهره وري كل عوامل سهم عمده اي از رشد توليد را تامين كند.
ü بهره وری هزینه های واسطه:مصارف واسطه عبارت از ارزش کالاها و خدماتی است که به صورت داده های یک فرآیند تولید در آن مصرف می‌شوند. کالاها و خدمات ممکن است در فرآیند تولید تغییر شکل داده یا کاملاً مصرف شوند. مصرف کالاها و خدمات نظیر مواد اولیه، برق، آب، سوخت، لوازم مصرفی، ارتباطات، حمل ونقل، تعمیرات جزئی ساختمان و ماشین‌آلات و امثال آنها مصارف واسطه محسوب می‌شود.
شاخص بهره وری هزینه های واسطه بیان می دارد که در قبال هر واحد هزینه واسطه چه میزان ارزش ستانده ایجاد می گردد و از حاصل تقسیم ارزش ستانده بر هزینه های واسطه محاسبه گردیده است.
ü رشد ارزش افزوده: رشد ارزش افزوده به تعبیر ساده، بیان گر میزان افزایش ارزش افزوده در یک سال خاص در مقایسه با مقدار آن در سال پایه است. علت این که برای محاسبه رشد ارزش افزوده، از قیمت‌های سال پایه استفاده می‌شود آن است که افزایش محاسبه شده، ناشی از بهبود عملکرد تولید بوده و تأثیر افزایش قیمت (تورم) حذف گردد.
2.2. عملكرد متغيرهاي بهره وري
در برنامه چهارم توسعه ارتقاي شاخص‌هاي بهره‌وري نيروي كار، سرمايه و كل عوامل توليد مورد توجه قرار گرفته و اهداف كمي براي آنها در نظر گرفته شده است. در اين قسمت عملكرد شاخص‌هاي مذكور در برنامه چهارم، اندازه‌گيري و مورد بررسي قرار مي‌گيرد. 3.1. بهره‌وري نيروي كار:
بهره وری نیروی کار، در سطح كل اقتصاد، حاصل تقسيم توليد ناخالص داخلي بر تعداد شاغلين كل اقتصاد مي‌باشد. از نگاه توليد، بهره‌وري نيروي كار بيانگر متوسط ارزش افزوده به ازاي هر واحد نيروي كار است. بر اساس نظريه هاي اقتصادي عوامل دروني مانند سرمايه سرانه، كيفيت شاغلين از نظر تحصيلات و مهارت، دستمزدهاي واقعي و عوامل بيروني نظير سياست‌هاي دولت، ساختارها، قوانين و مقررات و به طور کلي فضاي کسب و کار بر بهره‌وري نيروي كار مؤثر مي‌باشند.
شاخص بهره‌وري نيروي کار طی برنامه چهارم توسعه (1384-1389) به قیمت ثابت سال پایه 1383
(100 = 1383) با متوسط رشد سالانه 4.27 درصد از 103 در سال 1384 به 127 در سال 1389 افزایش یافته است. این شاخص طی 3 ساله نخست برنامه پنجم توسعه با متوسط کاهش سالانه 6.15 درصد از 134 در سال 1390 به 118 در سال 1391 کاهش یافته است[1].
3.2. بهره‌وري سرمايه:
شاخص بهره‌وري سرمایه طی برنامه چهارم توسعه (1384-1389) به قیمت ثابت سال پایه 1383
(100 = 1383) با متوسط کاهش سالانه 0.039 درصد از 101 در سال 1384 به 98 در سال 1389 کاهش یافته است. این شاخص طی 3 ساله نخست برنامه پنجم توسعه با متوسط کاهش سالانه 6.25 درصد از 99 در سال 1390 به 87 در سال 1391 کاهش یافته است.
3.3. بهره‌وري کل عوامل توليد:
شاخص بهره‌وري کل عوامل تولید در سالهای برنامه چهارم توسعه (1384-1389) به قیمت ثابت سال پایه 1383 (100 = 1383) با متوسط رشد سالانه 1.52 درصد از 102 در سال 1384 به 110 در سال 1389 افزایش یافته است. این شاخص طی 3 ساله نخست برنامه پنجم توسعه با متوسط کاهش سالانه 5.55 درصد از 111 در سال 1390 به 99 در سال 1391 کاهش یافته است.
[1]) آمار مقدماتی تولید شده توسط سازمان ملی بهره وری
2.1.تعاریف و مفاهیم
- بهره وری: بهره وري عبارتست از نسبت ارزش کالاها و خدمات تولید شده به نهاده يا مجموع نهاده هاي مصرف شده جهت توليد آن. بهره وري از حاصل تجميع اثربخشي و كارايي حاصل مي گردد.
- ارزش افزوده: عبارتست از ارزش ايجاد شده توسط عوامل توليد (كار و سرمايه) به واسطه تغيير شكل نهاده‌هاي واسطه اي به محصول نهايي قابل عرضه به مشتري نهايي.
- بهره وری نیروی کار: بهره وري نيروي كار عبارت است از نسبت ارزش افزوده به تعداد شاغلین یا نفر ساعت نیروی کار مورد استفاده. این شاخص بیان گر متوسط سهم هر یک از شاغلین در ارزش افزوده تولید شده در سازمان ها یا بنگاه های اقتصادی است.
- بهره وری سرمایه: بهره وری سرمایه عبارتست از نسبت ارزش افزوده به ارزش موجودی سرمایه (به قیمت ثابت). بهره وری سرمایه نشان می دهد که در قبال هر واحد سرمایه ثابت چه میزان ارزش افزوده ایجاد می گردد. محاسبه این شاخص از نسبت ارزش افزوده به ارزش دارایی های ثابت، متشکل از ارزش دفتري دارايي هاي ثابت شامل ساختمان، ماشين آلات متحرك و ثابت، وسايط نقليه، اثاثيه و منصوبات، انواع كارخانه، تجهیزات، سيستمهاي مخابراتي و ... به قیمت ثابت حاصل مي گردد.
- بهره وری کل عوامل تولید: بهره وري كل عوامل توليد، عبارتست از نسبت ارزش افزوده به جمع وزنی عوامل تولید. اين شاخص مهمترين شاخص ارزیابی بهره وری است. مبتنی بر ادبیات توسعه، رشد درونزا، هنگامي ميسر مي شود كه رشد شاخص بهره وري كل عوامل سهم عمده اي از رشد توليد را تامين كند.
- بهره وری هزینه های واسطه: مصارف واسطه عبارت از ارزش کالاها و خدماتی است که به صورت داده های یک فرآیند تولید در آن مصرف می‌شوند. کالاها و خدمات ممکن است در فرآیند تولید تغییر شکل داده یا کاملاً مصرف شوند. مصرف کالاها و خدمات نظیر مواد اولیه، برق، آب، سوخت، لوازم مصرفی، ارتباطات، حمل ونقل، تعمیرات جزئی ساختمان و ماشین‌آلات و امثال آنها مصارف واسطه محسوب می‌شود.
شاخص بهره وری هزینه های واسطه بیان می دارد که در قبال هر واحد هزینه واسطه چه میزان ارزش ستانده ایجاد می گردد و از حاصل تقسیم ارزش ستانده بر هزینه های واسطه محاسبه گردیده است.
- رشد ارزش افزوده: رشد ارزش افزوده به تعبیر ساده، بیان گر میزان افزایش ارزش افزوده در یک سال خاص در مقایسه با مقدار آن در سال پایه است. علت این که برای محاسبه رشد ارزش افزوده، از قیمت‌های سال پایه استفاده می‌شود آن است که افزایش محاسبه شده، ناشی از بهبود عملکرد تولید بوده و تأثیر افزایش قیمت (تورم) حذف گردد.
2.2.عملكرد متغيرهاي بهره وري
در برنامه چهارم توسعه ارتقاي شاخص‌هاي بهره‌وري نيروي كار، سرمايه و كل عوامل توليد مورد توجه قرار گرفته و اهداف كمي براي آنها در نظر گرفته شده است. در اين قسمت عملكرد شاخص‌هاي مذكور در برنامه چهارم، اندازه‌گيري و مورد بررسي قرار مي‌گيرد.
3.1.بهره‌وري نيروي كار:
بهره وری نیروی کار، در سطح كل اقتصاد، حاصل تقسيم توليد ناخالص داخلي بر تعداد شاغلين كل اقتصاد مي‌باشد. از نگاه توليد، بهره‌وري نيروي كار بيانگر متوسط ارزش افزوده به ازاي هر واحد نيروي كار است. بر اساس نظريه هاي اقتصادي عوامل دروني مانند سرمايه سرانه، كيفيت شاغلين از نظر تحصيلات و مهارت، دستمزدهاي واقعي و عوامل بيروني نظير سياست‌هاي دولت، ساختارها، قوانين و مقررات و به طور کلي فضاي کسب و کار بر بهره‌وري نيروي كار مؤثر مي‌باشند.
شاخص بهره‌وري نيروي کار طی برنامه چهارم توسعه (1384-1389) به قیمت ثابت سال پایه 1383
(100 = 1383) با متوسط رشد سالانه 4.27 درصد از 103 در سال 1384 به 127 در سال 1389 افزایش یافته است. این شاخص طی 3 ساله نخست برنامه پنجم توسعه با متوسط کاهش سالانه 6.15 درصد از 134 در سال 1390 به 118 در سال 1391 کاهش یافته است[1].
3.2.بهره‌وري سرمايه:
شاخص بهره‌وري سرمایه طی برنامه چهارم توسعه (1384-1389) به قیمت ثابت سال پایه 1383
(100 = 1383) با متوسط کاهش سالانه 0.039 درصد از 101 در سال 1384 به 98 در سال 1389 کاهش یافته است. این شاخص طی 3 ساله نخست برنامه پنجم توسعه با متوسط کاهش سالانه 6.25 درصد از 99 در سال 1390 به 87 در سال 1391 کاهش یافته است.
3.3.بهره‌وري کل عوامل توليد:
شاخص بهره‌وري کل عوامل تولید در سالهای برنامه چهارم توسعه (1384-1389) به قیمت ثابت سال پایه 1383 (100 = 1383) با متوسط رشد سالانه 1.52 درصد از 102 در سال 1384 به 110 در سال 1389 افزایش یافته است. این شاخص طی 3 ساله نخست برنامه پنجم توسعه با متوسط کاهش سالانه 5.55 درصد از 111 در سال 1390 به 99 در سال 1391 کاهش یافته است.
[1]) آمار مقدماتی تولید شده توسط سازمان ملی بهره وری تعاریف و مفاهیم بهره وری
دوست عزیز، به سایت علمی نخبگان جوان خوش آمدید
مشاهده این پیام به این معنی است که شما در سایت عضو نیستید، لطفا در صورت تمایل جهت عضویت در سایت علمی نخبگان جوان اینجا کلیک کنید.
توجه داشته باشید، در صورتی که عضو سایت نباشید نمی توانید از تمامی امکانات و خدمات سایت استفاده کنید.
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (Bookmarks)