درجات ایمان چیست و راه رسیدن به آن کدام است؟

[kamanabroo]

رسيدن به درجات بالاي ايمان:

بايد توجه داشت كه ايمان يك حقيقت سرياني است. يعني حقيقتي است كه در تمام وجود مومن سريان دارد و در نوع نگاه و رويكرد و عملكرد او مستقيم تاثير مي گذارد. يك مومن با كسي كه ايمان ندارد در تمامي رويكردها و گرايش ها و عملكردها متفاوت است. اخلاق متفاوتي دارد، رفتارش و برخوردهايش نشان مي دهد كه مومن است يا ايمان ندارد. ايمان تعهد آور است. اثرنوري دارد؛ يعني مومن نوراني و اهل بصيرت است و با نور الهي به زندگي و موضوعات نگاه مي كند، زيرا اين نور در تمام اعضاء و جوارح و جوانح او سريان دارد.
در اين خصوص روايت مفصلي در كتاب اصول كافي، ج‏2، ص: 34 از امام صادق عليه السلام نقل گرديده كه در اين روايت امام عليه السلام با استناد به آيات قرآن براي هر يك از اعضا و جوارح بدن وظايفي را بر شمرده اند و در ادامه بيان داشته اند كه رعايت تمامي وظايفي كه از سوي خداوند بر اعضاء مختلف انسان قرار داده شده موجب مي شود تا انسان به بالاترين مراتب ايمان دست يافته و سهل انگاري در وظايف نيز موجب كسب درجات پائين تر ايمان مي گردد تا جايي كه انسان را به دوزخ مي كشاند .
در اينجا بدليل طولاني بودن روايت تنها به گزيده اي از اين روايت اشاره مي نمائيم :

ابو عمرو زبيرى گويد: بامام صادق عليه السّلام عرضكردم: ... قربانت گردم، ايمان را برايم شرح ده تا بفهمم، فرمود: ايمان حالات و درجات و طبقات و منازلى دارد، كه برخى از آن تمامست و بنهايت كمال رسيده (مانند ايمان اولياء خدا) و برخى‏ ناقص است و نقصانش هم واضح است (مانند ايمان گناهكاران) و برخى راجح است و رجحانش هم زياد است (مانند كسى كه بيشتر وظائف ايمانى را انجام ميدهد).
عرضكردم: مگر ايمان هم تمام و ناقص و زياد مى‏شود؟ فرمود: آرى.
عرضكردم: چگونه؟ فرمود: زيرا خداى تبارك و تعالى ايمان را بر اعضاء بنى آدم واجب ساخته و قسمت نموده و پخش كرده است، و هيچ عضوى نيست، جز آنكه وظيفه‏اش غير از وظيفه عضو ديگر است.
يكى از آن اعضاء قلب انسانست كه وسيله تعقل و درك و فهم اوست و نيز فرمانده بدن اوست كه اعضاء ديگرش بدون رأى و فرمان او در كارى ورود و خروج ننمايند.
و ديگر از اعضايش دو چشم اوست كه با آنها ميبيند و دو گوش اوست كه با آنها ميشنود و دو دستى كه دراز ميكند و دو پائى كه راه ميرود و فرجى كه شهوتش از جانب اوست و زبانى كه با آن سخن ميگويد و سرى كه رخسارش در آنست.
پس هر يك از اين اعضاء وظيفه ايمانيش غير از وظيفه ايمانى عضو ديگر است، طبق دستورى كه از خداى- تبارك اسمه- رسيده و قرآن بآن ناطق و گواه است.
بر دل واجب شده غير از آنچه بر گوش واجب شده، و بر گوش واجب گشته غير از آنچه بر چشم واجب گشته و بر چشم واجب آمده غير آنچه بر زبان واجب آمده: و بر زبان واجب گرديده غير آنچه بر دست واجب گرديده، و بر دست واجب شده غير آنچه بر پا واجب شده و بر پا واجب گشته غير آنچه بر فرج واجب گشته و بر فرج واجب آمده غير آنچه بر رخسار واجب آمده است.

1- وظايف ايماني قلب
ايمانى كه خدا بر قلب واجب فرموده، اعتراف است و شناخت و اعتقاد و رضا و تسليم به اينكه خدايى جز «اللَّه» نيست، او يگانه است و بى‏شريك، و سزاوار پرستش و يكتا اوست، و او را همسر و فرزندى نيست، و محمد بنده و فرستاده او است- صلوات الله عليه و آله- و اقرار كردن به همه پيامبران و كتابهايى كه از جانب خدا آمده است. اين است آنچه خدا از اعتراف و معرفت بر قلب واجب كرده است. و كار قلب همين است، چنان كه خود گفته است: «إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمانِ (النحل : 106) ... مگر آن كس كه مجبور گردد (كه چيزى بر خلاف عقيده خويش بگويد)، و قلب او به‏ ايمان و باور خود مطمئن است»؛ ... و گفته است: «الَّذِينَ قالُوا آمَنَّا بِأَفْواهِهِمْ وَ لَمْ تُؤْمِنْ قُلُوبُهُمْ (المائدة : 41 )كسانى كه به زبان گفتند ايمان آورديم، ليكن دلهاشان ايمان نياورده است»؛ .... و اين آيات همه در بيان همان است كه خدا بر قلب واجب كرده است يعنى اقرار و معرفت. و اين، رأس ايمان است.

2- وظايف ايماني زبان
و خدا بر زبان واجب كرده است كه آنچه را قلب به آن معتقد و معترف است بگويد و ابراز دارد، خود گفته است: «وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً (البقرة : 83 )به مردمان سخن نيكو بگوييد»؛ و گفته است: «قُولُوا آمَنَّا بِالَّذِي أُنْزِلَ إِلَيْنا وَ أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ وَ إِلهُنا وَ إِلهُكُمْ واحِدٌ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ (العنكبوت : 46 )بگوييد: به آنچه به ما فرو- فرستاده شده، و آنچه به شما فرو فرستاده شده ايمان آورديم، خداى ما و خداى شما يكى است، و ما تسليم او هستيم». و اين عملى است كه خدا بر
زبان واجب كرده است. و عمل زبان اين است.

3- وظايف ايماني گوش
و بر گوش واجب كرده است كه از گوش دادن به آنچه خدا حرام كرده‏ است خوددارى كند، و از آنچه به نهى خداوندى براى آن روا نيست، و از شنيدن آنچه خدا را به خشم مى‏آورد، دورى جويد، و خود در اين باره گفته است: وَ قَدْ نَزَّلَ عَلَيْكُمْ فِي الْكِتابِ أَنْ إِذا سَمِعْتُمْ آياتِ اللَّهِ يُكْفَرُ بِها وَ يُسْتَهْزَأُ بِها فَلا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتَّى يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ(النساء : 140) ... در كتاب خدا بر شما فرمان نازل شده است كه چون بشنويد كه به آيات خدا كفر مى‏ورزند و آنها را ريشخند مى‏كنند، پس با آن گروه منشينيد، تا زمانى كه به سخن ديگرى بپردازند ...»؛ ...«فَبَشِّرْ عِبادِ* الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ، أُولئِكَ الَّذِينَ هَداهُمُ اللَّهُ وَ أُولئِكَ هُمْ أُولُوا الْأَلْبابِ (الزمر : 18 ) مژده ده بندگان مرا كه گفتار را مى‏شنوند و از نيكوترين آن پيروى مى‏كنند، اينان كسانيند كه خدا راهشان نموده است و اينانند صاحب‏خردان»؛ همچنين گفته است: «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ* الَّذِينَ هُمْ فِي صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ* وَ الَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ* وَ الَّذِينَ هُمْ لِلزَّكاةِ فاعِلُونَ*( المؤمنون : 1-4) به حقيقت مؤمنان رستگار شدند: كسانى كه در نمازشان خاضعند، و كسانى كه از لغو روى مى‏گردانند، و كسانى كه زكات خود را ادا مى‏كنند»؛ ... اينها وظايفى است كه خدا بر گوش واجب كرده است، كه آنچه شنيدن آن روا نيست نشنود. و اين عمل گوش است و ايمان گوش.

4- وظايف ايماني چشم
و بر چشم واجب كرده كه به آنچه خدا ديدن آن را حرام كرده است ننگرد، و از آنچه خدا نظر به آن را نهى كرده است و حلال نيست اعراض كند؛ و اين عمل چشم است و ايمان چشم، و خود گفته است: «قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ (النور : 30 )به مؤمنان بگو كه‏ چشمهاى خود را فرو گيرند و فروج خويش نگاه دارند»؛ بدين گونه مؤمنان را از اين نهى كرد كه به عورتهاى خود نگاه كنند، هم بايد انسان به عورت برادر خود نظر نكند، و هم اندام عورت خويش پوشيده دارد تا ديگرى آن را ننگرد؛ و گفته است: «وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ (النور : 31) به زنان مؤمن بگو كه چشمهاى خود را فرو گيرند و فروج خويش نگاه دارند»، و زنى به اندام نهان خواهر خود نگاه نكند، و آن را پوشيده دارد تا نظر ديگرى بر آن نيفتد. ... اين است آنچه خدا بر دو چشم واجب فرموده است، يعنى: نظر نكردن به آنچه خدا حرام كرده است. و اين عمل چشم است و ايمان چشم.

5- وظايف ايماني دست ها
و بر دست ها واجب كرده است كه آدمى با آنها آنچه خدا حرام كرده است نكند و آنچه واجب كرده بكند، و مقرر داشته است تا براى صدقه دادن و صله رحم و جهاد در راه خدا و پاكيزه كردن بدن براى نماز به كار افتند، و خود گفته است: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا، إِذا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَ أَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرافِقِ، وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ (المائدة : 6 )اى مؤمنان! چون خواهيد به نماز ايستيد، رو و دستهاى خود را تا آرنج بشوييد، و سر و پاهاى خود را تا برآمدگى پا مسح كنيد»؛ و گفته است: «فَإِذا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقابِ حَتَّى إِذا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثاقَ، فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَ إِمَّا فِداءً، حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزارَها (محمد : 4 )چون با كفر پيشگان (در ميدان كارزار) روبرو گشتيد (شجاعانه پيكار كنيد و) گردن زنيد، تا آنگاه كه آنان را از كار بيندازيد، در اين هنگام (از آنان اسير گيريد و) بر آنان بندهاى محكم بنديد، تا از آن پس يا برايشان منت نهيد (و آزاد كنيد) يا فدا گيريد، (چنين كنيد) تا گاهى كه شعله آتش جنگ فرو نشيند ...». و اين است آنچه خدا بر دستها واجب كرده، كه زدن از كار دست است.

6- وظايف ايماني پاها
و بر پاها واجب است كه با آنها در راه نافرمانى خدا گام برندارند، و بر آنها فرض است كه براى خرسندى خداى بزرگ به راه افتند، كه خدا خود گفته است: «وَ لا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً، إِنَّكَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَ لَنْ تَبْلُغَ الْجِبالَ طُولًا (الإسراء : 37 )به كبر و ناز در زمين راه مرو، كه نه به نيرو توانى زمين را شكافت، و نه به گردنفرازى توانى با قله‏هاى افراشته كوهها همبرى كرد». و گفته است: «وَ اقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ إِنَّ أَنْكَرَ الْأَصْواتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ (لقمان : 19 )در راه رفتن ميانه رو باش، و از بانگ خود بكاه، كه ناخوشترين آوازها آواز خران است... اين امور- كه ياد شد- وظيفه دست و پا است، و عمل و ايمان آنها است.

7- وظايف ايماني چهره
و بر چهره سجده كردن براى خدا در شب و روز در هنگام نماز واجب است، اين است كه خداوند گفته است: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَ اسْجُدُوا وَ اعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَ افْعَلُوا الْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ (الحج : 77 )اى ايمان‏آورندگان! ركوع و سجود كنيد، و پروردگار خود را بپرستيد، و كار نيكو كنيد، باشد كه- تا جاودان- رستگار شويد». ...
نتيجه گيري امام عليه السلام :
بنا بر آنچه گفته شد، هر كه خدا را با اندامهاى نگاه داشته‏شده از گناه ملاقات كند، و هر اندام آنچه را كه خداى بزرگ بر او واجب كرده است به انجام رسانيده باشد، چنين كسى با ايمان كامل خدا را ملاقات خواهد كرد، و از بهشتيان خواهد بود. و هر كه در بخشى از اين وظايف خيانت ورزيده (و كوتاهى كرده) باشد، يا از فرمان خداى بزرگ تخطى كرده و سرپيچيده باشد، با ايمان ناقص با خداوند روبرو خواهد گشت.... ايمان كامل سبب ورود اهل ايمان به بهشت گرديد؛ و زيادتى و برترى مراتب ايمان باعث تفاوت درجات مؤمنان در نزد خداى گشته؛ و ايمان ناقص و ناچيز علت دخول گناهكاران به دوزخ شد.
بنا براين بر اساس آنچه كه در اين روايت ذكر گرديده اگر شما نيز بتوانيد به وظايفي كه بر عهده اعضا و جوارح شما نهاده شده به خوبي عمل كنيد آنگاه مي توانيد بالاترين درجات ايمان را كسب نمائيد .


http://akhlagh.porsemani.ir/node/129