نوروز بل، آیینی دیر پا در کوهستانهای گیلان و مازندران

[سونای]

نوروز بل (آیین نو شدن سال)

شمال کشور و گیلان به علت دارا بودن شرایط اقلیمی و طبیعت خاص خود دارای گاهشماری خاص خود می باشد.

در گیلان سال نو در وسط تابستان یعنی 17 اَمرداد ( نیمه اَمرداد ماه ، نزدیک قلب الاسد ، برابر با هفته اول آگوست) اتفاق می افتد و این ماه ( اَمرداد) در تقویم گیلانیان نوروز ماه نام دارد که از 17 اَمرداد شروع میشود و تا 15 شهریور ادامه دارد.

این تحویل سال دارای آئین های خاص خود می باشد که گوشه ای از رسم نوروز بل یعنی شعله آتش نوروزی و هر آتش بلند و بزرگ و پرشعله را به آتش نوروز بل مثال میزنند.

از دیگر رسم ها این است که مردم به دیدار همدیگر رفته و صله رجم بجای می آورند ، بسیاری از قهر و کینه ها به آشتی تبدیل می شود و مردم به همدیگر شیرینی می دهند و برای بچه ها زمان مناسبی برای خوشگذرانی کودکانه است.

این تحویل سال در مازندران بنام نرزماه ( نوروز ماه ) نیز برگزار می شود و در رامسر در ییلاق جواهرده نیز برگزار میشود.

در حقیقت تابستان فصل خوش کوه نشینان است، شب ها زیر آسمان پر ستاره به صحبت از پهلوانان و سیاگالش می پردازند. علف ها را درو کرده و ذخیره ی زمستان می کنند. بعد از علف نوت گندم دیم است که درو شود و اکثر آئین ها مثل علم واچینی – نوروز بل و جشن خرمن در تعامل با طبیعت پیرامون می باشد.

میثم نوائیان
نوروز بل / مجموعه مقالات

[سونای]

نوروز بل سال 1588 بر همگی عزیزان مبارک

بَل bal در لفظ مردم کوهستان یا وَل val، در تلفظ مردم جلگه، در زبان گیلکی به معنی آتش است و نوروز بل یعنی شعله آتش نوروزی.

جشن نوروز بل در نیمه اَمرداد هر سال یعنی وسط تابستان یا به تعبیر قدیمی ها قلب الاسد، برپا میشود و امرداد هم طبق نجوم قدیم ماه شیر و خورشید است .

چون سال از اَمرداد و از خانه خورشید شروع می شود و سال شمسی و خورشیدی است، از این رو به ((افتوشومار)) یا آفتاب شمار یعنی سال و تقویم آفتابی یا شمسی معروف است و چون گالشان بیشتر در حفظ و نگهداشت آن کوشیده اند و با حساب روز و ماه و سال آن کار میکنند به گالش ((گالش شومار)) یا تقویم گالشی نیز معروف است و چون سال شماری باستانی و مربوط به تاریخ قدیم و دوره دیلمی هاست به تقویم دیلمی نیز نامبردار است.

اجرای مراسم نوروزبل نشانده ی پشت سر گذاشتن اوج گرما و طول روز و از سر گرفتن فرود آن است . در ضمن آغاز و ابتدای تهیه و تدارک کوچ از ییلاق به طرف دشت گیلان نیز هست و البته مقارن زمانی است که محصولات دامیو زراعی برداشت شده و اوقات فراغت حاصل گشته است و مردم به انواع و اقسام مراسم به ویژه جشن ها رو می آورند که نمونه آن امروزه به صورت عروسی، جشن خرمن، علم واچینی و غیره در جای جای روستاهای منطقه برگزار می شود. در زمان های گذشته مقارن همین ایام بوده که باج و خراج و مالیات نیز از دهقانان گرفته می شد.

م.پ.جکتاجی

[سونای]

بر افروختن آتش و سرود نوروز بل بخش کوچک و گوشه ای از آیین نوروز ماه دیلمی است، همراه نیایش و دعا ، سرود نوروز بل را میخوانند:

گروم گروم -گروم بل groom groom groom bal
نوروز ما و نوروز بل noruzmA-o-noruz bal
نو سال ببی سالس نو nosAl babi sAli su
نو بدی خئنه واشو nobadi xona vAshu
نئزه و بود و وَبو niza-o bud-o vabu
امه روزئر ورشو ame ruzere varshu


ای شعله بلند آتشی که غران و فروزان و صدای گر گر داری -شعله بلند نوروز و نوروز ماه هستی-ای سال نو! سال روشنایی و بهره باشی-فراوانی بخش فراورده های کشت و کار و روزی و بخشاینده ی نعمت باشی -مانند زنی که نخستین بار فرزندی بیاورد و گیاهی که برای بار نخست ، پس از خواب زمستانی جوانه زده، سبز شود و ریشه کند و ببالد ، هستی و نعمت بخش باشی- برای رزق و روزی ما تخمه و بن زاینده و بارآوری بشوی.