مورفولوژی

[سید لفته فردزاده]

ریخت‌شناسی (زیست‌شناسی)
برای دیگر کاربردها، ریخت‌شناسی (ابهام‌زدایی) را ببینید.
ریخت‌شناسی[۱] یا مورفولوژی (به انگلیسی: Morphology) شاخه‌ای از زیست‌شناسی است که به مطالعه شکل ظاهری و فرم اندامگان و ویژگی‌های ساختاری خاص آنها می‌پردازد.[۲][۳]

این شامل جوانب مختلف ظاهر بیرونی (شکل، ساختار، رنگ، الگو) و همچنین شکل و ساختار اندام داخلی چون استخوان و دیگر اندام‌ها می‌شود. از این لحاظ با فیزیولوژی که به طرز کار اندام می‌پردازد فرق دارد.

ریشهٔ واژهویرایش

واژهٔ «مورفولوژی» از ریشهٔ یونانی morphé = فرم (ریخت) و lógos = مطالعه گرفته شده‌است. مفهوم زیستی ریخت‌شناسی توسط یوهان ولفگانگ گوته (۱۷۹۰) و به‌طور مستقل توسط آناتومیست و فیزیلوژیست آلمانی کارل فردریش بورداخ (۱۸۰۰) توسعه یافت.

گاهی عبارت ریخت‌شناسی ملکولی (molecular morphology) برای توصیف ساختارها و اجزای ملکولی چون پلی‌مرها و آران‌ای استفاده می‌شود.

ریخت‌شناسی و طبقه‌بندیویرایش

بیشتر آرایه‌ها از نظر ریخت‌شناسانه با دیگر آرایه‌ها تفاوت دارند. معمولاً آرایه‌های نزدیک به هم بیشتر از آرایه‌های دور به هم شباهت دارند. البته در گونه‌های کریپتیک با وجود شباهت ظاهری فراوان، از نظر تولید مثلی جدا از هم هستند. برعکس، گاهی برخی گونه‌ها از نظر ظاهری به خاطر فرگشت هم‌گرا یا تقلید شبیه هم بوده، ولی از نظر تولید مثلی مجزا هستند. مشکل وقتی بیشتر می‌شود که دو داده که از لحاظ تحلیل‌های ریخت‌شناسانه دو گونه مجزا به شمار می‌آیند، ولی با استفاده از تحلیل دی‌ان‌ای، معلوم شود که در واقع یک گونه هستند.

جستارهای وابستهویرایش

آناتومی مقایسه‌ای
فنوتیپ
فنتیپ
آپومورفی
منابعویرایش

«واژه‌نامهٔ انگلیسی-فارسی زیست‌فناوری» (Pdf). بازبینی‌شده در ۱۲ آذر ۱۳۸۹.
"Morphology". dictionary.cambridge.org. Retrieved 2010-06-24.
«لغت‌نامهٔ دهخدا - مورفولوژی» (html). بازبینی‌شده در ۱۲ آذر ۱۳۸۹.
مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Morphology (biology)»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۰).